ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
პლანეტარული საზოგადოება
ტიპი- არაკომერციული ორგანიზაცია, წეილი - 1980, დამფუძნრბლები - კარლ ედვარდ საგან, ბრიუს მიურეი და ლუს ფრიდმანი, განთავსებულია - ქ. პასადინაში კალიფორნია, შემოსავალი - 4,51მლნ.$, წევრებისრაოდენობა - 40 000, საიტი planetary.org
(ინგლ. The Planetary Society) არის ამერიკული არასამთავრობო არაკომერციული ორგანიზაცია, რომელიც ეწევა პროექტებს ასტრონომიის, პლანეტარული მეცნიერებების, კოსმოსის კვლევისა და მეცნიერების პოპულარიზაციის სფეროებში. ორგანიზაცია დაარსდა 1980 წელს კარლ სეიგანის, ბრიუს მიურეის და ლუის ფრიდმანის მიერ. ორგანიზაციის მიზანია მზის სისტემის შესწავლა, დედამიწასთან ახლოს მდებარე ობიექტების ძიება და არამიწიერი სიცოცხლის ძიება.
პოპულარიზაციის გარდა, პლანეტარული საზოგადოება ახორციელებს პროგრამებს, რომლებიც მიზნად ისახავს კოსმოსური კვლევის განვითარებას. 2005 წლის ივნისში ამოქმედდა Cosmos-1 აპარატი, რომელიც შექმნილია მზის აფრების გამოყენებაზე ექსპერიმენტის ჩასატარებლად, მაგრამ გაშვება წარუმატებელი აღმოჩნდა.
იხ. ვიდეო
2011 წელს LIFE (ცოცხალი პლანეტათაშორისი ფრენის ექსპერიმენტი) ექსპერიმენტი დაიწყო Phobos-Grunt სადგურზე, რათა შეესწავლა მიკროორგანიზმების გადარჩენის უნარი კოსმოსში, მაგრამ მოწყობილობამ ვერ დატოვა დედამიწის დაბალი ორბიტა.
2016 წელს დაგეგმილია LightSail-1[3]-ის გაშვება მზის აფრების ტექნოლოგიის შესამოწმებლად.
ბილ ნაი აღმასრულებელი დირექტორი 2010 წლიდან იყო. სამეურვეო საბჭოში შედიან ბაზ ოლდრინი, ნილ დეგრას ტაისონი და რობერტ პიკარდო, სხვათა შორის
პლანეტარული საზოგადოება ასევე აწარმოებს Planetary Radio-ს, ყოველკვირეულ 30-წუთიან რადიო პროგრამას და პოდკასტს, რომელსაც უძღვება და პროდიუსერი მატ კაპლანი.შოუს პროგრამირება ძირითადად შედგება ინტერვიუებისა და სატელეფონო საუბრებისგან მეცნიერებთან, ინჟინრებთან, პროექტის მენეჯერებთან, მხატვრებთან, მწერლებთან, ასტრონავტებთან და ბევრ სხვა პროფესიონალთან, რომლებსაც შეუძლიათ წარმოაჩინონ გარკვეული ხედვა ან პერსპექტივა კოსმოსის კვლევის ამჟამინდელი მდგომარეობის შესახებ.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - ახალი სამეცნიერო მიღწევები შორეულ კოსმოსსში სამოგზაუროდ
LightSail-2
NanoSail-D გაშლილი აფრით
(წინა სახელწოდება LightSail-1) არის მზის აფრების პროექტი, რომელიც დაიწყო 2019 წლის 25 ივნისს. გაშვებული იქნა Falcon Heavy-ის რაკეტა - მატარებლით. შექმნილია Planetary Society-ის მიერ (ამერიკული არაკომერციული ორგანიზაცია, რომელიც ეწევა პროექტებს ასტრონომიის, პლანეტარული მეცნიერებების, კოსმოსის კვლევისა და მეცნიერების პოპულარიზაციის სფეროებში). (აღნიშნულ ორგანიზაცის ცალკე სტატიში იქნება მოხსენიებულ. კოსმოსურ ხომალდს, რომელიც 2009 წელს გამოცხადდა, 32 კვადრატული მეტრის კვეთა ექნება და მისი მართვისა და დიაგნოსტიკის აღჭურვილობით იქნება აღჭურვილი.
2015 წლის 20 მაისს, უფრო მცირე პროტოტიპი სახელწოდებით LightSail-1 (LightSail-A) გაფრინდა სატესტო ფრენისთვის, 2015 წლის 7 ივნისს განათავსა მზის იალქანი და წარმატებით დაასრულა საცდელი ფრენა 14 ივნისს
იხ. ვიდეო LightSail
2005 წელს პლანეტარული საზოგადოებამ სცადა გაეგზავნა თავისი პირველი მზის იალქანი Kosmos-1 ორბიტაზე, მაგრამ ვოლნას გამშვები მანქანის ძრავის პირველმა საფეხურმა სპონტანურად შეწყვიტა მუშაობა, რის შედეგადაც რაკეტამ არ მოიპოვა შესასვლელად საჭირო სიჩქარე. ორბიტაზე და ოკეანეში ჩავარდა. კიდევ ერთი პროექტი, NanoSail-D, ვერ მიაღწია ორბიტას 2008 წლის აგვისტოში მისი Falcon 1 გამშვები მანქანის წარუმატებლობის გამო.
2009 წლის ნოემბერში საზოგადოებამ ვაშინგტონში გამოაცხადა მათი გეგმები LightSail-2-ის აშენებისა და გაშვების შესახებ. LightSail-2-ის სავარაუდო ღირებულება იყო $1,8 მილიონი, რომელიც მოგროვდა საწევრო გადასახადებიდან და კერძო წყაროებიდან. კოსმოსური ხომალდის პროტოტიპი (LightSail-1) აშენდა სან-ლუის ობისპოში Stellar Exploration Inc-ის მიერ.
იხ. ვიდეო LightSail 2 Animation - This animation details the piece by piece construction of the LightSail 2 spacecraft as well as its maneuvers in space. Learn more at sail.planetary.org.
LightSail 2 ამოქმედდა 2019 წლის 25 ივნისს და განლაგდა Prox-1 გადამზიდავი თანამგზავრის მიერ დედამიწის გაცილებით მაღალ ორბიტაზე, ვიდრე LightSail 1, ორბიტალურ სიმაღლეზე 720 კმ (450 მილი) ზევით. ეს იყო კონტროლირებადი მზის ცურვის დემონსტრირება დედამიწის დაბალ ორბიტაზე.იალქნის მზესთან მიმართებაში ორიენტაციის კონტროლით, ფრენის გუნდს იმედი ჰქონდა, აამაღლებდა ორბიტის აპოგეს და გაზრდიდა ორბიტალურ ენერგიას აფრების განლაგების შემდეგ.Prox-1 და LightSail 2 იყო მეორადი ტვირთი SpaceX Falcon Heavy-ის მეორე ოპერაციულ გაშვებაზე, რომელიც ატარებდა STP-2 ტვირთს აშშ-ს საჰაერო ძალებისთვის
LightSail 2 განლაგებული მზის იალქნით, 2019წ-ის 23 ივლისი
მკვლევარებმა მიიღეს პირველი სურათები LightSail 2-დან 2019 წლის 7 ივლისს, და მისი მზის იალქნები განლაგდა 2019 წლის 23 ივლისს. 2019 წლის 31 ივლისს, პლანეტარული საზოგადოებამ განაცხადა, რომ მათ აწიეს LightSail 2-ის ორბიტა გაზომვადი რაოდენობით, თუმცა მან თავისი დროის მნიშვნელოვანი ნაწილი დახარჯა შემთხვევით ვარდნაში.
მიუხედავად იმისა, რომ თავდაპირველად დაგეგმილი იყო დედამიწის ატმოსფეროში დაბრუნება დაახლოებით ერთი წლის შემდეგ, გაფართოებული მისია დამტკიცდა 2020 წლის 25 ივნისს. პლანეტარული საზოგადოების შეფასებით, ორბიტალური დაშლის ამჟამინდელი სიჩქარით (20–34 მ (66–112 ფუტი) დღეში აქტიური აფრების კონტროლის დონის მიხედვით) LightSail 2 სავარაუდოდ დარჩება ორბიტაზე 2021 წლის მეორე ნახევრამდე.
ექსპერიმენტული კოსმოსური ხომალდი, რომელიც ამოწმებს მზის იალქნებს, როგორც ეკონომიური კოსმოსური ძრავის საშუალებას, რომელსაც შეუძლია მომავალი მისიები შორეულ ადგილებში, კვლავ დედამიწის ორბიტაშია მისი გაშვებიდან ორ წელზე მეტი ხნის შემდეგ. კოსმოსური ხომალდი, LightSail 2, არის კუბსატი, რომელიც აღჭურვილია კრივის რგოლის ზომის მზის იალქნით: იგი მოიცავს 32 მ2 (340 კვ ფუტს). ეს იალქანი იჭერს მზისგან შემოსულ ფოტონებს, ისევე როგორც ქარის იალქანი იჭერს მოძრავ ჰაერს, რათა კოსმოსური ხომალდი წაიყვანოს
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - ჩვენ ვიკლევთ სხვა პლანეტებს რათა გავიგოთ მათი ბუნება
მაგელანი (კოსმოსური ხომალდი)
დამკვეთი - ნასა, შექმნა - Martin Marietta - Hughes Aircraft, ოპერატორი - რექტიული მოძრაობის ლაბორატორია, ამოცანა - რადიოლოკაცია და კარტოგრაფირება ვენერის, სასტარტო მოედანი - კენედის კოსმოსური ცენტრიLC39B, რაკეტა-მატარებელი - ატლანტისი, გაშვება - 1989წ-ის 4 მაისი, ორბიტაზე გასვლა - 1990წ-ის 10 გვასტო.
NASA-ს პლანეტათაშორისი სადგური, რომელმაც პირველად განახორციელა ვენერას დეტალური და სრულმასშტაბიანი სარადარო რუკა პლანეტის ორბიტიდან.მოწყობილობა გაშვებული იქნა Atlantis STS-30 შატლის გამოყენებით 1989 წლის 4 მაისს და მუშაობდა 1994 წლის ოქტომბრამდე.
საწვავით აპარატის მასა 3,5 ტონაა, სიგრძე 4,6 მეტრი, რადარის ანტენის დიამეტრი 3,7 მეტრი.„მაგელანი“ აღჭურვილი იყო ორი კვადრატული მზის პანელით, გვერდითი სიგრძით 2,5 მ, მოწყობილობას არ ჰქონდა კამერები.რადარმა (ტალღის სიგრძე 12,6 სმ) შესაძლებელი გახადა კარტოგრაფიის განხორციელება 100-300 მეტრი გარჩევადობით და სიმაღლის გაზომვები 30-50 მეტრი სიზუსტით.მაგელანის შექმნის მთავარი კონტრაქტორი იყო მარტინ მარიეტა (ახლანდელი Lockheed Martin).
იხ. ვიდეო The Magellan Mission to Venus - MicroCosmo - We talk about the Magellan mission to map the planet Venus.
1970-იანი წლების ბოლოს, მეცნიერებმა მხარი დაუჭირეს ვენერას რადარის რუქების შექმნას. ისინი პირველად ცდილობდნენ კოსმოსური ხომალდის შექმნას, სახელწოდებით Venus Orbiting Imaging Radar (VOIR), მაგრამ ცხადი გახდა, რომ მისია ბიუჯეტის შეზღუდვებს სცდებოდა მომდევნო წლებში. VOIR მისია 1982 წელს გაუქმდა.
გამარტივებული რადარის მისიის წინადადება იყო რეკომენდაცია მზის სისტემის ძიების კომიტეტის მიერ და ეს იყო წარდგენილი და მიღებული, როგორც Venus Radar Mapper პროგრამა 1983 წელს. წინადადება მოიცავდა შეზღუდულ ფოკუსს და ერთ პირველად სამეცნიერო ინსტრუმენტს. 1985 წელს, მისიას ეწოდა მაგელანი, მეთექვსმეტე საუკუნის პორტუგალიელი მკვლევარის ფერდინანდ მაგელანის პატივსაცემად, რომელიც ცნობილია თავისი ძიებით, რუქებითა და დედამიწის გარშემო შემოვლით.
მისიის მიზნები მოიცავდა:
მიიღეთ ვენერას ზედაპირის თითქმის გლობალური რადარის სურათები, გარჩევადობით, რომელიც ექვივალენტურია ოპტიკური გამოსახულების 1.0 კმ ხაზის წყვილზე. (პირველადი)
მიიღეთ გლობალური ტოპოგრაფიული რუკა 50 კმ სივრცით და 100 მ ვერტიკალური გარჩევადობით.
მიიღეთ თითქმის გლობალური გრავიტაციული ველის მონაცემები 700 კმ გარჩევადობით და ორი-სამი მილიგალი სიზუსტით.
განავითარეთ პლანეტის გეოლოგიური სტრუქტურის გაგება, მისი სიმკვრივის განაწილებისა და დინამიკის ჩათვლით
ტოპოგრაფიული რუქა მაგელანის მონაცემების მიხედვით
კოსმოსური ხომალდი დააპროექტა და შექმნა მარტინ მარიეტ კომპანიამ და რეაქტიული ძრავის ლაბორატორია (JPL) მართავდა მისიას NASA-სთვის.ელიზაბეტ ბეიერი მსახურობდა პროგრამის მენეჯერად, ხოლო ჯოზეფ ბოისი NASA-ს შტაბ-ბინაში პროგრამის წამყვანი მეცნიერი იყო.JPL-ისთვის დუგლას გრიფიტი მუშაობდა მაგელანის პროექტის მენეჯერად, ხოლო რ. სტივენ სონდერსი იყო პროექტის წამყვანი მეცნიერი.ხარჯების დაზოგვის მიზნით, მაგელანის ზონდის უმეტესი ნაწილი შედგებოდა ფრენის სათადარიგო ნაწილებისგან და ხელახლა გამოიყენებოდა დიზაინის ელემენტების სხვა კოსმოსური ხომალდებიდან.
კოსმოსური ხომალდის ძირითადი ნაწილი, სათადარიგო ვოიაჯერის მისიებიდან, იყო 10 ცალმხრივი ალუმინის ავტობუსი, რომელიც შეიცავდა კომპიუტერებს, მონაცემთა ჩამწერებს და სხვა ქვესისტემებს.კოსმოსური ხომალდის სიმაღლე იყო 6,4 მეტრი და დიამეტრი 4,6 მეტრი.საერთო ჯამში, კოსმოსური ხომალდი იწონიდა 1035 კილოგრამს და ატარებდა 2141 კილოგრამი საწვავის მასას 3449 კილოგრამამდე
Thrusters, Star 48 გამაძლიერებელი და Forward Equipment Module-ის შიდა კომპონენტები
რადარის მონაცემების გარდა, მაგელანმა შეაგროვა რამდენიმე სხვა სახის სამეცნიერო გაზომვა.ეს მოიცავდა ვენერას გრავიტაციული ველის დეტალურ გაზომვებს, ატმოსფერული სიმკვრივის გაზომვებს და რადიოოკულტაციის მონაცემებს ატმოსფერული პროფილის შესახებ.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - გეოლოგია
კონტინენტური ქერქი
კონტიტეტური ქერქი - პლანეტების ქვოვანი საფარი - კონტინენტური ქერქის ილუსტრაცია (ნაცრისფერი - კონტინენტური ქერქი, ცისფერი - ზღვა, შავი - ოკეანური ქერქი, ყავისფერი - დედამიწის ქვედა მანტია)
კონტინენტების დანალექი, მეტამორფიზული და პიროგენული ქვოვანი საფარი. იგი ქერქის შემადგენლობაში შედის ოკეანურთან ერთად, რომელზეც (6.5 კმ) 5-ზე მეტჯერ სქელია (35 კმ), ხოლო თავისი ნაკლები სიმკვრივითა (2.83 გ/სმ^3) და მეტი სისქიდან გამომდინარე, ქერქის უფრო ზედა ნაწილზე მდებარეობს, კონკრეტულად კი კონტინენტური ქერქის 70% ზღვის დონეზე მდებარეობს. კონტინენტურ ქერქში მრავალი სახის გრანიტია, რომლებშიც ყველაზე გავრცელებული მინერალებისილიკატური და ალუმინური მინერალები არიან
გეოლოგებისა და სეისმოლოგების აზრით, კონტინენტური ქერქი ცხელი გამდნარი რკინის - მაგმის გაციების შედეგად წარმოიქმნა დაახლოებით 4 მლრდ. წლის წინ, რის პროცესსაც იმდენი დრო დასჭირდა, რომ მრავალი მეცნიერის აზრით, ზოგიერთი დიდი ზომის ქვა ჯერ კიდევ არ გაციებულა, მცირე ზომის მქონეების გამაგრებამ, ტემპერატურის დაწევამ 60-160 მლნ. წელი წაიღო, ხოლო კონტინენტური ქერქის ზედა ნაწილის - პლატფორმის ასაკი საშუალოდ 600 მლნ. წელია, რომელიც ცენტრალურ ამერიკაში მოიძებნება.
ვულკანური თაღის სისტემა
მეცნიერებს დიდი ხანია რაც სჯერათ, რომ კონტინენტური ქერქი ვულკანური თაღისგან (ვულკანების ჯაჭვი, რომლებიც ქვეშეცოცებული ფილის ზემოთ წარმოიქმნებიან, ხოლო ზედხედით თაღს ჰგვანან) წარმოიქმნება, ვინაიდან მათი მაგმა გეოქიმიურად ძალიან ჰგავს კონტინენტური ქერქის შემადგენლობას, თუმცა გეოლოგებს დადგენილი არ ჰქონდათ თუ ყოველივე ეს - მაგმის კონტინენტურ ქერქად ჩამოყალიბება - როგორ ხდებოდა იქიდან გამომდინარე, რომ ვულკანური თაღის ქვემოთ მდებარე ქერქი განსხვავებული იყო ზედაპირის კონტინენტური ქერქის ქვედა ნახევრისგან. 2016 წელს გამოქვეყნებული სტატიის მიხედვით, ზედაპირზე მდებარე ვულკანური თაღის ლავა და “პლუტონები“ - მაგმის ის ნაწილი, რომელიც ვულკანის ამოფრქვევის გარეშე გარდაიქმნება მყარ ნივთიერებად - დედამიწის ქვედა ნაწილში - ქვეშეცოცების ზონებში ჩადიან, ხოლო შემდეგ ზედაპირზე - თაღის ქერქზე - ერთიანდებიან, გროვდებიან. მეცნიერები ამ თეორიას განიხილავენ, რომლის მიხედვითაც დედამიწის კონტინენტური ქერქის ქვედა ფენა მოცემული პროცესის - ხელახალი დაშრევების (რელამინაციის) - შედეგად წარმოიქმნა.
იხ. ვიდეო - აფრიკა ორ ნაწილად იყოფა - როდის ველოდოთ მეექვსე ოკეანის წარმოშობას ? 2018 წლის ფაქტები - სრულიად მოულოდნელად, კენიაში უზარმაზარი ნაპრალი გაჩნდა, რამაც ახალი დისკუსია წარმოშვა აფრიკის ორ ნაწილად გაყოფასთან დაკავშირებით. თავსხმა წვიმების კვალდაკვალ, კილომეტრის სიგრძის უფსკრული ზრდას განაგრძობს. რეალურად ეს ყველაფერი უფრო ადრე დაიწყო ვიდრე 2 თვის წინ უბრალოდ ასეტი ჩქარი ტემპებით ნაპრალის ზრდას არავინ მოელოდა
ნაპრალის უცაბედი გამოჩენა დაკავშირებულია ამ რეგიონის ზონალურ სისუსტესთან და აფრიკის კონტინენტზე ამჟამად მიმდინარე რღვევასთან. წამყვანი ჰიპოთეზის მიხედვით, კონტინენტის რღვევა გამოწვეულია მიწისქვეშა სუპერცხელი ჭავლებით, რაც განაპირობებს აფრიკის ორად გახლეჩვას, კონტინენტის აღმოსავლეთ კიდის გასწვრივ. რამდენიმე წლის წინათ, ეთიოპიის უდაბნოებში ვულკანმა Erta Ale-მ გამოიღვიძა, რასაც ნიადაგში 60-კილომეტრიანი ნაპრალის გაჩენა მოჰყვა. ერტა ალე ერთადერთი ვულკანია მსოფლიოში, რომელსაც ორი ლავის ტბა აქვს და მის მიმართ მეცნიერებისა და მკვლევარების ინტერესი განუზომლად დიდია.
2010 წელს ლავის ტბის ფართობი მნიშვნელოვნად გაიზარდა და ნაპრალმა გაფართოება დაიწყო, რაც, მეცნიერების აზრით, აფრიკის კონტინენტის შუაზე გახლეჩისა და მეექვსე ოკეანის გაჩენის დასაწყისია.
საქმე ის გახლავთ, რომ აფრიკა ორ ტექტონიკურ ფილაზე მდებარეობს, რომლებიც ყოველწლიურად ერთმანეთს 2 სანტიმეტრით სცილდება. მეცნიერების ვარაუდით, ტექტონიკური ფილების მოძრაობა იმის მანიშნებელია, რომ კონტინენტი ორ ნაწილად იყოფა.
საბედნიეროდ, რღვევის პროცესს მილიონობით წელი დასჭირდება. დედამიწის ქერქი ამ ადგილას თანდათან გათხელდება, ჩაიძირება და ნელ-ნელა მის ადგილას ოკეანის წყლის ვიწრო ზოლი შემოვა.
კონტინენტების ორად გაყოფა საკმაოდ ჩვეულებრივი ამბავია. მაგალითად, ამ გზით გაჩნდა ატლანტის ოკეანეც. დააკვირდით, როგორ კარგად ჯდება ერთმანეთში აფრიკისა და სამხრეთ ამერიკის ფორმები. ერთ დროს ისინი ერთი კონტინენტის ნაწილი იყო, რომელიც შუაატლანტიკური ქედის წყალობით, თანდათან ორად გაიყო.
მიუხედავად იმისა, რომ მეცნიერებმა აფრიკის რღვევის შესახებ უკვე დიდი ხანია იციან, ვერ ხერხდებოდა გამომწვევი ზუსტი მიზეზის დადგენა. როგორც ზოგიერთი მტკიცებულება მიუთითებს, პროცესს იწვევს აღმოსავლეთ აფრიკის კიდეზე მიწისქვეშიდან მაღლა ამომავალი სუპერჭავლები, რომლებიც პირდაპირ ხვრეტს დედამიწის ქერქს.
სუპერჭავლები წარმოქმნის აღმოსავლეთ აფრიკის რღვევის ხაზს, რომელიც გადაჭიმულია 3000 კილომეტრზე, ადენის ყურიდან ზიმბაბვემდე. რღვევა 25 მილიონი წლის წინ დაიწყო და თანდათანობით, სომალისა და ნუბიის ტექტონიკური ფილების წყალობით, დასრულდება ორი სხვადასხვა კონტინენტური მასის წარმოქმნით. რღვევის მაჩვენებელი ამჟამად წელიწადში რამდენიმე მილიმეტრია და ასე გაგრძელების შემთხვევაში, ამ პროცესს მილიონობით წელი დასჭირდება.
მიუხედავად იმისა, რომ ვრცელი რღვევის სისტემის გამომწვევი მიზეზი მიწისქვეშ საკმაოდ ღრმად იმალება, რამდენიმე დღის წინ უცაბედად წარმოქმნილი 15 მ სიღრმისა და 20 მ სიგანის ნაპრალის გაჩენის კონკრეტული მიზეზი ამ ზონაში მოსული დიდი ოდენობით ნალექია.
რღვევის ზედაპირული გამოხატულება წარმოქმნის ვულკანიზმის ვრცელ ზონას, სეისმურ აქტივობას, მიწის აწევას და ჩავარდნას, ნაპრალებისა და ნახეთქების გაჩენას.
მილიონობით წლის შემდეგ, აფრიკის აღმოსავლეთი კიდე კონტინენტის დანარჩენ ნაწილს თავთხელი ზღვით გამოეყოფა. პროცესი არ შეჩერდება და ინდოეთის ოკეანეში შეცურდება უზარმაზარი ახალი კუნძული. დიდი ალბათობით, ამ კუნძულზე მოექცევა თანამედროვე ეთიოპიის, სომალის, კენიისა და ტანზანიის ტერიტორიები.
რელამინაცია კონტინენტური ქერქის კიდეზე იწყება, რომელიც წარმოქმნილია ძირითადად ოკეანეებში მდებარე დანალექი ქვებისგან, ხოლო ქვეშეცოცებებით გამოწვეული მიწისძვრების თუ ვულკანების ამოფრქვევის შედეგად (რაც ძალიან ხშირია ცეცხლოვან სარტყელში - წყნარი ოკეანის მომიჯნავე ტერიტორიებზე, სადაც ტექტონიკური ფილების ქვეშეცოცება, ურთიერთშეცოცება და და თარაზული გადაადგილება განაპირობებს მოცემული წყნაროკეანოვანი ტერიტორიების სეისმურ აქტიურობას, რაც ამ შემთხვევაში მოიცავს ხშირ ვულკანურ ამოფრქვევებს, მიწისძვრებსა, და მაშასადამე, ცუნამებს), ოკეანის ფსკერზე მდებარე დანალექი ქვები ხელახალი დაშრევების მეთოდით, კონტინენტური ქერქის ნაპირებზე ამოდიან, სადაც ოკეანური ქერქი კონტინენტურის ქვემოთაა შეცოცებული და საიდანაც მაგმა ამოდის რათა ვულკანური თაღი წარმოქმნას. როგორც კი ოკეანური ქერქი კონტინენტურის ქვემოთ შედის, თან ნალექებს, ლავასა და პლუტონურ ქვებს იყოლიებს თაღის ნაპირიდან, ხოლო როდესაც შესაბამისად, თაღის შემადგენელი ნივთიერებების კონცენტრაცია იკლებს, მასში არსებული მინერალები არასტაბილურნი ხდებიან, მომატებული წნევიდან და ტემპერატურიდან გამომდინარე კი ქიმიურ ცვლილებებს განიცდიან. ახალი მინერალები წარმოიქმნებიან, ნალექებისა და ქვების ნატეხები კი ვინაიდან თავიანთ გარშემო მდებარე ქერქის ქვებზე მკვრივები არიან - იძირებიან, თუმცა თუ ქვები კვარცის მინერალებით მდიდარნი არიან, მაშინ მათი სიმკვრივე იკლებს, და მაშასადამე, ზემოთ იწყებენ მოძრაობას მანამ, სანამ თაღოვანი ქერქის ქვედა ფენამდე მივლენ, სადაც დაგროვდებიან, გაერთიანდებიან. კონტინენტური ქერქის თითქმის თითოეული რეგიონის ასაკი აღემატება ოკეანური ქერქის ასაკს, ხოლო ვინაიდან კონტინენტური ქერქი იშვიათად ზიანდება და მუშავდება ქვეშეცოცების პროცესის შედეგად, მისი ზოგიერთი ნაწილის წარმოქმნის პერიოდი, მეცნიერების აზრით, დედამიწის ასაკს უტოლდება.
ალეუტის კუნძულები
მეცნიერებმა, რომელთაც სჯეოდათ, რომ კონტინენტური ქერქის წარმოქმნა ხელახალი დაშრევების გზით მიმდინარეობდა, თავიანთი ჰიპოთეტური მოდელი ალეუტის კუნძულებზე ჩაატარეს, სადაც მდებარე ვულკანური თაღის ლავა და პლუტონები გეოქიმიურად ძალიან ჰგავდა ამავე კუნძულის კონტინენტურ ქერქს, თუმცა თაღის ქვედა ქერქის ის ელემენტები, რომლებისგანაც გამოლეული იყო, უხვად შეხვდათ კონტინენტური ქერქის ქვედა ფენაში. იმის დასადგენად, თუ რამდენად ჰქონდა რელამინაციის პროცესს ქვედა კონტინენტური ქერქის წარმოქმნის შესაძლებლობა, მეცნიერებმა გამოთვალეს გამოყოფილი მაგმისა და პლუტონების სიმკვრივე იმ რაოდენობის ტემპერატურისა და წნევის ზეწოლის ქვეშ, როგორიც ქვეშეცოცების ზონებშია და დაადგინეს, რომ ალეუტის კუნძულებზე მდებარე ლავის დაახლოებით 44 პროცენტი, ხოლო პლუტონების 78 პროცენტი იყო ქვეშეცოცების ზონის გარემოებების ქვეშ ნაკლებად მკვრივი, ვიდრე ქერქის პერიდოტიტი, რამაც დაადასტურა, რომ თუ ალეუტიის არხის ნაწილები ქვეშეცოცების ზონაში, 90-120 კმ-ით ქვემოთ და 700°C-ზე მეტი ტემპერატურის ქვეშ ჩავლენ, მაშინ თაღოვანი ლავები და პლუტონები ამოტივტივდებიან და ქერქის ქვედა ნაწილში გაერთიანდებიან, სადაც კონტინენტური ქერქის ქვედა ნაწილის მსგავს გეოქიმიურ აგებულებას მიიღებენ. მეცნიერებმა ასეთივე ცდები ჩაატარეს სხვადასხვა არხებზე და დაადგინეს, რომ ალასკაზე, თალკეეტნას ტერიტორიაზე, ლავის 48%, ხოლო პლუტონების 37% არის ნაკლებად მკვრივი ქერქის პერიდოტიტებთან შედარებით, პაკისტანის ტერიტორიაზე ქოჰისტანის ლავის 36 პროცენტი, პლუტონების კი - 29%. რელამინაციის პროცესით კონტინენტური ქერქის წარმოქმნა ასევე სამხრეთ კალიფორნიაში შეინიშნება, სადაც თიხოვანი ქვები და ქერქის პერიდოტიტები თავიანთზე ნაკლებად მკვრივი ნივთიერებებით არიან გარშემორტყმული.
კრატონები არიან კონტინენტური ლითოსფეროს ყველაზე ძველი და მდგრადი ნაწილები, რომლებიც, ძირითადად, კონტინენტების შიგნით, ღრმად მდებარეობენ. არსებობს ორი ტიპის კრატონი:
1. ფაროვანი - პრეკამბრიული (ყველაზე ძველი და ხანგრძლივი გეოლოგიური ხანა, რომლის დროსაც ჩამოყალიბდა კონტინენტები) ქვებისაგან შემდგარი, რომლებიც მუდმივად ზედაპირზე ამოდიან.
ორივე მათგანს გეოლოგები ინტენსიურად იკვლევენ რათა დედამიწის ისტორიისა და წარმომავლობის შესახებ რაც შეიძლება მეტი ინფორმაცია მიიღონ.
ვენერა
იქიდან გამომდინარე, რომ დედამიწასა და ვენერას დაახლოებით ერთნაირი ზომა აქვთ, საშუალოდ საერთო მანძილით არიან დაშორებულები მზისგან და ერთმანეთს ძალიან ჰგვანან, მეცნიერებს მუდმივად სურდათ, რომ მისი ქერქი გამოეკვლიათ და დედამიწისასთან შეედარებინათ.
1990 წელს, კოსმოსურმა რაკეტა მაგელანმა ვენერას შესახებ დაადგინა, რომ მის ქერქს ბაზალტური აგებულება აქვს მუქი ფერის დანატეხებული ისეთივე ტიპის ქვებით, როგორებიც დედამიწის ოკეანეების გარშემო სანაპიროებზე მდებარეობს. ვენერას ისეთი ამაღლებული ადგილების შესახებ, როგორებიცაა აფროდიტეს მიწა და იშტარის მიწა, გაირკვა, რომ ბაზალტური ლავისგან არიან შემდგარნი, ხოლო უფრო მცირე ზომის ბორცვების სავარაუდო შემადგენლობას, ძირითადად, ვულკანური ქვები და გრანიტი წარმოადგენს, თუმცა რადარის მიერ შეგროვებული ინფორმაციის მიხედვით, ბორცვები უფრო ბაზალტისა და ბაზალტოვანი წარმომავლობის ნივთიერებებისგანაა წარმოქმნილი. მაგელანის მიერ შეგროვილი ინფორმაციის გამოკვლევის შედეგად დადგინდა, რომ ვენერაზე ფილების ტექტონიკას დიდი ზეგავლენა არ აქვს პლანეტაზე მიმდინარე ამა თუ იმ პროცესებზე, ხოლო მის მთელ ზედაპირზე ამოფრქვეული ლავის რაოდენობა იმდენივეა, რამდენსაც ჰავაის ერთ-ერთი ვულკანი - კილაუეა ამოსტყორცნის.
მაგელანის კოსმოსური ხომალდი
მეცნიერების აზრით, ძირითადი ქერქი მზის სისტემის შექმნისას წარმოიქმნა, რომლის დროსაც გამოყოფილი ენერგიით საწყისი პროტოპლანეტა გადნა, ხოლო გამდნარი ქვის გაციებისას, მაგმაში არსებული ზოგიერთი მინერალის კრისტალი ნაადრევად გაცივდა და გამდნარი პროტოპლანეტიდან გამოეყო, რის შემდეგაც დაბალი სიმკვრივის მქონე კრისტალები მაგმაზე ტივტივებდნენ, საბოლოოდ კი მთვარეზე არსებულ თეთრ მთებად გარდაიქმნენ.
მეცნიერების მიერ გეოქიმიური თუ გეოფიზიკური კვლევების ჩაატარების შედეგად დადგინდა რომ მეორეული ქერქი წარმოიქმნება მას შემდეგ, რაც რადიოაქტიური ელემენტების თანდათან აკუმულირების, დაგროვების შედეგად ნელა გამოსხივებული სითბო პლანეტის ქვოვან ქერქს ადნობს და იწვევს ბაზალტური ლავების ამოფრქვევას სწორედ ისე, როგორც ვენერასა და მარსზე წარმოიქმნა მეორეული ქერქი.
ჩინურ-კორეული კრატონი
კრატონები არიან კონტინენტური ლითოსფეროს ყველაზე ძველი და მდგრადი ნაწილები, რომლებიც, ძირითადად, კონტინენტების შიგნით, ღრმად მდებარეობენ. არსებობს ორი ტიპის კრატონი:
1. ფაროვანი - პრეკამბრიული (ყველაზე ძველი და ხანგრძლივი გეოლოგიური ხანა, რომლის დროსაც ჩამოყალიბდა კონტინენტები) ქვებისაგან შემდგარი, რომლებიც მუდმივად ზედაპირზე ამოდიან.
გ. ფრეგეს კრიტიკამ დააჩქარა ჰესერლის მიერ ფსიქოლოგიზმის უარყოფა. მეცნიერებათა ფილოსოფიის დაფუძნების ახალი პოზიცია ჰუსერლმა ჩამოაყალიბა „ლოგიკური გამოკვლევების“ 2 ტომში (1900-1901). I ტომის გამო იგი ანტიფსიქოლოგიზმის მედროშედ აღიარეს, II ტომის გამო კი ფსიქოლოგიზმის დაცვა დააბრალეს, რადგან დროსა და სივრცეში მოცემული ფაქტის ცვალებადობაში ინვარიანტული ზედროულის ძიების გზას დესკრიფციული ფაიქოლოგია უწოდა. ჰუსერლი ცოდნის ობიექტურობის საფუძვლებს სუბიექტურობაში — ობიექტების შესახებ ჩვენს ცოდნაში ეძიებდა, რასაც ხელი შეუწყო მისმა შეხვედრამ ვ. დილთაისთან ( 1905 ). განავითარა „ფილოსოფიის, როგორც მკაცრი მეცნიერების„ (1911) იდეა. ეს იდეა დაიცვა შრომაში „იდეები წმინდა ფენომენოლოგიისა და ფენომენოლოგიური ფილოსოფიისათვის“ (დაწერა 3 წიგნად, 1913 გამოიცა პირველი — „ზოგადი შესავალი ფენომენოლოგიაში“, სხვები კი ჰუსერლის სიკვდილის შემდეგ).
ჰუსერლი არ კმაყოფილდებოდა მიღწეულით, მუდამ ახალ დასაბუთებას ეძებდა თავისი ფენომენოლოგიისათვის. იგი თანდათან მეტ როლს ანიჭებდა წმინდა სუბიექტურობას, როგორც ჩვენი ცოდნის მაკონსტიტუირებელს. ამგვარი ტრანსცენდენტალური იდეალიზმით მას სურდა დაედგინა ბ. ბოლცანოს გავლენით გაზიარებული „თავისთავადი ჭეშმარიტების“ ბუნება. თუმცა არც ეს და არც „თავად საგნებისაკენ“ სწრაფვა არ ნიშნავდა ჰუსერლისთვის ცნობიერების ინტენსიურობას; ამიტომ მისი ფენომენოლოგია ტრანსცენდენტალური ეგოლოგიის (მოძღვრება აბსოლუტური „მეს“ შესახებ) სახეს იღებს: სუბიექტი ფენომენებს, როგორც ცნობიერების ნაკადს მყარ ელემენტების, არსების ჭვრეტით აყალიბებს. ჰუსერლი ამ მიზნით ითვისებს რ. დეკარტის, ი. კანტისა და სხვათა შეხედულებებს. სხვა შრომებში ჰუსერლი ცდილობს ახლებურად დაასაბუთოს ის შეხედულებანი, რომლებიც მოცემულია მის ძირითად ნაშრომში „იდეები...“ (1913). ეგზისტენციალიზმის აღმოცენების შემდეგ ჰუსერლი განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევდა საკუთარი მეთოდით გაგებულ ემპირიულ ადამიანს და სოციალურ გარემოს. ამის შედეგია ნაშრომი „ევროპული მეცნიერების კრიზისი და ტრანსცენდენტალური ფენომენოლოგია“ (1936).
ჰუსერლის გავლენას განიცდიდნენ კ. იასპერსი, მ. ჰაიდეგერი, ნ. ჰარტმანი, მ. შელერი, ჟ. პ. სარტრი, მ. მერლო-პონტი და სხვები. ოციანი წლების დასაწყისში ჰუსერლის სემინარების აქტიური მონაწილე იყო პროფ. კ. ბაქრაძე. ჰუსერლის კვლევის ცენტრი მრავალ ქვეყანაშია, არქივი და გამომცემლობა — ლუვენში.
იხ. ვიდეო ედმუნდ ჰუსერლი დროის თეორია - ფენოლოგია О темпоральности нашего сознания, о сознании как источнике времени, о ретенции и протенции. И немного об искусстве!
აზროვნების დომინანტები
ჰუსერლის ფილოსოფიურმა ევოლუციამ, მიუხედავად მისი მგზნებარე ერთგულებისა ერთი იდეისადმი (და შესაძლოა სწორედ ამის გამო), განიცადა მრავალი მეტამორფოზა. თუმცა, შემდეგი ვალდებულებები უცვლელი დარჩა:
მკაცრი მეცნიერების იდეალი;
ფილოსოფიის გათავისუფლება შემთხვევითი გარემოდან;
ფილოსოფოსის რადიკალური ავტონომია და პასუხისმგებლობა;
სუბიექტურობის "სასწაული".
ჰუსერლი მიმართავს ფილოსოფიას, რომელსაც, მისი აზრით, შეუძლია აღადგინოს დაკარგული კავშირი ადამიანთა ღრმა საზრუნავებთან. ის არ არის კმაყოფილი ლოგიკური და დედუქციური მეცნიერებების სიმკაცრით და მეცნიერების, ისევე როგორც ევროპული კაცობრიობის კრიზისის მთავარ მიზეზს ხედავს თანამედროვე მეცნიერების უუნარობასა და უქონლობაში, გადაჭრას ღირებულებისა და მნიშვნელობის პრობლემები. აქ ნაგულისხმევი რადიკალური სიმკაცრე არის მცდელობა მიაღწიოს ყოველგვარი ცოდნის „ძირებს“ ან „საწყისებს“, თავიდან აიცილოს ყველაფერი საეჭვო და თავისთავად მიღებული. მათ, ვინც გადაწყვიტა ამის გაკეთება, ღრმად უნდა გაეგო თავისი პასუხისმგებლობა. ეს პასუხისმგებლობა არ შეიძლება ვინმეს გადაეცეს. ამით იგი მოითხოვდა მკვლევარის სრულ მეცნიერულ და მორალურ ავტონომიას.
როგორც ჰუსერლი წერდა, „ჭეშმარიტი ფილოსოფოსი არ შეიძლება იყოს თავისუფალი: ფილოსოფიის არსებითი ბუნება მდგომარეობს მის უკიდურესად რადიკალურ ავტონომიაში“. აქედან გამომდინარეობს ყურადღება სუბიექტურობაზე, ცნობიერების შეუქცევად და ფუნდამენტურ სამყაროზე, რომელსაც ესმის საკუთარი და სხვათა არსებობა. ჰუსერლის ცხოვრება და სამეცნიერო მოღვაწეობა სრულად შეესაბამებოდა ინდივიდუალური ავტონომიის, აზროვნების კრიტიკისა და ეპოქის წინაშე პასუხისმგებლობის ყველაზე მკაცრ მოთხოვნებს. ამ ძლიერმა თვისებებმა შთაბეჭდილება მოახდინა ბევრ სტუდენტზე, რომელთა ნაყოფიერი თანამშრომლობით ჩამოყალიბდა ფენომენოლოგიური მოძრაობა. ყველა სტუდენტი ინარჩუნებდა უცვლელ პატივისცემას იმის მიმართ, ვისაც ევალებოდათ აზროვნების დასაწყისი, თუმცა არც ერთი მათგანი არ გაჰყვა ჰუსერლს დიდი ხნის განმავლობაში
