კისტა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                      კისტა

კისტა (ბერძნულიდან κύστις "ბუშტი") არის პათოლოგიური ღრუ ქსოვილებში ან ორგანოებში, რომელსაც აქვს კედელი და შიგთავსი.

პათანატომია და პათოგენეზი

კისტის ზომა, მისი შიგთავსი და კედლის სტრუქტურა განსხვავდება ჩამოყალიბების მექანიზმისა და ხანგრძლივობის, ლოკალიზაციის და ა.შ. განასხვავებენ:

კედლის არსებობის მიხედვით, ცისტები კლასიფიცირდება როგორც ჭეშმარიტი (შემოფენილი ეპითელიუმით) და ცრუ (არ აქვთ სპეციალური გარსი).

გარეგნობის დროით - შეძენილი (გამოჩენილი დაბადების შემდეგ) და თანდაყოლილი (ქსოვილებისა და ორგანოების დეფექტური წარმოქმნის შედეგად).

ფორმირების მექანიზმით - შეკავება, პარაზიტული, ტრავმული, დიზონტოგენეტიკური, სიმსივნური.

შემაკავებელი კისტები (ჩვეულებრივ შეძენილი) გვხვდება სხვადასხვა ჯირკვლოვან-სეკრეტორულ ორგანოში და ჩნდება ჯირკვლიდან სეკრეციის გადინების გაძნელების ან სრული შეწყვეტის გამო სადინრის ბლოკირების შედეგად მიკროსკოპული ნამსხვრევებით (ქვა, ყვავილის მტვერი და ა. სეკრეტი, რომელიც გროვდება სადინარში ან ჯირკვლოვან ლობულში, ჭიმავს მათ, ქმნის თანდათან მზარდ ღრუს ცხიმოვანი, ლორწოვანი, წყლიანი და სხვა შინაარსით. ეს არის ცხიმოვანი, სანერწყვე, სარძევე ჯირკვლების ცისტები, საკვერცხეების ფოლიკულური ცისტები, პანკრეასი და პროსტატის ჯირკვლები და ა.შ. შემაკავებელი კისტის კედელი მოპირკეთებულია ჯირკვლის ან მისი სადინარის გაბრტყელებული ეპითელიუმით. ჯირკვლის სადინარების ინტრაუტერიული ატრეზიით ვითარდება თანდაყოლილი შეკავების ცისტები.

რამოლიზური ცისტები (დარბილების შედეგად) წარმოიქმნება ქსოვილში მისი ლოკალური ნეკროზის დროს (სისხლდენის, ანთების, ინფარქტის დროს) და მკვდარი ქსოვილის შემდგომი დარბილების, გათხევადებისა და რეზორბციის დროს. ამ ტიპის კისტის კედელი იქმნება იმ ორგანოს ქსოვილით, რომელშიც ის მდებარეობს, მაგრამ მოგვიანებით შეიძლება შეიცვალოს შემაერთებელი ქსოვილით. რამოლიტური ცისტები გვხვდება თავის ტვინში და ზურგის ტვინში, სიმსივნეებში. ამ ცისტებს მიეკუთვნება საკვერცხის კორპუსის ყვითელი ცისტები, სტომატოლოგიური ცისტები, ძვლის ცისტები ოსტეობლასტომაში და ფიბროზული ოსტეიტი.

პარაზიტული ცისტები წარმოადგენს ლენტის ჭიების (ექინოკოკი, ცისტიცერკუსი) ბუშტუკოვანი ლარვის სტადიას.

ტრავმული ცისტები წარმოიქმნება ეპითელური ქსოვილის გადაადგილების გამო. მათ შორისაა თითების და ხელისგულების ტრავმული ეპითელური ცისტები ეპითელიუმის საფარის შეღწევის ფუძემდებლურ ქსოვილში და შემდგომში სეკრეციის დაგროვების გამო მიღებულ ტომარაში. ირისისა და პანკრეასის ტრავმული ეპითელური ცისტები ერთნაირი წარმოშობისაა.

დიზონტოგენეტიკური კისტები, როგორც წესი, თანდაყოლილი. ეს არის ემბრიონის ფორმირებისას ხანდახან შენარჩუნებული ემბრიონის არხებისა და ნაპრალების, ან გადაადგილებული ქსოვილების კისტოზური ტრანსფორმაცია. დისონტოგენეტიკური ცისტები მოიცავს ცისტებს ნაღვლის ბუშტის ნაპრალებიდან და ცისტებს ყვითელ-ნაწლავის ტრაქტის ნაშთებიდან; პროსტატის ცისტები, რომლებიც წარმოიქმნება პარანეფროზული სადინარების ფორმირების დარღვევის გამო; სირინგოცსტადენომა და სირინგოეპითელიომა - საოფლე ჯირკვლების, პარაოვარიული ცისტების, ენდომეტრიოტული საკვერცხის ცისტების, დერმოიდული ცისტების, თირკმელების, პანკრეასის, ღვიძლის, ფილტვების და ცენტრალური ნერვული სისტემის მრავლობითი ცისტების მალფორმაციები.

სიმსივნური კისტა წარმოიქმნება იმ შემთხვევებში, როდესაც მზარდი სიმსივნური ქსოვილი მეტაბოლიზმის დარღვევისა და კანცეროგენეზის პროცესის განვითარების შედეგად წარმოქმნის ერთ და მრავალკამერიან ღრუებს. ასეთი კისტები ხშირად ყალიბდება ჯირკვლოვან ორგანოებში (სანერწყვე ჯირკვლების კისტოზური ადენომა, კისტოზური ლიმფანგიომა, კისტოზური ამელობლასტომა).

კლინიკა და მკურნალობა

კისტის კლინიკური გამოვლინებები დამოკიდებულია წარმოქმნილი გართულებების ტიპზე, მდებარეობაზე, ზომაზე და ბუნებაზე (ჩახშობა, გახეთქვა, ავთვისებიანი სიმსივნე). მცირე ცისტებმა შეიძლება არ გამოიწვიოს სიმპტომები. იმ შემთხვევებში, როდესაც კისტა იწვევს დისკომფორტს, იწვევს მტკივნეულ შეგრძნებებს, არღვევს ორგანოს ფუნქციას ან ემუქრება რაიმე გართულებას, კისტა ამოღებულია იზოლირებულად ან ორგანოსთან (ორგანოს ნაწილთან) ერთად. თირკმელების, ღვიძლისა და პანკრეასის კისტების უმეტესობის მკურნალობა შესაძლებელია პერკუტანული პუნქციის ან დრენაჟით ულტრაბგერითი კონტროლის ქვეშ.

ტუჩის შეკავების კისტა

შემაკავებელი კისტა არის უმტკივნეულო, ლორწით სავსე ტომარა. ვითარდება ძირითადად ენის ქვედა ზედაპირზე, ტუჩის მცირე ჯირკვლებზე, ენისქვეშა მიდამოში, ლოყებზე (ყველაზე ხშირი შემთხვევა ქვედა ტუჩზე). ის ჩვეულებრივ ჩნდება ჭამის დროს კბენის ან სხვა ტრავმის გამო. მცირე ჭრილობის ადგილზე წარმოიქმნება ლორწოთი სავსე ბურთი, რომელიც დროთა განმავლობაში გაიზრდება ზომაში. შემაკავებელი კისტა უმტკივნეულოა.

იხ.ვიდეო - Cyst removal