გარემო ფაქტორები, რომელთა გავლენა ადამიანის ან ცხოველის ორგანიზმზე ზრდის ავთვისებიანი სიმსივნეების ალბათობას. ამ ფაქტორებს შეიძლება ჰქონდეთ ქიმიური (სხვადასხვა ქიმიკატები), ფიზიკური (მაიონებელი გამოსხივება, ულტრაიისფერი სხივები და, ზოგიერთ შემთხვევაში, ელექტრომაგნიტური ველები) ან ბიოლოგიური (ონკოგენური ვირუსები, ზოგიერთი ბაქტერია ბუნება; ონკოლოგების აზრით, ადამიანებში კიბოს ყველა ფორმის 80–90% ასეთი ფაქტორების მოქმედების შედეგია.
იხ. ვიდეო - How do carcinogens effect the human body? - In our latest video, "How Carcinogens Affect Humans," we delve deep into the world of carcinogens, shedding light on their harmful effects on the human body, and more importantly, the role they play in the development of cancer. Unraveling the mystery behind how these cancer-causing agents work, we provide an in-depth look at physical, chemical, and biological carcinogens.
Carcinogens can be found all around us, in our food, our environment, even in certain types of radiation. This video aims to equip you with knowledge, offering insights into how you can minimize your exposure to these risk factors and lead a healthier life.
From understanding the DNA damage caused by carcinogens, to exploring our body's natural defenses, this video is a must-watch for anyone interested in health, wellness, and cancer prevention. We also take a look at lifestyle choices and dietary habits that can influence our exposure to carcinogens, while highlighting the significance of regular screenings for early cancer detection.
Our content is grounded in scientific research and guided by recommendations from leading health organizations worldwide, ensuring that our viewers receive accurate and reliable information. If you're curious about how carcinogens affect the human body, this video is an essential watch.
As a channel dedicated to making health education accessible, we strive to make complex topics understandable. Whether you're a health professional, a student, or simply someone looking to expand your knowledge, we invite you to join our community by subscribing and liking our videos. Remember, knowledge is power, especially when it comes to health.
Don't forget to use the comment section below to ask any questions you might have or to suggest topics you'd like to see in future videos. We love engaging with our viewers and continually learning together.
ჯანმრთელობის მსოფლიო ორგანიზაციის ექსპერტების აზრით, ”კანცეროგენი არის აგენტი, რომელიც ფიზიკური ან ქიმიური თვისებების გამო, შეიძლება გამოიწვიოს შეუქცევადი ცვლილებები და დაზიანება გენეტიკური აპარატის იმ ნაწილებში, რომლებიც აკონტროლებენ სომატურ უჯრედებს.
ქიმიური კანცერროგენები - ნიტრატები და ნიტრიტები. ნიტრადებო პორგანიზმში ხვდება საკვების მეწშვეობით (ისინი მცირე რაოდენობით გვხდება მარცვლეულსა და ფესვებში ასევე ხორცპროდუქტებშისადაც მას ამატებენ კონსერვანტების სახით). ორგანიზმში მოხვედრის ძირითადი წყარო შეიძლება იყოს ბოსტნეული რომალსაც აზოტოვანი სასუქების გადაჭარბებული გამოყენების პირობებში მოხვდეს.ნიტრატებიოს წილი საკვების შენახვისას ან საკვების მომნელებელ ტრაქტში მიტრიტებამდე შემცირდეს. კუჭის წვენის ზემოქედებისას გარდაქინება მიტროზამინებად. რ-იც კანცეროგენულ ნივთიერებებს წარმოადგენენ.
კუჭის კიბო
კუჭის კიბო მეოთხე ყველაზე გავრცელებული კიბოა [990000 შემთხვევა (7.8%), 738000 სიკვდილი (9.7%).[40] Helicobacter pylori ინფექცია არის კუჭის კიბოს მთავარი გამომწვევი ფაქტორი. H. pylori-ით გამოწვეული ქრონიკული გასტრიტი (ანთება) ხშირად ხანგრძლივია, თუ მკურნალობა არ არის. კუჭის ეპითელური უჯრედების H. pylori-ით ინფექცია იწვევს რეაქტიული ჟანგბადის სახეობების (ROS) წარმოების გაზრდას.[52][53] ROS იწვევს დნმ-ის ოქსიდაციურ დაზიანებას, მათ შორის ძირითადი ბაზის ცვლილება 8-ჰიდროქსიდეოქსიგუანოზინი (8-OHdG). 8-OHdG, რომელიც გამოწვეულია ROS-ით, იზრდება ქრონიკული გასტრიტის დროს. შეცვლილმა დნმ-ის ბაზამ შეიძლება გამოიწვიოს შეცდომები დნმ-ის რეპლიკაციის დროს, რომლებსაც აქვთ მუტაგენური და კანცეროგენული პოტენციალი. ამრიგად, H. pylori-ით გამოწვეული ROS, როგორც ჩანს, არის კუჭის კიბოს ძირითადი კანცეროგენები, რადგან ისინი იწვევენ დნმ-ის ჟანგვის დაზიანებას, რაც იწვევს კანცეროგენულ მუტაციებს. დიეტა ითვლება კუჭის კიბოს ხელშემწყობ ფაქტორად - იაპონიაში, სადაც ძალიან მარილიანი პიკელებული საკვები პოპულარულია, კუჭის კიბოს შემთხვევები მაღალია. დაკონსერვებული ხორცი, როგორიცაა ბეკონი, ძეხვეული და ლორი, ზრდის რისკს, ხოლო ახალი ხილითა და ბოსტნეულით მდიდარი დიეტა ამცირებს რისკს. რისკი ასევე იზრდება ასაკთან ერთად
HNO2, erTfuZiani, sakmaod
susti mJava. Mdgradia mxolod ganzavebul civ wyalxsnarSi. gacxelebiT da Zlieri
mJavebis an damJangvelebis moqmedebiT
iSleba: 3HNO2=HNO3+2HO+H2O. aq marilebi,
nitritebi momwamvlelia. natriumnitrits NaNO2 iyeneben azotsaRebavebis warmoebaSi, agreTve medicinaSi stenokardiisa
da tvinis sisxlZarRvTa spazmis dros. ტრადიციული - სამეფო წყალი, აზოტის, სახელწოდება - სპირტი Eau forte, წყალბადის ნიტრატი Eau forte დნობის ტემპერატურა - - 42 °C, დუღილის ტემპერატურა - 83 °C, არაალებადი °C, ორთქლის წნევა - 48 mmHg (20 °C), უსაფრთხოება NFPA 704LD50 - 138
0
3
0
OX
სუფთა სახით ნივთიერება უფეროა, მაგრამ ძველი ნიმუშები, როგორც წესი, ყვითელ შეფერილობას იღებენ, რაც ძირითადად მისი აზოტის ოქსიდებად და წყლად დაშლის გამო ხდება. კომერციულად ხელმისაწვდომი აზოტმჟავა მის 68% წყალხსნარს წარმოადგებს. როცა ხსნარი შეიცავს 86%ზე მეტ HNO3-ს, მას მბოლავი აზოტმჟავა ჰქვია. იმის მიხედვით, თუ რამდენი აზოტის დიოქსიდია მასში გახსნილი, მბოლავ აზოტმჟავას ეძახიან თეთრად მბოლავ აზოტმჟავას (WFNA) ან წითლად მბოლავ აზოტმჟავას (RFNA) (კონცენტრაცია 95%).
აზოტმჟავის ძირითადი გამოყენების სფეროა ნიტრირება — ნივთიერებისთვის (შეეხება ძირითადად ორგანული ნივთიერებებს) ნიტრო ჯგუფის დასამატებლად. ზოგიერთი მიღებული ნიტრო ნაერთები დარტყმა და თერმულად არასტაბილურია (ფეთქებადია), რამდენიმე მათგანი კი საკმაოდ მდგრადია სამხედრო და სამოქალაქო ამფეთქი ნივთიერებებისა და საღებავების საწარმოებლად. აზოტმჟავა ასევე გამოიყენება როგორც ძლიერი მჟანგავი.
იხ. ვიდეო
აზოტმჟავა თავის მთავარ ინდუსტრიულ გამოყენებას ჰპოვებს სასუქების წარმოებაში. აზოტმჟავის ამიაკით განეტრალებისას წარმოიქმნება ამონიუმის ნიტრატი. ამ რეაქციისათვის იხარჯება 75-80% მსოფლიოში წელიწადში ნაწარმოები 26 მილიონი ტონა აზოტმჟავა. მისი სხვა გამოყენებების სია შეიცავს ასაფეთქებელი ნივთიერებების წარმოებას, ნეილონის პრეკურსორებს და სპეციალურ ორგანული ნაერთებს.
ორგანული ნიტრონაერთების პრეკურსორი
ორგანულ სინთეზში, ინდუსტრიულსა თუ სხვა, ნიტროგჯუფს მრავალმხრივი გამოყენება გააჩნია. ანილინის ძირითადი ნაწარმები მზადდება არომატული ნაერთების ნიტრირებით და მათი შემდგომი აღდგენით. ნიტრაცია თავის თავში შეიცავს აზოტისა და გოგირდის მჟავებს შერევას ნიტრონიუმის იონის წარმოსაქმნელად, რომელიც ელექტროფილურად რეაგირებს ისეთ არომატულ ნაერთებთან, როგორიცაა ბენზოლი. ბევრი ფეთქებადი ნივთიერება, მაგ.ტრინიტროტოლუოლი ამ გზით მიიღება.
აზოტმჟავა სხვადასხვა ფორმით გამოიყენებოდა როგორც მჟანგავითხევადსაწვავიან რაკეტებში. ეს ფორმები შეიცავდა წითლად მბოლავ აზოტმჟავას, თეთრად მბოლავ აზოტმჟავას და ხსნარებს გოგირდმჟავასთან.კოროზიის ინჰიბიტორად HF იხმარებოდა . IRFNA (ინჰიბირებული წითლად მბოლავი აზოტმჟავა) ერთ-ერთი იყო სამი სითხიდან BOMARC რაკეტისათვის.
გამოყენების სხვა სფეროები
ანალიტიკური რეაგენტი
ელემენტარულ ანალიზშიICP-MSდან, ICP-AESდან, GFAAდან და Flame AAდან, 0.5-5% აზოტმჟავა გამოიყნება როგორც მატრიცული ნაერთი ხსნარებში მეტალების კვალის დასადგენად. ამ კვლევებისათვის საჭიროა ზემაღალი სისუფთავის მჟავა იმიტომ, რომ მასში მეტალის ნაერთების არსებობას კვალის სახითაც კი სერიოზული შედეგი შეიძლება ჰქონდეს.
ის ჩვეულებრივ ასევე გამოიყენება მღვრიე წყლის , ნარჩენებისა და მყარი ნიმუშების, ისევე როგორც სხვა ტიპის უნიკალური მასალების ანალიზებისათვის, რომლებზეც ელემენტარულ ანალიზს ატარებენ ICP-MS, ICP-OES, ICP-AES, GFAA და ალის ატომურ-აბსორბციული სპექტროსკოპია მეთოდებით. ჩვეულებრივ ამ ხაზით გამოყენებისათვის იხმარება 50% ხსნარი შეძენილი მჟავისა, რომელსაც ურევენ პირველი ტიპის DI წყალს.
დაბალი კონცენტრაციის (დაახლოებით 10%) აზოტმჟავა ხშირად გამოიყენება ფიჭვისა და ნეკერჩხლის ხელოვნურად დასაბერებლად. მიღებული მოყავისფრო-ოქროსფერი ფერი ძალიან ჰგავს ცვილით ან ზეთით დამუშავებულ ხეს (ხის დამუშავება).
ამოჭმა და გამასუფთავებელი აგენტი
აზოტმჟავის კოროზიული ეფექტები გამოიყენება ისეთი მიზნებით, როგორიცაა უჟანგავ ფოლადზე ამოწვა ან სილიკონის დაფების გაწმენდა (ელექტრონიკაში).
აზოტმჟავის, სპირტისა და წყლის ხსნარი (ნიტალი) გამოიყენება მეტალების ამოსაჭმელად მათი მიკროსტრუქტურის გამოკევლევისათვის. სტანდარტი ISO 14104 აღწერს ამ კარგად ცნობილ პროცედურას.
გასაყიდად ხელმისაწვდომი 5-30% აზოტმჟავისა და 15-40% ფოსფორმჟავის ხსნარები გამოიყენება საჭმლისა და მისი შესანახი ჭურჭლის გასაწმენდად მათგან მაგნიუმისა და კალციუმის ნაერთების მოშორების მიზნით(ნალექები ან ორთქლით დამუშავების შედეგად, ან წარმოებისას მაგარი წყლის გამოყენების გამო). ფოსფორმჟავა ეხმარება რკინის შენადნობებს განზავებული აზოტმჟავის მიმართ პასივაციაში.
აზოტმჟავა ასევე შეიძლება გამოყენებული იქნა ალკალოიდების ტესტში, მაგალითად LSD. ალკალოიდის ტიპის მიხედვით ხსნარი სხვადასხვა შეფერილობას იძენს.
უაფრთხოება
აზოტმჟავასგან მიღებული მეორე ხარისხის დამწვრობა
აზოტმჟავა კოროზიული მჟავაა და ძლიერი მჟანგავია. ყველაზე საშიშია ქიმიური დამწვრობა, რომელსაც იწვევს პროტეინების, ამიდების და ცხიმების (ესტერების) მჟავური ჰიდროლიზი, რომელიც თანდათან იწვევს ქსოვილის დაშლას (მაგ. კანის და ხორცის). კონცენტრირებული აზოტმჟავა ღებავს ადამიანის კანს ყვითელ ფრად, რაც გამოწვეულია მის კერატინთან ურთიერთქმედებით. ყვითელი ფერი ნეიტრალიზაციისას ფორთოხლისფრდება. სისტემატური ეფექტები არ გააჩნია და ნივთიერება არაა მიჩნეული არც კარცინოგენად და არც მუტაგენად.
ისევე როგორც სხვა კოროზიული ნივთიერებების შემთხვევაში, პირველად დახმარებას კანთან კონტაქტის დროს წარმოადგენს მისი ჩამობანა დიდი რაოდენობის წყლით. რეცხვა გრძელდება 10-15 წუთის განმავლობაში დამწვრობის გარშემო მის გასაგრილებლად და ასევე მეორადი დამწვრობის თავიდან ასაცილებლად. ასევე საჭიროა სასწრაფოდ მოვიშოროთ დაბინძურებული ტანსაცმელი და მის ქვეშ მდებარე კანის გულითადად გარეცხვა.
იქიდან გამომდინარე, რომ აზოტმჟავა ძლიერ მჟანგავს წარმოადგენს, მისი რეაქცია ისეთ ნივთიერებებთან, როგორებიცაა ციანიდები, კარბიდები და მეტალების ფხვნილები შეიძლება აფეთქებით დასრულდეს და რეაქციები ზოგიერთ ორგანულ ნივთიერებასთან (მაგ. ტურპენტინთან) ძალიან ძლიერი და ხანდახან ჰიპერგოლურია (ანუ თვითაალებადი). ამიტომ ის ყოველგვარი შესაძლო ორგანიკისა და ფუძეებისაგან შორს ინახება.
ორგანიზმზე მოქედება
აზოტმჟავა მომწამლელია. ხარისხობრივი მოქედებით პორგანიზმე ტოქსიკური ზემოქედება ნივთიერება მიეკუთვნება მე-3 კლასს. მისი ორთქლი ძალიან საზიანოა, იწვევს გაღიზიანებას სასუნთქი გზების, თვითონ მჟავა კანზე ტოვებს ხაგრძლივ წყლულებს.კანზე ზემოქედებისას ყალიბდება ყვითელი შეფერილობა, რ-იც განაპირობებს ქსანტოპროტეინული რეაქციის შედეგად გათბობისა ან სინათლის ზემოქედების შედეგად მჟავა იწყებს დაშლას და წარმოიქნება მაღალტოქსიკური აზოტის დიოქსინი NO2 (მუქი ფერის გაზი). დაშვებული კონცეტრაცია მავნე ნივთიერებების აზოტმჟავა ჰაერში დასაშვებია NO2 2 мг/м. NFPA 704 რეიტინგის მიხედვით აზოტმჟავა: ჯამრთელობისთვის საშიში: 4, ცეცხლსაშიშია: 0, არასტაბილურია: 0, სპეციალური: Ox იხ.ვიდეო
naxSibadis
naerTebi eleqtrodadebiTi elementebTan, umTavresad liTonebTan xan araliTonebTan.
qim. bmis tipebis mixedviT arsebobs k-is 3-jgifi: (mag., CaC2), kovalenturi (mag., SiC) da liTonsgavsi (mag., TiC)
ix. kalciumkarbonavdi, boris karbidi, siliciumikarbonavdi.
ვოლფრამის კარბიდი
karboTermia (karbo... da berZn.
thermě-siTbo), metalurgiuli procesi, r-is dros liTonebis aRdgena xdeba, maTi
naerTebiTa da naxSirbadis Semcvleli masalebiT maRali temp-ris pirobebSi.
gavrcelebuli naxSirbadSemcvleli masalaa. metal. koqsi. ganasxvaveben pirdapir
da arapiradapir aRdgenas. pirvel SemTxvevaSi aRdgena xdeba myari naxSirbadiT,
meore SemTxvevaSi ki-naxSirJangiT. karboTermuli arRdgenas safuZvlad udevs
rkinis metalurgia (ix. brZmeduli warmoeba). ferad metalurgiaSi k-is meSveobiT
Rebuloben tyvias, kalas TuTias da zogierT sxv. liTonebs. იხ. ვიდეო
ბერილიუმის კარბიდი
ბერილიუმის კარბიდი მიიღება ბერილიუმისა და ნახშირბადის ურთიერთქმედებით 900°C-ზე. მისი მიღება ასევე შესაძლებელია ბერილიუმის ოქსიდისა და ნახშირბადის ურთიერთქმედებით 1 500 °C-ზე მაღალ ტემპერატურაზე:
2BeO + 3C → Be2C + 2CO
ბერილიუმის კარბიდი ნელა იშლება წყალში:
Be2C + 2H2O → 2BeO + CH4
რეაქციაში შედის მინერალურ მჟავებთან და გამოიყოფა მეთანი.
Be2C + 4 H+ → 2 Be2+ + CH4
However, in hot concentrated alkali the reaction is very rapid, forming alkali metal beryllates and methane:
Be2C + 4OH− → 2 BeO22− + CH4
ტოქსიკურია - უსაუფრთხოება მინიჭებული აქვს - NFPA 704
qimiuri naerTebsa da am naerTebSi arsebul
qimiuri bmebis mravalferovnebasTan dakavsirebiT saWiro gaxda v-is dayofa ufro
konkretul mcnebad esenia: eleqtrovalentoba, kovalentoba, daJangulobis xarsxi da
koordinaciuri ricxvi. იხ. ვიდეო
ეტიმოლოგია ტერმინი ვალენტობა შეიძლება მივაკლიოთ 1425წ-ს, როცა დაიწყეს მისი გამოყენება სამეცნიერო ტექსტში განსაზღვარისთვის ,, ექსტრაქტი'', ,,პრეპარატი''. თანამედროვე განსაზღვა ტერმინის გამოყენება დაფიქსირებულია 1884წ-ს გერ. ( Valenz).
