კოფეინი

                                                          კოფეინი
                                             

(ასევე ეწოდება თენი, მატეინი, გურანინი) — პურინის გვარის ალკალოიდი.

კოფეინს შეიცავს ისეთი მცენარეები როგორიცაა ყავის ხე, ჩაი, მატე, გუარანა, კოლა და სხვა. სინთეზირდება მცენარეების მიერ მწერებისგან დასაცავად. გამოიყენება სასმელებში. მცირე დოზით სტიმულურად მოქმედებს ნერვულ სისტემაზე. დიდი დოზით მიღება იწვევს დამოკიდებულებას — კოფეინიზმს. კოფეინის მიღების შედეგად იზრდება გულის ცემა, რაც ზრდის სისხლის წნევას, 40 წუთის განმავლობაში მცირედ იმატებს განწყობა დოფამინის გაძლიერების ხარჯზე, თუმცა 3-6 საათის შემდეგ კოფეინის მოქმედება მთავრდება, რაც იწვევს დაღლილობას, დავარდნილ შრომის უნარიანობას და სხვა.

სუფთა სახით, კოფეინი პირველად მიიღეს 1828 წელს.

დიდი ხნის გამოყენებამ შეიძლება გამოიწვიოს სუსტი დამოკიდებულება კოფეინიზმი დიდი დოზები იწვევს გამოფიტვას. 102 - 200 მგ ერთ კგ მასაზე სხეულის (80 - 100 შეზღუდვაა ორგანზიმისთვის ) იწვევს სიკვდილს. მასტილურებელი თვისებების გამო კოფეინიან სითხე ხშირად იყენებ განსაკუთრებით ყავა და ჩაის. ყავას ხშიად სვავენ დილით სწრაფი გამფხიზლებისათვის. ჩაის (შავი, მწვანე ) სვავენ დროის ნებისმიერ დროს როგორც ჩვეულებრივ შაჭმლის მერე.ჩაის ხშირად სვავენ გემოს გამო ან სიცხის გაგრილებისთვის. მედიცინაში კოფეინს (კოფეინ-ბენზოაზოტს) იყენებენ პროფლიაქტიკისთვის ინფექციური დავადებებისა და სხვ. ყავის შემადგენლობაში 380 - 650 მლგ რასტვარიმში 310 - 480 მლგ ექსპრესოში - 17000 - 2250 მგ|ლ კოლაში 100მგ|ლ კოფეინია. ასევე არის ჩაიში - 5- 6 ცალ მშრალ ჩაის ფოთოლში 180 - 420 მგ|ლ 

                                    ყავა

ყავა — სასმელი (უმეტესად ცხელი), მზადდება ყავის ხის მოხალული მარცვლებისგან. კოფეინის შემცვლელობის გამო მასტიმულირებელ მოქმედებას ახდენს.

სიტყვა ყავა მომდინარეობს კაფა–დან — ეთიოპიის სამხრეთ–დასავლეთი ოლქის სახელწოდებიდან, სადაც ლეგენდის თანახმად პირველად აღმოაჩინეს ამ მცენარის მატონიზირებელი თვისებები.

არსებობს ყავის მარცვლების ორი ტიპი: არაბიკა – ტრადიციული ყავა, ითვლება უფრო გემრიელად, და რობუსტა – კოფეინით გაჯერებული, მომჟავო, გამოიყენება ხსნადი ყავის დასამზადებლად.

უდიდესი მწარმოებელი ქვეყნები

2011 წლის უდიდესი მწარმოებელი ქვეყნები

რანგი	ქვეყანა	ტონა	ტომარა x1000
1	ბრაზილია	2,609,040	43,484
2	ვიეტნამი	1,200,000	20,000
3	ინდონეზია	495,000	8,250
4	კოლუმბია	468,000	7,800
5	ეთიოპია	390,000	6,500
6	პერუ	326,580	5,443
7	ინდოეთი	319,980	5,333

2011 წელს მწვანე ყავის უდიდესი მწარმოებელი იყო ბრაზილია, მას მოყვებოდნენ ვიეტნამი, ინდონეზია და კოლუმბია. არაბიკას ტიპის ყავა მოყავთ ლათინურ ამერიკაში, აღმოსავლეთ აფრიკაში, არაბეთსა და აზიაში.

რობუსტას ტიპის ყავა იზრდება დასავლეთ და ცენტრალურ აფრიკაში, ასევე სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში და ბრაზილიის ზოგიერთ ნაწილში

ყავის მარცვლებში შემავალი კოფეინი შველის შეშუპებას, წვავს ცხიმებსა და ებრძვის ცელულოზაიტს, ხოლო ანტიოქსიდანტები, ანუ ვიტამინები აახლაგაზრდავებს და ასწორებს კანს.

 ყავის დაუვიწყარ სურნელებას აძლევს ეტეროვანი ზეტები, რ-იც ასტიმულირებს ნერვულ სისტემასა აფხიზლებს ადამიანს, დენისძილს,შველის დაღლილობას,ამძაფრებს რექციას და ყურადღებას. მასტიმულირებელი მოქედება ახასიატებს კოფეინსაც, აყუჩებს ტკივილს, ამიტომაც ფარმაკოლოგები ხშირად რთავენ სხვადსხვა ანალგეტიკის შემადგენლობაში. განსაკუთრებიტ ეფექტურია ზოგადად თავის ტკივილისა და შაკიკის დროს. კოფეინის შემცვლელი წამალსუნიშნავენ ძალ-ღონის არსადგენად. დაბალწნევიანებსა და შენელებული გულის ცემისას. ამ შემტხევევაში ყავაც შეუძვლელია. შეგიძლიად თამამად დალიოთ.

 ყავა შეიცავს მიკრო და მაკროელემენტების კოპლექს: მაგნიუმს,მანგანუმს, იოდს, კალციუმს,ფოსფორს, rkinas,  AA, DD, p ვიტამინებს.

 გაცივების დროს ჟოლოს ჩაიზე ნაკლებად არ მოქედებს ყავა მასში შემავალი ნივთიერებებიატხელებს ლორწოს, აუმჯობესებს ამოხველებას.ყავა მსუბუქი შარდმდენისა  და  გამხსნელითვისებისწყალობიტ წმენდ ორგანიზმს წიდებისგან

 ყავა სასარგებლოა გულისთვისაც,თუკი მას ზომიერად დავლევთ (დღეში 2-30ჯერ),აუმჯობესებს მიოკარდიტის ფინქციას და იცავს დაავადებისაგან,დაფვილი ყავა უფრო სასარგებლოა ვიდრე ხდნადი, სასურველიაყავა დილით დალიოთ რძით, რ-იც კარგად მოქედებს მიოკარდიტზე.

არაბული რეცეპტის მიხედვით: ყავა კარგავს სასარგებლო თვისებებს, თუ ხანგრძლივად ადუღებთ ან გააცხელებთ, ამ შემტხვევაში ის გულ-სისხლძარღვებზე ცუდად მოქედებს.