ჟანგბადი

                                                          

                                                     ჟანგბადის ორ ატომიანი მოლეკულა O₂

(ლათ. Oxygenium) — ქიმიური ელემენტი, პერიოდულ ცხრილში აქვს სიმბოლო O, ატომური ნომერი 8;ფორმულა-${\displaystyle {O_{2}}}$

                                               

                                                                         თხევადი ჟანგბადი

მეორე ყველაზე გავრცელებული ელემენტიადედამიწაზე, შეადგენს რა დედამიწის ქერქის მასის დაახ. 49% და სრული მასის 28%; მესამე ყველაზე გავრცელებული ელემენტია სამყაროში. დედამიწაზე ჟანგბადი კოველანტურად ან იონურად ებმის სხვა ელემენტებს. ცალკე ჟანგბადი (მოლეკულური ორჟანგი O₂, დიატომური მოლეკულა) პირველად დიდი რაოდენობით დედამიწაზე გაჩნდა პელოპროტეროზოულ ერაში (დაახ. 2,5-1,6 მილიარდი წლის წინა პერიოდში), როგორც ადრეული ანაერობების (არქეა და ბაქტერია) მეტაბოლური ურთიერთქმედების შედეგი. თავისუფალი ჟანგბადის დიდი რაოდენობით გაჩენამ იმდროინდელი ორგანიზმების უმრავლესობის გადაშენება გამოიწვია. ატმოსფერული თავისუფალი ჟანგბადის სიუხვე გვიანდელ გეოლოგიურ ეპოქებში დღემდე გამოწვეულია ფოტოსინთეზური ორგანიზმების - ოკეანეებში ფიტოფლანქტონისა და ფოთლოვანი მცენარეებით ხმელეთზე - არსებობით. ჩვეულებრივ პირობებში ჟანგბადის მოლეკულა ორ ატომიანია.

ოფიციალურად მიჩნეულია, რომ ჟანგბადი აღმოაჩინა ინგლ. ქმიკოსმა ჯოზეფ პრისტლიმ 1774წ-ის 1 აგვისტოს. რადენიმე წლით ადრე (1771წ-ს) ჟანგბადი მიიღო შვედმა ქიმიკოსმა კარლ შაეელემ.

ჟანგბადი დედმიწის ქერქში  ყველაზე გავრცელებულია  ქიმ. ელემენტია სხვადა სხვა შემადგენლობით ძირითადად სილიკატებში. 47% მპდო წილი მყარი დედამიწის ქერში. ზღვის და მტკნარ წყლები შედგება დიდი რაოდენობით შედგება ჟანგბადი - 85,82%. 1500 შედგენილობა დედამიწის წერში სემადგენლობა შეიცავს ჟანგბადს.

ატმოსფეროში ტავისუფალ მდგომარეობაში შემადგენლობა შეადგეს 20,95% მოცულობით კი 23,10% მასა (დაახლ 10^{15 ტ )   თუმცა არქეების გამოჩენის მერე ფოტოსინტეზირებისას 3,5მლრდ წ.  უკან ატმოსფეროში ის პრაქტიკულად არ იყო. თავისუფალი ჟანგბადი დიდი რაოდენობით დაიწყო გამოჩენა პალოპროტეროზოოლ ერაში (3-2,3 მლრდ. წ-ის წინ) რის შედეგადაც ატმოსფეროს შეადგენლობამ დაიცყო ცვლილება. (ჟანგბადის კატასტროფა).}

^{იხ. ვიდეო}

ჟანგბადი გამოიყენება მეტალურგიაში საშემდუღლო საშუალებად მედიცინაში, კვებითი მრეწველობაში, ქიმურ მრეწველობაში, სასოფლო მეოურნეობაში. ბოლოგიური როლი ჟანგბადის ცოცხლალ ორგანიზმებზე (აერობები) დიდი როლი აქვს.