კოსმოსურის სხივები

                   კოსმოსურის   სხივები

                            

დიფერენცია ენერგეტიკული სპექტრი კოსმოსური სხივების ატარებს საფეხუერბს ხასიათი (ორმაგი  ლოგარითმული მაშტაბში — თავმოყრილი პირდაპირ) (მინიმალური ენერგია —  ყვითელი ზონა, მზის მოდულაცია ; საშუალო ენერგია —  ლურჯი ზონა, გკს; მაქსიმალური ზონა ნერეგიის — იისფერი ზონა, არაგალქტიკური კს)

ელემენტარული ნაწილაკები და ატომების ბირთვები მაღალი ენერგიის კოსმოსური სივრცეში.

ფიზიკა კოსმოსური სხივების მიებულია ჩაითვალოს ნაწილი ფიზიკის მაღალი ენერგიის და ფიზიკა ელემენტარული ნაწიალაკების.

კოსმოსური სხივების ფიზიკა შეისწავლის: პროცესებს, აღმოცენებას და მოყვანას დაჩქარებას კოსმოსური სხივების

ნაწილაკები კოსმოსური სხივების, მათი ბუნებას და თვისებას.

წარმოადგენს, გამოწვეული ნაწილაკებს კოსმოსური სხივების კოსმოსურ სივცეში. ატმოსფეროში დედამიწის და პლანეტების.

კვლევების დინებებს მაღალენერგეტიკული ნაწილაკებს და ნეტრიანული კოსმოსური ნაწილაკებს დაცემისას საზღვაზე ატმოსფეროს დედამიწის, წარმოადგენს მნიშვნელობანი ექსპერიმენტარული ამოცანებს. იხ.ვიდეო

კოსმოსური სხივები იყოფა შემდეგი კლასიფიკაციით:

არა ჩვენი გალაქტიკის

გალაქტიკის

მზის

პლანეთაშორისო სივცის

 პირველადი მიღებულია დასახელებული  გარეგალაქტიკური, გალაქტიკური და მზის კოსმსური სხივები.

მეორადი კომოსური სხივები მიღებულია დასახელებული ნაწილაკების ნაკადი, აღმოცენებული ზემოქედების შედეგად პირველადი კოსმოსური სხივები დედამიწის ატმოსფეროში და რაგსტრირება ხდება დედამიწაზე.

კოსმოსური სხივები შეადგენს ბუნებრივი რადიაციას (ფონური რადიაცია) დედამიცის ატმოსფეროში და ზედაპირზე.

სანამ განვითარდებოდა დამაჩარებლებების ტეხნიკა კოსმოსური სხივები ემსახურებოდა ერთადერთი წყაროს ელემენტარული ნაწილაკების მაღალ ენერგიას. ისე როგორც პოზიტრონი და მიუონი იყვნენ არმოჩენილი კოსმოსური სხვებეში.

ენრგეტიკური სპექტრი კოსმოსური სხივებს  43% შეადგენს ენრგიიდან პროტონები, კიდევ 23% - ენერგიიდან ჰელიუმის ბირთვების (ალფა-ნაწილაკების) და 34% ინერგიიდან, გადასატანი დანარჩენი ნაწილაკების. იხ.ვიდეო

რაოდენობრივად ნაწილაკები კოსმოსური სხივებზე 92% შედგება პროტონბისგან, 6% - ჰელიუმისბირთვების, დაახლ. 1% შეადგენს უფრო მძიმე ლემენტები და დაახლ 1% მოდის ელექტრონებზე. კვლევისას წყაროების კომოსური სხივების მზის სიტემის პროტული-ბირთვული კომპონენტების ძირითადად აღმოჩენილია გამა-სხივები ქმნის მის დინებას ორბიტალური ტელესკოპების მეშვეობით, ხოლო ელექტრონული კოპონენტის - წამოებისას სინქროტრონული გამოსხივება, რ-ეც მოდის რადიოდიაპაზონი (ხშირად მკვდარი ტალღებზე - გამოსხივებისას მაგნიტური ველში ვასკვლავთშორისო საივცეში), ხოლო ძლიერი მაგნიტური ველში კოსმოსური სხივების - უფრო მეტი მარლხარისხიანი დიაპაზონში. ამიტომ ელექტრონული კომპონენტი შეიძლება აღმოაჩინო დედამიწის ასტრონომიული არჭურვილობით.

კოსმონავტები საერთაშორისო კოსმოსური სადგურიდან, როცა თვალებს ხუჭავენ, არა ხშირად ვიდრე 3 -ჯერ წუთში, ხედავენ ნათებას სინათლის, შესაძლოა ეს მოვლენა იყოს დაკავშირებული მოქედება ნაწილაკების მაღალი ენრეგიის, ამ ეფექტს გააჩნია ექკლუზიურად ფსიქოლოგიური საფუძველი.

                           

კოსმოსური გარემოს მიმოხილვა აჩვენებს მზის აქტივობასა და გალაქტიკური კოსმოსურ სხივებს შორის კავშირს.

ხანგრძლივი ზემოქედება კოსმოსური რადიაციის შეუძლია გამოიწვიოს ძალიან უარყოფითი შედეგი ადამიანი ჯამრთელობაზე. ხაგრძლივი ექსპედიციებისას ადამინების სხვა პლანეტების ფრენებისას  საჭიროა შემუშავდეს მყარი დაცვა მსგავსი საშიშროების მიმართ - მეცნიერები მუშაოებენ ამ მიმართულებით.

რადიაცია - ხანდრძლივი ზემოწედება კოსმოსური რადიაციის შეუძლია იურყოფითად იმოქედოს ადამიანის ორგანიზმზე და მისი ჯამრთელობაზე. 

                                               სპიტაკის მიწისძვრა

                                            

6,8–7,2 მაგნიტუდის მიწისძვრა, რომელიც მოხდა 1988წლის 7 დეკემბერს, ადგილობრივი დროით 11:41:27 საათზე, სომხეთის სპიტაკის რეგიონში (იმ დროისთვის საბჭოთა კავშირის ნაწილი).

ადგილობრივი ინფრასტრუქტურა (განსაკუთრებით სკოლები და საავადმყოფოები) მიწისძვრისთვის მოუმზადებელი აღმოჩნდა, რის გამოც სულ მცირე 25.000 ადამიანი დაიღუპა. შენობათა უმრავლესობა დაბალი სეისმომედეგობის იყო. თვითმხილველთა ვარაუდით, მიწისძვრა 10 წუთით გვიან რომ მომხადრიყო, ბავშვები სტრუქტურულად არასაიმედო სკოლებიდან გამოსული იქნებოდნენ და დაღუპვას გადაურჩებოდნენ.

ვერსია იყო იმსა რომ ეს მიწისძვრა იყო ხელვნურად გამოწვეული ამზეა ის ვიდეო რ-იც ქვემოთ შემოგთავაზებთ ხოლო ლინკზე შეგძლით ეშერას ლაბორატორია

ჩემს შედეგ სტატიებში აუცილაბლად შევეხები ტექტონიკური და გეოფიზიკური იარაღებს და გამოცდებს რ-იც მიდინარეობდა. ასევე შევეხები სესმურ ზონებს რ-შიც კავკასია და საქრთველოც შიდის. და რას წარმოაგდენს მიწისძვრა.

სრულიად დაინგრა ქალაქი სპიტაკი და 58 სოფელი მის გარშემო; ნაწილობრივ დაინგრა ქალაქები: ლენინაკანი (დღევანდელი გიუმრი), სტეფანავანი, კიროვაკანი და დაახ; 400 დასახლებული პუნქტი. მიწისძვრამ 16.2 მილიარდი დოლარის ზარალი მოიტანა. 

                                                

                                                                     ეპიცენტრი მიწისძვრის

დაღუპულების გარდა, დაახლოებით 19 ათასი ადამიანი დაშავდა, ხოლო 500 ათასი ადამიანი უსახლკაროდ დარჩა. 20 ათსი ადამიანი დაიღუპა, 514 ათასი ადამიანი უსახლკაროდ დარჩა, 140 ათასი ადამიანი ინვალიდი გახდა.

თბილისში და ერევანში დაფიქსირდა 6 ბალი ასევე დაფიქსირებული იყო ევროპის, აზიის,ამერიკის და ავსტრალიის ლაბორატპრიებში.

კატასტროფული შედეგები ასევე გამოიწვია სხვა დახვა ფაქტორმა პირველი შეუფასებლობა სესმო საშიშროება რეგიონის, არასკმარისად მომზადება მაშველთა სამსახურების, არაოპერატოიული სამედიცინო მომსახურება, ასევე დაბალი ხარისხი მშენებლობის.

       ნატოს სწრაფი რეაგირების ძალები
                          
ინგლ.  NATO Response Force, NRF - სახედრო ფორმირება ,,ნატოს''. აქვთ მაღალი დონის აღჭურვილობა და სახედრო მომზადება.
პირველი შტაბი (NRF-1) განლაგდა 2003წ-ს იტალიაში. შესაბამისად როტაციის პრინციპით 2004წ-ს შეიქმნა შტაბი NRF-2 პორტუგალიაში.
იხ. ვიდეო

2015წ-იდან სწრაფის რეაგირების დანყოფი გამოყენებული იქნა 4-ჯერ

 ზაფხულის ოლიმპიადის უსაფრთხოების უზრუნველყოფა აფრიკაში 2004წ-ს

ავღანეთის პრეზიდენტის აღცევნებისას 2004წ-ს შემოდგომაზე

კატრინის ურაგანის ლიკვიდაციისას 2005წ-ს აგვისტოში

ჰუმანიტარული დახმარება მწისზვირს შედეგად დაზარალებულისთვის პაკისტანში 2005-წის ოქტომბერში

გარეთიანებუილი ჯარების სარდლობა ნატოს (Allied Joint Force Command Brunssum) ბრიუნსომში ჰოლანდიაში

გაერთიანებული სარდლობის ჯგუფის მზადყოფნა (ინგლ. (англ. Very High Readiness Joint Task Force, VJTF), შექმნილ იქმნა ნატოს სამიტზე 2014წ-ს. ჯგუფი შედგება სახელეთო ბრიგადისგან 5- ათასი კაცი, ნაწილი საჰერო და საზღვაო მხარდაჭერა, ასევე სპეციალური დანიშნულების ძალები. კრიზის შემთხვევაში ჯგუფს გდაეცემა დამტებითი ბრიგადა 30 000 კაცისგან.

მუდმივი სამხედო-საზღვაო ჯგუფი ნატოს (Standing Nato Maritime Groups): 1-ი -ჩრდილოეთ ატლანტიკური და ბალტიისპირეთის ზღვაზე მე-2 -ხმელთაშუაზღვაზე

გაერთიანებული საჰაერო ძალები და ანტისააჰერო სისტემა მათ შორისანტისარაკეტო სისტემა ევროპაში - რამშტაინ-მეზენბახი გერმანია.

2018წ-ის ზაფხულში ალიანსის ქვეყნებმა გდაწყვიტეს გაეზარდათ რაოდენობა 30 ათასით ადამიანით, შეიქმნა 30 ახალი ბატალიონი. ამევე დროს მათი მხარდაჭერისთვის გამოყოფილია რადენიმე ასეული გამანდურებლები და გემები ამავე დროს იგეგმება  გაუმჯობესება ინფასტრუქტურის სწრაფად გადასაადგილებლად ტრანსპორტის, მძიმე სახედრო  ტეხნიკის მანევრის ადგილას. მონაწილე ქვეყნებია: ფინეთი (2008) და შვედეთი (2013), არა ნატოს წევრებია 2014 წ-იდნა მინაწილეობას ღებულობენ უკრაინა და საქართველო. 

                                    პეშმერგა

                                          

 (ქურთ. پێشمەرگە ; Pêşmerge) — ერაყის ქურთისტანის ავტონიომიური რეგიონის განკარგულებაში მყოფი სამხედრო დაჯგუფება. პეშმერგა ითარგმნება, როგორც: „ის, ვინც უპირისპირდება სიკვდილს“ ან „ის, ვინც ემუქრება სიკვდილს“. სამხედრო ორგანიზაციის ფორმალურ ლიდერად ერაყის ქურთისტანის პრეზიდენტი ითვლება. დღესდღეობით სამხედრო ორგანიზაცია მნიშვნელოვნად დანაწევრებულია და ავტონომიურად იმართება ქურთისტანის დემოკრატიული პარტიისა (KDP) და ქურთისტანის პატრიოტთა გაერთიანების (PUK) მიერ, თუმცა ორივე მათგანი ქურთისტანის რეგიონალურ მთავრობას ექვემდებარება. რეგიონში ერაყის შეიარაღებული ძალების კონსტიტუციურად შესვლის აკრძალვის შემდეგ,პეშმერგა, ქურთისტანის სხვა შვილობილ უსაფრთხოების ძალებთან ერთად, პასუხისმგებელია დაიცვას ქურთისტანის ტერიტორია. იხ.ვიდეო

რაოდენობა მებრძოლების 150 000- დან 200 000 -მდე აქტურია 1920წ-იდან.

საბრიძოლო მოქედებები 

ოსმალეთის იმპერია 1914 - 18წწ (კავკასიური ფრონტი პირველი მსოფლიო ომი)

ირანი 1946წ (ომი ირანის კრიზისი)

ერაყი 1961 - 1970 წწ (პირველი ქრთულ- ერაყის ომი)

ირან - ერაყის 1980 - 1988 (ირან-ერაყის ომი)

ერაყი 1991წ-ს (ომი სპარსეთის ყურეში)

ერაყი 1991- 1997წწ (სამოქალაქო ომი ერაყოს ქურთისტანში)

ერაყი 2003 - 2007 წწ - (კოალიციის შეჭრა ერაყში 2003)

ერაყი 2007 წ - (ომი ტერორისტებათან)

 ქურთისტანში ნება დაშვებულია ქონა შეიარაღებული ფორიმირებები ( ეს მიწერილია ერაყის ქურთისტანში) და ცენტრალური ერაყის არმიას აკრძალულია აქვს შესვლა ქურტისტანში.

დღეისთვის არსებობს 12 გაერთიანებული სახმელეთო ბატალიონი, ყოველი ის მოიცავს 3 - 5 ათას სამხედრო ფორმირებას. ასევე არსებობს სპეციალური დანიშნულების ბატალიონები, მძიმე არტილერია, ჩამოყალიბებულია შტაბი და მინისტრთა  აპარატი ასევე სხვა დამხმარე ერთეული

სამხედრო მოსამსხურე ფორმირებები სპეციალური  დანიშნულების პეშმერკა , სირია , 23 ივლისი 2014 წ

, საერთო რაოდენობა 120 000 სახედრო მოსამსახურეებისგან 2003 წელს, ერაყის ომში, პეშმერგა მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა სადამ ჰუსეინის დაკავების სპეცოპერაციაში. 2004 წელს ქურთულმა ანტიტერორისტულმა ძალებმა დააკავეს ალკაიდას საკვანძო ფიგურა, რამაც გამოიწვია ოპერაცია ნეპტუნის შუბი, რის მეშვეობითაც შესაძლებელი გახდა ოსამა ბინ ლადენის ლიკვიდაცია. 2014 წელს, ისლამური სახელმწიფოს ერაყის ქურთისტანზე თავდასხმის პერიოდში, ერაყსა და სირიაში არსებული პეშმერგა და სხვა ქურთული ძალები, ისლამური სახელმწიფოს წინააღმდეგ არსებულ ომში ჩაებნენ

პლაზმა

                               პლაზმა

                     
პლაზმური ლამპა, რომელიც წარმოადგენს პლაზმაში მიმდინარე რთული პროცესების ილუსტრაციას, როგორიცაა დენების ფილამენტირება. სხვადასხვა ფერის გამოსხივება არის ელექტრონების იონებთან რეკომბინაციის შემდეგ უფრო დაბალ ენერგეტიკულ დონეზე გადასვლის შედეგი
 აირი რომელიც მთლიანად ან ნაწილობრივ იონიზირებულია. დამუხტული ნაწილაკების არსებობა განაპირობებს იმას, რომ პლაზმა ელექტული დენის გამტარია, რის გამოც იგი ძლიერად რეაგირებს მასზე მოდებულ ელექტრომაგნიტურ ველებზე. პლაზმის თვისებები მნიშვნელოვნად განსხვავდება მყარი სხეულების, სითხეებისა და აირების თვისებებისგან, რის გამოც პლაზმა ნივთიერების განსხვავებულ მდგომარეობად განიხილება. აირების მსგავსად პლაზმას არ აქვს განსაზღვრული ფორმა ან მოცულობა, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ის რაიმე ჭურჭელში/კონტეინერშია მოთავსებული. აირებისგან განსხვავებით მაგნიტური ველის გავლენით პლაზმაში შესაძლებელია სხვადასხვა სტრუქტურების ფორმირება, როგორიცაა ფილამენტები, ნაკადები და ორმაგი შრეები.
                                             
                             პლაზმური ლამპები სხვადასხვა ფორმების და ფერის ნათება

 პლაზმის ტიპური მაგალითებია ალი, ელვა და მზე. ბუნებაში პლაზმა ნივთიერების ყველაზე გავრცელებული მდგომარეობაა, როგორც მასით, ასევე დაკავებული მოცულობით. ხშირად ამბობენ, რომ პლაზმა სამყაროში არსებული ნივთიერების 99%-ზე მეტს შეადგენს. კოსმოსიდან მომავალი გამოსხივება თითქმის მთლიანად მოდის ვარსკვლავებიდან, რომლებიც წარმოადგენენ პლაზმას, რომელსაც ისეთი ტემპერატურა აქვს, რომ ხილულ სინათლეს ასხივებს. სამყაროში არსებული ნივთიერების უმეტესობა განთავსებულია გალაქტიკათაშორის სივრცეში (გალაქტიკათაშორისი ნივთიერება), რომელიც ასევე პლაზმის მდგომარეობაშია, თუმცა ვარსკვლავებზე გაცილებით მაღალი ტემპერატურისაა, რის გამოც ძირითადად რენტგენის დიაპაზონში ასხივებს. მეცნიერთა თანამედროვე შეხედულებით, სამყაროში არსებული სრული ენერგიის დაახლოებით 96% არ წარმოადგენს პლაზმას, ან ჩვეულებრივი ნივთიერების რაიმე სხვა ფორმას, არამედ შედგება ფარული მასისა და ფარული ენერგიისაგან. ყველა ვარსკვლავი წარმოადგენს პლაზმას, (გაუხშოებული) ნივთიერება ვარსკვლავებს შორის აგრეთვე პლაზმურ მდგომარეობაშია. მზის სისტემაში იუპიტერი არის ყველაზე დიდი "არაპლაზმური" ობიექტი (რომელიც მზის სისტემის მასის დაახლოებით 0.1%-ს შეადგენს).

იხ. ვიდეო

პლაზმური ლამპა დეკორატიული დანდგარია, რ-იც შედგება ჩვეულებრივი შუშის სფეროსგან შიგნით დამონტაჟებული ელექრტოდით. ელექტროდზე ეცემა ცვალებადი მაღალი ზაბვის სიხშირე 30კგ ჰ. სფეროს შოგნით მოთვსებულია გაიშვიათებული გაზი (შენელებისთვის ძაბვის მოწყობილობის). შევსებული აირის სხვა დასხვა ნარევი აძლევს ,, ელვას რ-იც გარკვეულ ფერს აძლევა პლაზმური ნათურებს ხანგრძლივობა შეიძება იყოს საკმაოდ გრძელი. ვიანიდან არის დაბალი ენერგიის განთების მოწყობილობა რ-იც არ თბება.

მხატვრის მიერ დედამიწის პლაზმური შადრევნის გადმოცემა, რომელიც გვიჩვენებს ჟანგბადს, ჰელიუმს და წყალბადის იონებს, რომლებიც კოსმოსურ სივრცეში ხვდებიან დედამიწის ბოძების მახლობლად მდებარე რეგიონებიდან. ჩრდილოეთ ბოძზე ზემოთ ნაჩვენები ყვითელი ყვითელი ტერიტორია წარმოადგენს დედამიწიდან კოსმოსში დაკარგული გაზის; მწვანე არეა aurora borealis, სადაც პლაზმის ენერგია იბრუნებს ატმოსფეროში

თანამედროვე კველევები - პლაზმის თეორია, პლაზმის სტაბილურობის პრობლემა, ურთიერთქმედება პლაზმის ტალღების და სხივების, დიფუზია, გამტარიანობა და სხვა კინეტიკური მოვლენები პლაზმის, ადიაბეტური ინვარიანტობა,დებაის ფენა, კულონირი შეჯახება, მუხტების ტიპები, ბზინავი მუხტი, ნაპერწკლური მუხტი, კორონული მუხტი, რკალური მუხტი, მაგნიტოჰიდროდინამიკა, პლაზმა ბუნებაში, დედამიწის იონოსფერო, პლაზმა კოსმოსში, მაგ., პლაზმასფერო დედამიწის (შიდა მაგნტიოსფერო). პლაზმის წყარო, პლაზმის დიაოგნოსტიკა, ტომსონის გაფანტვა, ლენმიურის ზონდი, სპექტროსკოპია, ინტერფერომენეტრია, იონოსფეროს გათბობა.
პლაზმის გამოყენება - მაგნიტოჰიდროდინამიკური გენერატორი, მაგნიტური დამტვერვა, პლაზმური ანტენა, პლაზმა ატომიზაციისთვის და იონიზაციის ნუმუში სპექტროსკოპული მეთოდით, თერმოდინამიკის სინთეზი, მაგნიტური ხაფანგებით დაჭერა - ტოკამაკი, სტელლარატორი, უკუ პინჩი, პრობკოტრონი, დამაჩქარებელი, კოლვატური დამაჩქარებელი, სამრეწველო პლაზმა, პლაზმაქიმია, პლაზმური დამუშავება, პლაზმული დისფლეი.
იხ. ვიდეო

ბნელი მატერია

                              ბნელი მატერია

                                           

 მატერიის ფორმა, რომელიც გალაქტიკებისა და სამყაროს უდიდესი სტრუქტურების ფორმირებას ახდენს. ის ჩვეულებრივი მატერიის ნაწილაკებს ერთმანეთისკენ იზიდავს. ბნელი მატერია დიდი აფეთქების პირველივე წამს წარმოიქმნა. როგორც ცნობილია, დაკვირვებადი სამყაროს 27% სწორედ ბნელი მატერიისგან შედგება.
იხ. ვიდეო

თანამედროვე კოსმოლოგიური წარმოდგენით სამყარო შედგება ბნელი ენერგიისგან 74% ბნელი ნერგიისგან 22%, გალაქტიკათშორისო გაზისგან 3,6%, და ვარსკვლავებისგან დასხვა ხილული მატერიისგან. ბნელი მატერია წარმოაგდენ ჰოპოთეთური ფორმას მატერიის რ-იც არ გამოსივებს ელექტრომაგნიტური გამოსხივებას აქედან გამომდინარე მისი აღმოჩენას ართულებს და შეძლებელს ხდის პირდაპირი დაკვირვებით აღმოჩენას.

თანამედროვე დაკვირვებები: ცნობილია, რომ ბნელი მატერია ურთიერთქმედებს ,,ხილული'' (ბარიონული) ნივთიერებებთან, უკიდურეს შემთხვევაში გრავიტაციულად მაინც და წარმოადგენს თავისთავად გარემოს კომოლოგიური სიმკვრივეში, რადენჯერმე აღემატება ბარიონების სიმკვრივეს. ბნელი მატერიის ჰიპოთეზა 30-იან წლებში შვეიცარიელმა ასტრონომმა ფრიც ცვიკიმ გამოთქვა. მან ის სიჩქარეები გაზომა, რომლითაც გალაქტიკები ბრუნავენ დედამიწიდან 321 მილიონი სინათლის წლით დაშორებული ვერონიკას თმების (გალაქტიკების ერთობლიობა) ცენტრის ირგვლივ. ცვიკმა გამოიანგარიშა, რომ თუ ამ გროვის მასა, მისი ხილული გალაქტიკების მასაზე მეტი არ იქნებოდა, გალაქტიკები დიდი ხნის წინ გაიფანტებოდნენ. მისი ვარაუდით, ის ფაქტი, რომ „ვერონიკას თმები“ მილიარდობით წლების განმავლობაში არსებობდა, იმას ნიშნავს, „რომ სამყაროში ბნელი მატერია გაცილებით უფრო მაღალი სიმკვრივის მქონეა, ვიდრე ხილული მატერია“. შემდეგმა კვლევებმა აჩვენა, რომ გალაქტიკები არასდროს ჩამოყალიბდებოდნენ, თუ ბნელი მატერიის მიერ განპირობებული გრავიტაცია პირველად სუბსტანციებს ერთად არ შეაგროვებდა, როდესაც სამყარო ახალგაზრდა იყო. 
რასებობს ჰიპოთეზა, რომ სოლიდური ნაწილი ბნელი მატერიის შედგენს პირველყოფილი შავ ხვრელებს, რ0იც წარმოიქნენ პირველ წამებში დიდი აფეთქების შემდეგ. კლასიდიკაციით კი მოიზრება ცხელი ბნელი ენრგია ცივი და თბილი. ასტრონომიული დაკვირვებბები  დინაური - განლაგება რადიალური სიჩქ. გალაქტიკების გროვების (ან ვარსკავლავების გალაქტიკებში) ცვიკის მეთოდით სრული არსენალით თანამედროვე ინსტიტუტის ინსტრუმენტალური  მეთოდით.
გაზოდინამიკური - რდგენული გამოსხივების დახმარებით ცხელი გაზების
                                                 

გალაქტიკის გროვა  Abell 1689(გადრებული ტელესკოპ ჰაბლის). გალაქტიკები თვითონ გროვაში  გამოსახული ყვითელო ფერით ; გალაქტიკებიუკანა  ფონზე (ლურჯი და წოთელი) მოხრილია გრძელი  რკალებით (ჩანს გადიდებისას  სურათის)

                                                                

გროვა გალაქტიკა ტყვია (გადაღებული ტელესკოპი «ჰაბლის » + «ჩანდას»). სრული გადანაწილება მასის , მიღებული  დამუსავებისას  ძლიერი და   სუსტი გრავიტაციული ლინზერირებისას, ნაჩვენებია სურათი, რენდგენული გამოსხივების ცხელი გაზების ნაჩვენებია  წითლად

ასევე არის ალტერნატიული თეორიებიც მაგ., პლაზმური კოსმოლოგიის

 ან მატერია სხვა განზომილების (პარალელური სამყაროს) ამ თეორიის მთავარი იდეა მდგომარეობს იმაში, რომ შემოდის დამატებით განზომლება გრავიტაცია რბულობს როგორც უნიკალური ტიპი ურთიერთქედების, რ-აც შეუძლია მოქედება ჩვეს სივრცეზე დამტებითი განზოლიებიდან. ამ თვალთახედვას შეუძლია დაეხლაროს ახსნა უშუალოდ სუსტი გრავიტაციული ურთიერთქმედება შედარებით სამი სხვა ძირითადი ურთიერთქედების (ელექტრომაგნიტური, ძლიერი და სუსტი) სუსტი გრავიტაცია, რ-საც შეუძლია ურთიერთქედება მასიური მატერიასთან დამატებითი განზომილებაში, შეაღწიოს ბარიერში, მოუცვდომელი სხვა ურთიერთქედებისგან.

აქედან გამომდინარე ეფექტი ბნელი მატერიის ლოგიკურად შესაძლებელია აიხსნას ურთიერთქედებას ხილული მატერისსთან ჩვენი ჩვეულებრივი განზომილება მასიური მატერიაში სხვა (დამატებითი, უხილავი) განზომილებიდან გრავიტაციით. ამვე დროს დანარჩენი ტიპი ურთიერთქედების ეს განზომილებები ამ მატერიას მათ არ შეუძლიათ რაფრით შეიგრძნოს, არ შეუძლიათ ირთიერთქედება. მატერია სხვა განზომილების ფაქტიურად პარალელური სამყაროები შეუძლიატ ფორმირება მოახდინოს სტრუქტურები (გალაქტიკები, გროვები ) მსგავსი ჩვენი განზომილების უნარი აქვთ ფორმირება მოახდინოს თავისი, ეკზოტიკური სტრუქტურები, რ-ებიც ჩვენთან განზომილებაში აღიქმება როგორც  გრავიტაციული გალო გარშემო ხილული გალაქტიკები.

ასევე ტოპოლოგიური სივცის  დეფექტი.

იხ. ვიდეო

დაკვირვების შედეგები მიჩნეულია, რომ გარკვეული ნაწილი ბნელი მატერიის არის ჩვეულებრივი ნვთიერება არის, მაგრამ არ ასხივებს ელექტრომაგნიტური გამოსხივებას ან ასხვიბეს ძალინ მცირე რაოდენობით პირდაპირი აღმოჩენა შეუძლებელია. 

               რუსი კოსმონავტები და ამო
                     
                                        იდუმალებით მოცული სამყარო
რას ხედავენ კოსმონავტები კოსმოსში რომელიც არის გასაიდუმლოებული მკაცრად.
დავიწყოთ რუსი კოსმონავტებით. სანამ ჩამოვთვლიდი რათქლა უნდა არ შეიძლება მოკლედ არ შევეხოთ პირველ კოსმონავტს იუირი გაგრინს. პირველი დიდი ხანია ამაზე წერენ და დოკუმენტური კინოებსა ირეებენ, რომ ის არ იყო პირველი კოსმონავტი და მანადე გაუშვეს, ხოლო მისი დაღუპვაც ასევე დიდი კამათი გამოიწვია. უფოლოგიური თვალსაზრისით კი გაგარინიც და გაგარინამდე ის კოსმსონავტები რ-იც დაიღუპნენ და პირველი ქალი ტერეშკოვაც ხედადენენ ამო-ესბ (ამოუცობ მფრინავ ობიექტებს).
გავაგრძელოთ სხვა კოსმნავტებით გრიგორ მიახილიძე გრეჩკო რომელიც ასე ვტქვად ფრთხილდა საუბრობდა ამო-ბზე. იხ. ვიდეო საინტერესო ექსპედიციაში მონაწილებდა

მოკლე ავტობიოგრაფია 1931 - 2017წწ სსრკს კოსმონავტი მფინავ-კოსმონავტი სამჯერ გაფრინდა კოსმოსში საერთ რაიდენობით 134დღ 20სთ 32წთ და 58წმ.  1975წ-ის 11 იანვრიდა 9 თებერვალი გუბარევთან ერთად შესრულა ფრენა ,,სოიუც-17'' რომლითაც შესრულდა შეპირდაპირება სადგურ ,,სალიუტ-4'' - ზე. და გაადვიდნენ სადგურზე. 

მეორე გაფრენა 1977წ-ის 10 დეკემბერ - 16 მარტი რომანენკოსტან ერთად ფრენა ,,სოიუზ-26'' ბორტინჟინერის პოზიციაზე სადგურზე ,,სალიუტ-6''. 

მესამე ფრენა ხომალდ ,,სოიუზ-ტ-14'' 1985წ 17 - 26 სექტემბერი.

იხ. ვიდეო

შემდეგი კოსმონავტი პავლე რომანის-ძე პოპოვიჩი 1930წ-ის 5 ოქტობერი. 2009წ-ის 30 სექტებერი.

პოლოტი კოსმოსური ხომალდი ,,ვოსტოკი-4 ასევე ,,სოიუზ-14'' იხ. ვიდეო კითხვაზე პასუხი გინახიათ თუ არა ამო ან უცხოპლანეტელები და პასუხი.საინტერესო თვითმხილველია და ისტორიას ყვება.

მუსა მანაროვი 1951წ-ის 22 მარტი მფრინავ-კოსმონავტი 1987წ-ის 21 დეკემბერიდან 1988წლის 21 დეკებრამდე ბორტინჟინერი ფრნა განახორციელა ხომალდ ,,სოიუზ -ტმ-4'' ორბიტალურ სადგურზე ,,მირზე'' შემდეგი ფრენა 1990წ-ის 2 დეკემბრიდან 1991წ-ის 26 მაისამდე ხომალდ ,,სოიუზ ტმ- 11'' სწორედ მას ეჭირა ის ვიდეო კამერა სადაც 

აღბეჭდილია ამო-ები. იხ ვიდეო

შემდეგი კოსმონავტი ვიჩისლავ ვლადიმერის-ძე კავალიონკი 1943წ-ის 3 მარტი მინსკი. პირველი ფრენეა განახორციელა 1977წ 9 დან 11 ოქტობერი ხომალდ ,,სოიუზ- 25''
მეორე ფრენა 1978-ის 15 ივლისიდან 2 ნოებერი ხოლო მესამე 1981წ-ს 12 მარტიდან 26 მისამდე.
იხ. ვიდეო საინტერესო მოსაზრებებია ესტონელი უფოლოგის.

სალიუტ-6 ორბიტალური სადგური დანუშნულება სადგურის იყო სამეცნიერო-კვლევბისთვის ასევე სამხედრო დანიშნულებით. იხ. ვიდეო რაზეც ზემოთ იყო საუბარი

 

ბოლოსდასკვნა ასეთია ყველა პროგრამებს ერთგვარი კონტროლი აქვს ამო-ების მხრიდან.