სერვიუს ტულიუსი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

                      სერვიუს ტულიუსი

სერვიუს ტულიუსის XVI საუკუნის გამოსახულება

სერვიუს ტულიუსი (ლათ. Servius Tullius) (*უცნობია ― † ძვ. წ. 535, მოკლულ იქნა), რომის მეექვსე მეფე ეტრუსკელთა დინასტიიდან (მეფობდა ძვ. წ.578 - ძვ. წ. 534)

წარმოშობა და გამეფება

გადმოცემის თანახმად სერვიუს ტულიუსი წარმოშობით ლათინური ქალაქ კორნიკულუსიდან იყო. მამამისი სტურიუს ტულიუსი, ქალაქის ერთ-ერთი საუკეთესო მოქალაქე, რომაელებთან ბრძოლაში დაიღუპა, როდესაც ტარკვინიუს პრისკუსმა აიღო ქალაქი. ფეხმძიმე დედამისი ტყვედ ჩავარდა. ტარკვინიუსის მეუღლემ ამოიცნო იგი ტყვეებს შორის და საკუთარ სახლში მიიღო. აქ დაიბადა რომის მომავალი მეფე სერვიუს ტულიუსი. ბავშვობიდანვე ჩანდა რომ იგი ძალიან ჭკვიანი და ნიჭიერი იყო, ამიტომ მეფემ იგი საკუთარი შვილივით გაზარდა, საკუთარი ქალიშვილი მიათხოვა და მემკვიდრედ მიიჩნევდა.

ტარკვინიუსზე თავდასხმის შემდეგ ტანაკვილმა დამალა მისი სიკვდილის ფაქტი და მეფის ავადმყოფობის გამო მისი მოვალეობების შემსრულებლად სერვიუსი გამოაცხადა. რამდენიმე დღე სერვიუსი ასრულებდა მეფის ფუნქციებს, ზოგ გადაწყვეტილებებს თვითონ იღებდა, ზოგს კი სამომავლოდ დებდა, ვითომდა მეფესთან უნდა მოეთათბირებინა. ამრიგად როდესაც ტარკვინიუსის სიკვდილის ფაქტი გახმაურდა სერვიუსის მდგომარეობა ტახტზე უკვე მყარი იყო.

იხ. ვიდეო - Сервий Туллий 6-й царь Рима - О происхождении 6-го царя Рима Сервия Туллия есть несколько легенд. Самая распространенная гласит, что он был сыном рабыни, которая после гибели мужа стала прислуживать во дворце у Тарквиния Приска.

Сервий воспитывался там же. Однажды, как пишет Тит Ливий, у младенца над головой появился огонь. Когда слуги хотели его затушить, жена Тарквиния Древнего убедила всех, что это знак того, что Сервий будет светочем и семьи и всего государства. С тех пор его воспитывали как преемника и женили на одной из царских дочерей. 

После того, как в результате заговора Тарквиний погиб, Сервий Туллий объявил, что царь только ранен. Ему, якобы, нужно несколько дней, чтобы оправиться от тяжелой раны. На это время Сервий Туллий становится и.о. царя. Правду открыли лишь тогда, когда власть Сервия более-менее укрепилась

მმართველობა და რეფორმები

სერვიუსმა თავისი ქალიშვილები ტარკვინიუსის ვაჟებზე გაათხოვა, რათა არ გამეორებულიყო იგივე ამბავი რაც ტარკვინიუსსა და ანკუს მარციუსის ვაჟებს შორის მოხდა, მაგრამ ამ ზომებმა მომავალში არ გაამართლა.

ეტრუსკებთან ზავის ვადა ამოიწურა, ამიტომ მან განაახლა მათთან ომი, სადაც ბრწყინვალედ გაიმარჯვა. ამის შემდეგ იგი სამოქალაქო რეფორმებს შეუდგა, მან ჩამოაყალიბა მოსახლეობის ქონებრივი ცენზით დაყოფა. ეს მნიშვნელოვანი იყო, ვინაიდან მანამდე მოვალეობების დაკისრება ხდებოდა სულ მოსახლეზე, ახლა კი ქონებრივი ცენზის მიხედვით.

• მათგან, ვისი ქონებაც 100 000 ასს აღემატებოდა, სერვიუსმა 80 ცენტურიონი ჩამოაყალიბა, 40 უფროსი ასაკის, 40 უმცროსის (უფროსი ასაკი — 46-60, უმცროსი — 18-45). უფროსებს ქალაქის თავდაცვაზე უნდა ეზრუნათ, ხოლო უმცროსები ქალაქის გარეთ საომარ მზადყოფნაში უნდა ყოფილიყვნენ. იარაღით მათ საკუთარი თავი თვითონ უნდა უზრუნველყოთ. ორი ცენტურიონი იარაღის გარეშე იყო, მათ საომარი მანქანები უნდა მიეწოდებინათ ჯარისთვის.
• მეორე კატეგორიას მიეკუთვნებოდნენ ისინი, ვისი ქონებაც 75 000-დან 100 000 ასამდე იყო. მათგან, უფროსებისგან და უმცროსებისგან შედგა ოცი ცენტურიონი. შეიარაღება პირველ კატეგორიაზე ცოტა მსუბუქი.
• მესამე კატეგორიას მიეკუთვნებოდნენ ისინი, ვისი ქონებაც 50 000 ასს აღემატებოდა. მათგანაც ოცი ცენტურიონი ჩამოყალიბდა. შეიარაღება იგივე.
• მეოთხე კატეგორიის ცენზი იყო 25 000 ასზე მეტი. მათგანაც ოცი ცენტურიონი ჩამოყალიბდა. შეიარაღებიდან მხოლოდ შუბი უნდა ჰქონოდათ.
• მეხუთე კატეგორიის ცენზი 11 000 ასი იყო. მათგან 35 ცენტურიონი ჩამოყალიბდა. მეომრებს მხოლოდ სატყორცნი ქვები უნდა ჰქონოდათ.

ვინც ამ ხუთ კატეგორიაში ვერ შევიდა, ისინი სამხედრო სამსახურისგან თავისუფლები იყვნენ. ამ სისტემამ გაიუს მარიუსის სამხედრო რეფორმამდე იმუშავა. ზემოთხსენებული ცენტურიონების გარდა სერვიუსმა ჩამოაყალიბა 12 ცხენოსანთა ცენტურიონი. ცხენოსნებს სახელმწიფო ხაზინიდან გამოეყოთ 10 000 ასი ცხენების შესაძენად, ხოლო ცხენების შენახვა გაუთხოვარ ქალებს ევალებოდათ, ამ მიზნისთვის მათ ხაზინაში ყოველწლიურად 2000 ასი უნდა შეეტანათ.

ამრიგად ღარიბი მოსახლეობის მაგივრად მდიდრებს უნდა შეენახათ ჯარი. ცენზები სამხედრო მოვალეობის შესრულების გარდა ხმის მიცემის სისტემასაც შეეხო. ადრე ყველას ერთნაერად ჰქონდა კენჭისყრის უფლება, ახლა კი ჯერ ცხენოსანთა ცენტურიონი იყრიდა კენჭს, შემდეგ პირველი კატეგორიის ოთხმოცი ცენტურიონი, თუ მათი აზრები არ ემთხვეოდა, მაშინ კენჭს მეორე კატეგორიის ცენტურიონები იყრიდნენ და ა.შ. ყველაზე ქვედა ფენამდე კენჭისყრა თითქმის ვერასდროს აღწევდა.

რომის ოთხ ტრიბად გაყოფის სქემა

მეფემ ქალაქი დაყო ოთხ ნაწილად — ტრიბებად. ამ ტრიბებს თავდაპირველ სამ ტრიბთან საერთო აღარაფერი ჰქონდათ. ისტორიკოსი ფლავიუს პიქტორუსის ცნობებით მოსახლეობის აღწერისას 80 000 ბრძოლისუნარიანი მამაკაცი გამოვლინდა. მოსახლეობის მატებასთან ერთად გაიზარდა ქალაქის საზღვრებიც.

რომის სახელმწიფო საკმარისად იყო იარაღის ძალით გამაგრებული, მაგრამ სერვიუსმა ჩათვალა რომ კულტურულადაც უნდა გაემაგრებინა. ამისთვის მან ლათინურ ქალაქებთან კავშირში ააგო ქალღმერთ დიანას ტაძარი რომში. ამით რომი უკვე უდავო ლიდერი გახდა ლაციუმში.

მკვლელობა

სერვიუსს საკმარისი ძალაუფლება ჰქონდა და მისი მდგომარეობა ტახტზე მყარი იყო, მაგრამ როდესაც გაიგო ახალგაზრდა ტარკვინიუსის საუბარი იმის შესახებ რომ იგი ხალხის თანხმობის გარეშე მართავს, მოაწყო კენჭისყრა, სურთ თუ არა რომაელებს რომ მან კვლავაც იმეფოს. ხალხმა იგი ერთსულოვნად აირჩია მეფედ. მიუხედავად ამისა ახალგაზრდა ტარკვინიუსი სენატორებთან განაგრძობდა სევრიუსის ლანძღვას. ეს ახალგაზრდა ტარკვინიუსი ლუციუს ტარკვინიუსის ვაჟი იყო თუ შვილიშვილი ზუსტად უცნობია. ზოგ რომაელ ავტორს მიაჩნია, რომ იგი შვილი იყო, ზოგიც თვლის რომ შვილიშვილი, ხოლო იქიდან გამომდინარე, რომ სერვიუს ტულიუსმა 44 წელი იმეფა, ლუციუსის შვილი ახალგაზრდა ვეღარ იქნებოდა, თუმცა ისტორიკოსი ტიტუს ლივიუსი ეჭვის მიუხედავად მას სხვა ისტორიკოსების თანახმად შვილს უწოდებს.

ასეა თუ ისე, მას ჰყავდა ძმა არუნტუს ტარკვინიუსი, როგორც უკვე ვთქვით, ორივე ძმა მეფის ქალიშვილებზე იყვნენ დაქორწინებულნი. ლუციუსი ძალიან პატივმოყვარე იყო, ხოლო არუნტუსი ბუნებით დინჯი იყო. მათი მეუღლეები ქმრებს ხასიათებით სულ არ ჰგავდნენ. არუნტუსის მეუღლეს ტულიას არ უყვარდა თავისი ქმარი, ხოლო მაზლით აღფრთოვანებული იყო. მას თავისი დაც სძულდა, ვინაიდან მიაჩდა რომ იგი სათანადოდ ვერ აფასებდა ქმარს.

მან მალე დაარწმუნა მაზლი რომ ისინი ბევრად უკეთესად შეეწყობოდნენ ერთმანეთს ვიდრე ეწყობიან საკუთარ მეუღლეებს და მიაღწევდნენ ძალაუფლებას. შემდეგ მათ საიდულოდ მოკლეს მეუღლეები და დაქორწინდნენ. ტარკვინია ამის შემდეგ ყველანაერად აგულიანებდა ქმარს ახალი მკვლელობისთვის. ლუციუსმა ყველაფერი იღონა სენატში გავლენის მოსაპოვებლად, ხოლო როდესაც ჩათვალა რომ ნიადაგი მომზადებულია, შეიარაღებული ხალხითურთ შეიჭრა ფორუმზე და თავი მეფედ გამოაცხადა, ბრძანა შეეკრიბათ სენატი მეფე ტარკვინიუსის სახელით.

კურიაში სენატორთა თანდასწრებით დაიწყო სერვიუს ტულიუსის ლანძღვა. ამ დროს სერვიუსი თვითონ გამოცხადდა კურიაში. სერვიუსისა და ტარკვინიუსის მომხრეებს შორის ხელჩართული ბრძოლა გაიმართა. თვითონ ტარკვინიუსი ეცა სერვიუსს, და ვინაიდან იგი ბევრად უმცროსი და ძლიერი იყო, ჩამოაგდო მეფე კიბიდან, შემდეგ კი ქუჩაში თავისი მომხრეები დააწია და მოაკვლევინა მეფე.

როგორც ისტორიკოსი გვამცნობებს, ამის შემდეგ ტულია ეტლით მივიდა კურიასთან და ქმარს უწოდა მეფე, ხოლო სახლში დაბრუნებისას ქუჩაში მამის გვამი დაინახა და ეტლით ზედ გადაუარა. ამ ქუჩას რომაელებმა წყეული ქუჩა უწოდეს.

ამრიგად სერვიუს ტულიუსმა 44 წელი იმეფა, მასთან ერთად დაიღუპა სამართლიანი სამეფო ხელისუფლება, რამაც კიდევ უფრო გაზარდა მისი დიდება სიკვდილის შემდეგ.

ნახატი ვულჩის ფრანსუას საფლავიდან, რომელიც ასახავს კეელიუს ვიბენას განთავისუფლებას. მაკსტარნა მარცხნიდან მეორეა

კლავდიუსის მოთხრობა სერვიუსზე, როგორც ეტრუსკზე, სახელად მაკსტარნა (ეტრუსკულად "დიქტატორის სათაური") გამოქვეყნდა, როგორც შემთხვევითი მეცნიერული კომენტარი Lugdunum ტაბლეტის Oratio Claudii Caesaris-ში. არსებობს გარკვეული მხარდაჭერა Servius-ის ამ ეტრუსკული ვერსიისთვის, კედლის მხატვრობაში ფრანსუას საფლავზე ეტრუსკულ ვულჩიში. ისინი ექსპლუატაციაში შევიდა გარკვეული დროის განმავლობაში ჩვენს წელთაღრიცხვამდე IV საუკუნის მეორე ნახევარში. ერთ პანელზე ნაჩვენებია გმირული ეტრუსკები, რომლებიც ხმალს აყენებენ უცხოელ ტყვეებს. მსხვერპლთა შორისაა ინდივიდი, სახელად Gneve Tarchunies Rumach, რომელიც ინტერპრეტირებულია როგორც რომაელი, სახელად გნეუს ტარკვინიუსი,  თუმცა რომის ცნობილ ისტორიაში არ არის ჩაწერილი ტარქვინიუსი ამ პრენომენის შესახებ. გამარჯვებულები არიან Aule და Caile Vipinas - რომაელებისთვის ცნობილი, როგორც ძმები Vibenna - და მათი მოკავშირე Macstrna [Macstarna], რომელიც, როგორც ჩანს, ხელს უწყობს დღის მოგებას. კლავდიუსი დარწმუნებული იყო, რომ მაკსტარნა უბრალოდ სხვა სახელი იყო სერვიუს ტულიუსისთვის, რომელმაც დაიწყო თავისი კარიერა, როგორც ძმები ვიბენას ეტრუსკული მოკავშირე და დაეხმარა მათ რომის კელიანის გორაკის დასახლებაში. კლავდიუსის ცნობა აშკარად ეყრდნობა წყაროებს, რომლებიც მიუწვდომელია მისი თანამემამულე ისტორიკოსებისთვის ან მათ მიერ უარყოფილი. შეიძლება არსებობდეს ორი განსხვავებული, სერვიუსის მსგავსი ფიგურა, ან ორი განსხვავებული ტრადიცია ერთი და იგივე ფიგურის შესახებ. Macstarna შეიძლება ყოფილიყო ოდესღაც ცნობილი ეტრუსკული გმირის სახელი, ან უფრო სპეკულაციური, რომაელი მაგისტრის (მაგისტრატის) ეტრუსკული გადმოცემა. კლავდიუსის "ეტრუსკული სერვიუსი" ნაკლებად მონარქია, ვიდრე თავისუფალი რომაელი მაგისტრი, "არქაული კონდოტიერი", რომელმაც თავი და საკუთარი შეიარაღებული კლიენტების ჯგუფი მოათავსა ვიბენას სამსახურში,  და შესაძლოა მოგვიანებით დაეპყრო, ვიდრე დაესახლებინა რომის კეელიანის ბორცვი. . თუ ეტრუსკული მაკსტარნა რომაელი სერვიუსის იდენტური იყო, ეს უკანასკნელი შეიძლება ყოფილიყო ნაკლებად მონარქი, ვიდრე პროტო-რესპუბლიკელი მაგისტრატი, რომელსაც მუდმივი თანამდებობა მიენიჭა, შესაძლოა მაგისტერი პოპულის, ომის ლიდერი, ან რესპუბლიკური ენით, დიქტატორი.

იხ.ვიდეო -  Servius Tullius: The Slave Who Became King (Roman Kings) - Servius Tullius should have never been anywhere near the office of the King of Rome. Born a slave, Servius rose through the ranks of the Romans thanks to the favoritism of Tanaquill, the Queen of Rome. However, Servius quickly proved to be a man of merit, he defeated the Etruscans, reformed the political system, and left his mark on Roman history. He was called the last benevolent king by Livy and universally celebrated by later Roman historians. So what did he do? How did he earn his reputation? Let's talk about it.  

მემკვიდრეობა

სერვიუსის პოლიტიკურმა რეფორმებმა და მისი მემკვიდრე ტარქვინიუს სუპერბუსის რეფორმებმა შეარყია არისტოკრატული ძალაუფლების საფუძვლები და ნაწილობრივ გადასცა უბრალო მოსახლეობას. რომის რიგითი მოქალაქეები გახდნენ რომის პოლიტიკაში გამორჩეული ძალა, რომელსაც უფლება ჰქონდა მონაწილეობა მიეღო მთავრობაში და ატაროს იარაღი მისი სახელით, მიუხედავად რომის პატრიციებისა და სენატის წინააღმდეგობისა და უკმაყოფილებისა. ტარკვინიუსი გადააყენეს პატრიციების შეთქმულებით და არა პლებეების. არსებობის შემდეგ, comitia centuriata არ შეიძლებოდა გაუქმებულიყო ან მისი უფლებამოსილება შემცირებულიყო: როგორც რესპუბლიკური რომის უმაღლეს სააპელაციო სასამართლოს, მას ჰქონდა უფლება გაეუქმებინა სასამართლო გადაწყვეტილებები და რესპუბლიკური სენატი კონსტიტუციურად ვალდებული იყო მოეთხოვა მისი დამტკიცება. დროთა განმავლობაში, comitia centuriata-მ ლეგიტიმაცია მოახდინა პლებეის თავადაზნაურობისა და პლებეის კონსულების ხელისუფლებაში მოსვლას.

სერვიუსის კავშირები ლართან და მისი რეფორმა vici-სთან აკავშირებს მას უშუალოდ Compitalia-ს დაარსებასთან, რომელიც შეიქმნა იმისათვის, რომ საჯაროდ და ღვთისმოსავი პატივი სცეს მის ღვთაებრივ წარმომავლობას - ლარს მამად მივიჩნევთ - მისი საყოფაცხოვრებო რიტუალების ფართო საზოგადოებაში გავრცელების მიზნით. მისი დედობრივი იდენტიფიკაცია რომაული საზოგადოების ქვედა რანგებთან და ამტკიცებს მისი მეფური სპონსორობა და მათი უფლებების მეურვეობა. ძვ. წ. 7 წლის აგვისტოს კომპიტალიას რეფორმებამდე ცოტა ხნით ადრე, დიონისე ჰალიკარნასელი იუწყება სერვიუსის მამობა ლართან და მის მიერ კომპიტალიას დაარსება ძველ რომაულ ტრადიციებად. სერვიუსში ავგუსტუსმა მზა ურთიერთობა აღმოაჩინა რომის პოპულარულ ქველმოქმედთან და ხელახლა დამფუძნებელთან, რომლის მეფობის უხალისობამ მას აშორა მისი ლაქები. ავგუსტუსმა მოიყვანა კომპტალია და მისი არსებითად პლებეური ფესტივალები, ადათ-წესები და პოლიტიკური ფრაქციები მის მფარველობაში და, საჭიროების შემთხვევაში, მისი ცენზურის უფლებამოსილებები. თუმცა, მან არ მიაკვლია თავისი წარმომავლობა და მისი ხელახალი დაარსება სერვიუსზე - რომელსაც ნაწილობრივ ღვთაებრივი წარმომავლობითაც კი ჯერ კიდევ ჰქონდა სერვიული კავშირები - არამედ რომულუსთან, პატრიციონის დამფუძნებელ გმირთან, ღვთაებრივი იულიუს კეისრის წინაპართან, ვენერას და მარსის შთამომავალთან. პლუტარქე აღფრთოვანებულია სერვიის რეფორმებით, მათ მიერ მთავრობაში წესრიგის დაწესების გამო, სამხედრო და საზოგადოებრივი ზნეობა და თავად სერვიუსი, როგორც ყველაზე ბრძენი, ყველაზე იღბლიანი და საუკეთესო რომის მეფეები.

იხ. ვიდეო -  Servius Tullius