ვიტამინები

                                                    ვიტამინები
             
                                                                    B-ჯგუფის ვიტამინები
ლათინურიდან - vita - სიცოცხლე და ამინ - ჯგუფი უცნობი ორგანული ნივთიერება, რომელსაც ორგანიზმი არ ასინთეზებს (ან მცირე რაოდენობით ასინთეზებს) და მისი მიღება აუცილებელია დიეტით. შესაბამისად კონკრეტული ნვთიერება ზოგიერთი ორგანიზმისთვის შეიძლება იყოს ვიტამინი. ხოლო სხვისთვის არა. მაგალითად, ვიტამინ C, ასკორბინმჟავა: ის ადამიანებისთვის ვიტამინია, ხოლო სხვა დანარჩენი ორგანიზმების უმრავლესობისთვის არა, რადგან მათ ორგანიზმში ხდება მისი სინთეზი.

ვიტამინები იყოფა ორ დიდ ჯგუფად: წყალში და ცხიმში ხსნადად. წყალში ხსნად ვიტამინებს ეკუთვნის B ჯგუფის ყველა ვიტამინი და ვიტამინი C, ხოლო ცხიმში ხსნად ვიტამინებს — A, D, E და K ვიტამინები.

B ჯგუფის ვიტამინები:

• თიამინი (ანუ ანევრინი)
• რიბოფლავინი (B₂)
• ნიაცინი (ანუ ნიკოტინ მჟავა)
• პანტოთენის მჟავა (B₅)
• პირდოქსინი (B₆)
• ციანკობალამინი (ანუ კობალამინი) (B₁₂)
• ფოლიუმის მჟავა (B₉)
• ბიოტინი (B₇)
• ლეციზინი

B ჯგუფის ვიტამინები გვხვდება ძალიან ბევრ პროდუქტში, ბოსტნეულში, მარცვლეულში, ხორცპროდუქტებში, რძის პროდუქტებში და ა.შ. ვიტამინი B12 კი გვხვდება მხოლოდ ცხოველურ პროდუქტებში, B ჯგუფის ზოგიერთ ვიტამინს შეიცავს მარცვლეული კულტურები - მაგრამ არა B12-ს. B12 პასუხისმგებელია სისხლში წითელი უჯრედების წარმოქმნაში, ის მთავარ როლს ასრულებს ტვინის და ცენტრალური ნერვული სისტემის ნორმალურ ფუნქციონირებაში. B12-ის ნაკლებობა ორგანიზმში იწვევს ანემიას და ნერვული სისტემის დაზიანებას, იმ ადამიანებისთვის, რომლებიც არ იღებენ ცხოველურ პროდუქტებს, მკაცრად რეკომენდირებულია B12-ს ტაბლეტების სახით ან B12-ით ხელოვნურად გამდიდრებული პროდუქტების მიღება. B12-ით განსაკუთრებით მდიდარია ხორც პროდუქტები (ძროხის ხორცი, ღვიძლი, თევზი და ა.შ.), ის ასევე მოიპოვება კვერცხში და რძის პროდუქტებში. B ჯგუფის ვიტამინების უმრავლესობას შეიცავს, აგრეთვე მარცვლეული კულტურები, ნიგოზი და კარტოფილი. B₆-ს ამზადებენ აგრეთვე ნაწლავებში მობინადრე ბაქტერიები.

გამოყენება: ძირითადათ საჭიროა ზრდისა და სიჯანსაღის Sესანარჩუნებლად. ისინი აგრეთვე მონაწილეობენ საკვების დაშლაში ენერგიის მისაღებად. აგრეთვე B₁₂ და ფოლიუმის მჟავა აუცილებელია სისხლის უჯრედთა წარმოქმნისათვის, B₅და B₆ აუცილებელია სისხლის უჯრედთა წარმოქმნისათვის.

ვიტამინი C (ასკორბინის მჟავა) საჭიროა ზრდისა და ქსოვილთა ჯანმრთელობის შენარჩუნებისთვის, განსაკუთრებით კანის, სისხლძარღვების, ძვლებისა და კბილებისათვის. აუცილებელ კოფერმენტს წარმოადგენს მრავალ მეტაბოლურ რეაქციაში, განსაკუთრებით ცილების დაშლასა და ახალი ცილების წარმოქმნაში. აგრეთვე ამაღლებს რეზისტენტობას ინფექციის წინააღმდეგ და ხელს უწყობს ჭრილობის შეხორცებას.
იხ. ვიდეო

ვიტამინი D (კალციფეროლი) წყარო: ღვიძლი, თევზის ღვიძლის ცხიმი, რძის პროდუქტები, კვერცხის გული, მარგარინი, სპეციალური ნივთიერება (პროვიტამინი D₃) კანის უჯრედებში გარდაიქმნება D ვიტამინად მზის სინათლის ზემოქმედებით.

გამოყენება: აუცილებელია კალციუმის და ფოსფორის შეწოვისთვის და მათი გადასვლისთვის ძვლებსა და კბილებში. შესაძლოა მოქმედებდეს პარათჰორმონთან ერთად.

E ვიტამინი (ტოკოფეროლი) წყარო: ხორცი, კვერცხის ყვითრი, ფოთლოვანი ბოსტნეულინიგოზი, რძის პროდუქტები, ხორბლის ჩანასახი, თესლისა და ბოსტნეულის ზეთი. აგრეთვე E ვიტამინი იცავს ზოგიერთ მემბრანებს, რომლებსაც კიბოს გამოწვევა შეუძლიათ.

K ვიტამინი (ფილოქვინონი ანუ მელაქვინონი) წყარო: ღვიძლი, ხილი, ნიგოზი, პომიდორი, მწვანე ბოსტნეული, განსაკუთრებით კომოსტო. აგრეთვე მას ამზადებენ ნაწლავებში მობინადრე ბაქტერიები. K ვიტამინი აუცილებელია ღვიძლში პროტრომბინის სინტეზისათვის (საჭიროა სისხლის შედედებისთვის).

იხ. ვიდეო

ვიტამინები ასტიმულირებენ… ფარმაცევტული მრეწველობის ზრდას

ვიტამინები – ორგანული ნაეთებია, რომლებიც კარგი ჯანმრთელობისათვის აუცილებელია. ვიტამინებისა და მინერალური ნივთიერებების საუკეთესო წყაროს კვების პროდუქტები წარმოადგენენ. ზრდასრულ ადამიანებს, რომლებიც საკმარისად და დაბალანსებულად იკვებებიან, ვიტამინების დამატებს სარგებლობას ვერ მოუტანს.
თუმცა განვითარებად ქვეყნებში არადამაკმაყოფილებელმა კვებამ და დაავადებებმა, შესაძლოა, საკმაოდ მძიმე ფორმით ჰიპო- და ავიტამინოზი გამოიწვიოს, რომლებიც იკურნებიან მხოლოდ კონკრეტული ვიტამინების საშუალებით, საბოლოო ჯამში, ამ პრობლემის გადაწყვეტა კვების გაუმჯობესებაში მდგომარეობს. ვიტამინების ფართო რეკლამა ხელს უწყობს შიმშილის „მედიკალიზებას“ (ე. ი. მას მიეცეს სამედიცინო პრობლემის სახე – მთარგმნ. შენ.), და ამით არ შეეხოს არადამაკმაყოფილებელი კვების ეკონომიკურ და სოციალურ მიზეზებს. ამ ყველაფერთან ერთად, აქცენტი კეთდება „მკურნალობაზე“ და მწირი ფინანსური რესურსები იხარჯება ვიტამინებზე, და არა აუცილებელ საკვებ პროდუქტებზე. (იხ. ქვემოთ ჩანართი 2 A ვიტამინის პრეპარატების შესახებ).
არადამაკმაყოფილებელი კვებით გამოწვეულმა ვიტამინების ნაკლებობამ, შესაძლოა გამოწივიოს ვიტამინების ნაკლებობის სპეციფიური სინდრომი (ჰიპო- ან ავიტამინოზი). ჰიპო- ან ავიტამინოზი შეიძლება გამოიწვიოს, აგრეთვე, საკვები ნივთიერების არასაკმარისად შეთვისებამ, ან გაძლიერებულმა ნივთიერებათა ცვლის მოთხოვნილებამ, მაგალითად ორსულობის ან ძუძუთი კვების დროს. ამ მდგომარეობებისას, ხანდახან სასარგებლოა ვიტამინების პრეპარატების ჩართვაც, როგორც თერაპიის შემადგენელი ნაწილისა. თუმცა, ამერიკის მედიკოსთა ასოციაციის აზრით, „ცოტაა დამაჯერებელი მონაცემები ვიტამინებისა ან მინერალური ნივთიერებების პრეპარატების სარგებლიანობის შესახებ… ნორმალური დოზებით მკურნალობა მხოლოდ იმ  პაციენტებისათვისაა გამართლებული, რომელთაც არ შეუძლიათ საკვები ნივთიერებების ნორმალურად შეთვისება, ან კიდევ იტანჯებიან გარკვეული დაავადებებით, ან კიდევ ნივთიერებათა ცვლის თანშობილი დარღვევებით.
განვითარებულ სამრეწველო ქვეყნებში იშვიათად გვხვდებამკვეთრად გამოხატული ჰიპო- და ავიტამინოზები, მოსახლეობის სპეციფიკური ჯგუფების გამონაკლისის გარდა. მაგალითად, დიდ ბრიტანეთში, ბრიტანეთის სამედიცინო ასოციაცია ამტკიცებს, რომ ადამიანთა უმრავლესობა „კვების რაციონში საკმაო რაოდენობით იღებს ვიტამინებს, და აქედან გამომდინარე, არ არის პრეპარატების სახით დამატებითი ვიტამინების მიღება“. აშშ-ში „კლინიკურად გამოხატული ჰიპო- და ავიტამინოზი იშვიათობას წარმოეადგენს… ხოლო სუბკლინიკური ვიტამინების ნაკლებობა ძნელია დასადგენია“. ზემოთქმულის საფუძველზე, ამერიკის დიეტოლოგიის ინსტიტუტმა, ამერიკის კლინიკური დიეტოლოგიის საზოგადოებამ, ამერიკის დიეტოლოგიური ასოციაციამ და ჯანმრთელობის დაცვის სფეროში თაღლითობის წინააღმდეგ ბრძოლის ეროვნული საბჭომ, ამერიკის მედიკოსთა ასოციაციის სამეცნიერო საკითხების საბჭოსთან ერთად, გააკეთეს განცხადება, რომელშიც ნათქვამია:
„ჯანმრთელი ბავშვებმა და მოზრდილებმა კვების პროდუქტებიდან უნდა მიიღონ საკმარისი რაოდენობის საკვები ნივთიერებები. საკვებ ნივთიერებებზე მოთხოვნილების პასუხი უნდა იყოს არა სხვადასხვა პრეპარატების გამოყენება, არამედ პროდუქტების მრავალფეროვნება, რის შედეგადაც მცირდება საკვები ნივთიერებების როგორც უკმარისობის, ისე ჭარბი რაოდენობით მიღების რისკი“.

A ვიტამინის პრეპარატები

 შეფასებების მიხედვით, მსოფლიოში 5 წლამდე ასაკის 40 მილიონი ბავშვი აქვს A ვიტამინის ნაკლებობით გამოწვეული ჰიპო- ან ავიტამინოზი. ამის შედეგად, დაახლოებით 400 ათასი იღუპება და 2 500 000 ბავშვი ყოველწლიურად მთლიანად ან ნაწილობრივ კარგავს მხედველობას. A-ავიტამინოზი ზრდის განვითარებად ქვეყნებში ბავშვების ჯანმრთელობისათვის სამი მთავარი დაავადების განვითარებისა და სიმძიმის რისკს: ფაღარათის დაავადებების, წითელასი და პნევმონიის. უკანასკნელი 10 წლის განმავლობაში, ინდოეთში, ინდონეზიასა და ნეპალში ექვსი ცალ-ცალკე ჩატარებული გამოკვლევის შედეგების განზოგადება გვიჩვენებს, რომ თუ სიტუაციას გავაუმჯობესებთ A ვიტამინის მოხმარების გაზრდით, შესაძლოა ბავშვთა სიკვდილიანობის ერთი მესამედით შემცირება.
ამავე ექვსი გამოკველვის მონაცემების მიხედვით, გაუმჯობესება დგებოდა მას შემდეგ, როდესაც მოიხმარებოდა A ვიტამინის მაღალი დოზა (200 000 ME – საერთაშორისო ერთეული), ყოველი 6 თვის განმავლობაში; ან კიდევ – როგორც ეს ნაჩვენებია ერთ-ერთ ინდურ გამოკვლევაში – A ვიტამინის ყოველდღიური დოზის 8333 ME. ამ ინდურმა გამოკვლევამ აჩვენა ბავშვთა სიკვდილიანობის 54% -ით  შემცირება, ამასთანავე, მეორე ინდური ჰამოკვევის ავტორები მივიდნენ დასკვნამდე, რომ მხოლოდ A ვიტამინის მოხმარებამ, შესაძლოა, ვერ შეამციროს ბავშვთა სიკვდილიანობა. ამავე დასკვნამდე მივიდნენ ჩრდილოეთ სუდანში ჩატარებული გამოკვლევის ავტორები . მათ განაცხადეს, რომ „სიღარიბის შემცირება, სანიტარული პირობების გაუმჯობესება და ადეკვატური კვებაზე ხელმისაწვდომობა უნდა რჩებოდეს ბავშვთა სიცოცხლისუნარიანობის გაუმჯობესებისათვის მთავარ მიზნებად“.
ეს მნიშვნელოვანი კამათის ერთ-ერთი პრინციპული ასპექტია, რომელიც ასევე მოქმედებს ზოგადად ვიტამინებთან დამოკიდებულებაზე, ისევე, როგორც სხვა წამლების რაციონალურ გამოყენებაზე. ინდოელი მეცნიერის კ. გოპალანის სიტყვებით, „სიღარიბისა და შიმშილის (არასაკმარისი კვების) წინაღღმდეგ ბრძოლაში არ არსებობს სასწაულმოქმედი წამლები, ჯადოსნური „ტყვიები“ და უმოკლესი გზები“. მას მოჰყავს დამაჯერებელი არგუმენტები იმის სასარგებლოდ, რომ ვიტამინების პრეპარატები ვერ წყვეტენ ავიტამინოზის პრობლემას. „A ვიტამინის ორგანიზმში საკმაო რაოდენობით უზრუნველყოფის საუკეთესო საშუალება – ეს კვების რაციონის გაუმჯობესებაა“ და საბედნიეროდ, A-ავიტამინოზით მოცულს ქვეყნებს უხვად გააჩნიათ საკვების ბუნევრივი რესურსები საიმისოდ, რომ ებრძოლონ ამ დაავადებას; საჭიროა მხოლოდ ამ ქვეყნებისათვის დახმარება, რათა მათ შესძლონ ამ მიზნისათვის თავისი საკვები რესურსების მობილიზება; და არ შეიძლება, რომ გადაჭარბებული დამტკიცებებით მოტყუებულებმა, მათ განაგრძონ მხოლოდ სინთეზური A ვიტამინის დიდი დოზებით პერიოდულ სამედიცინო მკურნალობაზე დაყრდობა – ე. ი. იმ მეთოდზე, რომელიც მიღებული იყო მხოლოდ როგორც მკლევადიანი დახმარების საწყისი საშუალება“.
სხვა მკვლევარები ასევე მოუწოდებენ სიფრთხილისაკენ მათ, ვინც მოუწოდებს ასეთი ქვეყნებისათვის A ვიტამინის მიწოდების დაჩქარებას. მესამე ინდურ გამოკვლევაში გაკეთებულია დასკვნა, რომ „ჯანმრთელობისა და კვების პრობლემის გადასაჭრელად“ მხოლოდ A ვიტამინი არ არის საკმარისი. მკვლევარებმა მოუწოდეს ისეთი სოციალური და სხვა პროგრამების დამუშავებისაკენ, რომლებიც შესძლებენ გადაჭრან უწიგნურობის, განათლების, სამუშაოთი, ვაქცინაციითა და სანიტარული ნორმებით უზრუნველყოფის საკითხები, ასევე „ხელი შეუწყონ ინიციატივებს ბავშვთა კვების საკითხებში, რომლებიც ეფუძნებიან ადგილზე არსებულ, ფასით ხელმისაწვდომ, კულტურული ტრადიციებით ახლომდებარე საკვებ პროდუქტებს, რომლებიც, ამავდროულად, მდიდარია A ვიტამინით“.
მათი, ვინც აკრიტიკებს კვების რაციონში ვიტამინების ხელოვნური დამატების მეთოდს, მთავარი არგუმენტი იმაში მდგომარეობს, რომ ასეთი ჩარევა გადაჭრით ეწინააღმდეგება პირველადი სამედიცინო დახმარების სოციალურ და პოლიტიკურ მიზნებს. როგორც აღნიშნავს ენტონი კოსტელო ლონდონის ბავშვთა ჯანმრთელობის ინსტიტუდიან, A ვიტამინიის პრეპარატები უნდა იყოს საყოველთაოდ ხელმისაწვდომი ყველგან, როგორც პირველადი სამედიცინო დახმარების ერთ-ერთი საშუალება,  „მაგრამ საერთაშორისო ორგანიზაციებმა ზედმიწევნით უნდა გაიაზრონ მანამ, სანამ მხარს დაუჭერენ ვერტიკალურად ორგანიზებულ ეროვნულ პროგრამებს, მოსახლების A ვიტამინით მომარაგების საკითხში. ფული შესაძლებელია, რომ დაიხარჯოს უფრო ეფექტურად და დაბალანსებულად, იმ ინიციატივებზე, რომლებიც ითვალისწინებენ პირველადი სამედიცინო დახმარების კომპლექსურ გაუმჯობესებას უკეთესი მენეჯმენტისა და სწავლების გზით, ასევე ორგანიზაციული კულტურის განვითარებით, რათა ეს სამსახური გახდეს უფრო მოსახერხებელი იმ ღარიბი და დაბალშემოსავლიანი ოჯახებისათვის, სადაც ერთ-ერთი პრობლევა სწორედ A-ავიტამინოზია“.

იხ. ვიდეო - ვიტამინები

ტამინები სიცოცხლისთვის აუციელებელია
, ვინაიდან ისინი შედიან კოფერმენტების შემადგენლობაში, კოფერმენტები - ფერმენტების შემადგენლობაში, ფერმენტების გარეშე არ ხდება ნივთიერებათა ცვლა. ტერმინი ვიტამინი, რაც სასიცოცხლო ამინს ნიშნავს, ფუნკმა 1917 წელს შემოიღო. ვიტამინები ბიოლოგიურად აქტიური ნივთიერებებია.

A ვიტამინი (რეტინოლი) 


A ვიტამინის ნაკლებობა იწვევს ზრდის შეფერხებას, კანის დაზიანებას, თვალის რქოვანას დაზიანებას, ქათმის სიბრმავეს.
გვხვდება თევზის ქონში, რძეში, კარაქში, მწვანე ბოსტნეულში, ყვითელ და წითელ ხილში და ბოსტნეულში, სტაფილოში, პომიდორში, ისპანახში, წითელ წიწაკაში.


D ვიტამინი (ერგოკალციფეროლი)


მისი ნაკლებობა იწვევს რაქიტს. კანში არის ნივთიერება ერგოსტერინი, მასზე ულტრაიისფერი სხივების მოქმედებით წარმოიქმნება ვიტამინი D. გვხვდება თევზის ქონში, ღვიძლში, ხოზილალაში, კვერცხში. რაქიტის ნიშანია ძვლების გარბილება, რაც გამოწვეულია Ca-ის და P-ის სიმცირით. (ფუნქციაა კალციუმის აბსორბცია და ძვლის მინერალიზაცია).

E ვიტამინი (ტოკოფეროლი)

მისი ნაკლებობა იწვევს უნაყოფობას. ცხოველებში - კუნთოვანი ქსოვილის განვითარების შეფერხებას, ჰემოლიზურ ანემიას. გვხვდება სიმინიდის და მზესუმზირის ზეთში. ანტიოქსიდანტია (ჟანგვის ინჰიბიტორი).

K ვიტამინი (ფილოქინონი)


მისი ნაკლებობა იწვევს სისხლის შედედების შეფერხებას. მსხვილ ნაწლავში მიკროორგანიზმების მიერ სინთეზირდება. გვხვდება ისპანახში, სტაფილოში.

B1 ვიტამინი (თიამინი)


მისი ნაკლებობა იწვევს ბერიბერს, დამბლას, კუნთების ატროპიას, ნერვულის სისტემის დაზიანებას. გვხვდება თხილში, ბრინჯის ქერქში. ნახშირწყლების მეტაბოლიზმის კოფერმენტია.

B2 ვიტამინი (რიბოფლავინი)


მისი ნაკლებობა იწვევს ზრდის შეფერხებას, მხედველობის დაზიანებას. გვხვდება რძეში, კვერცხში, ბოსტნეულში.  ენერგიის და ცილის მეტაბოლიზმის კოფერმენტია.




B5 ვიტამინი (პანტოთენური მჟავა)


მეტაბოლიზმის კოფერმენტია, გვხვდება ღვიძლში, საფუარში, მარცვლეულში, პარკოსან მცენარეებში. ნაკლებობა იწვევს გადაღლილობას, თავის ტკივილს, გულის რევას. (არასაპროგრამოა)-


B6 ვიტამინი (პირიდოქსინი)

მისი ნაკლებობა იწვევს დერმატიტებს და ნერვული სისტემის დაზიანებას. გვხვდება ღვიძლში, კვერცხში. ამინომჟავების მეტაბოლიზმის კოფერმენტია

B7 ვიტამინი (ბიოტინი)

ნახშირწყლების და ცხიმების მეტაბოლიზმის კოფერმენტია. გვხვდება ღვიძლში, მარცვლეულში, საფუარში, თევზში, კვერცხის ცილაში, თხილში, პარკოსან მცენარეებში. ნაკლებობა იწვევს დერმატიტს და დეპრესიას. (არასაპროგრამოა)

B9 ვიტამინი (ფოლიუმის მჟავა) 

უჯრედის დაყოფის ხელშემწყობი კოფერმენტია. გვხვდება ღვიძლში, მწვანე ბოსტნეულში, მარცვლეულში. ნაკლებობა იწვევს ანემიას. (არასაპროგრამოა)

B12 ვიტამინი (ციანკობალამინი)

მისი ნაკლებობა იწვევს ავთვისებიან ანემიას. (ციტოპლასტის დაყოფის შედეგად სისხლძარღვში გადადის ბირთვიანი ერითროციტი). გვხვდება ღვიძლში, თევზში, კვერცხში, რძეში. უჯრედის დაყოფის ხელშემწყობი კოფერმენტია.-

C ვიტამინი (ასკორბინის მჟავა)

ნაკლებობა იწვევს სურავანდს (კაპილარების კედლების სკდომა), იმუნიტეტის დაქვეითებას. გვხვდება ციტრუსებში. ანტიოქსიდანტია.

PP ვიტამინი (ნიკოტინმჟავა)

ნაკლებობა იწვევს პელაგრას, კანის დაზიანებას, მეხსიერების დაქვეითებას. გვხვდება ღვიძლში, ჯეჯილში, საფუარში. ენერგიის მეტაბოლიზმის კოფერმენტია.

ადამიანის ორგანიზმში ვიტამინების წარმოქმნა არ ხდება, გამონაკლისია D და K ვიტამინები.

A ვიტამინი - ხარშვის დროს არ იშლება. იშლება დიდხანს შენახვის და საჭმლის გახმობისას.

B ვიტამინები - მაღალ ტემპერატურაზე იშლებიან.

C ვიტამინი - ჟანგბადთან შეხებისას იშლებიან.

A ვიტამინის ნორმა დღეში 1 მილიგრამია

B1 ვიტამინისის - 2-3 მილიგრამი

C  ვიტამინის - 40-75 გრამი.

ყველაზე მნიშვნელოვანი ვიტამინები - ის ვიტამინები, რ-საც ქვემოთ გაგცნობთ,ქალებს სილამაზის ახალგაზრდობისა და კარგი აღნაგობის შენარჩურნებაში დაეხმარება.

 C ვიტამინზე (ასკორბინის მჟავა) დამოკიდებულია კბილებისა და კანის ჯამრთელობაზა,მისი დახმარებით წარმოიქმნება სისხლის უჯრედები, ძლიერდება იმუნიტეტი და უმჯობესდება ნაწლავბის მოქედება მისი დეფივიტი იწვევეს მოთენთილობას და გადაღლილობის გრძნობას, კანი შრება თმა იწყებს ცვენას C ვიტამინს შეიცავს ციტრუსები, ბროკოლი, კივი,შავიმოცხარი.

B9 ვიტამინი (ფოლიუმის მჟავა) ხელს უწყობს ნაყოფის ჯამრთელობას. გარდა ამისა ეს ვიტამინი ამცირებს საკვერცხეებისა და სარძევე ჯირკვლების კიბოს რისკს. ფოლოიუმის მჟავა შეიცავს მწვანილი, კვერცხისგული, ხორცი, თევზი და მარცვლეული.

 თუთია მონაწილეობს ლიმფოციტების მომწიფების პროცესში. ორგანიზმში. მისი დეფიციტი იწვევს იმუნური სისტემის ძლიერ დასუსტებას, თუთია ბევრია შირხტსა და კაკალში.

 ორგანიზმში კალციუმის უმრავლესობა იწვევს ძვლების დაწევრილებას, ხდება ფორებისანი, კარგავს სიმკვრივეს და სიმაგრეს, კალციუმის გარეშე არასრულფასოვნად ვითარდება გულ-სისხლძარღვთა კუნთები. ნერვული სისტემა. ის ხელს უწყობს სისხლის შესქელებას. გამოდევნის ორგანიზმიდან მძიმე მეტალებს აწესრიგებს ენდოკრინული ჯირკვლების მუშაობას, ხელს უშლის კიბოს განვითარებას კალ;ციუმს შეიცავს მაგარი შვეიცარული ყვეალი, თეთრი კობოსტო, რძის ნაწარმი.

 მაგნიუმი მონაწილებს ქალის ორგანიზმში მიმდინარე ყველა პროცესში მისი დეფიციტი იწვევს ნივითიერებათა ცვლის დარღვევას. მისი დეფიციტი იწვევს  ნივთიერება ცვლის დარღვევას. ირევა მენსტრუალური ციკლი,მცირდება ბავშის ცასახვის შესაძლებლობა.ხელი ეშლება ორგანიზმიდან სითხის გამოყოფას კანი ხდება დუნე, კარგავს ელასტიურობას და სიგლუვეს, თუმცა ის ხელს უწყობს ტვინიდან სისხლიდან ,,ციდი''ქოლესტრინის გამოდევნას და აუმჯობესებს ტვინის მუშაობას. მაგნიუმით მდიდარია კაკალი წიწიბურა, შვრია და ზეთისხილი.  

 E ვიტამინი (ტოკოფეროლი) არის სილამაზის ვიტამინი , ძლიერი ანტიოქსიდანტია, აფერხებს უჯრედების დაბერებას, აუმჯობესებს კანისა და თმის მდგომარეობას. E ვიტამინს შეიცავს მცენარეული ზეთები და ხორბლის ღივი და ზეთის ხილი.

რკინა აუცილებელი კომპონნეტია ჰემოგლობინი - ცილის, რ-საც ჟანგბადი მიაქვს ორგანიზმის ყველა უჯერდათან. რკინის დეფიციტი იწვევს ანემიას და კანის ტურგორს. მისი წყაროა - ღვიძლი, წითელიხორცი, წიწიბურა.

                                                            

                                   რეკლამა

იხ. ბმულზე  ➣➣➣➣

https://shotashota75.blogspot.com/2020/06/blog-post_3.html

ძილი

                                    ძილი

               
                                                                           ბავშვის ძილი

მაღალგანვითარებული ორგანიზმის პერიოდული ფიზიოლოგიური მდგომარეობა, რომელსაც განსაზღვრავს თავის ტვინის მთელი რიგი სტრუქტურების კოორდინაციული მოქმედება. გარეგნულად ხასიათდება უმოძრაობით და გარესამყაროს გამღიზიანებლებისგან გამოთიშვით. ადამიანის ძილის დროს დათრგუნულია შეგნებული ფსიქოლოგიური აქტივობა, რომელიც პერიოდულად აღდგება სიზმრის დროს.

                     

ძილი ასოცირდება კუნთების მოდუნებასთან და გარემომცველი სტიმულის დაქვეითებასთან

ძილი ელექტროფიზიოლოგიურად ჰეტეროგენულია, რაც განისაზღვრება თავის ტვინის ელექტრული აქტივობის სხვდადასხვაობით. ძილ-ღვიძილის ციკლი მოიცავს ღვიძილს, თვლემას, ზედაპირულ ნელ (ფხიზელ) ძილს, ღრმა ნელ ძილსა და პარადოქსულ (სწრაფ) ძილს. ემოციული დაძაბულობა თვლემისა და ნელი ძილის დროს დაბალია, ღვიძილისა და პარადოქსული ძილის დროს კი - მაღალი. ღვიძილისას ემოციურ დაძაბულობას განსაზღვრავს გარემოს გამღიძიანებელთა ზემოქმედება, პარადოქსული ძილის დროს კი იგი დაკავშირებულია სიზმართან. შესაბამისად განსხვავდება ტვინის ელექტრული აქტივობაც. თვლემისა და ნელი ძილის დროს ჭარბობს დაბალი სიხშირის, მაღალამპლიტუდიანი რხევები (სინქრონიზაცია), ღვიძილისა და პარადოქსული ძილის დროს - მაღალი სიხშირის დაბალამპლიტუდიანი რხევები (დესინქრონიზაცია), რასაც თან ახლავს გარკვეული ვეგეტატიური ძვრები. ეს მოვლენა კატებში პირველად დააგინა ქართველმა ფიზიოლოგმა ლ. ცქიფურიძემ 1950 წელს; შემდგომში იგივე დადასტურდა უცხოელ მეცნიერთა შრომებშიც.

იხ. ვიდეო

ძილს უზრუნველყოფს ნერვულ სისტემათა დაქსაქსული სისტემა, რომელშიც ტვინის ყველა დონე მონაწილეობს. მაგალითად, ნელი ძილის განვითარებაზე პასუხისმგებელი ე.წ. მასინქრონიზებელი მექანიზმები შუა და შუამდებარე ტვინის, ნაწილობრივ წინა ტვინის ორბიტაბაზალური უბნის დონეზე მდებარეობს. სწრაფ პარადოქსულ ძილზე და მის რეგულაციაზე პასუხისმგებელი მექანიზმები მოთავსებულია ვაროლის ხიდის ბადებრიც ფორმაციასა და ლიმბური სისტემის ემოციოგენურ სტრუქტურებში. ძილის ფაზების აღმოცენება დამოკიდებულია აგრეთვე თავის ტვინში წარმოქმნილ ქიმიურ მედიატორებზე. შესაბამისად განასხვავებენ სეროტონინერგულ ნორადრენერგულ სისტემებს. ძილის მარეგულირებელი მექანიზმების საშუალებით ძილზე გავლენას ახდენს ტვინის სხვადასხვა უბნიდან და საკუთრივ ორგანიზმიდან, ასევე გარემოდან მოსული სიგნალები. ეს მექანიზმები უზრუნველყოფენ საარსებო პირობებთან შეგუებითი ქცევის გამომუშავებას.
                                
                                                                         ძილი აკრძალულია

2008 წლიდან, ძილის მედიცინის მსოფლიო ასოციაციის ინიციატივით,(ინგლ . World Association of Sleep Medicine)  ყოველ პარასკევს, მარტის მეორე კვირას,სღინიშნება ძილის მსოფლიო დღე .

2015 წელს მეცნიერებმა დაადგინეს, რომ ძილი აორმაგებს იმის ალბათობას, რომ ადამიანი შეძლებს გაიხსენოს ახლახანს დავიწყებული ინფორმაცია. ექსპერიმენტის დროს, მეცნიერებმა სთხოვეს საგნებს, რომ დღეში რამდენიმე ენა ისწავლონ უცხო ენაზე, შემდეგ კი რამდენჯერმე შეამოწმეს, რამდენად კარგად აითვისებდა ადამიანები ინფორმაციას: პირველად - სიტყვების დამახსოვრებისთანავე, მეორედ - 12-საათიანი შესვენების შემდეგ, ხოლო მესამეზე - მეორე დღეს, სრული ღამის ძილის შემდეგ.

აგვისტო კეკულემ ძილის დროს აღმოაჩინა ბენზოლის ფორმულა.

ძილი და ჯამრთელობა - მოზარდები ხშირად უჩივიან გამოუძინებლობას, მაგრამ იანგის უნივერსიტეტში ჩატარებულმა გამოკვლევამ აჩვენა, რომ სინამდვილეში ახალგაზრდას არ სწირდება დიდხანს ძილი. პირიქით, ხანგრძლივი ძილი სწავლაში ჩამორჩენილობას იწვევს. ძილის ხანგრძლივობა ახალი ნორმა 7 სთ-ია. 

 სპეციალსიტები ამბობენ, რომ სკოლაში აკადემიური მოსრების ასამღლებლად აუცილებელია ძილის განსაზღვრული რეჟიმის დადგენა.

 კლვლევის ხელმძღვანელის ერიკ ეიდის თქმით, ასაკთან ერთად ძილისთვის დახარჯული დრო უნდა შემცირდეს ათი წლის ბავშვი 9 საათით უნდა ეძინოს 12 წლისას - 8 საათი ,,ჩვენ გამოვიკვლიეთ საშუალო სკოლის 1724 მოსწავლე, შევისწავლეთ ძილის ხამგრძლივობა და აკადემიური მოსწრება. აღმოჩნდა, რომ ბავშვები, რ-იც 9 საათი ეძინატ, მათზე უარესად სწავლობდნენ, ვისაც ნაკლებბი ძილი ჰყონიდათ''.

 მეორე მხრივ, ჩიკაგოს უნივერსიტეტში ჩატარებული გამოკვლევამ აჩვენა, რომ ვისაც კვირაზე მეტ ხანს 5 სთ-ზე ნაკლები ეძინა, ჰქონდათ ტესტორონის დაბალი დონე აღსანიშნავია, რომ  ტესტოსტერონის არა მარტო ლიბიდოზე, არამედ ენერგიის მაჩვენებელზეც ახდენს გავლენას.

 კიდევ ერთმა ათაწლანმა გამოკვლევამ, რ-იც ქალის ჯამრთელობის მდგომაროეობაზე შესასწავლად იყო მიმარტთული. დადგინდა, რომ ძილის უკმარისობა (7 სთ-ზე ნაკლები ღამის განმავლობაში) კიბოს განვითარების ალბათობას ზრდის.

                                                                    

                                   

                             რ ე კ ლ ა მ ა

იხ.  ბმულზე  .  .  . ⇨⇨⇨

https://shotashota75.blogspot.com/2020/06/blog-post_3.html

         ყარაბახის კოფლიქტი და აზერბაიჯან         სომხეთის რეალურად რუსული ომი

                     
ზედან საათის ისრის მიმართულებით აზერბაიჯანული ჯავშანტრასპორტიორის ნარჩენები, ახერბაიჯანებლი ლტოლვილები, სომხური T-72 მემორიალი ასკერანიში, მთიანი ყარაბაღის ჯარისკაცები წვრთვნის დროს
(სომხ. Արցախյան գոյամարտ; აზერ. Qarabağ müharibəsi) (1991—1994) — სამხედრო კონფლიქტი სომხურ და აზერბაიჯანულ შეიარაღებულ შენაერთებს შორის მთიანი ყარაბაღის რეგიონზე კონტროლის დასამყარებლად. თარიღი - 1988წ-ის 20 თებერვალი, მდებარეობა -  მთიანი ყარაბაღი დეფაქტო, ცვლილებები -  დამოუკიდებელი ხდება ზპხებმა აზერბაიჯანის ტერიტორიის 20% ოკუპაცია მოახდიენს. ყოფილი სსრკს ტერიტორიაზე რუსეთმა ბევრი ომები გააჩაღა და ეთნოკოფლიქტები როგორც რესპუბლიკებში ასევე რუსეთის ფედერაციაში. მხარეები -  მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა, - სომხეთი მხარი დაუჭირა - დამოუკიდებელი სახელმწიფოთა თანამეგორბობა, დაქირავებულთა მებრძოლები, - მეორე მხარე აზერბაიჯანი, - მხარი დაუჭირა - ავღანელი მჯახედები, ჩეჩნები შამილ ბასაევის მეთაურობით, დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა თანამეგრობობა დაქირავებული მებრძოლები. ძალები - 20 000 (მთიანი ყარაბაღის ძალები, მათ შორის 8 000 სომხეთიდან) 20 000 (სომხეთის ძალები)., მეორე მხარე - 42 000 (36 000 სახმელეთო 1 600 საჰაერო ძლები), 1 500 - 2500 ავღანელი და ჩეჩენი მებრძოლები. დანაკარგები - სომხური მხარე - დაღუპული - 4 592, დაჭრილები - დაახლ. - 25 000, დაკარგული 196., აზერბაიჯანი - დაღუპული - 25 000 - 30 000, დაჭრილები - 60 000, დაკარგული - 4 210
იხ.ვიდეო

იხ.ვიდეო ამ ვიდეოში ბოლო დროს განხილული მოვლენებზეა საუბარი რათმქა უნდა რუსული ნარატივივები ჩანს მაგრამ ყურადსაღები და საინტერესო დაკვნებია თუ რას უმიზნებს რუსეთი სომხების დახმარებით აზერბაიჯანული და ქართული ინეტრესებები ამ შემთხვევაში საერთოა და ეს პირველ რიგში აზერბაჯანს უნდა ესმოდეს დიდი ხანია ყარაბაღის კონფლიქტ გასცდა და უფრო ფართო მაშტაბის არის ეხლადნელი შეტეკების ადგილი თუ დავაკვირდებით ყარაბაღი არ არის. ამიტომ სომხურ მხარემ და ზერბაჯანულმა მახერმაც უნდა შეიწყვიტონ შეტევები. 

ბრძოლა ყარაბაღისთვის ჯერ კიდევ XX საუკუნის დასაწყისში დაიწყო, რომელიც მაშინ აზერბაიჯანის გამარჯვებით და მასზე კონტროლის დაწესებით დასრულდა.

რუსესეთმა მიატოვა სასოხეთი იხ. ვიდეო აზერბაიჯანი შეტევაზე გადავიდა და თურქეთოსგან განსხვავებით რუსეთი არ არის აქტიური ასეთი მეგობრობა იცის რუსეთმა იხ. ვიდეო

1921 წელს რუსეთმა კავკასიის სამივე სახელმწიფო: სომხეთის დემოკრატიული რესპუბლიკა, აზერბაიჯანის დემოკრატიული რესპუბლიკა, და საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა დაიპყრო. საბჭოთა კავშირის შექმნის შემდეგ, ყარაბაღი სომხეთის სსრ-ს გადაეცა, რასაც დიდი საპროტესტო მოძრაობა მოჰყვა აზერბაიჯანში, ხოლო ერევანში ისევ საბჭოთა ოკუპაციის წინააღმდეგ მიმართული აჯანყება მიმდინარეობდა. ამ ფაქტორების გათვალისწინებით, 1921 წელს მთიანი ყარაბაღი აზერბაიჯანს გადაეცა. 1923 წელს ტერიტორია მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური რეგიონად გადაიქცა და აზერბაიჯანის სსრ-ში შევიდა. ამ დროისთვის, ყარაბაღის მოსახლეობის 94%-ს სომეხი ეროვნების მოსახლეობა შეადგენდა. ავტონომიური რეგიონის დედაქალაქი შუშადან ხანკენდში გადაიტანეს, რომელსაც სომხური მხარე სტეფანაკერტს უწოდებს.

იხ.ვიდეო ყურადღება უნდა მიაქციოს ქართულმა მხარებ ამ კონფლიქტს განსაკუთრებით ძალოვნებმა.

                           მთიანი ყარაბაღი

                                              

                მთიანი ყარაბაღის ავტონომიური ოლქის მდებარეობა

 (აზერ. Dağlıq Qarabağ, სომხ. Լեռնային Ղարաբաղ) — ისტორიული რეგიონი ამიერკავკასიაში. 1923 წელს შეიქმნა ავტონომიური ოლქი აზერბაიჯანის შემადგენლობაში.

იხ. ვიდეო

ამჟამად რეგიონს მთლიანად აკონტროლებს დე-ფაქტო დამოუკიდებელი, სეპარატისტული მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა, გაერო კი მას აზერბაიჯანის ტერიტორიად მიიჩნევს.

იხ. ვიდეო ყარაბაღის ახალი ომი

• ფართობი — 4,400 კმ².
• მოსახლეობა — 146 ათასი, კონფლიქტამდე ძირითადად ცხოვრობდნენ სომხები და აზერბაიჯანელები. ამჟამად მხოლოდ სომხები არიან დარჩენილი.
• დედაქალაქი — სტეპანაკერტი (აზერბაიჯანულად — ხანკენდი

იხ. ვიდეო ახალი ამბები 

                                                 

                                            მთიანი ყარაბაღის თვითგამცხადებული რესპუბლიკა

სიტყვა „ყარაბაღი“ ორი სიტყვის შეერთებით არის შექმნილი, — „ყარა“-სა და „ბაღ“-ისგან, — რომლებიც, შესაბამისად, თურქული და სპარსული წარმოშობისაა და ნიშნავს „შავ ბაღს“. სახელწოდება პირველად XIII-XIV საუკუნეების ქართულ და სპარსულ წყაროებში გვხვდება. 

იხ. ვიდეო

ანალიტიკა - არსებობს კონფლიქტები რომელბიც არა მარტო ყოფილ სსკს ტერიტორიაზე რომელიც შეიძლება მივაკუთვნოთ რუსულ კონფლიქტებს სადაც როგორც პირდაპირ ასევე ირიბადაც ( იგულისხმება ირაღის თუ სხვა სახით დახმარებებს) რუსები და რუსული სახელწიფო პოლიტიკა დგას. ერთერთი ყველაზე ასე რომ ვთქვათ სტაჟიანი არის ყარაბაღის კონფლიქტი რომელიც რუსეთი გავლენი კონფლიქტია რათქა უნდა რუსეთის მთავარი ამოცანაა დაასუსტოს და მასზე დამოკედული გახადოს სახვადასხვა ერები განსაკუთრებით კი ყოფილ სსრკს ტერირიაზე, აქედან გამომდინარე მისი მიზანი სულაც არ არის კონფლიქტის გადაწყვეტა პირიქით მისი მართვა ვინაიდან რომის იმპერიიდან მოყოლებული დაყავიდა იბატონე დღასაც აქტუალურია ისეთი იმპერიისთვის როგორც რუსეთია ხოლო მეთოედბი უფრო დაიხვეწა ვიდრე რუსულ იმპერიას და მერე სსრკს ჰქონდა.  

იხ. ვიდეო

                                                            

                                       რეკლამა

იხ... ბმულზე   ➭   ➭   ➭

https://shotashota75.blogspot.com/2020/06/blog-post_3.html