ევროპა (თანამგზავრი)

                                          
                        ციკლიდან ჩვენ ვეძებთ სიცოცხლეს დედამიწის გარეთ
რა თქმა უნდა წინა სტატიიდან გამომდინარე იხ ლინკი- დან სიცოცხლის ძიება უნდა დავიწყოთ ევროპიდან საინტერესო ციურისხეულია მაშ დავიწყოთ.

პლანეტა იუპიტერთან მეექვსე ყველაზე ახლოს მდებარე თანამგზავრი (მთვარე) და ყველაზე პატარა 4 გალილეისეული მთვარიდან, მაგრამ ის სიდიდით მეექვსე თანამგზავრია მზის სისტემაში. ევროპა 1610 წელს გალილეო გალილეიმ აღმოაჩინა და შესაძლებელია, მისგან დამოუკიდებლად, ზიმონ მარიუსმაც იმავე დროს. ევროპის პროგრესულად უკეთესი შესწავლა საუკუნეების მანძილზე დედამიწაზე არსებული ტელესკოპებით ხდებოდა, ხოლო შემდეგ კოსმოსური მისიებით, რომლებიც 1970-იან წლებში ხორციელდებოდა.
იხ. ვიდეო სიცოცხლის ძიება ევროპაზე

ევროპა მთვარეზე ოდნავ მცირეა. ის ძირითადად სილიკატური ქვისაგან შედგება და დიდი ალბათობით, მას რკინის ბირთვი აქვს. მას გათხელებული ატმოსფერო აქვს, რომელიც უმეტესად ჟანგბადისაგან შედგება. მისი ზედაპირი წყლის ყინულისაგან შედგება და მზის სისტემაში ერთ-ერთი ყველაზე გლუვია. ეს ზედაპირი „დაკაწრულია“ ნაპრალებითა და ზოლებით, ხოლო კრატერები შედარებით იშვიათია. ზედაპირის ასეთმა აშკარა ახალგაზრდობამ და სიგლუვემ წარმოშვა ჰიპოთეზა, რომ მის ქვეშ არსებობს ოკეანე, სადაც შესაძლებელია არამიწიერი სიცოცხლე არსებობდეს. ამ ჰიპოთეზის თანახმად, იუპიტერის გრავიტაციისმიერ ევროპის გაწელვის შედეგად მიღებული სითბო ხელს უწყობს ოკეანეს, რომ იყოს თხევადი და წარმართავს ისეთივე გეოლოგიურ აქტივობებს, როგორიცაა დედამიწაზე ფილების ტექტონიკა. 2014 წლის 8 სექტემბერს ნასამ განაცხადა, რომ მათ იპოვეს მტკიცებულება, რომლითაც ადრე გაკეთებული განცხადება ევროპის სქელი ყინულის გარსის ქვეშ ფილების ტექტონიკის შესახებ დაამტკიცეს — ასეთი გეოლოგიური აქტივობის პირველი ნიშანი დედამიწის გარდა სხვა პლანეტაზე (ამ შემთხვევაში თანამგზავრზე).

2013 წლის დეკემბერში ნასამ განაცხადა „თიხის მსგავსი მინერალების“ (განსაკუთრებით ფილოსილიკატები) აღმოჩენის შესახებ ევროპის ყინულოვან ქერქზე, რომლებიც ხშირად ასოცირდება „ორგანულ მატერიასთან“. გარდა ამისა, ნასამ ჰაბლის ტელესკოპის დახმარებით ჩატარებული კვლევების საფუძველზე განაცხადა წყლის ორთქლის პლუმაჟების აღმოჩენა ევროპაზე, რომელიც სატურნის მთვარე ენცელადზეაღმოჩენილ წყლის ორთქლის პლუმაჟებს წააგავდა.

1989 წელს გაშვებული გალილეოს მისიამ ევროპაზე არსებული ამჟამინდელი მონაცემების დიდი ნაწილი უზრუნველყო. მართალია, არც ერთი კოსმოსური ხომალდი არ დამჯდარა ევროპის ზედაპირზე, მაგრამ მისმა დამაინტრიგებელმა მახასიათებლებმა რამდენიმე ამბიციური კვლევითი წინადადება წარმოშვა. ევროპის კოსმოსური სააგენტოს „იუპიტერის ყინულოვანი მთვარის მკვლევარი“ (Jupiter Icy Moon Explorer - JUICE)არის მისია ევროპაზე, რომლის განხორციელება 2022 წლისთვისაა დაგეგმილი.   ნასა კი გეგმავს რობოტულ მისიას, რომელიც „შუა 2020-იანებში“ გაეშვება

შინაგანი აგებულება

მიჩნეულია, რომ ევროპას აქვს წყლის გარე ფენა, რომელიც 100 კილომეტრის სისქისაა: ზოგი ყინულის სახითაა ზედა ქერქში, ზოგი კი თხევადი ოკეანის სახით ამ ყინულის ქვეშ. გალილეოს თანამგზავრიდან მაგნიტურ ველზე მიღებულმა ახალმა მონაცემებმა აჩვენა, რომ ევროპას ინდუქცირებული მაგნიტური ველი აქვს იუპიტერთან ურთიერთქმედებით, რომელიც ქვეზედაპირული გამტარი ფენის არსებობაზე მეტყველებს. ეს ფენა არის მარილიანი თხევადი წყლის ოკეანე. შეფასებების მიხედვით, ქერქის ნაწილმა დაახლოებით 80°-იანი მობრუნება განიცადა. სავარაუდოდ, ევროპას მეტალური რკინის ბირთვი აქვს.

ზედაპირის მახასიათებლები

„გალილეოს“ თვალით დანახული მთავარი ნახევარსფერო. მარცხნივ არის მიახლოებითი ბუნებრივი ფერი, ხოლო მარჯვნივ — მომატებული ფერი.

მზის სისტემაში ევროპა ერთ-ერთი ყველაზე გლუვი ობიექტია, რადგან მას არ აქვს დიდი მასშტაბის მახასიათებლები, როგორებიცაა მთები ან კრატერები, თუმცა, პატარა მასშტაბებზე თეორიზირებულია, რომ ევროპა დაფარულია 10 მეტრიანი ყინულოვანი წვეროებით, რომელსაც „პენიტენტები“ ეწოდება. ეს გამოწვეულია ზემოდან წამომავალი მზის პირდაპირი სხივების ეფექტით, რომელიც ეკვატორზე ვერტიკალური ნაპრალების დნობას იწვევს. შესამჩნევი ნიშნები, რომლებიც ევროპას ხაზავს, ძირითადად, ალბედოს (სინათლის არეკვლადობა) ნიშნებია, ესენი კი დაბალ ტოპოგრაფიაზე მიუთითებს. ევროპაზე მცირე რაოდენობის კრატერია, რადგან მისი ზედაპირი ტექტონიკურად აქტიური და ახალგაზრდაა. ევროპის ყინულოვანი ქერქის წყალობით მისი ალბედო 0,64-ია — ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი მთვარეებს შორის. ეს მიუთითებს მის ახალგაზრდა და აქტიურ ზედაპირზე: კომეტების ბომბარდირების სიხშირის გამოთვლებზე დაფუძნებით, რომელსაც ალბათ ევროპა კვალვაც აგრძელებს, ზედაპირი სულ რაღაც 20-დან 180 მილიონამდე წლისაა.ამჟამად არ არსებობს მეცნიერული კონსესუსი ევროპის ზედაპირის მახასიათებლების ზოგჯერ ურთიერთსაწინააღმდეგო ახსნებს შორის.

რადიაციის დონე ევროპის ზედაპირზე ექვივალენტურია დღეში 500 მილისივერტისა — რადიაციის რაოდენობა, რომელიც ადამიანებში რამდენიმე დაავადებას ან სიკვდილს გამოიწვევს, თუკი ერთი დღე მიიღებს ამ რადიაციას.

ხაზები

„გალილეოს“ მიერ გადაღებული ევროპის ანტი-იუპიტერისეული ნახევარსფეროს მოზაიკა, რომელიც რეალურ ფერებშია გადაღებული და ნაჩვენებია უამრავლი ხაზი.

„გალილეოს“ ზონდის მიერ გადაღებული ხაზები ევროპაზე, რომელიც თითქმის ბუნებრივი ფერებითაა.

„გალილეოს“ სურათების მოზაიკა, რომელიც გვიჩვენებს გრავიტაციული გაწელვების ნიშნებს.

ევროპის ზედაპირის ყველაზე საოცარი მახასიათებლები არის რიგი ბნელი ზოლებისა, რომელიც მთელ სფეროს კვეთს. მას lineae ეწოდება, ქართულად კი ხაზები ეწოდება. ახლო დაკვირვებების მიხედვით, ევროპის ქერქის კიდეებმა ნაპრალების ორივე მხარეს წაინაცვლა ერთმანეთის მიმართ. დიდი ჯგუფები 20 კილომეტრზე მეტზეა გადაჭიმული ხშირად ბნელი, გაბნეული გარე კიდეებით, რეგულარული სტრიაციებითა და მსუბუქი მატერიის ცენტრალური ჯგუფით. ყველაზე ძლიერი ჰიპოთეზის მიხედვით, ეს ხაზები წარმოიქმნა მთელი რიგი თბილი ყინულის ამოფრქვევებით. ეს ეფექტი იგივეა, რაც დედამიწაზე - შუაოკეანური ქედები. ნავარაუდევია, რომ ეს მრავალგვარი ბზარები გამოწვეულია იუპიტერის მიერ გრავიტაციული გაჭიმვით. რადგანაც ევროპა იუპიტერთან გრავიტაციულად ჩაჭერილია და, აქედან გამომდინარე, ყოველთვის იმავე მიახლოებით მიმართულებას ინარჩუნებს იუპიტერისაკენ, წნევის ფორმამ უნდა წარმოქმნას განსაკუთრებული და წინასწარმეტყველებადი მოხატულობა. თუმცა, ევროპის მხოლოდ ახალგაზრდა ბზარები შეესაბამება ნაწინასწარმეტყველებ მოდელს: როგორც ჩანს, სხვა ბზარები, რომლებიც ბევრად ხნიერია, წარმოიქმნა ძალიან განსხვავებული მიმართულებით. ამის ახსნა შესაძლებელია, თუ ევროპის ზედაპირი ოდნავ სწრაფად ბრუნავს, ვიდრე მისი შიდა ნაწილები - ეფექტი, რომელიც შესაძლოა მოხდეს იმიტომ, რომ ქვეზედაპირული ოკეანე მექანიკურად აშორებს ევროპის ზედაპირს მისი კლდოვანი მანტიიდან. ეს შესაძლოა მოხდეს იუპიტერის გრავიტაციის ეფექტებით, რომელიც ევროპის გარე ყინულოვან ქერქს იზიდავს. „გალილეოდან“ და „ვოიაჯერიდან“ მიღებული ფოტოების შედარება უზრუნველყოფს ზედა ლიმიტს ამ ჰიპოთეტურ სრიალს (ანუ ის, რომ ევროპის ზედაპირი უფრო სწრაფად მოძრაობს, ვიდრე შიგნითა ნაწილები). გარე მტკიცე გარსის ერთი სრული ბრუნვა ევროპის შიდა ნაწილების მიმართ ხდება 12 000 წლის მანძილზე. „ვოიაჯერიდან“ და „გალილეოდან“ მიღებული სურათებით მეცნიერებმა იპოვეს ევროპის ზედაპირზე სუბდუქციის არსებობის მტკიცებულება, რაც იმაზე მეტყველებს, რომ როგორც ბზარებია შუაოკეანური ქედების ანალოგი, ასევე ყინულოვანი ქერქის ფილები, რომლებიც დედამიწაზე არსებულ ფილების ტექტონიკას ემსგავსება, გადამუშავდება გამდნარ ინტერიერში. საერთო ჯამში ეს მტკიცებულებები პირველი დადასტურებაა დედამიწის გარდა სხვა ობიექტზე ფილების ტექტონიკის არსებობისა.
                         
                                                                      10 კმ დიამტრის ღარები

სხვა გეოლოგიური მახასიათებლები

კლდოვანი, 250 მეტრი სიმაღლის მწვერვალები და გლუვი ფილები ერთმანეთშია შერეული.

ევროპაზე არსებული სხვა მახასიათებლები არის წრიული და ელიფსური „ჭორფლები“ (ლათ. freckles). ზოგი გუმბათისებრია, ზოგი ჩაღრმავებული, ზოგი კი გლუვი, ბნელი ლაქები. ზოგი შერეული ან უხეში ქსოვილისებრია. გუმბათის წვეროები გამოიყურება ძველი დაბლობის გარშემო არსებული ნაწილების მსგავსად, რაც იმის მაუწყებელია, რომ გუმბათები წარმოიქმნა მაშინ, როდესაც დაბლობები ქვემოდან ამოიწია.

ერთი ჰიპოთეზის თანახმად, ეს ჭორფლები წარმოიქმნა თბილი ყინულის დიაპირებით, რომელიც ამოვიდა გარე ქერქში არსებული შედარებით ცივი ყინულის გავლით, როგორც მაგმის კამერები დედამიწისქერქში. გლუვი, მუქი ლაქები შესაძლებელია წარმოქმნილიყო გამლღვალი წყლის საშუალებით, რომელიც გამოთავისუფლდა, როდესაც თბილმა ყინულმა ზედაპირი დაამსხვრია. უხეში, შერეული ჭორფლები (რომელთაც „ქაოსის“ რეგიონები ეწოდება) შემდეგ წარმოიქმნა ქერქის მრავალი პატარა ფრაგმენტისაგან, რომლებიც ჩაშენებული იყო გორაკისებრ ბნელ მატერიაში და აისბერგების მსგავსად ჩნდებოდა გაყინულ ზღვაში.

ალტერნატიული ჰიპოთეზა ვარაუდობს, რომ ჭორფლები სინამდვილეში ქაოსის პატარა არეებია და ხსენებული ორმოები, ლაქები და გუმბათები არტეფაქტებია, რომლებიც გალილეოს ადრეული, დაბალი ხარისხის ფოტოების შედეგად იქნა მიღებული. დასკვნა ისაა, რომ ყინული ზედმეტად თხელია იმისათვის, რომ გაუძლოს მახასიათებლის ფორმირების კონვექციურ დიაპირულ მოდელს.

2011 წლის ნოემბერში ტეხასის უნივერსიტეტის მკვლევრება ჟურნალ „Nature-ში“ წარმოადგინეს მტკიცებულება იმისა, რომ მრავალი „ქაოსური ადგილის“ მახასიათებელი ევროპაზე თხევადი წყლის უკიდეგანო ტბების ზემოთ მდებარეობს. ეს ტბები მთლიანად შეფულია ევროპის გარე ყინულოვან გარსში და მიჩნეულია, რომ მის ყინულოვან გარსში არსებობს თხევადი ოკეანე. ტბების არსებობის სრული დადასტურება მოითხოვს კოსმოსურ მისიებს, რომლის საშუალებითაც კოსმოსური ხომალდი გამოიკვლევს ყინულის ფენას ან ფიზიკურად, ან არაპირდაპირ, მაგალითად, რადარის გამოყენებით.

ზედაპირქვეშა ოკეანე

ევროპის ორი შესაძლო მოდელი

მეცნიერების თანხმდებიან იმაზე, რომ ევროპის ზედაპირის ქვეშ თხევადი წყლის ფენა არსებობს და რომ გრავიტაციული დეფორმაციების შედეგად წარმოქმნილი სითბო ქვეზედაპირულ ოკეანეს თხევად მდგომარეობაში ტოვებს. ევროპის საშუალო ტემპერატურა ეკვატორზე დაახლოებით −160 °C-ია, ხოლო პოლუსებზე − −220 °C, ეს კი ევროპის ყინულოვან ქერქს გრანიტივით ძლიერს ხდის. ქვეზედაპირული ოკეანის პირველი ნიშნები მოდის გრავიტაციული გათბობის თეორიული განსჯებისგან (ევროპის ოდნავ ექსცენტრიული ორბიტისა და სხვა გალილეისეულ მთვარეებთან ორბიტალური რეზონანსის შედეგი). „გალილეოს“ გადამღები ჯგუფი კამათობს ქვეზედაპირული ოკეანის არსებობაზე „ვოიაჯერისა“ და „გალილეოს“ მიერ გადმოგზავნილ ანალიზებზე დაყრდნობით.  ყველაზე დრამატული მაგალითი არის „ქაოსური ადგილი“ — ჩვეულებრივი მახასიათებელი ევროპის ზედაპირზე, რომელიც, ზოგის ინტერპრეტაციით, არის რეგიონი, სადაც ქვეზედაპირული ოკეანე გამდნარია ყინულოვან ქერქში. ეს ინტერპრეტაცია უკიდურესად კონტროვერსიულია. გეოლოგების უმეტესობა, რომლებიც სწავლობენ ევროპას, ამჯობინებენ ე.წ. „სქელი ყინულის“ მოდელს, რომლის მიხედვითაც ოკეანეს იშვიათად აქვს პირდაპირი ურთიერთქმედება ამჟამინდელ ზედაპირთან. ყინულის ფენის სისქის შეფასების განსხვავებული მოდელები იძლევა მნიშვნელობებს, რომელიც რამდენიმე კილომეტრიდან ათობით კილომეტრამდე მერყეობს.

სქელი ყინულის მოდელის საუკეთესო მტკიცებულება არის ევროპის დიდი კრატერების შესწავლა. უდიდესი შეჯახების სტრუქტურები გარშემორტყმულია კოცენტრული რგოლებით და ისე ჩანს, რომ შევსებულია შედარებით ბრტყელი, წმინდა ყინულით. ამაზე და ევროპის მიქცევა-მოქცევების მიერ წარმოქმნილი სითბოს რაოდენობის გამოთვლებზე დაფუძნებით, ნაწინასწარმეტყველებია, რომ მყარი ყინულის გარე ქერქი დაახლოებით 10-30 კილომეტრი სისქისაა, წელვადი „თბილი ყინულის“ ფენის ჩათვლით, რომელიც შესაძლებელია იმას ნიშნავდეს, რომ ზედაპირის ქვეშ არსებული თხევადი ოკეანე 100 კილომეტრის სიღრმეზე იყოს.  ამის საშუალებით კი ევროპის ოკეანეების მოცულობა 3x10¹⁸ მ³-ია — თითქმის ორჯერ მეტი, ვიდრე დედამიწისოკეანეებისა.

თხელი ყინულის მოდელის თანახმად, ევროპის ყინულის ფენა რამდენიმე კილომეტრის სისქისაა. თუმცა, პლანეტების მეცნიერთა უმეტესობამ დაასკვნა, რომ ეს მოდელი მოიცავს მხოლოდ ევროპის ქერის ყველაზე ზემოთ მდებარე იმ ფენებს, რომლებიც ელასტიურია, როდესაც მასზე იუპიტერის გრავიტაცია ახდენს გავლენას. ერთ-ერთი არის ხვეული ანალიზი, რომელშიც ევროპის ქერქი მოდელირებულია, როგორც სიბრტყე ან სფერო, რომელიც დატვირთულია და გაწელილია მძიმე ტვირთით. ასეთი მოდელები წინასწარმეტყველებს, რომ ყინულოვანი ქერქის გარე ელასტიური ნაწილი 200 მეტრის სისქისაა. თუ ევროპის ყინულის გარსი მართლაც რამდენიმე კილომეტრის სისქისაა, მაშინ ეს „თხელი ყინულის“ მოდელი იმას ნიშნავს, რომ ზედაპირთან თხევადი ინტერიერის რეგულარული ურთიერთქმედება შესაძლოა მოხდეს ღია ქედებში, რომელიც იწვევს ქაოტური ადგილების ფორმირებას.

2008 წლის ბოლოსკენ მეცნიერებმა ივარაუდეს, რომ შესაძლოა იუპიტერი ევროპის ოკეანეებს სითბოს უნარჩუნებს მასზე უზარმაზარი პლანეტური მიქცევა-მოქცევის წარმოქმნით მისი მცირე, მაგრამ არანულოვანი დახრილობის გამო. მიქცევა-მოქცევის ძალის ეს თავდაპირველად უარყოფილი ტიპი წარმოქმნის ე.წ. როსბის ტალღებს, რომლებიც საკმაოდ ნელა გადაადგილდება - დაახლოებით რამდენიმე კილომეტრი დღეში, მაგრამ მნიშვნელოვანი კინეტიკური ენერგიის წარმოქმნა ძალუძს. ამჟამინდელ ღერძულ დახრილობაზე, რომელიც 0,1 გრადუსია, როსბის ტალღებიდან რეზონანს შეუძლია დაიტიოს 7,3x10¹⁷ ჯოული კინეტიკური ენერგია, რომელიც 2000-ჯერ მეტია, ვიდრე დომიმანტური მიქცევა-მოქცევის ძალებით გამოწვეული დინებისა. ამ ენერგიის გავრცელება შესაძლოა ევროპის ოკეანის სითბოს უმთავრესი წყარო იყოს.

„გალილეოს“ ორბიტერმა აღმოაჩინა, რომ ევროპას სუსტი მაგნიტური მომენტი აქვს, რომელიც გამოწვეულია იუპიტერისეული მაგნიტური ველის ცვალებადი ნაწილების მიერ. მაგნიტურ ეკვატორზე ამ ველის სიძლიერე (დაახლოებით 120 nT), რომელიც ამ მაგნიტური მომენტით წარმოიქმნება, განიმედეს ველის სიძლიერის 1/6-ია, ხოლო კალისტოსას 6-ჯერ აღემატება. ინდუქციური მომენტის არსებობა მოითხოვს ელექტრულად მაღალი გამტარობის მატერიის ფენას ევროპის ინტერიერში. ამ როლისთვის ყველაზე შესაძლო კანდიდატი არის თხევადი მარილიანი წყლის ზედაპირქვეშა ოკეანე.  სპექტროგრაფული მტკიცებულების თანახმად, ბნელი, მოწითალო ზოლები და ევროპის ზედაპირზე არსებული მახასიათებლები შესაძლოა იმ მარილებით იყოს მდიდარი, როგორიცაა მაგნიუმის სულფატი, რომელიც აორთქლებადმა წყალმა შეინახა.  გოგირდმჟავის ჰიდრატი სხვა შესაძლო ახსნაა შენაერთების არსებობისა, რომელიც სპექტროსკოპულად დაიმზირება. რადგანაც ეს მატერიები უფერულია ან თეთრი, როდესაც იწმინდება, ზოგიერთი სხვა მატერია ასევე უნდა არსებობდეს, რომლის გამოც წითელი ფერი წარმოიქმნება. ამაში „ეჭვმიტანილი“ კი გოგირდოვანი ნივთიერებებია.

პლუმაჟები

წყლის ორთქლის პლუმაჟები იუპიტერის მთვარე ევროპაზე (მხატვრის წარმოსახვა).

ევროპაზე შესაძლებელია პერიოდულად ხდება წყლის 200 კილომეტრი (ევერესტის მთაზე 20-ჯერ მაღალი) სიმაღლის პლუმაჟები (ამოფრქვევები). ეს პლუმაჟები მაშინ ჩნდება, როდესაც ევროპა იუპიტერისგანუშორეს წერტილშია, ხოლო როდესაც იგი ახლოსაა, მაშინ ეს პლუმაჟები უხილავია. ამას მიქცევა-მოქცევის ძალების მოდელირება წინასწარმეტყველებს. მიქცევა-მოქცევის ძალები ევროპაზე 1000-ჯერ ძლიერია, ვიდრე მთვარის ეფექტი დედამიწაზე. სხვა ერთადერთი თანამგზავრი, რომელზეც წყლის ორთქლის პლუმაჟები შეინიშნება, არის ენცელადი.ევროპაზე წამში 7000 კილოგრამი ნივთიერება იფრქვევა,  ხოლო ენცელადზე - 200 კგ/წმ.

ატმოსფერო

ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის „გოდარდის მაღალი გარჩევადობის სპექტროგრაფით“ დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ ევროპას თხელი ატმოსფერო აქვს, რომელიც უმეტესად მოლეკულური ჟანგბადისაგან (O₂) შედგება.ევროპის ზედაპირზე წნევა დაახლოებით არის 0,1 μPa, რომელიც დედამიწის 10⁻¹²-ს უდრის. 1997 წელს „გალილეოს“ ზონდმა დაადასტურა გათხელებული იონოსფეროს (დამუხტული ნაწილაკების ზედა ატმოსფერული ფენა) არსებობა ევროპის გარშემო, რომელიც მზის რადიაციამ და იუპიტერის მაგნეტოსფეროდან წამოსულმა დამუხტულმა ნაწილაკებმა წარმოქმნა.  ამის საფუძველზე კი გაჩნდა მტკიცებულება ატმოსფეროს არსებობაზე.

მაგნიტური ველი ევროპის გარშემო. წითელი ხაზი უჩვენებს გალილეოს ზონდის ტრაექტორიას ტიპური ფრენისას (E4 ან E14)

დედამიწის ატმოსფეროში არსებული ჟანგბადისგან განსხვავებით, ევროპის ჟანგბადი ბიოლოგიური წარმოშობის არ არის. ზედაპირზე არსებული ატმოსფერო წარმოიქმნება რადიოლიზის საშუალებით - რადიაციის შედეგად მოლეკულების დაშლა.  მზის ულტრაიისფერი გამოსხივება და დამუხტული ნაწილაკები (იონები და ელექტრონები) იუპიტერის მაგნეტოსფეროდან ეჯახება ევროპის ყინულოვან ზედაპირს და წყალს (H₂O) აცალკევებს ჟანგბადად (O) და წყალბადად (H). შემდეგ ეს ქიმიური შემადგენლები შთაინთქმევა და „გადმოინთხევა“ ატმოსფეროში. იგივე რადიაცია ასევე წარმოქმნის ამ პროდუქტების შეჯახებით გამოტყორცნებს ზედაპირიდან და ამ ორი პროცესის ბალანსი წარმოქმნის ატმოსფეროს. მოლეკულური ჟანგბადი ატმოსფეროს ყველაზე მკვრივი კომპონენტია, რადგან მას სიცოცხლის დიდი ხანგრძლივობა აქვს. ზედაპირზე დაბრუნების შემდეგ ის კი არ ეწებება (იყინება) წყლის ან წყალბადის პეროქსიდის მოლეკულის მსგავსად, არამედ იფრქვევა ზედაპირიდან და იწყებს სხვა ბალისტიკურ რკალს. მოლეკულური წყალბადივერასოდეს აღწევს ზედაპირს, რადგან ის იმდენად მსუბუქია, რომ ევროპის ზედაპირის გრავიტაციას თავს აღწევს.

ზედაპირზე დაკვირვებებმა აჩვენა, რომ რადიოლიზის შედეგად წარმოქმნილი ზოგიერთი მოლეკულური ჟანგბადი არ გამოიტყორცნება ზედაპირიდან. რადგანაც ეს ზედაპირი შესაძლოა ურთიერთქმედებდეს ზედაპირქვეშა ოკეანესთან (ზემოთ ხსენებული გეოლოგიური გარჩევის გათვალისწინებით), ეს მოლეკულური ჟანგბადი შესაძლოა ოკეანეში ჩავიდეს, სადაც ის ბიოლოგიურ პროცესებს შეუწყობს ხელს.

მოლეკულური წყალბადი, რომელიც ევროპის გრავიტაციას თავს აღწევს ატომურ და მოლეკულურ ჟანგბადთან ერთად, წარმოქმნის გაზის ტორუსს (რგოლს) ევროპის ორბიტის (იუპიტერის გარშემო) მიდამოებში. ეს „ნეიტრალური ღრუბელი“ ორივემ, კასინიმ და გალილეომ შენიშნა და მას აქვს იმაზე მეტი შიგთავს (ატომებისა და მოლეკულების რიცხვი), ვიდრე იუპიტერის შიდა მთვარე იოს ნეიტრალურ ღრუბელს. მოდელები წინასწარმეტყველებს, რომ ევროპის ტორუსში თითქმის ყოველი ატომი თუ მოლეკულა საბოლოოდ იონიზირდება, აქედან გამომდინარე, უზრუნველყოფს იუპიტერის მაგნეტოსფერული პლაზმის წყაროს.

                                                                      კვლევა

ვოიაჯერ 1-ის მიერ გადაღებული ევროპა 1979 წელს.

ევროპის კვლევა პიონერ 10-ისა და პიონერ 11-ის დროს (1973 და 1974 წელს, შესაბამისად) იუპიტერთან ვიზიტის შემდეგ დაიწყო. პირველი ახლო ფოტოები მომდევნო მისიებთან შედარებით ძალიან დაბალი ხარისხის იყო.

ვოიაჯერის ორმა ზონდმა იუპიტერის სისტემას 1979 წელს ჩაუფრინა და ევროპის ყინულოვანი ზედაპირის ბევრად უფრო დეტალური ფოტოები გამოგზავნა. ამ ფოტოების ხილვის შემდეგ მრავალმა მეცნიერებმა დაიწყო ზედაპირის ქვეშ თხევადი ოკეანის არსებობის შესაძლებლობის შესახებ.

გალილეოს კოსმოსურმა ზონდმა, რომელიც 1995 წელს ამუშავდა, დაიწყო იუპიტერის გარშემო ორბიტაზე მისიაზე, რომელიც 8 წელიწადს გაგრძელდა 2003 წლამდე, და უზრუნველყო გალილეისეული მთვარეების დღესდღეობით ყველაზე დეტალური მონაცემები. ის მოიცავდა გალილეოს ევროპის მისიას და გალილეოს ათასწლეულოვან მისიას ევროპასთან რამდენიმე ჩაფრენასთან ერთად.

ნიუ ჰორაიზონსმა ევროპა 2007 წელს გადაიღო, როდესაც მან იუპიტერის სისტემას ჩაუფრინა პლუტონისაკენ მიმავალ გზაზე.

სამომავლო მისიები

ნიუ ჰორაიზონსის მიერ გადაღებული იუპიტერი და ევროპა 2007 წელს.

არამიწიერ სიცოცხლეზე ვარაუდების წყალობით ევროპას უფრო მეტად მიაქციეს ყურადღება და სამომავლოდ მყარი და გავლენიანი მისიები დაიგეგმა. ამ მისიების მიზნები არის ევროპის ქიმიური შედგენილობის შესწავლა, არამიწიერი სიცოცხლის ძებნა მის ჰიპოთეტურ ქვეზედაპირულ ოკეანეში და სხვა. რობოტულ მისიები ევროპაზე უნდა იყოს გამძლე მაღალი რადიაციული გარემოს მიმართ, რომელიც მისი და იუპიტერის გარშემოა. ევროპა დაახლოებით 5,40 სივერტ რადიაციას იღებს დღეში.

აშშ-ს „პლანეტური მეცნიერების დეკადალურმა კვლევამ“ 2011 წელს ევროპის მისიას რეკომენდაცია გაუწია. ამის საპასუხოდ ნასამ 2011 წელს ევროპის ხომალდის (რომელიც დაეშვება ზედაპირზე) მოდელის შესწავლის ბრძანება გასცა. ამასთან ერთად, ნასამ ასევე ისეთ ხომალდებზეც დაიწყო მუშაობები, რომლებიც მას ჩაუფრენს (ევროპის კლიპერი) და მის ორბიტაზე იმოძრავებს. ორბიტაზე მოძრავი ზონდი „ოკეანის“ მეცნიერებაზე იქნება კონცენტრირებული, ხოლო ის ზონდი, რომელიც ჩაუფრენს ევროპას, ძირითადად ქიმიასა და ენერგეტიკულ მეცნიერებას შეისწვლის. 2014 წლის 13 იანვარს „სახლის საკუთრების კომიტეტმა“ გამოაქვეყნა ორპარტიული ანგარიში, რომელიც მოიცავს 80 მილიონი აშშ დოლარის ფონდს, რათა გაგრძელდეს ევროპის მისიის მოდელების შესწავლა.

• ევროპის კლიპერი — 2013 წლის ივლისში ევროპის მისიის განახლებული მოდელი, რომელიც მას ჩაუფრენდა, ევროპის კლიპერი ნასას რეაქტიული მოძრაობის ლაბორატორიამ და გამოყენებითი ფიზიკის ლაბორატორიამ წარმოადგინა. ევროპის კლიპერის მიზანია, გამოიკვლიოს ევროპა, რათა დაადგინოს მისი სიცოცხლისუნარიანობა და უზრუნველყოს მომავალი ზონდის დაჯდომის ადგილზე ინფორმაცია. ევროპის კლიპერი ევროპის ორბიტაზე არ იფრენს, არამედ ის იუპიტერის ორბიტაზე იმოძრავებს და შეასრულებს 45 დაბალ სიმაღლეზე მიახლოებას ევროპაზე მთელი მისიის მანძილზე. ზონდზე დამონტაჟებული იქნება ყინულში შეღწევადი რადარი, მოკლე ტალღების ინფრაწითელი სპექტრომეტრი, ტოპოგრაფიული კამერა და იონური და ნეიტრალური მასის სპექტრომეტრი.
• ევროპის ორბიტერი — მისი ობიექტივის საშუალებით მოხდება ოკეანის განფენილობის აღწერა და მისი კავშირის დადგენა ღრმა შიდა ნაწილებთან. ინსტრუმენტებში შესაძლოა იყოს რადიო სუბსისტემა, ლაზერული ალტიმეტრი (სიმაღლის მზომი), მაგნეტომეტრი, ლენგმურის ზონდი და რუკის შემდგენელი კამერა.
• ევროპის ლენდერი — ის დაადგენს მთვარის სიცოცხლისუნარიანობას და შეაფასებს მის ასტრობიოლოგიურ პოტენციალს ევროპის ყინულოვან გარსში ან მის ქვემოთ წყლის არსებობითა და მისი შესწავლით.

2012 წელს ევროპის კოსმოსურმა სააგენტომ (ESA) „იუპიტერის ყინულოვანი მთვარის მკვლევარი“ აირჩია, როგორც უკვე დაგეგმილი მისია. ეს მისია მოიცავს რამდენიმე ჩაფრენას და მიახლოებას ევროპასთან, მაგრამ უმეტესად განიმედეზეა ფოკუსირებული.

ძველი გეგმები

ევროპის ლენდერის მისია, დაახლოებით 2005 წლის მოდელი NASA)

ადრეულ 2000-იანებში დაგეგმილი იყო, რომ NASA-ს მიერ შექმნილი იუპიტერის ევროპის ორბიტერი და ESA-ს მიერ შექმნილი იუპიტერის განიმედეს ორბიტერი ერთად უნდა ყოფილიყო „გარე პლანეტის ფლაგმანი ხომალდის მისია“ იუპიტერის ყინულოვან მთვარეებზე და მას „ევროპის იუპიტერის სისტემის მისია“ დაერქვა, რომლის გაშვება 2020-ისთვის იყო დაგეგმილი. 2009 წელს პრიორიტეტი ტიტანის სატურნის სისტემის მისიას მიენიჭა. იმ დროს შეჯიბრება იყო სხვა გეგმებთან. იაპონიამ წარმოადგინა იუპიტერის მაგნეტოსფეროს ორბიტერი. რუსეთი დაინტერესდა ევროპის ლენდერის გაგზავნით, როგორც საერთაშორისო ძალის ერთ-ერთი ნაწილი. მთლიანი გეგმა ადრეულ 2010-იანებში ჩაიშალა.

იუპიტერის ევროპის ორბიტერი იყო ESA-ს კოსმოსური ხედვის მოდელის სწავლა 2007 წლიდან. სხვა მოდელი იყო ყინულის კლიპერი, რომელსაც უნდა გამოეყენებინა დამრტყმელი ღრმა დარტყმის მისიის მსგავსად — მას უნდა შეესრულებინა კონტრილირებული შეჯახება ევროპის ზედაპირთან, რაც გამოიწვევდა ნარჩენების პლუმაჟს, რომელსაც შემდგომ პლუმაჟში მფრინავი მცირე ზონდი შეაგროვებდა.

კრიობოტი (თერმული გათხრა მარცხნივ მაღლა) და მისი გახსნილი ჰიდრობოტი (მხატვრის წარმოსახვა).

იუპიტერის ყინულოვანი მთვარის ორბიტერი (JIMO - Jupiter Icy Moons Orbiter) იყო ნაწილობრივ განვითარებული ატომის გახლეჩაზე მომუშავე ზონდი იონური ძრავებით, რომელიც 2006 წელს გაუქმდა. ის პროექტ პრომეთეს ნაწილი იყო. ევროპის ლენდერის მისია მიზნად ისახავდა ბირთვულ ძრავიან მცირე ევროპის ლენდერს JIMO-სთვის. მას უნდა ემოძრავა ორბიტერთან ერთად, რომელიც ასევე იფუნქციონირებდა, როგორც დედამიწაზე კომუნიკაცის გადმომცემელი.

ევროპის ორბიტერის გაშვება 1999 წელს დაიგეგმა, თუმცა 2002 წელს ისევ გაუქმდა. ეს ორბიტერი გამოირჩეოდა სპეციალური რადარით, რომელიც მას საშუალებას მისცემდა, ზედაპირის ქვემო ნაწილები დაესკანირებინა.

დაიგეგმა უფრო ამბიციური იდეებიც: თერმულ გათხრებთან დამრტყმელის კომბინაცია, რომელიც მოძებნიდა „ბიოხელმოწერებს“, რომლებიც შესაძლოა გაყინული იყოს არაღრმა ქვეზედაპირზე.

სხვა მცდელობას, რომელიც 2001 წელს დაიგეგმა, ესაჭიროებოდა ბირთვულ ძრავზე მომუშავე კრიობოტი, რომელიც გაადნობდა ყინულს და შეაღწევდა ოკეანეში. როდესაც ის მიაღწევდა წყალს, ის გაშლიდა ავტომატურ წყალქვეშა აპარატს (ჰიდრობოტი), რომელიც შეაგროვებდა ინფორმაციას და დედამიწაზე გამოგზავნიდა. კრიობოტსა და ჰიდრობოტს მოუწევდათ უკიდურესი სტერილიზაცია, რადგან ადგილობრივი სიცოცხლის მაგივრად დედამიწური სიცოცხლე არ დაეფიქსირებინათ და ასევე არ მომხდარიყო ქვეზედაპირული ოკეანის დასნებოვნება. ამ მისიამ სერიოზული დაგეგმვის ეტაპსაც კი ვერ მიაღწია.

არამიწიერი სიცოცხლის პოტენციალი

შავი მწეველი ატლანტიკის ოკეანეში. გეოთერმულ ენერგიაზე მომუშავე ეს და სხვა ტიპის ჰიდროთერმული ვენტილაციები ქმნის ქიმიურ უწონასწორობებს, რომლებსაც ძალუძს წარმოქმნას ენერგიის წყარო სიცოცხლისათვის.

ევროპა მზის სისტემაში ერთ-ერთი ყველაზე რეალური კანდიდატია პოტენციური სიცოცხლისუნარიანობისა და არამიწიერი სიცოცხლის არსებობისა. სიცოცხლე შესაძლოა მის ყინულქვეშა ოკეანეში იყოს, რომელიც არსებობს დედამიწაზე არსებული ღრმა ოკეანური ჰიდროთერმული ვენტილაციების მსგავს გარემოში. ასეთ ოკეანეში სიცოცხლე შესაძლოა დედამიწაზე ღრმა ოკეანეში არსებული მიკრობული სიცოცხლის მსგავსი იყოს. დღემდე არ არსებობოს იმის მტკიცებულება, რომ სიცოცხლე არსებობს ევროპაზე, მაგრამ თხევადი წყლის შესაძლო არსებობა ამ ადგილას ზონდების გაგზავნის სტიმულს იძლევა.

1970-იანებამდე მიაჩნდათ, სიცოცხლე, ანუ ეს ცნება როგორც ესმოდათ მაშინ, მთლიანად დამოკიდებული უნდა ყოფილიყო მზის ენერგიაზე. დედამიწის ზედაპირზე მცენარეები მზის სინათლიდან ენერგიას იღებს, შემდეგ ფოტოსინთეზის წყალობით ნახშირორჟანგისა და წყლისაგან შაქარს ამზადებს, პროცესისას უშვებს ჟანგბადს და შემდეგ მას ჟანგბადის მომხმარებელი ცხოველები მოიხმარენ, ანუ გადასცემენ თავის ენერგიას საკვები ჯაწვის ზედა რგოლს. ადრე ისიც კი იყო მიჩნეული, რომ სიცოცხლე ოკეანის სიღრმეებში, სადაც მზის სინათლე ვერ აღწევს, საზრდოს იღებდა ან ორგანული ნარჩენებისგან, რომლებიც ზედაპირიდან ცვიოდა, ან იმ ცხოველების ჭამით, რომლებიც დამოკიდებულნი არიან ამ საკვების ნაკადზე. შემდეგ მიჩნეული იყო, რომ გარემოს სიცოცხლისუნარიანობა დამოკიდებული იყო მზის სინათლის მიწოდებაზე.

ეს გიგანტი ნაწლავღრუიანებისკოლონია ბინადრობს წყნარი ოკეანისვენტილაციასთან ახლოს. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ჭიებს სჭირდებათ ჟანგბადი (გამომდინარე მათი სისხლისფერი შეფერილობიდან), მეთანოგენებს და ზოგიერთ სხვა მიკრობს ამ ვენტილაციის „საზოგადოებაში“ არ სჭირდებათ.

თუმცა, 1977 წელს კვლევითი ყვინთვისას გალაპაგოსის რიფტში ღრმა ზღვის კვლევითი წყალქვეშა ნავი ალვინით მეცნიერებმა აღმოაჩინეს ნაწლავღრუიანების, მოლუსკების, კიბოსნაირების, ორკარედიანი ნიჟარებისა და სხვა ჯგუფის არსებების კოლონიები, რომლებიც შეჯგუფებულნი იყვნენ ზღვისქვეშა ვულკანური ნიშნების ირგვლივ, რომელსაც შავი მწეველები ეწოდება. ეს არსებები მრავლად არიან, მიუხედავად იმისა, რომ მზის სინათლე მათთან ვერ აღწევს. მალევე აღმოაჩინეს, რომ ისინი სრულიად დამოუკიდებელ კვებით ჯაჭვს წარმოქმნიან. მცენარეების ნაცვლად ამ კვებითი ჯაჭვის ბაზისი იყო ბაქტერიის ფორმა, რომელიც ენერგიას რეაქტიული ქიმიკატებიდან იღებდა, როგორებიცაა წყალბადი ან წყალბადის სულფიდი, რომლებიც ამობუყბუყდებოდა დედამიწის შიდა ნაწილებიდან. ამ ქემოსინთეზმა ბიოლოგიის შესწავლის რევოლუცია მოახდინა იმის გამორკვევით, რომ სიცოცხლეს არ სჭირდება მზის სინათლეზე დამოკიდებულება, ის საარსებოდ უბრალოდ მოითხოვს წყალსა და ენერგიის გრადიენტს. მან წარმოქმნა ახალი გზა ასტრობიოლოგიაშიშესაძლო არამიწიერი საცხოვრებელების მასობრივი გაფართოებით.
იხ. ვიდეო

წყლის ორთქლის პლუმაჟი ევროპაზე (მხატვრის წარმოსახვა) (12 დეკემბერი, 2013 წელი).

ბუნებრივად განმეორებადი წყლის გეიზერის ამოფრქვევა დედამიწაზე.

მიუხედავად იმისა, რომ ნაწლავღრუიანები და სხვა მრავალორგანიზმიანი ეუკარიოტული ორგანიზმები ამ ჰიდროთერმული ვენტილაციების ირგვლივ სუნთქავენ ჟანგბადს და, აქედან გამომდინარე, ირიბად დამოკიდებულნი არიან ფოტოსინთეზზე, უჰაერო ქემოსინთეზური ბაქტერია და არქეა, რომლებიც ბინადრობენ ამ ეკოსისტემებში, წარმოქმნიან ევროპის ოკეანეში არსებული სიცოცხლის შესაძლო მოდელს.  მიქცევა-მოქცევების შედეგად გამოწვეული დეფორმაციის წყალობით ევროპის ინტერიერში აქტიური გეოლოგიური პროცესები მიმდინარეობს, ისევე, როგორც მის დობილ მთვარე იოზე. იმის მიუხედავად, რომ ევროპას, დედამიწის მსგავსად, შესაძლოა ჰქონდეს შინაგანი ენერგიის წყარო რადიოაქტიური დაშლისგან, მიქცევა-მოქცევით გამოწვეული დეფორმაციით მიღებული ენერგია რამდენიმეჯერ დიდია, ვიდრე ნებისმიერი რადიოლოგური წყარო.  თუმცა, ასეთი ენერგიის წყარო ვერასოდეს შეძლებს წარმოქმნას ისეთი დიდი და მრავალფეროვანი ეკოსისტემა, როგორც ფოტოსინთეზზე დაფუძნებული ეკოსისტემაა დედამიწის ზედაპირზე. ევროპაზე სიცოცხლე შესაძლოა არსებობდეს ოკეანის ფსკერზე ჰიდროთერმული ვენტილაციების გარშემო შეჯგუფებულად ან ოკეანის ფსკერს ქვემოთ, სადაც ენდოლითებიბინადრობენ (დედამიწაზე). სხვაგვარად, სიცოცხლე შესაძლოა არსებობდეს ევროპის ყინულის ფენის ქვედა ზედაპირზე მიკრული, როგორც წყალმცენარეები და ბაქტერიებია დედამიწის პოლარულ რეგიონებში, ან თავისუფლად ტივტივებდეს ევროპის ოკეანეში.  თუმცა, თუ ევროპის ოკეანე ზედმეტად ცივია, პროცესები, რომლებიც დედამიწისას წააგავს, ვერ მოხდება. ანალოგიურად, თუ ოკეანე ძალიან მარილიანია, მხოლოდ უკიდურეს ჰალოფილებს შეეძლებათ გადარჩენა ამ გარემოში.  2009 წლის სექტემბერს პლანეტურმა მეცნიერმა რიჩარდ გრინბერგმა გამოთვალა, რომ კოსმოსური სხივები, რომლებიც ევროპის ზედაპირს ეჯახება, გარკვეული რაოდენობის წყალს ჟანგბადად (O₂) გარდაქმნის, რომელიც შემდეგ შთაინთქმევა ოკეანეში, როდესაც წყალი ნაპრალების შესავსებად ზემოთ ამოდის. ამ პროცესის საშუალებით გრინბერგმა გამოთვალა, რომ ევროპის ოკეანე საბოლოოდ მიაღწევს დედამიწის ოკეანეების ჟანგბადის დონეზე მეტს სულ რაღაც რამდენიმე მილიონ წელიწადში. ეს ევროპაზე არა მარტო უჰაერო მიკრობული სიცოცხლის განვითარებას შეუწყობს ხელს, არამედ ჰაერით მსუნთქავ ორგანიზმებისასაც, როგორიცაა თევზი.

2006 წელს ატმოსფერული და კოსმოსური ფიზიკის ლაბორატორიის (კოლორადოს უნივერსიტეტი) ასისტენტ პროფესორმა რობერტ ტ. პაპალარდომ განაცხადა:

„ჩვენ დიდი დრო და ძალისხმევა დავხარჯეთ იმის მცდელობაში, რომ გაგვეგო, იყო თუ არა მარსზე ოდესღაც სიცოცხლისთვის ხელსაყრელი გარემო. ალბათ დღეს ევროპა სიცოხლისთვის ხელსაყრელი გარემოა. ჩვენ გვჭირდება ამის დადასტურება... მაგრამ ევროპას პოტენციურად აქვს ყველა ინგრედიენტი სიცოცხლისთვის... და არა ოთხი მილიარდი წლის წინ... არამედ დღეს.“

2011 წლის ნოემბერში მკვლევართა გუნდმა ჟურნალ Nature-ში წარმოადგინა მტკიცებულება, რომელიც იუწყებოდა თხევადი წყლის უზარმაზარი ტბების არსებობას, რომელიც მთლიანად შეფუთული იყო ევროპის ყინულოვან გარე გარსში და განსხვავდება იმ ოკეანისგან, რომელიც, ნავარაუდევია, რომ არსებობს ყინულის გარსის ბევრად ქვემოთ.  ეს თუ დადასტურდა, ტბები სიცოცხლის სხვა პოტენციური ადგილი იქნება.

2013 წლის მარტში გამოქვეყნებული ნაშრომის მიხედვით, წყალბადის პეროქსიდი უხვადაა ევროპის ზედაპირზე. ავტორთა თქმით, თუ ზედაპირზე არსებული პეროქსიდი შეერევა ქვემოთ ოკეანეს, ეს შესაძლოა მნიშვნელოვანი ენერგიის მარაგი იყოს სიცოცხლის მარტივი ფორმებისთვის, თუ ის არსებობს იქ. მეცნიერები ფიქრობენ, რომ წყალბადის პეროქსიდი მნიშვნელოვანი ფაქტორია ევროპის ყინულოვანი ქერქის ქვემოთ არსებული გლობალური თხევადი წყლის ოკეანისთვის, რადგან წყალბადის პეროქსიდი იშლება ჟანგბადად, როდესაც თხევად წყალს შეერევა.

2013 წლის 11 დეკემბერს ნასამ განაცხადა, რომ ევროპის ყინულოვან ქერქზე „თიხის მსგავსი მინერალები“ (კონკრეტულად ფილოსილიკატები) აღმოაჩინეს, რომელიც ხშირად ასოცირდება ორგანულ მატერიასთან.  მეცნიერთა თქმით, ამ მინერალების არსებობა შესაძლოა იყოს კომეტის ან ასტეროიდის შეჯახების შედეგი.
იხ. ვიდეო

შესაძლებელია დედამიწიდან სიცოცხლე კოსმოსში გაიფრქვა ასტეროიდის შეჯახებებით და მიაღწია იუპიტერის მთვარეებამდე პროცესით, რომელსაც ლითოპანსპერმია ჰქვია.
კვლევები ევროპის პირველი ფოტოსურათების კოსმოსიდან მოხდა ,,პონერ-10 და პიონერ-11 მეშვეობით რ-აც იუპიტერს ჩაუფრინეს 1973წ და 1974წ-ს შესაბამისად ეს სურათები იყი საუკეთესო ხარისხის რაც იმ დროისთვის ტელესკოპებს შეეძლოთ.  ხოლო 1979წ-ს ევროპას ჩაუფრინა ,,ვიჯერ-1 (მაქსიმალური მიახლოევება - 732ათასი კმ) ივნისში კი - ,,ვოიჯერ-2 (190 ათასი კმ) კოსმოსურიმა აპარატებმა გამოაგზვნეს ხარისხიანი სურათები თანამგზავრის. ჰიპოთეზა ევროპაზე თხევად მდგომარეობაში წყალის არსებობისა ამ სურათების მეშვეობით წარმოიშვა.
იხ. ვიდეო

1994წ-ის 2 ივნისს მკვლევარების ჯგუფმა უნივესიტეტიდან ჯონ ჰალიგტონის სახელობის და სამეცნიერო ინსტიტუტის კოსმოსური ტელესკოპის ხელმძღვანელობით დოილა ჰალლას აღმოაჩინა ატმოსფერო ევროპაზე ჟანგბადის მოლეკულები ეს აღმოჩენა მოხერხდა კოსმოსური ტელესკოპ ,,ჰაბლის'' დახმარებით.
1999 - 2000წწ გალილეის თანამგზავრებს აკვირდებოდნენ კოსმოსური ობსერვატორია ,,ჩანდრა'' შედეგად აღმოჩენილი იქნა რედგენული გამოსხივება ევროპის და იოს. შესაძლოა ის აღმოცენილიყო შეჯახების შედეგად სწრაფი იონების იუპიტერის მაგნიტოსფეროში (როგორც მოგეხსენებათ ყველაზე დიდი პლანეტა არის მზის სიტემაში).
1995წ-ის სექტემბერში და 2003წ-სს იუპიტერის სისტემას იკვლევდა ავტომატური ზონდი ,,გალილეო''.35 ბრუნისას იუპიტერზე 12 იყო ევროპაზე (მაქსიმალური მიახლოება - 201კმ) ,,გალილეომ'' გამოიკვლია თანამგზავრი დეტალურად იყო აღმოჩენილი ახალი ნიშნები ოკეანის. 2003წ-ს ,,გალილეო '' შეგნებულად იქნა განადგურებული იუპიტერის ატმოსფეროში, რომ მას არ მიეტანა შემთხვევით ევროპაზე მიკროორგანიზმები.
კოსმოსური აპარატი ..ახალი ჰორიზონტიმა' 2007წ-ს ჩაუფრინა იუპიტერს გზაზე პლუტონისკენ, მოახდინა გაადღება სურათების ევროპის ზედაპირის.
აპარატი ,,იუნონა'' გაშვებული 2011წ-ის 5 აგვისტოს ,,ნანას'' მიერ არ გამოიკვლევს ევროპას ვიანიდან მისი მთავარი მისია არის იუპიტერის პოლარული მიდამოების კვლევები.
დაგეგმილი მისიები ბოლო წლები რადენიმე პერსპექტიული მისიები დაიგეგმა ევროპაზე კოსმოსური აპარატების დახმარებით. მიზანი მისიის ევროპაზე არის მრავალფეროვანი - კვლევები ქიმიური შემადგენლობა ევროპის ძიება სიცოცხლის. ყოველი მისია ევროპაზე უნდა იყოს გათვლილი მუშაობა ძლიერი რადიაციის ქვეშ (დაახლ. 540 ბერი გამოსხივება დღეში ან 2000ზვ|წ - თითქმის მილიონჯერ მეტია დედამიწის ბუნებრივი ფონის) დღე-ღამეში მუშაობისას აპარატს გააჩნია ალუმინი დაცვის საფარი 1მმ. რაც დოზა რადიაცის მიიღებს 100ათასი. 4მმ - 30 ათასი. 8მმ - 15 ათასი. 2სმ - 3,5ათასი (შედარებისთვის - განიმედის რაიონში დოზა რადიაციის 50-100-ჯერ ნაკლებია.
                                                                                                                                                                  
რობოტი ,,კრიობოტი'' და ჰიდრობოტი ოკეანეში ევროპაში (წარმოდგენით მხატვრის)
წარმოდგენელი ერთერთი პროექტით 2001წ-ს ეფუძნება შექმნას დიდი ატომური ,,მცურავი ზონდის'' (,,კრიობოტის'') რ-იც დაცურავს ყინულების ქვეშ ევროპის ოკენეში ანუ ყინულის ქვეშ შესვლის შემდეგ და მიღწევა წყალში ის (''ჰიდრობოტი'') გახდება რ-იც შეაგროვებს სხვადასხვა მატერიალსაუცილებელ ნიმუშებს და გამოაგზავნის მათ დედამიწიზე. ,,კრიობოტი'' და ,,ჰიდრობოტებმა'' უნდა გაიარონ დეტალური სტერილიზაცია რომ აცილებული იქნას დედამიწის ორგანიზმების მოხვედრა ევროპაზე.
იხ. ბმულზე რეკლამა

                    არამიწიერი სიცოცხლე

                                               

ამერიკის მთავრობის პოზიცია არამიწიერ სიცოცხლეზე და სამი მთავარი მცდელობა მის მოსაძებნად. საათის ისრის მიმართულებით მარცხნივ, ზემოდან:
1. ეგზოპლანეტების ძებნა
(ფოტო: კეპლერის ტელესკოპი)
2. არამიწიერი სიგნალების მოსმენა
(ფოტო: ალენის მასივი)
3. მზის სისტემის რობოტული კვლევა
(ფოტო: მარსმავალი „კურიოზიტი“ მარსზე)
                                                ჩვენ ვეძებთ სიცოცხლეს კოსმოსში

 დედამიწის გარეთ წარმოქმნილი სიცოცხლე. მას ასევე უცხო სიცოცხლესაც უწოდებენ. სიცოცხლის ჯერ კიდევ ჰიპოთეტური ეს ფორმები ვრცელდება მარტივი ბაქტერიის მსგავსი ორგანიზმებიდან ადამიანზერთული სტრუქტურის მქონე არსებებამდე. ასევე არის ის ვარაუდი, რომ არამიწიერი ვირუსებიც არსებობს. იხ. ვიდეო

არამიწიერი სიცოცხლის ჰიპოთეზის განვითარება და ტესტირება ცნობილია, როგორც „ეგზობიოლოგია“ ან „ასტრობიოლოგია“, მიუხედევად იმისა, რომ ასტრობიოლოგია ასევე მოიცავს დედამიწაზე არსებულ სიცოცხლეს ასტრონომიულ კონტექსტში. მრავალ მეცნიერს მიაჩნია არამიწიერი სიცოცხლე შესაძლებლად, მაგრამ მისი არსებობის არც ერთი პირდაპირი მტკიცებულება არ მოიპოვება. მეოცე საუკუნის შუა პერიოდიდან არამიწიერი სიცოცხლის ნიშნებზე მიმდინარე კვლევები დღესაც გრძელდება: დაწყებული რადიოებიდან, რათა დააფიქსირონ არამიწიერი სიგნალები, ტელესკოპებამდე, რომელსაც პოტენციურად სასიცოცხლო ეგზოპლანეტების მოსაძებნად იყენებენ. არამიწიერ სიცოცხლეს სამეცნიერო ფანტასტიკაში დიდი გავლენა აქვს. ზიგადად თუ რა სახით არსებობს სიცოცხლე და რადენად მრავალფეროვანია მრავალი თეორიის განვითარება შეიძლება, პირველი კი მაინც ჩვენ (იგულისხმება კაცობრობა) რადენად ვიცით სამყარო როგორია და რადენად მრავალფეროვანია აქედან გამოდინარე სიცოცხლის ფორმები. მთავარი განმარტება და ძიება არის დედამიწის მსგავსი პირობების პლანეტის ძიება. პირველი კი მზის სისტემაში ხოლო შემდგომ სხვა ვარსკვლავ სისტემებში. მეცნიერები ეძებენ წყალს სხვა ციუ სხეულებზე ბოლო კვლევებმა კი საინეტერსო აღმოჩენები და შეიძლება ითქვა რომ ერთგვარიგადატრილებაც მოახდინა ჩვენი წარმოდგენები ამ მიმართულებით კერძოდ ადრე მიჩნეული იყო. რომ მთავრეზე წყალი არ უნდა ყოფილიყო ვინაიდა ატმოსფერო არ გააჩნია, კოსმოსურიმა კვლევებმა კი საპირისპირო აჩვენა, რომ მთვარის კრატერებში ყინულის სახითა არის ეხლა დასადგენია ოდენობა. მარსის კვლევებმა კი აჩვენა რომ მარსზე მდინარეები ტბები და ზღვებიც უნდა ყოფილიყო. ბუნებრივია იქ სადაც არის წყალი უნდა აღმოცენებულიყო სიცოცხლეც ამ ეტაპზე კვლევები მიმდინარეობს ბიოლოგიური ფორმის ძიებაზე მასთან დაკავშირებით არის კიდევ ერთი საინტერესო კითხვა სად წავიდა წყალი აორთქლდა თუ გრუნტში გადავიდა თუ მერე ვერსია მართალია შესაძლოა მიწისქვეშა ტბებიარსებობდეს და სიცოცხლეც. მომავალი კვლევები გარკვეულ ცილად პასუხს გასცემს ამ კითხვებს რ-იცდაგეგმილია მათ შორის პილოტირებული მისიებიც. ჩამოვთლი მარსისკოსმოსურ მისებს ,, ვიკინგები'', ,,ფენიქსი'', ,,სპირიტი'', ,,ოპორტუნიტი'', ,,ქურიოზიტი''. 

შესაძლო სისცოცხლის არსებობა ვენერაზე ასევე იყო საუბარი თანამგზავრებიდან მიღებული სურეთებით 1970-80წწ. მიუხედავად იმისა, რომ ვენერაზე ძალინ ცხელა.

2010წ-ს ,,ნასას'' მკვლევარების ჯგუფბა განაცხადეს, ავტომატური კოსმოსური თანამგზავრმა ,,კასინმის'' მონაცემებით აღმოჩინა სატურნის თანამგზავზე ტიტანზე არაპირდაპირი დადსტურება სიცოცხლის კვალზე პიმიტიული სიცოცხლეზე. ასევე სიცოცხლის ძიება იუპიტერი თანამგზავრზე კერძოდ გაგზავნა ,,კრიობოტის'' და სხვ.

ძიება გონიერი სიცოცხლის მზის სისტემის გარეთ მიმდინარეობს კვლევები 1971წ-ს კვლევები ,,სეტი''. ჩარჩოში მეცნიერები ცდილობენ აღმოჩინონ აქტიური არამიწიერი ცივილიზაციები ასევე პროგრამა ,, სეტი@ჰომე''

,, სეტის'' პროგრამის შემდეგ ინტერნეტ-რესუსურსი სამყაროს მიმხილვა WikiSky,ძიება ამო და სხვ. 

იხ.ვიდეო

აღმოჩენა ეგზოპლანეტების, კოსმოსური ტელესკოპ ,,Kepler'' ასევე ე.წ. საციცცოხლო ზონის კლასიფიკაცია. 2020წ-ს შემდეგ ,, ნასას'' დაგეგმილი აქვს გაშვება ტელესკოპო ,,ATLAST'' რ-საც შეეძლება აღმოჩინოს  არაპირდაპირი ნიშნები სიცოცხლის  კვალის ეგზოპლანეტებზე სიცოცხლის ზონაში. ,, ბიოსიგატურის'' (მაგ ,მოლეკულური ჟანგბადის, ოზონის, წყალი და მეთანის) აღმოჩენით.

იოსებ შკოლნიკოვის ვერსიით პულსარები წარმოადგენენ თავისებუ ,, მაიაკებს'' ხოლო კვაზარები შესაძლოა იყოს იმპულსი  ფოტონური ფოტონური ძრავების ვრსკვლავთგადაფრენისას არამიწიერი ცივილიზაციების.

ასევე არის თეორიები შესაძლო  არამიწიერი ცივილიზაციების კოლონიები ვარსკლავებზე, კოლონია ონიელის, სფერ დაიმოსი და ჰაბლი, ვაისი და სხვ. 2015წ-ს დაკვირვების  რეზულტატის შედეგადად კოსმოსური კოსმოსური ტელესკოპის ეგზოპლანეტის ,,კეპლერის'' მეშვეობით გვერდით გამოკვლეული იყო ვარსკვლავ სისტემა KIC 8462852 გედის თანავარსკვლავედში. დაისონის სფერო ასტროსაინჟირნო და სხვ.
იხ.ვიდეო მზის სისტემის პლანატებზე სიცოცხლის არსებობის შესახებ

წყალი თხევად მდგომარეობაში შესაძლოა იყოს ერთერთი მთავარი ნიშანი სიცოცხლის არსებობის. რ-იც შემჩნეულია ევროპაზე და ენცელადაზე.

ამიაკი და მეთანი წარმოადგენს ნივთიერებას რ-იც მოკლედ პერიოდი სიცოცხლეს ატმოსფერო პლანეტის. ორი მიზეზია ამ ნივთიერების მოხედრა ატმოსფეროში სიცოცხლე ან ვულკანი. მაგ, მარსის ატმოსფეროში ამ ნივთიერების არსებობა არაპირდაპირ მიუთითებს შესაძლო სიცოცხლის არსებობას. ანომალია ინფრაწიტელ დიაპაზონში.

რადიადიაპაზონის ძიება ასევე წარმაოდგენს გონიერი სიცოცხლის არსებობას  SETI@home). ასევე მეტერობის კვლევები.

სამეცნიეროფანტასტიკა

მთვარის თაგვადამინები, ცხოველები და პეიჟაზი ლიტოგრაფია XIX

უფოლოგია არამიწიერი სიცოცხლის არსებობა დედამიწის ბიოსფეროში, პალეკონტაქტი და თანამედროვე ვიზიტი უცხოპლანეტელების და პირადი კონტაქტის. მას იკვლევენ უფოლოგები ასევე სხვა კონსპიროლოგიური თეორიები.

საინტერესო ინფორმაცია არის ბაიკალზე იხ. ვიდეო

უფოლოგია გავაგრძელოთ იდუმალების სამყაროს შესწავლა ერთად

           უფოლოგია გავაგრძელოთ                           იდუმალების სამყაროს  შესწავლა                                             ერთად
                       
                                               იდუმალეით  მოცული მოვლენები
ვაგრძელებ წარდგენას ცნობილი უფოლოგები ვლადიმერ გიორიგის-ძე აჟაჟა ცნობილი რუსი უფოლოგი დაიბადა 1927წ-ის 7 ნოემბერს მოსკოვში.  ფართო აუდიტორიისთვის ცნობილია როგორც ავტორი სტატიები ამო (ამოუცნობი მფრინავი ობიექტები)  დამფუძნებელი უფოლოგიური სკოლის ,,ბაზისი'' ხელმძღვანელი სექციისა
იხ. ვიდეო

საერთაშორისო აკადემიის ინფორმატიზაციის.მრავალი წლები დაკავებული იყო კვლევების ამო-ბის იკვლევდა მთელი რიგი ანომალური მოვლენებს ხმელეთძე თუ ზღვაში. იყო ინიციატორი კვლევების თავდაცვის სამინისტროს წყალქვეშა ნავის 615, ცნობილი როგორც ,,ჩრდილოეთა''. 1949წ-ს დაამთავრა უმაღლესი სამხედრო-საზღვაო სასწავლებებლი ფრუნზეს სახელობის. 1952წ-ს უმაღლ. კლასს ხელმძღვანელობდა წყალქვეშა გემებს.
იხ. ვიდეო

1960წ-ს სპირანტურა 1966წ დისერტაცის დაიცვა. 1986წ-ს ინსტიტუტი დაამთავრა. 1980წ-ს მოსკოვის უფოლოგიის ხელმძღვანელი. 1990წ-ს ხელმძღვანელი უფო-ცენტრის 1991 წლიდან დირექტორი ამერკა-რუსეთის ასოციაციის კვლევების საჰაერო ფენომენების. 1994წ დსთ უფოლოგიის გამსოცა მრავალი  წიგნები.
იხ. ვიდეო

ციტირება მისი ინერვიუდან უფრო ვცლად შეგიძლიათ იხ. ლინკზე 

მე მჯერა, რომ უცხოპლანეტელებს აქვთ წყალქვეშა ბაზები, საყრდენი ადგილები. მათ ხშირად აფიქსირებენ ფრენა~ებს  წყლის ქვეშ და წყლის ქვეშ რჩებიან ხოლმე.. მოქცეული და მოქცეული ხომალდები. ცნობილია მომენტი, როდესაც ჟაკ პიკარდმა, რომელიც მარიანას ღრმულში ჩავიდა - მსოფლიოში ყველაზე ღრმა ადგილზე - თავის ჩანაწერებში  დაწერა, რომ დაინახა რაღაც უცხოპლანეტელების მსგავსი. ეს არ არის უარყოფილი. ასევე, ბერმუდის სამკუთხედი შეიძლება იყოს ან არ იყოს დაკავშირებული. მას  შესწავლა სჭირდება. უფოლოგიის სფეროში არსებული ყველა სამეცნიერო მიღწევა დაკავშირებულია სამეცნიერო საზოგადოებრივი ორგანიზაციების საქმიანობის შედეგებთან. დიდმა მეცნიერებამ დიდი ხანია უარყო ეს პრობლემა, რადგან ის არ ჯდება არსებულ სამეცნიერო პარადიგმაში. ბევრი მეცნიერი, იმის ნაცვლად, რომ ჩაერთოს სამეცნიერო კვლევები, მხოლოდ იკკვლევენ იმას რაც მათვის კოფორტულია. ისინი გავლენას ახდენენ ჩვენს ხელისუფლებაზე და მათ, თავის მხრივ, მედიაზე. პირადად მე წყლის ქვეშ ჩასვლისას, შევხედრილვარ ამოს.  როცა სამეცნიერო კვლევებს ვაწარმოებდით . ერთხელ, როდესაც მე წყალქვეშ ვიყავი კვლევის წყალქვეშა ნავზე, ჩვენ შევძელით მეცნიერებისათვის უცნობი ცხოველის დაკვირვება. მოგვიანებით, ბიოლოგებთან საუბრისას, ჩვენ ვერ შევძლით  ცხოველის კლასიფიკაციის ტიპი. ამ ცხოველთა უმეტესობა ჰგავს charifor tsidippa (ლათინურად), მაგრამ ეს ასე არ არის. გარეგნულად, იგი ლირიკას წააგავდა - პოეზიის ემბლემა, თავდაყირა დატრიალდა. რამდენიმე მათგანი წყლის ქვეშ ვნახეთ

დენის სტაროგორდცევი, სოჭი: "როდის შეიძლება ჩატარდეს თქვენი წინასწარმეტყველება, დედამიწის პირების მასობრივი შეხვედრები უცხოპლანეტელებთან?"

ვლადიმერ აჟაჟა:

- მირჩევნია ტერმინი "უცხო", რადგან არ არსებობს იმის მტკიცებულება, რომ ისინი სხვა პლანეტებისგან არიან. ჩვენ მიგვაჩნია, რომ მას შემდეგ, რაც ჩვენ კოსმოსში გავფრინდით, ეს ნიშნავს, რომ ვიღაც ჩვენთან ანალოგიურად მოფრინავს  იქედან. არ ყოფილა არცერთი მფრინავი თებში , სადაც ეწერა  „დამზადებულია ვენერაზე“ ან „დამზადებულია სატურნზე“. ზოგადად, ეს პრობლემები უფრო სერიოზულად უნდა იქნას მიღებული. აქ მოცემულია 1989 წელს ლიონში, აკადემიკოს ანდრეი სახაროვის გამოსვლის ფრაგმენტი: ”ჩვენ ვიკვლევთ ფანტასტიკურ შესაძლებლობას, რომ მილიარდობით სინათლის წლით განცალკევებული სივრცის არეალებს და ამავე დროს   დაკავშირებული ერთმანეთთან დამატებითი პარალელური გასავლელებით, გზით, რომელსაც ხშირად უწოდებენ ჭიის ხვრელი. იხ ლინკზე.   სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ჩვენ არ გამოვრიცხავთ მყისიერი მოძრაობის შესაძლებლობას სივრცის ერთი ადგილიდან მეორეზე. ეს მოძრაობა ისეთი სწრაფი იქნებოდა, რომ ახალ ადგილზე აღმოვჩნდით ძალიან მოულოდნელად, ან, პირიქით, ვიღაც მოულოდნელად გამოჩნდებოდა ჩვენს გვერდით. მე ვსაუბრობ ასეთ რამეებზე, რომ ვაჩვენო რა საკითხები წამოიჭრება და განიხილება მეცნიერების წინა პლანზე. ” უფოლოგია უნდა გაკეთდეს საკმარისი სამეცნიერო ფონის მქონე ადამიანების მიერ. ახლა ufology- ს წინაშე დგას ამოცანა, დაადგინოს დედამიწის ზედაპირზე გარდამავალი გვირაბები, რომლებიც დედამიწის კოსმოსური დროის კონტინუას დაუკავშირებენ მთლიანი განზომილებების ერთ სისტემას. ჩვენ ვცხოვრობთ განზომილებაში "სიმაღლე - სიგანე - სიგრძე" და მეოთხე კოორდინატში - ეს არის დრო. არის ადგილები, სადაც უკვე ჩანს წილადის ზომები. უფრო მეტიც, ზოგიერთ თეორიულ ფიზიკოსს შორის მიჩნეულია, რომ ეს არის გარდატეხის პერიოდი სხვა განზომილებებზე, რომელიც ყველგან დაარსდება ოცდაათ ოცდაათ წელს. ინტერესის განზომილებები, ოთხი კოორდინატის გარდა. ვორონეჟისა და ვოლგოგრადის რეგიონების შესასვლელთან (ნოვოხოპერსკის ზონა) არის ზონები, რომლებიც შეიძლება კლასიფიცირდეს, როგორც ამ იგივე გვირაბის დამაკავშირებელი წერტილები, თქვა ვორონეჟის ტექნიკური მეცნიერებების კანდიდატმა სერგეი პროხოროვმა. არსებობს ჩარჩო, რომელშიც ერთი მკვლევარია გადაღებული ამ გადასვლის საქმიანობის დროს. როდესაც ამ ფოტოს უყურებთ, იქმნება ისეთი შეგრძნება, რომ ამ ადამიანის თავი იშლება - ის ბრუნავს მარცხნივ და მარჯვნივ. სხვა ფოტოსურათში, პეიზაჟი მოულოდნელად იცვლება და ვერ ხერხდება. ეს შეიძლება მივიჩნიოთ, როგორც სივრცის მრუდი ამ გადასვლაში. არის სიტუაციები, როდესაც ადამიანი დადის - და მოულოდნელად ის ამ ადგილიდან ხუთი კილომეტრია. სანამ სამყაროს ფიზიკის ცოდნაში არ გავაგრძელებთ პასუხს, ჩვენთვის რთული იქნება ვუპასუხოთ კითხვას, საიდან მოდის UFO. აუცილებელია ძირითადი სამეცნიერო ძალების მობილიზება. თუ გსურთ, მე შემიძლია გითხრათ საიდუმლო, რა უნდა გაკეთდეს იმისათვის, რომ ufology დაფიქსირდეს სწავლის სახელმწიფო რეესტრში. აუცილებელია უცხოელთა დაჟინება, რომ გაიტაცონ ლაბრადორი კონი (რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის საყვარელი ძაღლი. - MK.Ru). დაბრუნებით, რადგან ძაღლი არაფერში არ არის დამნაშავე. Ufology- ს დაბრუნებით გატაცებას ეწოდება გატაცება. შემდეგ დღეს დაინიშნება ხელმძღვანელი ინსტიტუტი და დაუყოვნებლივ მოიძებნება დაფინანსება, ხოლო "კონკიასგან" ufology გადაიქცევა ნორმალურ მეცნიერებად

                                   კვარცი

                                                

 ჟანგეულთა კლასის მინერალი. არსებობს ორი კრისტალური მოდიფიკაციის კვარცი: ჰექსაგონური კვარცი (a-კვარცი), რომელიც მდგრადია 1 ატმ. წნევისას 870-573 °C ტემპერატურულ ინტერვალში, და ტრიგონური კვარცი (ანუ b-კვარცი), რომელიც მდგრადია 573 °C-ზე დაბალ ტემპერატურაზე.

ბუნებაში გავრცელებულია b-კვარცი. კვარცის კრისტალებს, ჩვეულებრივ, პრიზმული იერი აქვს, იშვიათად — ბიპირამიდული. კვარცის კრისტალების, მარცვლებისა და აგრეგატების ფერი მეტად ცვალებადია. ჩვეულებრივ, უფერო და გამჭვირვალე, თეთრი ან ნაცრისფერია. კრისტალების ფერის მიხედვით კვარცს სხვადასხვა სახელი აქვს: უფეროსა და გამჭირვალეს ჰქვია — მთისბროლი, იისფერს — ამეთვისტო, ბოლის ფერს — რაუხტოპაზი, შავს — მორიონი, ყვითელს — ციტრინი.

იხ. ვიდეო

აქტინოლინისა და ქლორიტის ჩანართები იძლევა მწვანე ფერის სახესხვაობას — პრაზემს, ქარსისა და ჰემატიტისა — ოქროსფრად მოციმციმე ავანტიურინს. კვარცის ფარულკრისტალური სახესხვაობანი — აქატი და ქალცედონი — ბოჭკოვანი აგებულებისაა. კვარცს აქვს პიეზოელექტრული თვისებები. სიმაგრე მინერალოგიური სკალით 7, სიმკვრივე 2650 კგ/მ³.

კვარცი მეტად გავრცელებული მინერალია. წარმოიქმნება მაგმური, პეგმატიტური, ჰიდროთერმული და დანალექი გზით. დამუშავებულია კვარცის ხელოვნურად მიღების სამრეწველო ტექნოლოგია. კვარცის ქვიშა და კვარციტი კერამიკისა და მინის წარმოების ძირითადი ნედლეულია, მონოკრისტალური კვარცს იყენებენ რადიოტექნიკაში, ოპტიკურ ხელსაწყოთმშენებლობაში; ნალღობ კვარცს ქიმიური ჭურჭლის დასამზადებლად. კვარცისგან იღებენ si-ის. კვარცის გამჭვირვალე ფერადი სახეობანი, აგრეთვე აქატი, ონიქსი, სარდიონი და სხვა ნახევრადძვირფასი ქვებია.

კვარცის დიდი საბადოებია ურალზე, უკრაინაში, პამირსა და მდინარე ალდანის აუზში, ასევე ბრაზილიასა და მადაგასკარზე.

იხ. ვიდეო

საქართველოში მთის ბროლი არის ხდის ხეობაში (ყაზბეგის მუნიციპალიტეტი) და შოდა-კედელას ქედზე (ონის მუნიციპალიტეტი), კვარცის ქვიშა — სურამის, ჭიათურის, ხარაგაულის მიდამოებში, კვარციტები — ბოლნისის მუნიციპალიტეტში, ქალცედონი და აქატი — ახალციხისა და კასპის მუნიციპალიტეტებში.

იხ. ვიდეო

                          ელექტრობა
                      
                                           მეხი-ელექტრობის ერთ-ერთი ძლირი ეფექტი.

ცნება, რომელიც გამოხატავს ფიზიკური სხეულებისა და პროცესების სტრუქტურით გამოწვეულ მოვლენებსა და თვისებებს, რომლის დროსაც ურთიერთქმედებს ნივთიერების დამუხტული მიკროსკოპული ნაწილაკები (ელექტრონები, იონები, მოლეკულები, მათი კომპლექსები და მისთ.) ელექტრული ენერგია ჩვენ ხელთ არსებული ენერგიის ერთ–ერთი ყველაზე გამოსადეგი ფორმაა. მისი საშუალებით მუშაობს ჯიბის ფარანი, ტელევიზორი და ა. შ. ელექტრობა ბატარეებიდან ან დიდი გენერატორებიდან მიიღება. ასეთ გენერატორებში გამომუშავებული ენერგიის დიდ მანძლზე გადაცემაა შესაძლებელი. ელექტრობა მრავალი პაწაწინა ნაწილაკის ერთბლიობაა. ამ ნაწილაკებს ელექტრონები ჰქვია. ელექტრონები ატომის შემადგენელი ნაწილებია. ბუნებაში ყველაფერი ატომებისან შედგება, ამიტომ ელექტრობა ყველაფერშია. თუმცა, მის არსებობას ვერ ვამჩნევთ, ვიდრე ელექტრონები რაიმე ძალის ზემოქმედებით ატომებს არ მოსცილდება.

შეგიძლიათ, ელექტრონები ხახუნით აამოძრაოთ. როდესაც ნეულონის ქსოვილი კანზე გეხახუნებათ, მას ქსოვილის ატომებიდან ელექტრონები გამოაქვს და ეს ელექტრონები კანზე რჩება. ატომები ცდილობენ, ელექტრონები კვლავ მიიზოდონ, ამიტომ ქსოვილი კანზე გეწებებათ. ასეთ დროს მეცნიერები ამბობენ, რომ ნეილონის ქსოვილს გააჩნია ელექტრული მუხტი, ანუ სტატიკური ელექტრობა.

ბატარეებიდან და გენერატორებიდან ელქტრონები სადენებში გადადიან და იმ ლითონის ატომის შორის მოძრაობენ, რომლისგანაც დამზადებულია სადენი. ამ მოძრაობას ელექტრული დენი ეწოდება იხ. ვიდეო

მასალას, რომელშიც დენი გადის, გამტარი ჰქვია. კარგი გამტარებია ისეთი ლითონები, როგორიცაა სპილენძი და ალუმინი. გამტარია ნახშირბადიც.

მასალას რომელშიც დენი ვერ გადის, იზოლატორი ჰქვია. იზოლატორებს მიეკუთვნება რეზინი, პლასტმასები, მაგალითად, პოლივინიქლორიდი (პვქ).

ზოგიერთი სადენი, ელექტრული დენის გატარებისას იოლად ხურდება. ელექტროტოსტერში დენი ლითონის სპირალს წითლად ავარვარებს, ხოლო ელექტრონათურის ვარვარების ძაფი ისე ცხელდება, რომ თეთრად ანათებს.

იხ. ვიდეო

ერთერთი პირველი ვინც ყურდღება მიიქცია ელექტროობის იყო თალეს მილიტელი, რ-იც VI ს. ჩვ. წ. აღ. აღმოაჩინა, რომ ტყავზე ხახუნისას ქარვის იძენს თვისებას მიზიდვის მსუბუქი საგნების. თუმცა დიდი ხნის განმავლობაში მნიშვნელობა ელექტროობის ამაზე მეტი წარმოდგეა არ ქონდათ ,ხოლოდ 1600წ-ს უილიამ გილბეტმა შემოიღო ტერმინი ელექტროობა ხოლო 1663წ-ს გერიკმა შექმნა ელექტრონული მანქანა. 1729წ-ს სტივენ გრეიმ ჩაატარა ექსპერიმენტები გადაცემაზე ელ. ენერგიის. 1733წ-ს ფრანსუა დუფემ აღმოჩინა ორგვარი ელექტროობა . 1745წ-ს ჰოლანდიელმა პიტერ ვან მასენბურგმა შექმნა პირველი კონესატორი 

ელექტრული წრედის გამოყენება

ნათურის ასანთებად იგი ბატარეას უნდა მივუერთოთ. ბატარეას ორი პოლუსი აქვს: დადებითი (+) და უარყოფითი (–). თუ მათ გამტარით, მაგალითად, ნათურით დავაკავშირებთ, ელექტრონები უარყოფით პოლუსიდან გამტარის გავლით დადებითი პულუსისკენ ამოძრავდება. სადენების, ნათურისა და ბატარეის მთლიანობას ელექტრული წრედი ჰქვია. თუ მათ ჩამრთველს დავუმატებთ, დენის ჩართვა–გამორთვაც გახდება შესაძლებელი. ჩამრთველის გადატრიალებისას ორი კონტატქი ერთმანეთს დაშორდება და წრედი გაწყდება.

ელექტროენერგიის გამომუშავება

გენერატორი, ანუ დინამო ბრუნვისას გამოიმუშავებს ელექტროენერგიას. ველოსიპედზე დამაგრებულ დინამოს პატარა ბორბალი ატრიალებს, რომელიც სალტეს აწვება. ამ დინამოს შიგნით მაგნიტია, რომელიც მავთულის კოჭის მახლობლად ბრუნავს. მაგნიტური ველის კოჭაში გავლისას, ელექტრული დენი აღიძვრება. ეს დენი კოჭის მახლობლად მბრუნავი მაგნიტის ხან ერთ პულუსს გაივლის, ხან კი — მეორეს, ამიტომ ხან წინ მიედინება, ხანაც — უკან. ასეთ დენს ცვალდი დენი ეწოდება, ხოლო მის წარმომქნელ გენერატორს — ცვლადი დენის გენერატორი. ბატარეის ან აკუმულატორის მიერ გამომუშავებულ დენს, რომელიც მხოლოდ ერთი მიმართულებით მოძრაობს, მუდმივი დენი ჰქვია. ელექტროსადგურში მდგარი დიდი გენერატორები ცვლად დენს წარმოქმნის. მძლავრ ელექტრომაგნიტებს ტურბინები ამოძრავებს, რომელიც, თავის მხრივ, მაღალი წნევით, შეკუმშული ორთქლის, აირის ან წყლის მეშვეობით მოძრაობს.

იხ. ვიდეო