კაკალი

                                 კაკალი

                                     

 (ლათ. Juglans regia) — ფოთოლმცვივანი ხე კაკლისებრთა ოჯახისა. მისი სიმაღლე 20—30 მ აღწევს, დიამეტრი 1,5 მ. შვეულად მდგომს ვარჯი ფართოდ აქვს გადაშლილი, კორომში კი ვიწროდ არის აზიდული. აქვს ლეგა, დაშაშრული ქერქი, ერთსქესიანი და ერთსახლიანი ყვავილები, კენტფრთართული, პრიალა ფოთოლი, რომელიც ეთეროვან ზეთს შეიცავს. ნაყოფი კურკიანაა (ე. წ. „კაკალი“). ბუნებრივად გავრცელებულია მცირე აზიაში, ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, ირანში, ჩინეთში, კავკასიასა და შუა აზიაში. ამიერკავკასიაში ველურად იზრდება თითქმის ყველგან, ქმნის მცირე კორომებს, მეტწილად კი ერთეული ხეებია. მდინარისპირა ვაკეთა ტყეებში შერეულია მუხასთან, თელასა და რცხილასთან.

საქართველოში ველური კაკლის ყველაზე დიდი კორომია მდინარე ალაზნის ნაპირებზე — პანკისის ხეობაში (10 ჰა) და ჯუმას ყურეში (ალაზნის ველის ჭალაში, 40 ჰა). კაკალი სინათლისა და სითბოს მოყვარულია. მაღალ მთებში (1500 მ-ზე ზევით) სიცივე აზიანებს, უძლებს 20-22 °C-მდე ყინვას. საკმაოდ გვალვაგამძლეა. ვერ ეგუება ჭარბტენიან და ეწერ ნიადაგს. კარგად ზარობს ნოყიერ ნიადაგზე, თიხნარ-კირნარზე.

ყვავილობს ფოთლის გაშლასთან ერთად, ნაყოფი მწიფდება აგვისტო-სექტემბერში. ნაყოფმსხმოიარეა 12 წლიდან 200 წლამდე. მოსავლიანი ხე — 100-200 კგ ნაყოფს იძლევა. მძლავრი ფესვთა სისტემა აქვს. მისი მერქანი (მეტადრე ნუჟრები) ძვირფასი საავეჯე მასალაა. კაკლის გული შეიცავს ცხიმებს (45-77%), ცილებს (8-21%), B₁ ვიტამინსა და A პროვიტამინს. მკვახე ნაყოფი მდიდარია C ვიტამინით, მისგან მურაბას ამზადებენ მწიფე კაკლის გულისაგან — ნიგვზისაგან — ხდიან ზეთს და ხმარობენ საკონდიტრო წარმოებაში. წენგოსაგან ამზადებენ ყავისფერ საღებავს. ფოთლები და წენგო იხმარება მედიცინაში. კაკალი კარგი საჩრდილობელი ხეა.

იხ. ვიდეო

პენსილვანიის მკვლევარებმა ამერიკის ქიმიურ საზოგადოებას განუცხადეს, რომ კაკლის ანტიოქსიდანტური შემცველობა ყველაზე მაღალია სხვა კაკლისგან.

ანტიოქსიდანტები ხელს უწყობენ ადამიანის სხეულის დაცვას დაავადებებისგან, ჯაჭვური რეაქციის თავიდან ასაცილებლად, რომელიც ანადგურებს უჯრედებს ჟანგვის წარმოქმნის დროს. მეცნიერები თვლიან, რომ ყველა კაკალი ძალიან ნოყიერია, მაგრამ კაკალი გაცილებით ჯანმრთელია, ვიდრე არაქისი, ნუში ან ფისტა. სკრანტონის უნივერსიტეტის მკვლევარმა ჯო ვინსონმა გაანალიზა ანტიოქსიდანტური დონე ცხრა ტიპის კაკალში და დაადგინა, რომ ერთი მუჭა კაკალი შეიცავს ორჯერ მეტ კაკალს. ასევე დადგინდა, რომ გამოვლენილი ანტიოქსიდანტების ხარისხი და მათი ბიოლოგიური აქტივობა უფრო მაღალია, ვიდრე სხვა კაკალში.

კვლევის თანახმად, ნიგოზში ნაპოვნი ანტიოქსიდანტები ორჯერ 15-ჯერ უფრო ძლიერია, ვიდრე ვიტამინი E. ამასობაში, ცნობილია, რომ ეს ვიტამინი იცავს უჯრედებს ადამიანის სხეულში ბუნებრივი ქიმიკატების დაზიანებისგან, რომლებიც იწვევს სხვადასხვა დაავადებებს. კაკალი ასევე შეიცავს მაღალხარისხოვან ცილებს, ბევრ ვიტამინს, მინერალს და ბოჭკოს, მაგრამ ისინი არ არიან წებოვანა, საშიში წებოვანა, რომელიც ხშირად იწვევს ალერგიას.

წინა გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ თხილის მცირე რაოდენობით მიღება რეგულარულად ამცირებს გულის დაავადებების, კიბოს, ორივე ტიპის დიაბეტის და ჯანმრთელობის სხვა პრობლემებს.

ჯო ვინსონი ამბობს, რომ კაკლის, როგორც ანტიოქსიდანტების, კიდევ ერთი სარგებელი არსებობს. ”თხილის შემწვრობის დროს მაღალი ტემპერატურა ამცირებს ანტიოქსიდანტების ხარისხს. კაკალს ჩვეულებრივ ნედლად მიირთმევენ, ამიტომ ხალხს შეუძლია სრულად ისარგებლოს მათ შემცველი ანტიოქსიდანტების ეფექტურობით ”, - ციტირებს BBC- ს მეცნიერი. BBC

იხ. ვიდეო - მწვანე კაკლის საოცარი თვისებები

კაკლის ზეთი -სასარგებლოა ჩიყვის დროს, როგორც ცხიმის ბუნებრივი დამწველი, ხელს უწყობს წონაში დაკლებას, იცავს ორგანიზმს კანცეგოპრებისგანხელს უწყობს ჭრილობების შეხორცებას, დამწვრობის სწრაფად მოშუშებას.

შუადღისას შესვენებისას კაკალით წახემსება (თხილი, მიწის თხილი, ნუში) ორგანიზმში უზრუნველყოფს მნიშვნელოვანი ელემენტებით და კლავს ელემენტებს.

ნიგოზი რეკომენდებულია სხვადასხვა დაავადების დროს და დაღლილობის მოსაშორებლად, ნერვული აშლილობისას და უძილობისას.

ნიგოზი მიკროელემენტ ბორის ერთადერთი წყაროა, წ-იც საჭიროა ძვლოვანი სისტემის ჯამრთელობისთვის, ამცირებს მოტეხილობის რიკს, სახსრების ტკივილსა და ტეხას. ნიგოზი  შეიცავსსპილენძს, რ-იც ხელს უწყობს სისხლში ჰემოგლობინის დონის აწევას, ამდიდრებს უჯრედებს ჟანგბადით, განსაკუთრებით სასარგაბლეოა მაშინ თუ დიდხანს გიწევთ გიწევთ გაუიანწვებელ ოთხში ყოფნა.

ნიგოზის ბევრი მინერალი (კალციუმი, კალიუმი და სხვ) და მიკროელემენტები, რ-იც არეგულირებს ნივთიერებათა ცვლის პროცესს გარდა ამისა მდიდარია უჯრედისებით, რ-იც აწესრიგებს ნაწლავთა მოქედებას და სწრაფად გამოდევნის ორგანიზმიდან წიდებს.

ნიგოზი შეიცავს ორგანიზმისთვის სასარგებლო უჯერ ცხიმებს, დამტკიცებულია, რომ ყოველდღე ჭამს არანაკლებ 5 ც ნიგოზს, სისხლში ქოლესტირინის დონე12%-ით მციორდება.

ლეციტინი, რ-საც ნიგოზი შეიცავს, ხელს უწყობს ტვინის აქტიურ მუშაობას, ხოლო მაგნიუმი ებრძვის ტრესს.

ვიტამინი ახანგრძლივებს ახალგაზრდობას, სელენი და იოდი ასიმულირებს ჯირკვლების ფუნქციონირებას.

ნიგოზი ააქტიურებს სისხლისმოძრაობას. თხილი აძლიერებს იმუნიტეტს და ამშვიდებს ნერვებს, მიწის თხილი აძლიერებს ყურადღებას. ნუში ხელს უწყობს მხედველობას.