კავკასია

                                 კავკასია

                                         

                                                          კავკასიის ეკორეგიონის ფიზიკური რუკა

 (აზერ. Qafqaz; სომხ. Կովկաս; რუს. Кавказ) (სახელწოდება პირველად მოხსენიებულია დრამატურგის ესქილეს ტრაგედიაში „მიჯაჭვული პრომეთე“) — ვრცელი ბუნებრივი რეგიონი შავ, კასპიის და აზოვის ზღვებს შორის. იგი შემოსაზღვრულია კუმა-მანიჩის ღრმულით (ჩრდილოეთი), ირანით და თურქეთით (სამხრეთი), ყუბანის შესართავით (დასავლეთი) და აფშერონის ნახევარკუნძულით (აღმოსავლეთ
 იხ.ვიდეო

კავკასიის ფართობი დაახლოებით 440 ათასი კვ. კმ-ია, სადაც 30 მლნ ადამიანი ცხოვრობს. კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედი კავკასიონს ჩრდილოეთ კავკასიად (იმიერკავკასიად; ფართობი 250 ათ. კმ²) და ამიერკავკასიად (ფართობი 190 ათ. კმ²). ბუნებრივი პირობების მიხედვით განასხვავებენ აგრეთვე დასავლეთ და აღმოსავლეთ კავკასიონს, რომელთაგან პირველი მოიცავს აზოვისა და შავი ზღვის აუზს, მეორე — კასპიის ზღვის აუზს. ქედი ამასთანავე წარმოადგენს ბუნებრივ საზღვარს ზომიერი და სუბტროპიკული ზონებისა. გეოგრაფიულად კავკასიას ეკუთვნის ასევე თურქეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთი, როსტოვის ოლქისა და ყალმუხეთის რესპუბლიკის ტერიტორიების ნაწილი.

                          

ამჟამად კავკასიის ტერიტორია 4 სუვერენული სახელმწიფოს ტერიტორიას მოიცავს: საქართველო (69,7 კვ.კმ), სომხეთი (29,8), აზერბაიჯანი (86,6), რუსეთი (254,3). თვით რუსეთის ფედერაცია კავკასიაში წარმოდგენილია შემდეგი ადმინისტრაციული ერთეულებით: კრასნოდარის მხარე (76,0), სტავროპოლის მხარე (66,5), რესპუბლიკები — ადიღე (7,6), ყარაჩაი-ჩერქეზეთი (14,1), ყაბარდო-ბალყარეთი (12,5), ჩრდილოეთ ოსეთი-ალანია (8,0), ინგუშეთი (4,6), ჩეჩნეთი (15,9), დაღესტანი (50,3).

კავკასიის უძველეს მოსახლეობაში ძირითადად გამოიყოფა ორი, ერთმანეთისაგან განსხვავებული, რასობრივი ტიპი. ერთი. რომელსაც ხმელთაშუაზღვისპირულ რასას აკუთვნებენ, მოიცავს იმიერკავკასიისზოგიერთ დაბლობ რაიონსაც (მაგ. ყუბანის რეგიონი). მას ახასიათებს ვიწრო და გრძელი თავი, ძალზე ვიწრო, მაღალი და მკვეთრად პროფილირებული სახე, დახვეწილი ყვრიმალი, ვიწრო და მკვეთრად გამოხატული ცხვირი, გლუვი რელიეფი და სხვა. ამ ტიპის თანამედროულად ჩრდილოეთ კავკასიის დაბლობ რეგიონებში გავრცელებული იყო მისგან მკვეთრად განსხვავებული ტიპი, რომელსაც ახასიათებდა ზომიერი სიგრძისა და სიგანის თავი, ფართო და ნაკლებპროფილირებული სახე, ზომიერად გამოხატული ყვრიმალი და სხვა.

კავკასიის თანამედროვე მოსახლეობა ანთროპოლოგიურ შემადგენლობაში ძირითადად გამოყოფენ სამ დიდ რასობრივ ტიპს. კავკასიის ჩრდილო-დასავლეთ ტერიტორიაზე გავრცელებულია ადიღური ანთროპოლოგიური ტიპი, ამ ტიპისაგან მუქი პიგმენტაციითა და ზოგიერთი სხვა ნიშნით განსხვავდება კავკასიის კასპიისპირეთში გავრცელებული დასავლურ-კასპიური ტიპი. იგი გვხვდება აზერბაიჯანელებსა და დაღესტნელებში. ამ ტიპის ანალოგიური ფორმები შეინიშნება შუა აზიის, ავღანეთისა და ჩრდილოეთ ინდოეთის ევროპეოიდულ მოსახლეობაში. აქ იგი ცნობილია ინდოხმელთაშუაზღვისპირული რასის ინდოპამირული განშტოების სახელით. მესამეა ცენტრალურ კავკასიაში მცხოვრები წინააზიური ტიპი, რომელსაც ახასიათებს მკვეთრად ბრაქიკეფალური თავი, საკმაოდ ფართო, მაგრამ მკვეთრად პროფილირებული სახე, ვიწრო, მაღალი და მკვეთრად გამოხატული ცხვირი, უხვად განვითარებული თმოვანი საფარველი და სხვა. ეს ტიპი გავრცელებულია თანამედროვე ქართველების ნაწილში, სომხებში, დასავლეთ აზერბაიჯანელებსა და დაღესტნელებში, კავკასიის მთიელთა ჯგუფებში და სხვა. მისი ანალოგიები წინა აზიის თანამედროვე მოსახლეობაში გვხვდება.
იხ.ვიდეო

კავკასიის თანამედროვე მოსახლეობაში საკმაოდ გარკვევითაა გამოხატული ლოკალური ქვეტიპები, რომლებიც მეტ-ნაკლებად განსხვავდება ერთმანეთისაგან.

კავკასიაში ცხოვრობს 50-ზე მეტი ეროვნების ხალხი, რომლებიც ლაპარაკობენ იბერიულ-კავკასიურ (კავკასიურ), ინდოევროპულ და ალტაურ ენობრივ ოჯახთა ენებზე.

იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახში შედის ქართველურ, აფხაზურ-ადიღურ, ნახურ და დაღესტნურ ენათა ჯგუფები. იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახის ყველაზე მრავალრიცხოვანი ხალხია ქართველები, ისინი ცხოვრობენ კავკასიონის შუა ნაწილის სამხრეთ კალთაზე. ამ ოჯახის ენებზე მოლაპარაკე ყველა სხვა ხალხი, აფხაზების გარდა, განსახლებულია კავკასიონის ჩრდილოეთ კალთაზე.

• აფხაზურ-ადიღურ ჯგუფში შედიან წარმოშობით მონათასავე ადიღეელები (ადიღე და კრასნოდარის მხარის მეზობელი რაიონები), ჩერქეზები (ყარაჩაი-ჩერქეზეთი) და ყაბარდოელები(ყაბარდო-ბალყარეთი დაბლობი ნაწილი და ჩრდილოეთი ოსეთის მოზდოკის რაიონი), აგრეთვე აფხაზები (აფხაზეთი და აჭარა) და აბაზები (ყარაჩაი-ჩერქეზეთის ჩრდილოეთი ნაწილი).
• ნახურ ჯგუფში შედიან ჩაჩნები (ჩაჩნეთ-ინგუშეთის აღმოსავლეთი და ცენტრალური რაიონები და დაღესტანი ხასავიურთის რაიონი) და ინგუშები (ჩაჩნეთ-ინგუშეთი დასავლეთი რაიონები და მისი მომიჯნავე ჩრდილოეთ ოსეთის რაიონები), ენობრივად ამავე ჯგუფს უკავშირდებიან ბაცბები ანუ წოვა-თუშები (საქართველო, ახმეტის რაიონი), თუმცა კულტურულ-ისტორიულად, რელიგიურად, ყოფითა და სხვა ძირითადი ნიშნების მიხედვით ისინი ქართველი ერის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენენ.
• დაღესტნელ ხალხთა დიდი უმრავლესობა შედის დაღესტნურ ჯგუფში, რომელიც შედგება 4 ქვეჯგუფისაგან: ხუნძური, დარგუული, ლაკური და ლეზგიური. ხუნძურ ქვეჯგუფში (მთიანი დაღესტანი და აზერბაიჯანის ჩრდილოეთ-დასავლეთი რაიონები) ხუნძების გარდა შედიან მათათან თითქმის შერწყმული მცირერიცხოვანი ანდიურ-დიდოური (ცეზური) ხალხები (ანდიელები, ბოთლიხელები, ღოღობერიელები, ჭამალალები, კვანდელები, ტინდიელები, ყარადაღელები, ახვახელები, ცეზები, ჰინუხები, ხვარშიელები, ბეჟიტელები, ჰუნზიბელები), აგრეთვე არჩიბელები.

• დარგუულ ქვეჯგუფში (შუა დაღესტნის მთიანი და მთისპირა რაიონები) დარგუელთა გარდა ხაიდაყელები და კუბაჩელები, ლაკები ცხოვრობენ ცენტრალურ დაღესტნის მთებში. ლეზგიურ ქვეჯგუფში შედიან ლეზგები (დაღესტნის აღმოსავლეთი და აზერბაიჯანის ჩრდილოეთი რაიონები), თაბასარანელები (სამხრეთ-აღმოსავლეთ დაღესტანი, დერბენტის დასავლეთით), აღულები (დაღესტნის სამხრეთ-აღმოსავლეთის მაღალმთიანი ნაწილი), რუთულელები (სამხრეთ დაღესტანი, მდინარე სამურის ზემო დინება), წახები (რუთულელების დასავლეთით), მათვე განეკუთვნებიან ჩრდილოეთი აზერბაიჯანის მცირერიცხოვანი ხალხები: უდიები, ბუდუხები, კრიწები და ხინალუღები.

კავკასიაში მცხოვრებ ხალხთაგან ინდოევროპულ ენათა ოჯახში შედიან რუსები, უკრაინელები, სომხები და ირანის ჯგუფის ხალხები. რუსები ცხოვრობენ სტავროპოლისა და კრასნოდარის მხარეებში, აგრეთვე კავკასიის ყველა მოკავშირერესპუბლიკაში; უკრაინელები — კრასნოდარის მხარეში. ჩრხილოეთ კავკასიის რუსი და უკრაინელი მოსახლეობა მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენენ ყუბანისა და თერგის კაზაკები.

ინდოევროპულ ოჯახის ცალკე ჯგუფია სომხები. შეადგენენ სომხეთის ძირითად მოსახლეობას, ცხოვრობენ აგრეთვე მთიან ყარაბაღში, საქართველოში (უმთავრესად ახალციხისა და ახალქალაქის რაიონებში) კავკასიის ქალაქებში. ამავე ოჯახის ირანულენოვან ჯგუფს განეკუთვნებიან ოსები (ჩრდილოეთი და სამხრეთი ოსეთი), ქურთები (სომხეთი, საქართველო, აზერბაიჯანი), თათები(აზერბაიჯანის ჩრდილო-აღმოსავლეთი და დაღესტნის სამხრეთი ნაწილი), თატურ ენაზე მოლაპარაკე მთის ებრაელები (დაღესტანი და აზერბაიჯანი), თალიშები (აზერბაიჯანის სამხრეთ-აღმოსავლეთი ნაწილი).
იხ.ვიდეო საინტერესოა

• ალთაური ოჯახის თურქულ ჯგუფის ენებზე ლაპარაკობენ აზერბაიჯანელები (აზერბაიჯანი და საქართველოს, სომხეთის, დაღესტნის მოსაზღვრე რაიონები); ერთმანეთთან ახლომონათესავე ყარაჩაელები (ყარაჩაი-ჩერქეზეთის სამხრეთ მთიანი რაიონები) და ბალყარები (ყაბარდო-ბალყარეთის სამხრეთ და სამხრეთ-დასავლეთი რაიონები), ყუმუხები (დაღესტნის დაბლობი ნაწილი, მცირე რაოდენობით — ჩაჩნეთ-ინგუშეთისა და ჩრდილოეთ ოსეთში), ნოღაელები (სტავროპოლის მხარე და დაღესტანი), თათრები(აზერბაიჯანის ქალაქები), კავკასიის თურქმენები (სტავროპოლის მხარის აღმოსავლეთი და ჩრდილოეთი რაიონები).

კავკასიაში მცირე ჯგუფებად ცხოვრობენ ბერძნები, ასურელები, მოლდაველები, ესტონელები, მორდველები, კორეელები, ბოშები. კავკასიის მორწმუნე მოსახლეობის უმრავლესობა ქრისტიანობას აღიარებს. მართლმადიდებლები არიან: რუსები, უკრაინელები, ოსების ძირითადი ნაწილი, ქართველებისა და აფხაზების უმრავლესობა, მოზდოკის ყარაბდოელები; მონოფიზიტები - სომხები. დანარჩენი ხალხების დიდი ნაწილი მუსლიმანები იყვნენ, მ. შ. ლეკების მცირე ნაწილი — შიიტები; სხვები და ნაწილობრივ აფხაზები, ოსები და ქართველები (აჭარლები და ინგილოები) — სუნიტები. ქართველი და მთიელი ებრაელები აღიარებდნენ იუდაიზმს.

ენობრივი კლასიფიკაციის შესაბამისად კავკასიელი ხალხები შემდეგ ჯგუფებად იყოფიან:

კავკასიური ოჯახის ხალხები:

• ქართველური ჯგუფი: ქართველები (საქართველოში: დაახლ. 4.000.000; საერთო რაოდენობა: 7.200.000)
• აფხაზურ-ადიღეური ოჯახი: აფხაზები (95.000), აბაზინები (31.000), ყაბარდოელები (304.000), ჩერქეზები (50.000), ადიღეელები (115.000).
• ნახური ჯგუფი: ჩეჩნები (840.000), ინგუშები (200.000).
• დაღესტნური ჯგუფი: ავარელები (540.000), ლეკები (430.000), ლაკები (110.000), დარგუელები (32.000).

ალთაური ოჯახის ხალხები:

• თურქული ჯგუფი: აზერბაიჯანელები (5.800.000), ყუმუხები (255.000), ყარაჩაელები (140.000), ბალყარელები (69.000).
• მონღოლური ჯგუფი: ყალმუხები (218.000)

ინდოევროპული ოჯახის ხალხები:

• სლავური ჯგუფი: რუსები (8.100.000), უკრაინელები (350.000). ბევრი მათგანი თავს კაზაკებად მიიჩნევს.
• ბერძნული ჯგუფი: ბერძნები (120.000).
• ირანული ჯგუფი: ოსები (570.000), ქურთები (230.000)
• სომხური ჯგუფი: სომხები (4.300.000).

აფრაზიული ოჯახის ხალხები:

• სემიტური ჯგუფი: ებრაელები (30.000), ასურელები (11.000)

მიუხედავად ეთნიკური, რელიგიური და ენობრივი სხვაობისა, კავკასიელებს ერთმანეთთან მჭიდროდ აკავშირებს პოლიტიკური და ეკონომიკური ინტერესები, აგრეთვე საერთო ისტორიული ბედი, კულტურებისა და ტრადიციების მსგავსება. კავკასიის ბუნების სილამაზეს, მის მცხოვრებთა ტრადიციებს ბევრი ლიტერატურული ნაწარმოები მიეძღვნა, მათ შორის აღნიშვნის ღირსია: “კავკასია” — ალექსანდრე დიუმას (მამა) ნაწარმოები, პუშკინის "კავკასიელი ტყვე", ლერმონტოვის რომანი “ჩვენი დროის გმირი”, ტოლსტოის რომანი “კაზაკები” და “ჰაჯი მურატი”.

კავკასიელთა ნახევარზე მეტი ქალაქებში ცხოვრობს. ქალაქელთა ყველაზე დიდი პროცენტია ჩრდილოეთ ოსეთში — 68% და სომხეთში — 66%, ყველაზე ნაკლები — დაღესტანში 39%. სამ კავკასიურ ქალაქში მილიონზე მეტი ადამიანი ცხოვრობს (ბაქო, თბილისი, ერევანი), 10 ქალაქში — 200 ათასზე მეტი, 8 ქალაქში — 100 ათასზე მეტი. მნიშვნელოვანი ქალაქებია:

ბაქო (1.757.000), თბილისი (1.264.000), ერევანი (1.215.000), კრასნოდარი (620.000), ჯოხარყალა (გროზნო, 401.000), სოჭი (337.000), ვლადიკავკაზი (320.000), სტავროპოლი (318.000), მაჰაჩყალა (315.000), განჯა (232.000), ნალჩიკი (207.000), გიუმრი(206.000), ქუთაისი (200.000).

კავკასიის ქალაქები გაჩნდა სხვადასხვა დროს და სხვადასხვა ეპოქაში. არსებული ქალაქებიდან ყველაზე ძველია: ერევანი (ცნობილია ძვ.წ. 782 წლიდან როგორც ურარტული ციხესიმაგრე ერებუნი), ქუთაისი (ცნობილია ძვ.წ. მე-6 ს-დან როგორც ლეგენდარული კოლხეთის სამეფოს დედაქალაქი აიას სახელით), ვანი (სავარაუდოდ ანტიკურ წყაროებში ნახსენები სურიემი), სოხუმი (ანტიკური დიოსკურია), ფოთი (ანტიკური ფაზისი), ბარდა (კავკასიის ალბანეთის დედაქალაქი) და სხვა. ჩრდილოკავკასიური ქალაქები საკმაოდ ახალგაზრდები არიან — წარმოიქმნენ მე-17-18 საუკუნეებში, გარდა რამდენიმე ქალაქისა, რომლებიც შავი ზღვის სანაპიროს გასწვრივ მდებარეობენ.

იხ. ვიდეო

                         კავკასიის ალბანეთი

                                               

                                     ალბანეთის საზრვარი 387 წლამდე

(ძვ. ბერძნ. Αλβανεια, ქვეყნის სახელი მშობლიურ ენაზე უცნობია^[1]) — იყო უძველესი სახელმწიფო სამხრეთკავკასიაში ამჟამინდელ აზერბაიჯანისა და დაღესტნის ტერიტორიაზე. სიტყვა ალბანეთილათინურად (ლათ. Albania) ნიშნავს „მთიან მიწას“. ალბანელები იყვნენ იბერო-კავკასიელი ტომები და ლაპარაკობდნენ ალბანურ ენაზე, რომელიც მიეკუთვნება იბერო-კავკასიურ ენათა ჯგუფს. კავკასიის ალბანეთის დედაქალაქები სხვადასხვა დროს იყვნენ ქალაქები კაბალა და ბარდა

იხ.ვიდეო

                 კავკასიის ალბანეთის ენა

                                               

                          სომხური ხელნაწერი   XV ს შეიცავს ალბანურ ალფაფივიტით

მკვდარი ენა. განეკუთვნება იბერიულ-კავკასიურ ენათა ოჯახს. გავრცელებული იყო თანამედროვე აზერბაიჯანისა და დაღესტანის ტერიტორიაზე და წარმოადგენდა ალბანეთის სამეფოსოფიციალურ ენას. გააჩნდა საკუთარი დამწერლობა. სავარაუდოდ, ალბანური ენა უნდა დადებოდა საფუძვლად თანამედროვე უდიურ ენას. ალბანური დამწერლობა არის იმ მოზაიკის ნატეხი რომლითაც ხდება ალბანური სახელმწიფოს ნაგლეჯ ნაგლეჯ გაცოცხლება

იხ.ვიდეო 

პირველი საუკუნის ალბანური ტაძარი გიში შაკიში (აზერბაიჯანი)

                           BFR (რაკეტა)

                                              

2019წ-ის 3 თებერვალს წარმატებით გამოიცადა იხ.ლინკზე ძრავი რაპტორი ახალი რაკეტისთვის. აშშ-ს არეკოსმოსური კომპანიამ სფეისიქსმა გამოაქვეყნა თავის მიკრობლოგზე ორი ვიდეო სადაც ნაჩვენებია გამოცდა.

                                                                   

საერთო     მონაცემები
ქვეყანა	აშშ
დანიშნულება	რაკეტა-მატარებელი კოსმმოსური ხომალდი
შეიმუშავა	SpaceX
დაამზადა	SpaceX
ძირითადი   მახასიათებელი
რაოდენობა საფეხური	2
სიგრძე (საწვავით)	118 მ
დიამტრი	9 მ
სასტარტო მასა	4 400 000 კგ
მასა  სასარგებლო დატვირთვა
დაბალ ორბიტაზე	100 000 კგ
ისტორია   გაშვერბის
მდგომარეობა	В დამუშავების სტადიაშია
რაოდენობა გაშვების	0
პირველი  საფეხური  —   Super Heavy
სიგრძე	63 მ
დიამეტრი	9 მ
მარშირებული  ძრავი	31 × Raptor
წევა	52 700 кН(5 374 тс)
საწვავი	თხევადი  მეტანი
დამჟანგველი	თხევადი  ჟანგბადი
მეორე   საფეხური  — Starship
სიგრძე	55 მ
დიამეტრი	9 მ
სასტარტო მასა	1 100 ტ
Маршевые двигатели	7 × Raptor
წევა	13 300 კნ(1 356 ტც)
საწვავი	თხევადი  ნეთანი
დამჟანგველი	თხევადი  ჟანგბადი

(ინგლ. Big Falcon Rocket) — პროექტი  რაკეტა -მატარებლის და კოსმოსური  ხომალდის ახალი თაობის , სემუშავებული სფეისიქსის პროექტში ასევე გათვალისწინებულია სახმელეთო ინფრასტრუქურის განლაგება გაშვებისტვის და განმეორებითი გამოყებისთვის სისტემების და (საწავავის დეპო) საწვავის შემავსებელი სადგურები დაბალ დედამიწის ორბიტაზე.  BFR რამდენადმე მეტია მასითა და სიდიდით, ვიდრე არსებული კოსმოსური ხომალდი დრაგონი და პილოტირებული დრაგონ ვი2. 2017წ-ს სფეიქსმა მიიღო გადაწყვეტილება გადსვლის სტრატეგიის ,,ხელმომჭირნე სტრატაფის'' და გაერთიანება ერთ პროექტში ტეხნოლოგია გაშვების დედამიწის გარშემოორბიტაზე, საპლნეტაშორისო ფრენების, ასევე საკონენტაშორისო გადაფრენები დედამიწის საზღვრებში. მოლოდიანია, რომ 2022წ-ს ტყვირთი იქნება მარსზე გაშვებული ამ რაკეტით ხოლო ამის შემდეგ 2024წ-ს პილოტირებული ფრენები. იხ. ვიდეო

                               ტექნოლოგია

                                                        

                                                          ნიუკომენის ორთქლის მანქანა.

(ბერძნულად: τεχνολογια < τεχνη "ოსტატობა" + λογος "სიტყვა, სწავლება" + სუფიქსი ια) არის მეცნიერება იმ იარაღების, პროცესებისა და მეთოდების შესახებ, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა საგნების და ობიექტების დამზადებისათვის, რაიმეს წარმოების მიზნით. სხვაგვარად, ტექნოლოგია ეს არის ნივთიერების, ენერგიის და ინფორმაციის გადამუშავების ხერხი.

ადამიანის პრაქტიკული საქმიანობა საჭმლის მომზადებიდან დაწყებული და სახლის მშენებლობით დამთავრებული დამოკიდებულია რთულ ტექნოლოგიურ სისტემებზე, რომლებიც 5 მილიონი წლის განმავლობაში ჩამოყალიბდა. პირველყოფილი შრომის იარაღების დამზადება, ცეცხლის მოხმარება, რკინის დნობა, ბორბლის გამოყენება, ტანსაცმლის კერვა და სხვა, პირველი ტექნოლოგიური პროცესებია, რომლის გამოყენებაც ადამიანმა დაიწყო,

პირველი მოხსენიებული ტეხნოლოგია ბორბალი შგვხდება მესოპოტამიში მე-4 ათასიწმეულს ჩვ. წ.აღ.

ტექნოლოგიების განვითარების პროცესში გარდატეხა შეიტანა ისეთმა მოვლენებმა, როგორებიც იყო: ორთქლის ძრავის გამოგონება 1712 წელს, ელექტრობისა და შიგა წვის ძრავის გამოყენება 1800–იან წლებში, კავშირგაბმულობის საშუალებებისა და ელექტრონიკის განვითარება ბოლო ათწლეულებში, ასევე ატომური და კოსმოსური ტექნიკა და ტექნოლოგიები.

იხ.ვიდეო

პროგრესული ტექნოლოგია (ავტომატიზაციისა და სპეციალიზაციის მაღალი დონით), რომელზეც მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული თანამედროვე საზოგადოება, შესამჩნევ კონტრასტს ქმნის იმ ტექნოლოგიებთან (მძიმე შრომის გამოყენება, სპეციალიზაციის დაბალი დონე), რომელიც ჯერჯერობით გამოიყენება ბევრ ქვეყანაში.

ტექნოლოგია არის სფერო, რომელშიც ხდება სხვა მეცნიერებების კვლევების შედეგების პრაქტიკული გამოყენება საზოგადოების მოთხოვნილების შესაბამისად

იხ. ვიდეო

ანონიმური ფაქტები

როგორ ჩამოაგდო ერთმა ჩეჩენმა მებრძლომა მი-26 2002წ-ის 19 აგვისტოს

როგორ ჩამოაგდო ერთმა ჩეჩენმა მებრძლომა მი-26 2002წ-ის 19 აგვისტოს

               

                                                                                       A 9K38 იგლა 

ყველაზე მსხვილი ავია კასტროფა ისტორიაში რუსეთის სამხედრო ძალების. მოხდა შედეგად სამხედრო-სატრანსაპორტო ვერთფრენის მი-26 სარაკეტო გადასატანის საზენიტო კომპლექსის ,,იგლას'' მეშვეობით ხოლო დამატებითი მიზეზი რაოდენის დაღუპვის იყო გადატვირთულობა და დანაღმული ტერიტორია ვერთფრენის ჩამოვარდნის ადგილას. წარმოადგენს ყველაზე მსხვილი ავიაკატასტროფას რუსეთის ისტორიაში.
19 აგვისტოს 2002წ-ის ვერტფრენი მი-26, კუთვნილი რუსეთის სამხედრო არმიის სახმელეთო ძალების, გამოფრინდა აეროდრომ მოზდიკიდან და კურსი აიღო ბაზაზე ხანკალაზე გროზნო. ბორტზე იმყოფებოდნენ სახედრომოსამსახურეები, დაბრუნება შვებულების შემდეგ, ასევე ,,კონტრაქტიკები'' და ჯარისკაცები, მიფრინავდნენ შესაცვლელად. ცუდი ამენდების გამო მოზდოკში მოგრავდნენ სამხედრო მოსამსახურეები, ელოდებოდნენ გაფრენას ჩეჩნეთში ამ მიზეზით ვერრენი იყო გადატვირთული.
იხ.ვიდეო

ხანკალის აეროპორთან მიახლოებისას ორმა ჩეჩნმა მებროძოლებმა რ-იც მიუახლოვდნენ აეროდრომს რ-იც ერთი ვიდეოკამერით იღებდა ხოლო მეორეს ხელში ჰქონდა ,,იგლა'' გასროლისას მოხვდა ვერფრენის ძარვში რის შედეგადაც აპრატმა განიცადა კატასტროფა სახმედროები -რიც იმყოფებოდნენ კარებთან მოასწრეს გადახდომა ცეცხლომიკედებული ვერტფრენიდან ნაწილმა უკანა მხრიდან,მაგრამ ძრითადი ნაწილი დაიღუპა და სირთულე ის იყო რომ ვერრენა ჩამოვარდა დანაღმული ტერიტორიაზე და მეხანძრეები დიდი ხნის განმავლობაში ვერ მიდიოდნენ ახლოს. ეს ფაქტი თვითონ ჩეჩნება გადაიღეს და მიუტანეს პრეზიდენტ ასლან მასხადოვს.
შედეგი ვერტფრენი ჩამოვარდა, ხანძარი და აფეთქება დანაღმულ ტერიტორიაზე მთლიანობაში დაიღუპა 127 ადამიანი. 117 ადგილზე დაიღუპა კიდევ 10 კი ჰოსპიტალში

კატასტროფა Ми-26 ჩეჩნეთში
მი-26 სსძ რუსეთი
საერთო მონაცემები
თარიღი	19 აგვისტო 2002 წ
დამახასიათებელი	ავარიული  დაჯდომა ხანძრის გამო ძრავში შედეგად რაკეტის მოხვედრა მარკვენა ძრავში
მიზეზი	სამხედრო დაზიანება, გამოწვეული ცეცსლის გახსნით იგალდან
ადგილი	ხანკალა , ჩეჩნეთი
კოორდინატები	43°18′24″ с. ш. 45°44′40″ в. д.HGЯO
დაღუპული	127
დაჭრილი	20
საჰაერო ხომალდი
მოდელი	Ми-26Т
მიკუთვნებული	სძ რფ
ადგილი გაფრენი	Моздок, ჩრდილოეთ ოსეთი
პუნქტი ადგილის	ხანკალა, ჩეჩნეთი
საბორტო ნომერი	89
მგზავრები	142
ეკიპაჟი	5
დაღუპული	127
დაჭრილი	20
გადარჩენილი	20

იხ. ვიდეო

 აშშ-მ დაიწყო რუსეთის ფედერაციის                                     დემონტჟაი
                 
ხვალ  2  თებერვალს აშშ ოფიფციალურად  გავა 1987წ-ს დადებულ ბირთვული შეთანხმებიდან როგორც მაიკ პომპეუმ განაცხადა ჩემის აზრით ეს მოსალოდნელი იყო, ჩვენ განვიხილოთ თუ რას ნიშნავს და რას მოუტანს რუსეთს ეს ნაბიჯი. სანამ უშუალოდ ისტორიაული ასპექტით განვიხილავთ ჯერ ორიოდე სიტყვით მინდა რუსეთის პოლიტიკას შევეხო დღიდან სავჭოთა კავშირის დაშლისა და რუსეთის ფედერაციის შექმნისა და განსაკუთრებით ვლადიმერ პუტინის მოსვლისა ყოველი ნაბიჯი რუსეთის პოლიტიკისა იყო მიმართული წარსულისკენ საბჭოთა კავშირის აღდგენის აზროვნებისა და პოლიტიკისა მიუხედავად იმისა, რომ ეს ქვეყანა დაიშალა და კომუნისტური იდეოლოგია რუსეთში აღა არის  სახლმწიფო პოლიტიკა დანარჩენი ყველა მათი ნაბიჯი რაღაც გაუგებარი ისტორიის აღდგენის მცდელობა იყო მოდერნიზებული სახით, რათქმა უნდა სრულად აღდენა საბჭოთა კავშირის ეგ პუტინმაც იცის, რომ შეუძლებელია მაგრამ რაღაც ჰიბრიდი და გაუგებარი და  მომკვკდინებელი თვით რუსეთისთვის პოლიტიკას ადგას. ბუნებრივია უნდა იცოდე და ცოდნოდა როცა გინდა ის აღადაგინო რაც არ გამართლდა და რამაც დიდი კატასროფა განიცადა იგივეს განმეორდება. იხ. ვიდეო

შეთანხმებიდან გასვლა კი შეგვიძლია ასე  ვთქვათ, რომ ცივი ომი დაიწყო ოფიციალურად რათქმა უნდა ეს უფრო ადრე დაიწყო ჩემის აზრით მაგრამ მაინც იხ.ლინკი ცივი ომი ასევე იხ.ლინკზე ხელსეკრულება მოკლე და საშუალო დიაპაზონის ხელშეკრულება.

ანუ გამალებული შეიარაღების ახალი ფაზა უფრო მაშტაბური და იმ სიდიდის რაც 1960წ-დან 1990წ-მდე იყო საბჭოთა კავშირის დაშლის დასრულებული. ალბათ გვახსოვს კარიბის ზღვის კრიზისი იხ. ლინკზე და იმ შედეგებით ანუ აშშ-მ  განალაგებს ბირთვულ რაკატებს რუსეთის საზღვრებთან ახლოს როგორც მაშინ ეხლა კი უფრო ახლოს და პოლონეთმა შესთავაზა აშშ-ს განლაგება რაკეტების. იხ.ვიდეო

საბოლოოდ ჩვენ ვიცით თუ როგორ დასრულდა საბჭოთა კავშირი რომელიც დაიშალა და ასეთი სახელმწიფო გაქრა რუქიდან მაშ თუ რუსეთი ამ გზას დგას არ გამოვრიცხა, რომ  ის დაემართოს რაც სსრკ-ს დაემართა. განალებული შეიარაღება რუსეთისთის იქნება მომაკვდინებელი ვინაიდან თავის დროზე საბჭოთა კავშირმა ვერ გაუძლო ამას. ხოლო ბირთვულ რაკეტებს რუსეთი სად იხილავს ამას უახლოეს მომავალში ვნახავთ ვიანიდა ეხლანდელი სამხედრო გეოპოლიტიკით რუსეთი უფრო რთული ვითარებაშია ვიდრე იყო სსრკს-ს დროს ყველა მხრივ როგორც იდეოლოგიური ასევევ გეოპოლიტიკით და ბუნებრივია სამხდრო თვალსაზსირისითაც და ეკონომიკითაც ბევრად სუსტია რუსეთი. ეხლა კი მინდა შემოგთავაზოთ თუ 

როგორ ეწევიან ამღზდელობითი მუშაობას პუტინის მიმართ მსოფლიოს ლიდერებეი იხ. ვიდეო

                        ბაბილონის ტყვეობა

                                                     

                   ჯ. ტისოტი. ტყვეთა გაქცევა. 1896—1902 წლები. ებრაელთა მუზეუმი. ნიუ-იორკი

 (ივრ.. גָּלוּת בָּבֶל‎) — ებრაელი ხალხის ისტორიის პერიოდი ძვ.წ. 598 წლიდან 539 წლამდე. ებრაელთა მნიშვნელოვანი ნაწილის, იუდეის სამეფოს მოსახლეობის იძულებითი წესით გადასხელებების მთელი სერიის კრებითი სახელწოდება, ბაბილონის მეფე ნაბუქოდონოსორ II–ის მმართველობის დროს.

ეს გადასახლებები მიმდინარეობდა 16 წლის მანძილზე (ძვ.წ. 598—582 წ.წ.) და წარმოადგენდა იუდეაში ანტიბაბილონური აჯანყების საწინააღმდეგო, სადამსჯელო ღონისძიებას. ამ პერიოდში დასრულდა სპარსეთის მეფის კიროს დიდის  ( იხ ლიკზე) დაპყრობების შემდეგ იუდეაში ებრაელთა ნაწილის დაბრუნება. ბაბილონის ტყვეობამ გამოიწვია დიდი ებრაული დიასპორის შექმნა, რაც გახდა ებრაელთა ეროვნულ–რელიგიური განვითარების გარდამტეხი მოვლენა. იხ.ვიდეო

ესწრაფოდა რა, ეგვიპტესთან მოსაზღვრე მიწების უსაფრთხოებას, ძვ.წ. 586 წელს, იუდეის შემდგომი აჯანყებისას, ბაბილონის მეფე ნაბუქოდონოსორ II–მ დაიპყრო და გაანადგურა იერუსალიმი. დცილობდა რა უსაფრთხოება უზრუნველყო ეგვიპტესთან და მორიგი იდუეველების აჯანყების შემდეგ. მან გაანადგურა იეუსალიმი. ამავე დროს ამასთან, გაანადგურა იაჰვეს ტაძარი (სოლომონის ტაძარი). ბაბილონელებმა ქვეყნიდან გაიყვანეს უზარმაზარი რაოდენობის ტყვეები, რაც შეადგენდა ქვეყნის მთელი მოსახელობის ერთ მეათედს. ტყვეთა შორის იყო იუდეის მეფე სედეკია (ციდკიაჰი), რომელიც ცდილობდა ტყვეობიდან თავის დაღწევას გაქცევის გზით. იუდეის სახელმწიფოებრიობა განადგურდა და ებრაელთათვის დაიწყო დიდი ტყვეობა, რომელიც თითქმის 70 წელი გაგრძელდა. ახალ–ბაბილონური სამეფოს შემადგენლობაში ებრაელმა გადასახლებულებმა შექმნეს ნაციონალური ჯგუფები სამშობლოს არდავიწყების და მასთან კავშირის შენარჩუნების მიზნით.

556 წელს ბაბილონი მეფე გახდა ნაბონიდი. მისი მმართველობა გამოირჩეოდა იმით, რომ ცდილობდა შეესუსტებინა სამოქალაქო–სატაძრო საზოგადოებების გავლენა ბაბილონში და თავის ძირითად დასაყრდენად ექცია თანამემამულე არამეველები. ამ მიზნით მან სახელმწიფოში რელიგიური რეფორმაც კი გაატარა. ამ პოლიტიკამ დაასუსტა სახელმწიფო. როდესაც სპარსეთის მეფე კიროს II შეიჭრა ბაბილონში, მოსახლეობა მას შეხვდა როგორც განმათავისუფლებელს. ბაბილონის სამეფო დაემორჩილა სპარსეთს და შევიდა აქემენიდების იმპერიაში, როგორც ავტონომიური ერთეული იხ. ვიდეო

კიროს II ცდილობდა რა ბაბილონის სამეფოში მოსახლეობის მხარდაჭერა მოეპოვებინა, გამოიჩინა ხალხთა მიმართ შემწყნარებლობა და მფარველობა. კერძოდ, თავისი მეფობის პირველ წელს მან გამოსცა ედიქტი, რომლითაც ნებას რთავდა ბაბილონში დეპორტირებულ ებრაელებს უკან, სამშობლოში დაბრუნებულიყვნენ. როგორც წინასწარმეტყველ ეზდრას წიგნი გვაუწყებს, კიროსის ედიქტის შემდეგ იუდეაში გაემგზავრა 42360 ადამიანი. ამან შესაძლებელი გახადა იერუსალიმის ტაძრის აღდგენა, რომლის მშენებლობა დასრულდა ძვ.წ. 516 წელს. მრავალმა ებრაელმა საჭიროდ ჩათვალა დარჩენილიყო შუამდინარეთში

                       გიორგი მთაწმიდელი

                                                   

                                                    გიორგი მთაწმიდელი (საბინინისმიხედვით

გიორგი ათონელი, (დ. სავ. 22–დან 29 მარტის ჩათვლით, 1009 — გ. 29 ივნისი, 1065, კონსტანტინოპოლი, დაკრძალულია ათონის ივერთა მონასტერში) — ქართველი სასულიერო და საზოგადო მოღვაწე, მწერალი, მთარგმნელი. ქართული ეროვნული კულტურის მოამაგე, ათონის ივერთა მონასტრის წინამძღვარი, საზღვარგარეთ მოღვაწე ქართველთა სამეცნიერო-ლიტერატურული საქმიანობის სულისჩამდგმელი.

მისი ბიოგრაფის გიორგი მცირის გადმოცემით, გიორგი მთაწმიდელი დაიბადა თრიალეთში, ადგილობრივი დიდებულის იაკობის ოჯახში. სწავლობდა ტაძრისის, შემდეგ კი ხახულის მონასტერში, სადაც მოღვაწეობდნენ მისი ბიძები — გიორგი მწერალი და საბა. ერთხანს ცხოვრობდა გიორგი მწერალთან ერთად ტაოელი დიდებულის ფერის ჯოჯიკის ძის ოჯახში — ტვარწატაფში; ეხმარებოდა ბიძას ქრისტიანული სამღვდელმსახურო წესების აღსრულებაში. 1022 წელს ფერის ჯოჯიკის ძეს იმპერატორ ბასილი II-ის წინააღმდეგ შეთქმულებაში მონაწილეობისათვის თავი მოჰკვეთეს. ბიძამ გიორგი კონსტანტინოპოლს წაიყვანა. იქ მან საფუძვლიანად შეისწავლა ბერძნული ენა და აზიარა ბიზანტიურ კულტურას. 1034 წელს გიორგი მთაწმიდელი სამშობლოში დაბრუნდა და ბერად აღიკვეცა ხახულის მონასტერში. 1036 წელს სირიაში, შავ მთაზე გიორგი შეყენებულსდაემოწაფა. 1039 წელს იერუსალიმს გაემგზავრა. წმინდა ადგილების მოლოცვის შემდეგ დაბრუნდა შავ მთაზე თავის მოძღვართან და 1040 წელს მისივე რჩევით ათონს გაემგზავრა. 1044 წელს გიორგი მთაწმიდელი ათონის ივერთა მონასტრის წინამძღვრად დაადგინეს. მის იშვიათ შემოქმედებით და ორგანიზატორულ ნიჭს სათანადო ასპარეზი მიეცა. მან კიდევ უფრო გააძლიერა მონასტერი და იგი ქართული სულიერი კულტურის მძლავრ კერად აქცია.

იხ. ვიდეო

ბაგრატ IV-მ არაერთგზის შესთავაზა მას საქართველოს მღვდელმთავრობა. მისივე თხოვნით გიორგი მთაწმიდელმა ხუთი წელი დაყო საქართველოში და საეკლესიო საქმეები მოაგვარა. მან უარყო წოდებრივი უპირატესობა საეკლესიო საქმეებში და ადამიანის პირადი ღირსება წამოსწია წინ. გიორგი მთაწმიდელი იცავდა ქართულ ეკლესიას და კულტურას. ანტიოქიის პატრიარქთან გამართულ დებატებში 1057 წელს მან ბრწყინვალედ დაიცვა ქართული ეკლესიის ავტოკეფალობა. გიორგი მთაწმიდელი ნაყოფიერად იღვწოდა ქართული საეკლესიო ლიტერატურის გამდიდრებისათვის. ცნობილია ბიბლიის ახალი, ე. წ. „გიორგისეული რედაქცია”. მან ხელახლა თარგმნა ბიბლიის ზოგიერთი წიგნი (სახარება-ოთხთავი, სამოციქულო, დავითნი), სხვა წიგნები კი გაჩალხა და ბერძნულ დედანს შეაჯერა.

გიორგი მთაწმიდელმა მნიშვნელოვანი კვალი დაამჩნია ქართულ ჰაგიოგრაფიასა და აპოკრიფულ მწერლობას, ეგზეგეტიკას, ჰიმნოგრაფიასა და საეკლესიო სამართალს. განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს გიორგი მთაწმიდლის ჰაგიოგრაფიულ თხზულებას „ცხოვრება ნეტარისა მამისა ჩუენისა იოანესი და ეფთჳმესი და უწყებაჲ ღირსისა მის მოქალაქობისა მათისაჲ”, რომელიც ათონის ივერთა მონასტრის მხატვრული მატიანეა. ნაყოფიერად იღვაწა გიორგი მთაწმიდელმა ლიტურგუკის სფეროშიც და ქართული მწერლობას შესძინა როგორც თარგმნილი, ისე ორიგინალური თხზულებანი („დიდი სჳნაქსარი”, „სახარებაჲ გამოკრებული საწელიქდო”, „პავლე გამოკრებული საწელიწდო”, „თთუენი ათორმეტნივე” და სხვა). გიორგი მთაწმიდლის ორიგინალური იამბიკოები და ნათარგმნი მდიდარი ჰიმნოგრაფიული მემკვიდრეობა მისი პოეტური კულტურის დადასტურებაა. გიორგი მთაწმიდელმა ბერძნულიდან თარგმნა, ბასილი დიდის, გრიგოლ ნოსელის, ათანასე ალექსანდრიელის, იოანე დამასკელის, ნექტარი კონსტანტინოპოლელის, დოროთეოს ტვირელისა და სხვათა თხზულებანი. მისი ბიოგრაფის სამართლიანი თქმით, „ესევითარი თარგმანი, თჳინიერ წმიდისა მამისა ჩუენისა ეფთჳმესსა, სხუაჲ არა გამოჩენილა ენასა ჩუენსა”. გიორგი მთაწმიდლის მრავალფეროვანმა მოღვაწეობამ ხელი შეუწყო ქართული კულტურის აღმავლობას მომდევნო საუკუნეებში.

ზოგიერთი მოსაზრებით, გიორგის ერთ-ერთი ჰიმნი მოგვიანებით თომას მურს ცნობილი ლექსის «Evening Bell» შექმნაში დაეხმარა