ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
მიწისძვრა
გლობალური მიწისძვრების ეპიცენტრები 1963- 1998წწ-ს მონაცემებით
ბუნებრივი მიზეზებით გამოწვეული დედამიწის ზედაპირის რხევა. მიწისძვრების უმრავლესობა სუსტია, ხშირად შეუმჩნეველია ადამიანებისათვის და არანაირ ზიანს არ იწვევს. ზოგი მათგანი კი იწვევს დიდ ნგრევას, რასაც ხანდახან თან ახლავს მსხვერპლი. მიწისძვრის სიძლიერე რიხტერის სკალით იზომება. მიწისძვრა ძირითადად, ტექტონიკური პროცესებით არის გამოწვეული. მიწისძვრის კერა დედამიწის წიაღის იმ უბანს წარმოადგენს, სადაც ქანებში დიდი ხნის განმავლობაში დაგროვილი ენერგიის განტვირთვა ხდება. მიწისძვრის სიძლიერე მაგნიტუდით (ტალღების საერთო ენერგიით) და ბალებით ფასდება. ბალის სიდიდე კერის სიღრმესა და მაგნიტუდაზეა დამოკიდებული. დედამიწაზე ორი ძირითადი სეისმური სარტყელია ცნობილი: ალპურ-ჰიმალაური და წყნაროკეანური. საქართველოს ტერიტორია, როგორც კავკასიის სეისმური რეგიონის განუყოფელი ნაწილი, ალპურ-ჰიმალაურ სეისმოაქტიურ სარტყელს მიეკუთვნება. მიწისძვრას ხშირად თან სდევს მის მიერ პროვოცირებული სხვა სიქიური მოვლენები: ცუნამი, მეწყერი, ზვავები, ღვარცოფი, ხანძარი და სხვ.
იხ. ვიდეო
დედამიწის ბრუნვის ღერძი თითქმის 10 სანტიმეტრით შეიცვალა იაპონიის ყველაზე ძლიერი მიწისძვრის შემდეგ ...
იაპონიაში მომხდარი მიწისძვრის შედეგად, როგორც ამას აჩვენებს ბოლო გაზომვები, დედამიწის ბრუნვის ღერძი თითქმის 10 სმ-ით გადავიდა. სხვა მიწისძვრებმა ასევე გადაადგილდა დედამიწის ღერძი, მაგალითად, ინციდენტი სუმატრაში 6 სმ-ით. როგორ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ამ ცვლილებებმა კლიმატზე.
კიდევ ერთი ბუნებრივი ფაქტორი, რომელიც ახდენს გავლენას ტემპერატურაზე და მკაცრად ასწორებს ანთროპოგენულ თეორიას, არის მაგნიტური ველი, რომელიც დიდ დახმარებას უწევს დედამიწის ბრუნვასა და საშუალო წლიური ტემპერატურის ცვლილებებს შორის კორელაციის დადგენაში დიდი ხნის ინტერვალებით.
მისმა რყევებმა, რკინის ბირთვში მატერიის გადაადგილებამ გამოიწვია, შეიძლება გავლენა მოახდინოს დედამიწის ატმოსფეროს დაბომბვის ინტენსივობაზე კოსმოსური ენერგიის ნაწილაკებისგან. ითვლება, რომ ეს უკანასკნელი მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს ღრუბლების წარმოქმნის პროცესს, რაც თავის მხრივ არეგულირებს დედამიწის მიერ ასახული და შთანთქმის მზის ენერგიის რაოდენობას. საბედნიეროდ, დედამიწის მაგნიტური ველის რყევები ხდება ადამიანის ყოველგვარი მონაწილეობის გარეშე, მაგრამ მისი ბუნებრივი წვლილი კლიმატის ცვლილებაში ჯერ კიდევ შესასწავლია. იხ. ბმულზე
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
დედამიწის ღერძის დახრა და ბრუნვა
მარჯვენა წესის ხელის წესის გამოყენება პლანეტის პოზიტიური პოლუსის დასადგენად.თუ მარჯვენა ხელის თითები ბრუნვის მიმართულებით მოხრილია, მაშინ ცერა თითი მიუთითებს დადებით ბოძზე (წითლად არის გამოკვეთილი).მაშინ ღერძის დახრა განისაზღვრება, როგორც კუთხე ამ პოლუსის მიმართულებასა და ორბიტალური სიბრტყის პერპენდიკულარს შორის.დედამიწის, ურანისა და ვენერასთვის ეს კუთხეები დაახლოებით 23 °, 97 ° და 177 ° იქნება
იური სხეულის ბრუნვის ღერძის გადახრის კუთხე მისი ორბიტის სიბრტყის პერპენდიკულურიდან.სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კუთხე ციური სხეულის ეკვატორის სიბრტყეებსა და მის ორბიტას შორის
იხ. ვიდეო
საერთაშორისო ასტრონომიულმა კავშირმა დაადგინა დახრის კუთხის განსაზღვრის ორი სტანდარტული მეთოდი.
პირველი მათგანის თანახმად, პლანეტის ჩრდილოეთ პოლუსი არის მითითებული, როგორც საცნობარო წერტილი. იგი განისაზღვრება როგორც პოლუსი, რომელიც მდებარეობს ლაპლასის თვითმფრინავის იმავე მხარეს, როგორც დედამიწის ჩრდილო პოლუსი. ამ მეთოდის მიხედვით, ვენერას აქვს დახრის კუთხე 3 ° და ბრუნავს რეტროგრადულად.
მეორე მეთოდი იყენებს გიმბალის წესს (მარჯვენა ხელის წესი), რათა დადგინდეს პოზიტიური პოლუსი, რომელიც უნდა იქნას გამოყენებული როგორც საცნობარო წერტილი ამ შემთხვევაში, ვენერა დახრილია 177 ° (მდებარეობს "თავდაყირა")
ღერძის დახრა 23.44°.დამკვირვებელი c მდებარეობს მზეზე.წრიული ისრების უფსკრული მნახველს უფრო ახლოსაა, ვიდრე ისრის დანარჩენი ნაწილი ფაქტურად დადგენილია კავშირი გლობალური დათბობასა და დედამიწის ბრუნვას შორის.
თანამედროვე მოდელიუ, რ-იც აღწერს კლიმატს, ძალიან მარტივია, ვინაიდან არ ითვალისწინებს მთელი რიგი ფაქორებს, მაგალითად გათვალისწინებული უნდა იყოს დედამიწის ღერძის გადაადგილება მიწისძვრების შემდეგ. ამას ადასტურებს ადრე გაურკვეველ კავშირს საშუალო წლიური ტემპერატურის ზრდასა და დედამიწის ბირთვის ბრუნვას შორის, რომელიც ნასას მეცნიერებმა და ფრანგმა მეტეოროლოგებმა აღმოაჩინეს.
თანამედროვე დინამიკური მოდელის თანახმად, რ-ზეც დაყრდნობითაც კლიმატის ცვლილებები გამოითვლება რ-ოც დროში, ასევე წინ საკმაოდ სრულყოფილად უმაგრებს მათ ავტორებს. იქამდე ყველაზე რთული თბოგადაცემის სცენარის მიხედვით რ-ებიც ამ მოდელებში გამოისახება, ამოქმედებულია საკმაოდ შეზღუდულია ყველა ფაქტორი დედამიწაზე სითხის (მსოფლიო ოკეანეები) და გაზების (მსოფლიო ატმოსფეროს) დედამიწის ზედაპირზე. მათი ქიმიური შემადგენლობა , კინეტიკური მოქმედება (საჰაერო და ოკენეების დინებები), ასევე აირეკლოს ან შთანთქმოს მზის გამოსხივება. უფრო მოწინავე მოდელებში შინაგანი რადიაცია გამოსხივებული დედამიწის ბირთვიდან. ცუდადა არის შესწავლილი ცვალებადი ბრუნვა და სიჩქარე პლანეტის, რ-ეზეც დამოკიდებულია, პირველ რიგში დღის ხანგრძლივობა, ანუ დრო რ-ის დროსაც ზედაპირი თბება და კლებულობს. და მეორე სიჩქარე რ-თაც სითხეები და გაზები ტრიალებს ციურ სხეულზე სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ.
დედამიწის ღერძი იმავე მიმართულებით რჩება ორიენტირებული ფონური ვარსკვლავების მითითებით, მიუხედავად იმისა, თუ სად მდებარეობს იგი მის ორბიტაზე.ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზაფხული ამ სქემის მარჯვენა მხარეს ხდება, სადაც ჩრდილოეთის პოლუსი (წითელი) მზისკენ არის მიმართული, ზამთარი მარცხნივ.
მიკროსკოპული მნიშვნელობების მიუხედავად (ჩვენ ვსაუბრობთ მიკრო და მილიწამებზე), უნდა ვივარაუდოთ, რომ ამ ცვლადის ენერგეტიკული წვლილი კლიმატის ცვლილებაში ძალიან მნიშვნელოვანი უნდა იყოს, როტაციაში მონაწილე ნივთიერების მასის გათვალისწინებით.
ის ფაქტი, რომ დედამიწის დღის ხანგრძლივობა ჩვეულებრივ 24 საათში არ ჯდება, უკვე დიდი ხანია ცნობილია. მთელი წლის განმავლობაში, ის იცვლება ერთი მილიწამის განმავლობაში, ზამთარში იჭიმება და ზაფხულში იკლებს (საუბარია ასტრონომიულ სეზონებზე). ეს არის ჩვეულებრივი სეზონური ცვლილებები, რაც გამოწვეულია მყარი დედამიწის ზედაპირისა და მისი გაზისა და თხევადი გარსის ბრუნვის სიჩქარეებს შორის სხვაობით, რაც ანელებს და შემდეგ აჩქარებს პლანეტის ბრუნვას.
დღის სეზონური რყევების გარდა, უფრო გრძელი - წლიური, ათწლეული (სავარაუდო ათი წლის საფეხურით) და კიდევ მრავალდეკადალური ციკლი დაფიქსირდა: როგორც დაკვირვებები აჩვენებს, ბოლო 65–80 წლის განმავლობაში დედამიწის დღის ხანგრძლივობა 4 მილიწამში იცვლებოდა. ასეთი წესიერი რყევისთვის თხევადი და აირისებრი ჭურვების ეფემერული წვლილი სულაც არ არის საკმარისი, მაგრამ დედამიწის მძიმე თხევადი ინტერიერის როტაცია, რომელიც ურთიერთქმედებს მანტიასთან - მყარი გარსი თხევადი რკინის ბირთვს და დედამიწის ქერქს შორის - შეიძლება ამგვარი რყევების პროვოცირება მოახდინოს.
ჩვენ ჯერ არ ვისწავლეთ დედამიწის ცენტრში მოგზაურობა, ჟიულ ვერნის პროგნოზების საწინააღმდეგოდ, მაგრამ შესაძლებელია განვსაჯოთ, თუ როგორ მოძრაობს ნივთიერება რკინის ბირთვში ამ ბირთვით წარმოქმნილი მაგნიტური ველის გადაადგილებით. გადაადგილებები ძალიან ზუსტად ფიქსირდება.
შედეგად, საერო რყევების გრაფიკის შედარებისას, რომელიც ასახავს დედამიწის არათანაბარ ბრუნვას დედამიწის ბირთვის ბრუნვის კუთხოვან იმპულსთან, მაგნიტური ველის ხაზების გადაადგილების შედეგად, აღმოჩნდა, რომ ეს პროცესები მჭიდრო კავშირშია: ბირთვში თხევადი ნივთიერების მოძრაობა პირდაპირ გავლენას ახდენს დედამიწის ბრუნვის სიჩქარეზე.
რჩება იმის გარკვევა, არის თუ არა კავშირი ამ ორ პროცესსა და დედამიწის ზედაპირზე ტემპერატურულ ცვლილებებს შორის.
NASA– ს მეცნიერებმა ჟან დიკიმ და სტივენ მარკუსმა რეაქტიული მამოძრავებელი ლაბორატორიადან პასადენაში (აშშ) ოლივიე დე ვირონთან ერთად დიდროსის უნივერსიტეტიდან და პარიზის დედამიწის ფიზიკის ინსტიტუტიდან, გამოქვეყნდა ჟურნალში კლიმატი, ამერიკის მეტეოროლოგიური საზოგადოება, ასეთი კავშირი დაამყარეს. მათ დაამუშავეს მონაცემები საშუალო წლიური ატმოსფერული ტემპერატურის შესახებ, რომელიც შეგროვდა 140 წლის განმავლობაში, გოდარდის კოსმოსური კვლევების ინსტიტუტის (აშშ) და 160 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ბრიტანეთის მეტეოროლოგიური სამსახურის მიერ. ტემპერატურის გრაფიკის დღის რყევებისა და ბირთვის კუთხოვანი იმპულსის გრაფიკთან შედარებისას გაირკვა, რომ გრაფიკები აშკარად კორელაციაშია, მაგრამ მხოლოდ 1930 წლამდე. ამის შემდეგ, საშუალო წლიური ტემპერატურა გაიზარდა ყოველგვარი კავშირის გარეშე დღის რყევებსა და ბირთვის კუთხოვან იმპულსთან. იხ. ვრცლად ბმულზე სასტია
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
General Motors
დაფუძნდა - 1908წ-ს, საკუთარი კაპიტალი - $54, 109მლრდ. (2017წ-ის დეკებრისთვის), ბრუნვა - $ 166, 5 მლრდ. (2017), საოპერაციო მოგება $ 10, 322 მლრდ, სუფთა მოგება - $ 19, 322 მლრდ(2017), აქტივები - $ 208, მლრდ., კაპიტალიზაცია $ 55 მლრდ., თანამშრომლების რაოდენობა - 170 ათასი (2018)
(ქართ.ჯენერალ მოტორს), აკრონიმი GM (ჯი-ემი) (NYSE: GM) — უმსხვილესი ამერიკული საავტომობილო კორპორაცია, 2007 წლამდე 77 წლის განმავლობაში მსოფლიოში უმსხვილესი ავტომწარმოებელი იყო, 2008 წლიდან კი პოზიციები ტოიოტას და ფოლსკვაგენ გრუპს დაუთმო და 2014 წლის მონაცემებით მესამე პოზიციას იკავებს. მას შვილობილი კომპანიები ჰყავს 35 ქვეყანაში, ხოლო დილერები — 192 ქვეყანაში. კომპანიის შტაბ-ბინა დეტროიტში მდებარეობს.
იხ. ვიდეო
ონცერნის თანამედროვე ავტოწარმოების განსაკუთრებით ცნობადი ბრენდებია კადილაკი, შევროლე, GMC და ოპელი, თუმცა ისტორიის განმავლობაში კონცერნი სხვა მრავალ ავტომარკას მოიცავდა, მათ შორის სხვა მრვალთან ერთად ჰამერი, სატურნი, პონტიაკი და დეუ იყო.
2014 წლის 7 თებერვალს GM- მ გამოაცხადა 80000 Chevrolet Cobalt და Pontiac G5 ავტომობილების გამოძახება გაუმართავად ანთების ჩამრთველის გამო. მოხსენებაში ნათქვამია, რომ აალების გაუმართაობამ შეიძლება გათიშოს ავტომობილის ძრავა, უბედური შემთხვევის შემთხვევაში უსაფრთხოების ბალიშების გარეშე.
2014 წლის 24 თებერვალს, GM- მ გამოაცხადა კიდევ 60000 Chevrolet HHR, Pontiac Solstice, Saturn Ion და Saturn Sky მანქანების გამოძახება, რომლებიც დამზადებულია 2008–2011 წლებში, ზემოთ ხსენებული ანთების საკეტის გაუმართაობის გამო
2014 წლის 28 მარტს, GM- მ გამოაცხადა შეერთებულ შტატებში 824,000 მანქანის გამოძახება. ანთების საკეტის გაუმართაობის გამო გამოძახებული მანქანების საერთო რაოდენობამ მსოფლიოში 2.6 მილიონს მიაღწია. კომპანიამ ხაზი გაუსვა, რომ ამ ნაკლის შედეგად 13 ადამიანი გარდაიცვალა.
2014 წლის 10 აპრილს GM- მ გამოაცხადა, რომ ანთების ჩამრთველში კიდევ ერთი დეფექტი აღმოაჩინა. ამ დეფექტმა შეიძლება გამოიწვიოს მანქანის ძრავის გამორთვა, რაც იწვევს საჭის გამაძლიერებელი სისტემის და დამუხრუჭების სისტემის მუშაობას. ეს გაუმართაობა გამოსწორდება გამოძახებული 2.6 მილიონი მანქანით.
2014 წლის 15 მაისს, GM– მ გამოაცხადა 3 მილიონი ავტომობილის გამოძახება, რომლებიც ძირითადად 2009 წლამდე იყო წარმოებული, ელექტროგაყვანილობის შესაძლო ხანძრის გამო.
2014 წლის 20 მაისს, GM- მ გამოიძახა დამატებითი 2.4 მილიონი მანქანა, მათ შორის უახლესი Buick Enclave, Chevrolet Traverse და GMC Acadia უსაფრთხოების ღვედისა და გადაცემის პრობლემების გამო.
2014 წლის 21 მაისს GM- მ გამოიძახა 218 ათასი Chevrolet Aveo მანქანა, გადახურების და ხანძრის საშიშროების გამო.
2014 წლის 23 მაისს იაპონელმა მწარმოებელმა Suzuki- მ გაიხსენა სამხრეთ კორეაში GM- ის მიერ წარმოებული 184,000 მანქანა და Suzuki- მ გაყიდა შეერთებულ შტატებში.
2015 წლის 17 სექტემბერს GM დათანხმდა 900 მილიონი დოლარის ჯარიმის გადახდას ხარვეზის დაფარვისთვის, რომლის დროსაც 124 ადამიანი დაიღუპა. კომპანიამ ასევე ხელი მოაწერა შეთანხმებას აშშ-ს იუსტიციის დეპარტამენტის მიერ დევნის გადავადების შესახებ. ამან კომპანიასა და მის თანამშრომლებს საშუალება მისცა, თავი აარიდონ იურიდიულ ჩარევას და გახდა მთავრობის გამოძიების საგანი.
2020 წლის ნოემბერში, GM- მ გამოაცხადა 5.9 მილიონი ავტომობილის გამოძახება, ბალიშების პრობლემების გამო. სატვირთო და ჯიპები, მათ შორის Cadillac Escalade, Chevrolet Silverado, Chevrolet Suburban, Chevrolet Tahoe, GMC Sierra და GMC Yukon, წარმოებული არაგონიტის 2007–2014 წლებში.
(ლათ.Madreporaria) — ნაწლავღრუიანების რიგი მარჯნის პოლიპების კლასისა. უმთავრესად ზღვის ფსკერზე მიმაგრებული კოლონიური ფორმებია. ზოგი ცალადი ფორმის (Fungia) დიამეტრი 25 სმ აღწევს, კოლონიის ცალკეული ინდივიდისა კი — 1 მმ-იდან 3 სმ-მდე. მადრეპოროვნების ძირითადი ნაწილია კირის ჩონჩხი, მოიცავს 2500-მდე სახეობას. ცხოვრობენ ძირითადად სუფთა, ჟანგბადითმდიდარ ნორმალურად მარილიან წყალში, არანაკლებ 20,5 °C ტემპერატურის პირობებში. ამის გამო მადრეპოროვნები ფართოდ არიან გავრცელებული წყნარი და ინდოეთის ოკეანის, აგრეთვე კარიბის ზღვის ტროპიკულ წყლებში არა უღრმეს 50მ-ისა. აქ მადრეპოროვნები ზღვის სხვა ორგანიზმებთან ერთად ქმნიან მარჯნის რიფებს, რომელთა ნაპრალებში ბინადრობენ სხვადასხვა უხერხემლოები და თევზები. ზღვის სიღრმეში (6000 მ-მდე) ბინადრობენ მხოლოდ პატარ-პატარა ცალადი ფორმები. ყოფილ სსრკ-ში მხოლოდ ცალადი ფორმები გვხვდება: ბარენცის ზღვაში — Flabellum-ი და შორეულ აღმოსავლეთ ზღვებში — Caryophyllia.
იხ. ვიდეო
რბონატული ჩონჩხი გამოიყოფა პოლიპის ქვედა ნაწილის უჯრედებით და ქმნის კალიქსს.ჩონჩხი მყარია; რადიალური ჩონჩხის ძგიდები ვრცელდება ჩონჩხის ფირფიტიდან ძირში ზემოთ, ძვლების შიგნით.
ჩონჩხი თანდათან იზრდება და კოლონიური ფორმებით, ცალკეული პოლიპების ჩონჩხის კალიქსები ერწყმის კოლონიის საერთო ჩონჩხს. კოლონიაში პოლიპებს შეუძლიათ შერწყმა და წარმოქმნან საერთო ორგანიზმი ერთ ღრუსთან. კოლონიური პოლიპების რამდენიმე ტიპი არსებობს
ცალკეული პოლიპი ინდივიდუალურ კალიქსში, რომელსაც აქვს საკუთარი პირი, რომელიც გარშემორტყმულია საცეცის კოროლით. მაგალითად არის ფავიას კოლონია.
კალიქსი ზედიზედ შეიცავს რამდენიმე (2-3) პოლიპს. პირის ღრუ გარშემორტყმულია საერთო საცეცის კოროლით. მაგალითი - ცეილორიის ზოგიერთი ტიპი (კოელორია)
კალიქსი შეიცავს რამდენიმე ათეულ პოლიპს, ნაწილობრივ ქმნის ერთ საჭმლის მომნელებელ სისტემას. მაგალითი - ლობოფილიის კოლონიები
ყველა პოლიპი შერწყმულია ერთ ორგანიზმში, ე.წ ტვინის მარჯანში. ამის მაგალითია პოლიპები მეანდრივიას გვარისგან.
თანამედროვე მადრეპორის მარჯნის ჩონჩხი შედგება კალციუმის კარბონატისგან, არაგონიტის სახით. მაგრამ მადრეპორიული წყალმცენარეების (Coelosimilia) ნამარხი ფორმები ჰქონდა ჩონჩხს, რომელიც არ შეიცავს არაგონიტს.
როგორც მარტოხელა, ასევე კოლონიური მადრეპორის მარჯნის სტრუქტურა მსუბუქი და ფოროვანია, ვიდრე ოთხი სხივიანი მარჯნის მყარი სტრუქტურა.
მიკროსტრუქტურაში განსხვავების მიხედვით, მადრეპორის მარჯნები იყოფა ოთხ ჯგუფად:
Pachytecal: მარჯნები ძალიან სქელი კედლებით და თავდაპირველი ძგიდით. ალბათ წარმოიშვა ოთხქიმიანი მარჯნებიდან.
სქელი ტრაბეკულური: მარჯნები სქელი ტრაბეკულური ძგიდით.
მინიტრაბულური: მარჯანი წვრილი ტრაბეკულური ძგიდის მქონე.
Fascilcular: დანაწევრებული მარჯნები, რომლებიც აგებულია არა ტრაბეკულებისგან, არამედ არაგონიტის შეკვრისგან.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
სისხლძარღვი
ელასტიური მილები ადამიანისა და ცხოველების სხეულში, რომელშიც მოძრაობს სისხლი ან ჰემოლიმფა. სისლძარღვს, რომლითაც სისხლი გულიდან პერიფერიისაკენ მიაქვთ, ეწოდება არტერია, საპირისპირო მიმართულებით სისხლის გამტარ სისხლძარღვს კი — ვენა. დახშული ტიპის სისხლის მიმოქცევის სისტემაში არტერიებსა და ვენებს შორის ჩართულია კაპილარები, ქომლებიც წნულებს ქმნიან.
კაპილარების კედელი შექმნილია ენდოთელიუმით, საკუთრივ სისხლძარღვში კი მას ემატება შემაერთებელქსოვილოვანი შრეები.
იხ.ვიდეო
სისხლის მიმოქცევის სისტემი შორის გამოირჩევა არტერიები, ვენები და მიკროცირკულაციური სისტემის გემები; ეს უკანასკნელი ახორციელებს ურთიერთობას არტერიებსა და ვენებს შორის და მოიცავს, თავის მხრივ, არტერიოლებს, კაპილარებს, ვენურებსა და არტერიო-ვენურ ანასტომოზებს . სხვადასხვა ტიპის ჭურჭელი განსხვავდება არა მხოლოდ მათი დიამეტრით, არამედ ქსოვილის შემადგენლობითა და ფუნქციონალური მახასიათებლებით
არტერიები არის ჭურჭელი, რომლის მეშვეობითაც სისხლი გულიდან მიედინება. არტერიებს აქვთ სქელი კედლები, რომლებიც შეიცავს კუნთოვან ბოჭკოებს, ასევე კოლაგენსა და ელასტიკურ ბოჭკოებს. ისინი ძალიან მოქნილია და შეიძლება შემცირდეს ან გაფართოვდეს, რაც დამოკიდებულია გულის მიერ ტუმბოს სისხლის რაოდენობაზე. სისხლძარღვებში მიედინება სისხლი გაჯერებულია ჟანგბადით (გამონაკლისი არის ფილტვის არტერია, რომლის მეშვეობითაც მიედინება ვენური სისხლი).
არტერიოლები არის პატარა არტერიები (დიამეტრით 300 მიკრონზე ნაკლები), რომლებიც დაუყოვნებლივ უსწრებენ სისხლძარღვებში არსებულ კაპილარებს. მათ სისხლძარღვთა კედელში დომინირებს გლუვი კუნთოვანი ბოჭკოები, რომელთა წყალობითაც არტერიოლებს შეუძლიათ შეცვალონ მათი სანათურის ზომა და, ამრიგად, წინააღმდეგობა. ყველაზე პატარა არტერიოლები - კაკაპილარული არტერიოლები, ან პრეკაპილარები - კედლებში ინარჩუნებენ მხოლოდ ერთ გლუვ კუნთოვან უჯრედებს.
კაპილარები იმდენად წვრილი სისხლძარღვებია, რომ ნივთიერებებს მათი კედლის საშუალებით თავისუფლად აღწევს. მათი სანათურის დიამეტრი 3-დან 11 მიკრონამდეა, ხოლო ადამიანის სხეულში საერთო რაოდენობა დაახლოებით 40 მილიარდია. უჯრედები სისხლში.
იხ. ვიდეო
ვენულები არის მცირე სისხლძარღვები, რომლებიც დიდ წრეში უზრუნველყოფენ ჟანგბადის დაქვეითებული და ნარჩენების პროდუქტებით გაჯერებულ სისხლს კაპილარებიდან ვენებში. ისინი იყოფა პოსკაპილარულ ვენულებად (პოსტკაპილარები), რომელთა დიამეტრია 8 – დან 30 მკმ – მდე კაპილარების მიმდებარედ და აგროვებენ ვენურებს 30-50 მკმ დიამეტრით, რომლებიც ჩაედინება ვენებში.
ვენები არის სისხლძარღვები, რომლებიც სისხლს გულში ატარებენ. ვენების გადიდებასთან ერთად მათი რიცხვი სულ უფრო და უფრო მცირდება და ბოლოს მხოლოდ ორი რჩება - ზედა და ქვედა ღრუ ღრუ, რომლებიც მარჯვენა წინაგულში მიედინება. ვენების კედლები არტერიების კედლებზე უფრო თხელია და, შესაბამისად, შეიცავს ნაკლებ კუნთოვან ბოჭკოებს და ელასტიურ ელემენტებს.
არტერიოლოვენულარული ანასტომოზები არის ჭურჭელი, რომელიც უზრუნველყოფს სისხლის პირდაპირ ნაკადს არტერიოლიდან ვენურში, კაპილარული ფენის შემოვლით. მათ კედლებში შეიტანეთ გლუვი კუნთების უჯრედების კარგად განსაზღვრული ფენა, რომლებიც არეგულირებენ ასეთ გადაკვეთას
ზრდასრული ფრინველის სხეულის სიგრძეა 26 სმ, წონა — 80-125 გ. მამრები შეფერილნი არიან მუქი შავი ბუმბულით, ნისკარტი და თვალის გარშემო მდებარე რგოლი ოქროსფერია. მდედრები და მოზარდები მურა ფერისები არიან, კუდი მუქი აქვთ, კისერი და მუცელი ღია. შავი შაშვი სასიამოვნოდ მგალობელი ფრინველია. მისი ოსტატური, მაგრამ მეტწილად ნაღვლიანი სტვენა ადამიანზე დამამშვიდებლად მოქმედება შავი შაშვი ერთ-ერთი ყველაზე მეტად გავრცელებული ფრინველია მსოფლიოში. ბინადრობს მთელ ევროპაში, ჩრდილოეთ აფრიკის რამდენიმე ქვეყანაში (მაროკო, ალჟირი, ტუნისი), კავკასიაში, მცირე და შუა აზიაში, ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიაში, ძირითადად ტყეებში, სახლობენ ადამიანებთან ახლოსაც.
საქართველოში ფართოდაა გავრცელებული კავკასიური შავი შაშვი.
იგი მკვიდრი ბინადარია. მიგრაცია არ ახასიათებს.
იგი მკვიდრი ბინადარია. მიგრაცია არ ახასიათებს.
შავი შაშვი მშიშარა, უხეიროდ მფრინავი ფრთოსანია, ღია ადგილებს თავს არიდებს და დროს მეტწილად ბუჩქნარებში საკვების — ჭიაყელების, ლოკოკინების, მწერების და კენკრის ძებნას ანდომებს.
ჩვეულებრივი ფარშავანგი რომელიც, ძირითადად, მოლურჯო-მომწვანო ფერებშია შეფერილი და თავის გრძელ, 150-სანტიმეტრიან ბოლოსთან ერთად სიგრძეში 200—235 სანტიმეტრს აღწევს. მას აქვს მომწვანო-მოოქროსფრო „მარაო“, რომელიც მოლურჯო-ბრინჯაოსფერი კოპლებითაა დამშვენებული, თავად ეს კოპლები კი მოხატულობით თვალებს წააგავს. სხეულის ბუმბული მეტწილად მბზინავ მოლურჯო-მომწვანო ფერებში გადადის. მამლები კუდის გაშლით ცდილობენ დედლების მოხიბვლას.
გრძელი ბოლო არ ანელებს ფარშავანგის მოძრაობას მიუხედავად იმისა, რომ ფრინველის აფრენის დროს, ერთი შეხედვით, მოუხერხებელი ტვირთის შთაბეჭდილებას ტოვებს. აფრენის შემდეგ ფარშევანგი დიდი სისწრაფით მიფრინავს და ფრთებსაც ძალიან სწრაფად აბარტყუნებს.
იხ. ვიდეო
რვა თვის მართვეებს უკვე შეუძლიათ მშობლების მიტოვება და დამოუკიდებელი ცხოვრების დაწყება. მათი წასვლა დედას სულის მოთქმისა და ძალების აღდგენის საშუალებას აძლევს, რათა მომავალი თაობის აღსაზრდელად და „ფეხზე დასაყენებლად“ მოემზადოს. ახალგაზრდა მამლებს დაახლოებით რვა თვიდან ეწყებათ ბოლოს ზრდა, მაგრამ მისი სრული სილამაზით ისინი მხოლოდ მაშინ დაიკვეხნიან, როდესაც ოთხი წლის გახდებიან. ამ დროს ისინი უკვე მზად არიან საკუთარი ოჯახის შესაქმნელად.
ფარშავანგი ბინადრობს ბუჩქნარში, მდინარეთა ნაპირებზე, ტყის ჭრის ადგილებში. პოლიგამური ფრინველებია: ერთ გუნდში 1 მამალი და 3-5 დედალია. იკვებებიან მცენარეული და ცხოველური საკვებით. ფარშავანგი ფართოდ არის გავრცელებული როგორც დეკორატიული ფრინველი, ინდოეთში ინახავენ ნახევრად მოშინაურებული სახით. ევროპაში (საბერძნეთში) შენოყვანილია V საუკუნეში.
იხ. ვიდეო
მისი მოშინაურება ადვილად შეიძლება. ზოგს ფარშევანგი წმინდა ფრინველად მიაჩნია. ამ მოსაზრების გამო ინდოეთის სოფლების მოსახლეები ზოგჯერ მოთმინებით იტანენ ფარშევანგების პარპაშს, როდესაც ისინი მათ ნათესებს აოხრებენ.
ფარშავანგები ამშვენებდნენ ძველი საბერძნეთის, რომისა და ინდოეთის ბაღებს. ინდოეთის სამეფო კარზე მათ ათასწლეულების განმავლობაში ხატავდნენ და ძერწავდნენ. ფარშავანგის ტახტი კი ინდოეთის ერთ-ერთ ყველაზე ძვირფას განძად ითვლებოდა. როგორც იტყობინებიან, უამრავი ბრილიანტის გარდა, ის 108 ლალისა და 116 ზურმუხტის თვლით იყო შემკული. ჩარდახის ზემოთ მას ოქროს ფარშავანგი ჰქონდა დამაგრებული, რომლის გამოც ტახტს ასეთი სახელი ეწოდა. ტახტს მხოლოდ მნიშვნელოვანი ცერემონიებისთვის იყენებდნენ.
იხ. ვიდეო
ჩვეულებრივი ფარშავანგი
ფარშევანგის ყველაზე მრავალრიცხოვანი სახეობა.ეს არის მონოტიპური სახეობა, ანუ არ იყოფა ქვესახეობებად, მაგრამ მას აქვს მთელი რიგი ფერის ვარიაციები (მუტაციები).შინაური ადამიანი
იხ. ვიდეო
მამალი დამახასიათებელი თვისება არის ზედა ფარდების ძლიერი განვითარება, შეცდომით კუდი.სხეულის სიგრძე 100-125 სმ, კუდი 40-50 სმ, მოგრძო, მორთულია ზედა კუდის "თვალების" ბუმბულით 120-160 სმ. მამაკაცის წონაა 4-4,25 კგ.თავი, კისერი და გულმკერდის ნაწილი ლურჯია, უკანა მხარე მწვანეა, ქვედა სხეული შავია.ქალი უფრო პატარაა, უფრო მოკრძალებულად შეფერილი და არ აქვს მოგრძო ზემოთა ბუმბული მიტოქონდრიული დნმ-ის ერთ-ერთი გენის, 12S ნაწილობრივი თანმიმდევრობის შედეგად, აღმოჩნდა, რომ ჩვეულებრივი ფარშევანგი ფილოგენეტიკურად უფრო ახლოსაა ინდაურთან (Meleagris gallopavo) ვიდრე ქათამთან (Gallus gallus).შემუშავებულია მოლეკულური დიაგნოსტიკური მეთოდი PCR და შეზღუდვის ფერმენტების გამოყენებით (PCR-RFLP), რაც საშუალებას იძლევა ზუსტად განვასხვაოთ დნმ-ის ნიმუშები ამ სამი ფრინველის სახეობისგან
