ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 სუნ ძი

 (გამარტივებული ჩინური): 孙子 ტრადიციული ჩინური: 孫子；ფინინი: sūnzi (დაბადების სახელი სვენ უ გამარტივებული ჩინური: 孙武 ტრადიციული ჩინური: 孫武; ფინინი: sūnwǔ) — ჩინელი მხედართმთავარი და სამხედრო თეორეტიკოსი. დაიბადა ცის სამეფოში. სამხედრო ხელოვნების ტრაქტატის — „სამხედრო ხელოვნების“ ავტორი. ომს განიხილავდა უმნიშვნელოვანეს მოვლენად, რომელზეც დამოკიდებულია სახელმწიფოს ბედი. ომის მომზადებაში დიდ როლს ანიჭებდა პოლიტიკას.

ტრადიციულად, სუნ ძის ცხოვრების თარიღები თარიღდება 544-496 წლებით. ე. თუმცა, სუნ ძის ნამუშევრების ახალი გაფართოებული ვერსია, რომელიც ნაპოვნია 1972 წელს ჰანის ეპოქის დასაწყისის სამარხში, იძლევა საფუძველს დათარიღდეს მისი შექმნა ძვ.წ. V საუკუნის მეორე ნახევრით. ე. (ძვ. წ. 453-403 წწ.). და როგორც ჩინელი, ისე დასავლელი მეცნიერების მიერ ჩატარებული არაერთი შემდგომი კვლევის შედეგები მიუთითებს იმაზე, რომ სუნ ძი შესაძლოა იდენტური იყოს რეალური ისტორიული პირის, სარდალი სუნ ბინისა, რომელიც ცხოვრობდა ცის სამეფოში ძვ.წ. მე-4 საუკუნეში. ე. (დაახლოებით ძვ. წ. 380-325 წწ.) მეომარი სახელმწიფოების პერიოდში. სუნ ცი-ს კიდევ ერთი ისტორიული პროტოტიპი ჰქვია Wu Zixu. სუნ ცუს შესახებ ბიოგრაფიული ცნობები ჩაწერილია სიმა ქიანმა თავის ისტორიულ ჩანაწერებში. სუნ ცუს სახელი იყო "ვუ". ის დაიბადა ცის სამეფოში. სუნ ძი მსახურობდა დაქირავებულ მეთაურად პრინც ჰელუის ვუს სამეფოში.

სუნ ძის "ომის ხელოვნება" "ბამბუკის წიგნის" სახით - იმპერატორ ციანლონგის (1736-1795) დროის ჯიანდუ. რივერსაიდის კალიფორნიის უნივერსიტეტის კოლექციიდა

სიმა ციანის თქმით, პრინცმა ჰელუიმ მიიწვია სუნ ძი სამხედრო საკითხებზე სასაუბროდ. თავისი ხელოვნების საჩვენებლად მეთაურმა უფლისწულს სთხოვა მისთვის ჰარემები გადაეცა. სუნ ძიმ ხარჭები ორ ჯგუფად დაყო, თითოეული მათგანი მთავარი ხარჭის სათავეში დააყენა, თითოეულს თითო ჰალბერდი მისცა და დაიწყო სამხედრო ბრძანებების ახსნა. რაზმებმა შეადგინეს საბრძოლო წყობა. როდესაც სუნ ძიმ დაიწყო ბრძანება "მარჯვნივ", "მარცხნივ", "წინ" - არავინ ასრულებდა ბრძანებებს, მაგრამ ყველამ უბრალოდ იცინოდა. ეს რამდენჯერმე მოხდა. შემდეგ სუნ ძიუმ თქვა: თუ ბრძანებები არ შესრულდა, ეს მეთაურების ბრალია. და მან ბრძანა ორი მთავარი ხარჭის სიკვდილით დასჯა. პრინცმა გააცნობიერა, რომ ეს ხუმრობა არ იყო, დაიწყო სიკვდილით დასჯის გაუქმების მოთხოვნა, მაგრამ სუნ ძიმ თქვა, რომ ომში მეთაური უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე მმართველი და ვერავინ ბედავს მისი ბრძანებების გაუქმებას. ხარჭები სიკვდილით დასაჯეს. ამის შემდეგ ყველა ქალმა კბილები დააჭირა და დაიწყო ბრძანებების რეგულარულად შესრულება. თუმცა, როდესაც პრინცი გამოიძახეს ჯარების განხილვისთვის, პრინცი არ გამოჩენილა. სუნ ძიმ უსაყვედურა პრინცს, რომ მას მხოლოდ სამხედრო საქმეებზე შეეძლო ლაპარაკი. მიუხედავად ამისა, როდესაც სამხედრო საშიშროება გაჩნდა, პრინცი იძულებული გახდა დაერეკა სუნ ცუ და მიენდო მას ჯარი და სუნ ძიმ მნიშვნელოვანი გამარჯვებები მოიპოვა. როგორც ჯარების მეთაურმა, სუნ ძიუმ დაამარცხა ჩუს ძლიერი სამეფო, დაიპყრო მისი დედაქალაქი, ქალაქი იინგი და დაამარცხა ცისა და ჯინის სამეფოები. მისი გამარჯვებების წყალობით, ვუს სამეფომ გაზარდა თავისი ძალა და გახდა ცივილიზებული ჩინეთის ერთ-ერთი სამეფო, რომელსაც ხელმძღვანელობდნენ ჯოუს დინასტიის მეფეები, ხოლო მეფე ჰელუი გახდა "ჟუჰოუს" ნაწილი - ოფიციალურად აღიარებული დამოუკიდებელი საკუთრების მმართველები. ძვ.წ IV საუკუნეში. ე. ვეი ლაო ზი წერდა: „იყო ადამიანი, რომელსაც მხოლოდ 30 000 ჯარისკაცი ჰყავდა და ჩინეთში არავის შეეძლო წინააღმდეგობის გაწევა.ს ვინ არის? პასუხი: სუნ ძი. პრინც ჰელუის თხოვნით, სუნ ძიმ დაწერა ტრაქტატი ომის ხელოვნების შესახებ[2], რომელსაც ტრადიციულად უწოდებენ ომის ხელოვნება (თარგმანი ნ.ი. კონრადის, ვ.ა. შაბანის, ვ.ვ. მალიავინის მიერ). შემდეგ ის დაბრუნდა მშობლიურ Qi სამეფოში და იქ მალევე გარდაიცვალა. საუკუნეების შემდეგ სუნი კლანის წევრებმა (სუნ ჯიანი, სუნ ცე, სუნ კუანი), რომლებიც ცხოვრობდნენ სამი სამეფოს ეპოქაში, აცხადებდნენ, რომ წარმოშობით სუნ ცუდან იყვნენ

იხ. ვიდეო - 10 Советов Чтобы Всегда Побеждать | Мысли китайского стратега и мыслителя Сунь-цзы | Цитаты

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             შარლოტ ბრონტე                                                      

(დ. 21 აპრილი, 1816 — გ. 31 მარტი, 1855) — ინგლისელი მწერალი. იგი დაიბადა 1816 წელს თორნტონში (იორკშირი), მღდვლის სახლში.

შარლოტის მამამ, პატრიკ ბრონტემ, რომელსაც ცოლი ადრე გარდაეცვალა, რვა შვილიდან ოთხი, პასტორ უილსონის ქალთა სკოლაში მიაბარა, სადაც მდიდართა ოჯახებისთვის აღმზრდელებს ამზადებდნენ. ამ სასწავლებელში ყოფნისას შარლოტის უფროსი დები ჭლექით დაავადდნენ და გარდაიცვალნენ. პასტორ უილსონის სასწავლებლიდან გამოყვანილი შარლოტი კერძო პანსიონს მიაბარეს. კერძო პანსიონის დამთავრების შემდეგ შარლოტმა იქვე დაიწყო აღმზრდელად მუშაობა, შემდეგ იგი მოეწყო იორკში, ერთ-ერთი ფაბრიკანტის ოჯახში, სადაც მრავალი დამცირება გადაიტანა. მისმა ამაყმა ხასიათმა ვერ გაუძლო დამცირებას და იორკიდან ბრიუსელში გადავიდა, სადაც მუშაობა ერთ-ერთ პანსიონში ინგლისური ენის მასწავლებლად დაიწყო.

შარლოტმა და თავისმა ორმა დამ — ემილიმ და ენმა ადრეულ ასაკში დაიწყეს ლექსებისა და რომანების წერა. შარლოტის სამწერლო სარბიელი წარუმატებლობით აღსავსე გამოდგა, მაგრამ მწერალი ამ დაბრკოლებებმა სულიერად ვერ გატეხა. მისი პირველი რომანი იყო „მასწავლებელი“ რომელიც მწერალს ყველა გამომცემლობამ უკანვე დაუბრუნა. რობერტ საუთიმაც შარლოტის ლექსები უკან დააბრუნა და თან წერილში დიდაქტიკური დარიგებებიც დაურთო: მწერლობა ქალის საქმე არ არისო.

მაგრამ ამ დარიგებამაც რომანების წერაში მწერალს ხელი ვერ შეუშალა. 1847 წელს მან გამოაქვეყნა ახალი რომანი „ჯეინ ეარი“, რომელმაც მწერალს დიდი წარმატება მოუტანა. 1850 წელს წიგნი დაიბეჭდა რუსულ ჟურნალ-გაზეთებში, რამაც რუსი მკითხველი საზოგადოება აღაფრთოვანა, მაგრამ მათაც არ გამორჩენიათ წიგნის ნაკლოვანებები.

                                                                         

                                     ჯეინ ეარი

                                                                                   

ჯეინ ეარი-ი პირველი გამოცემა

„ჯეინ ეარი“ (ინგლ. Jane Eyre) დაწერილია შარლოტ ბრონტეს (Charlotte Brontë) მიერ. პირველად გამოქვეყნდა 1847 წელს ლონდონში. წარმოადგენს ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილი ინგლისურ რომანს. თავიდან ბრონტემ მას ასე უწოდა: ჯეინ ეარი: ავტობიოგრაფია, რომელიც მან კურერ ბელის (Currer Bell) ფსევდონიმით გამოსცა. ეს ავტორისათვის უცაბედი წარმატება აღმოჩნდა. რომანის მეორე გამოცემა შარლოტმა ინგლისელ ნოველისტს, ვილიამ მეიკპის ტეკერეის (William Makepeace Thackeray) მიუძღვნა. ”ჯეინ ეარის” პერსონაჟ მისტერ როჩესტერის მსგავსად უილიამ თეკერეისაც ჰყავდა ჭკუიდან შეშლილი ცოლი, რომელმაც დიდხანს იცოცხლა, მაგრამ მორჩენით ვეღარ მორჩა. თეკერეის შარლოტ ბრონტე ყოველთვის თავის მასწავლებლად თვლიდა, იქნებ, რაღაც სიმპათიებიც ჰქონდა მის მიმართ. თუმცა, ბრონტე 1854 წელს ცოლად გაჰყვა მღვდელ არტურ ბელა ნიკოლსს, 1855 წელს კი გარდაიცვალა.

იხ. ვიდეო შარლოტა ბრონტეს"ჯეინ ეარი" სასიყვარულო რომანი./ვსტუმრობ bookshop.ge-ს მაღაზიას.

რომანი პირველად 1847 წელს გამოსცა ლონდონის გამომცემლობამ Smith, Elder & Co (Smith, Elder & Company) სათაურით Jane Eyre: An Autobiography; ავტორის სახელი იმალებოდა ფსევდონიმით Currer Bell. გამოცემისთანავე წიგნმა დაიმსახურა მკითხველთა სიყვარული და კარგი შეფასებები კრიტიკოსებისგან, მათ შორის უილიამ თეკერეისგან, რომელსაც ბრონტემ მიუძღვნა მეორე გამოცემა.

იხ. ვიდეო Джейн Эйр - Все серии подряд

რუსეთი აცხადებს, რომ მის ტერიტორიულ წყლებში ამერიკული წყალქვეშა ნავი შევიდა. პენტაგონი ამას უარყოფს.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -   რუსეთი აცხადებს, რომ მის ტერიტორიულ წყლებში ამერიკული წყალქვეშა ნავი შევიდა. პენტაგონი ამას უარყოფს.

აშშ-ის ვირჯინიის კლასის ბირთვული წყალქვეშა ნავი (აქივის ფოტო)

რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ განაცხადა, იხ. ბმულზე წყარო რომ მარშალ შაპოშნიკოვის ხომალდმა სპეციალური საშუალებები გამოიყენა ამერიკული ატომური წყალქვეშა ნავის წინააღმდეგ, რომელიც რუსული სააგენტოს ცნობით, კურილის კუნძულებზე ქვეყნის ტერიტორიულ წყლებში შევიდა. პენტაგონი ამტკიცებს, რომ ამერიკული წყალქვეშა ნავები რუსეთის წყლებში არ შესულან. რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებაში ნათქვამია, რომ ინციდენტი 12 თებერვალს, მოსკოვის დროით 10:40 საათზე, კურილის ჯაჭვში, ურუპის კუნძულთან წვრთნების დროს მოხდა. რუსი სამხედროების ცნობით, იქ აღმოაჩინეს ამერიკული ვირჯინიის კლასის წყალქვეშა ნავი. მის ეკიპაჟს დაევალა დაუყოვნებლივ გამოსულიყო ზედაპირზე, მაგრამ წყალქვეშა ნავმა არ შეასრულა მოთხოვნა. ”ხმოვანი წყალქვეშა კომუნიკაციის რეჟიმში, უცხოური წყალქვეშა ნავის ეკიპაჟს მიეცა შეტყობინება რუსულ და ინგლისურ ენებზე: ”თქვენ ხართ რუსეთის ტერიტორიულ წყლებში. სასწრაფოდ ამოდით ზედაპირზე!" ამერიკული წყალქვეშა ნავის ეკიპაჟმა უგულებელყო რუსული მხარის მოთხოვნა", - ნათქვამია თავდაცვის სამინისტროს განცხადებაში. რუსეთის ფედერაციის თავდაცვის სამინისტრომ იტყობინება, რომ ამის შემდეგ სამხედროებმა გამოიყენეს „შესაბამისი საშუალებები“, მაგრამ არ დაუკონკრეტებიათ რა სახის საშუალებებზეა საუბარი. ბრიტანეთის თავდაცვის სამინისტრომ განუცხადა, თუ როგორ შეეჯახა რუსული წყალქვეშა ნავი ბრიტანულ ფრეგატს ბრიტანეთის თავდაცვის მინისტრი: ჩვენი სანაპიროების გასწვრივ რუსული წყალქვეშა ნავები მოძრაობენ ოპერაცია "დამცველი": როგორ, რატომ და რა უფლებით გაიარა ბრიტანულმა გამანადგურებელმა ყირიმის სანაპიროზე რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ცნობით, ამის შემდეგ „ამერიკულმა წყალქვეშა ნავმა გამოიყენა თვითმავალი სიმულატორი, რათა გააორმაგოს სამიზნე რადარზე და აკუსტიკური მართვის საშუალებებზე და მაქსიმალური სიჩქარით დატოვა რუსეთის ფედერაციის ტერიტორიული წყლები“. თუმცა, აშშ-ის ინდო-წყნარი ოკეანის სარდლობის სპიკერმა კაილ რაინსმა შაბათს საღამოს განაცხადა, რომ ამერიკული წყალქვეშა ნავები არ შესულან რუსეთის წყლებში. ”რუსული პრეტენზია, რომ ჩვენ მათ ტერიტორიულ წყლებში ვმოქმედებთ, სიმართლეს არ შეესაბამება,” - თქვა მან. ”მე არ გავაკეთებ კომენტარს ჩვენი წყალქვეშა ნავების ზუსტ ადგილმდებარეობაზე, მაგრამ ჩვენ ვფრინავთ, ვცურავთ და უსაფრთხოდ ვმოქმედებთ საერთაშორისო წყლებში”

იხ. ვიდეო - "დიდი ომის ზღვარზე": სამხედრო ექსპერტმა შეაფასა დავა რუსეთსა და შეერთებულ შტატებს შორის კურილის სანაპიროზე წყალქვეშა ნავის გამო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -   აღორძინების ეპოქის ექიმი, ბოტანიკოსი, ალქიმიკოსი,        ასტროლოგი და ოკულტისტი უდიდესი მისტოკოსი                                                                მეცნიერი

                             პარაცელსუსი

პარაცელსუსი (ნამდვილი სახელი და გვარი ფილიპუს ავრეოლუს თეოფრასტუს ბომბასტუს ფონ ჰოენჰაიმი; დ. 1493 ან 1494 — გ. 24 სექტემბერი, 1541, ზალცბურგი) — აღორძინების ეპოქის ექიმი, ბოტანიკოსი, ალქიმიკოსი, ასტროლოგი და ოკულტისტი. განათლება მიიღო იტალიის ქალაქ ფერარაში. დაახლოებით 1515 წელს მიენიჭა ექიმის წოდება; იყო ბაზელის უნივერსიტეტის პროფესორი (1526) და ქალაქის ექიმი. ბევრს მოგზაურობდა ევროპაში. გამოდიოდა სქოლასტიკური მედიცინისა და გალენოსის ავტორიტეტის ბრმა აღიარების წინააღმდეგ, მათ უპირისპირებდა დაკვირვებისა და ცდის მეთოდს. უარყოფდა მოძღვრებას ადამიანის სხეულის 4 წვენის შესახებ და მიაჩნდა, რომ ორგანიზმში მიმდინარე ყველა პროცესი ქიმიური პროცესია. პარაცელსუსი შეისწავლიდა ქიმიური ელემენტებისა და შენაერთების სამკურნალო მოქმედებას, ქიმია დაუახლოვა მედიცინას და ამრიგად გახდა იატროქიმიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. გამოყოფდა მცენარეებიდან წამლებს და ტინქტურის, ექსტრაქტისა და ელექსირის სახით იყენებდა სამკურნალოდ. პარაცელსუსმა განავითარა იმ დროისათვის ახალი წარმოდგენა დოზირების შესახებ; სამკურნალოდ იყენებდა მინერალური წყაროების წყალს, მიუთითა ცალკეული დაავადებების სამკურნალოდ სპეციფიკური საშუალებების (მაგალითად, ვერცხლისწყალი ათაშანგის სამკურნალოდ) ძიებისა და გამოყენების აუცილებლობაზე. პარაცელსუსმა შექმნა მოძღვრება „არქეზე“ — უმაღლეს სულიერ პრინციპზე, რომელიც თითქოს არეგულირებს ორგანიზმის ცხოველმოქმედებას. პარაცელსუსმა აგრეთვე საფუძველი ჩაუყარა ტოქსიკოლოგიას.

იხ. ვიდეო პარაცელსუსის ბიოგრაფია - ჯადოქარი, ალქიმიკოსი, ექიმი, მკურნალი - Биография Парацельса – мага, алхимика, врача, целителя

მისი სიცოცხლის ბოლო წლები, ტრაქტატები "ფილოსოფია" (1534), "საიდუმლო ფილოსოფია" (პირველი გამოცემა ითარგმნა ფლამანდურად, 1533), "დიდი ასტრონომია" (1531) და ნატურფილოსოფიის რამდენიმე მცირე ნაშრომი, მათ შორის. "ნიმფების წიგნი, სილფები, პიგმეები, სალამანდერები, გიგანტები და სხვა სულები" (1536). ამის შემდეგ იგი ეწვია მეჰენს, კარინტიას, კარნიოლას და უნგრეთს და საბოლოოდ დასახლდა ზალცბურგში, სადაც მიიწვია ბავარიის გრაფმა პალატინის, საიდუმლო მეცნიერებების დიდმა მოყვარულმა, ჰერცოგ ერნსტმა. იქ პარაცელსუსმა საბოლოოდ შეძლო ენახა თავისი შრომის ნაყოფი და მოიპოვა დიდება. და ბოლოს, მას შეუძლია დაკავდეს სამედიცინო პრაქტიკით და დაწეროს სამუშაოები, არ ინერვიულოს, რომ ხვალ, ალბათ, სხვა ქალაქში მოუწევს გადასვლა. აქვს საკუთარი სახლი გარეუბანში, ოფისი და ლაბორატორია. 1541 წლის 24 სექტემბერს, ზალცბურგის სანაპიროზე, სასტუმრო White Horse-ის პატარა ოთახში, იგი გარდაიცვალა ხანმოკლე ავადმყოფობის შემდეგ (48 წლისა და სამი დღის ასაკში). იგი დაკრძალეს ქალაქის ეკლესიის წმ. სებასტიანი. მისი გარდაცვალების გარემოებები ჯერ კიდევ გაურკვეველია, მაგრამ უახლესი კვლევა ადასტურებს მისი თანამედროვეების ვერსიას, რომლის თანახმად, პარაცელსუსს, სადილის დროს, მოღალატურად დაესხნენ თავს ერთ-ერთი მკურნალის, მისი მტრების მიერ დაქირავებული ბანდიტები. ქვაზე დაცემის შედეგად მან თავის ქალა მოიტეხა, რასაც რამდენიმე დღის შემდეგ სიკვდილი მოჰყვა.

იხ. ვიდეო Paracelsus of Hohenheim By Manly P. Hall - “Paracelsus was a true' patron of medicine. He sought to lift the science from the mummery and bungling of the mediocre and establish it as a divinely-inspired and divinely-overshadowed science. He declared Nature to be the true physician and that most doctors did more harm than good by preventing Nature from having her perfect works.” Paracelsus of Hohenheim By Manly P. Hall. This article is taken from, “The All-Seeing Eye”, volume 3 No. 19.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ელონ მასკის პრეზენტაცია 2022: რა თქვა                            მილიარდერმა Starship-ზე 

ტეხასში, აშშ, მაშინ 2022 წლის 10 თებერვლის საღამო იყო. ილონ მასკმა, რომელიც იმყოფება ვარსკვლავური ბაზის (Starbase) ტერიტორიაზე, სტუმრებს და მაყურებლებს განუცხადა Starship-ის განვითარებაში პროგრესის შესახებ, კომპანიის სამომავლო გეგმების შესახებ, Raptor-ის ძრავებთან და მთვარის ლანდერთან წარმატებებზე და ასევე გაუზიარა ახალი ანიმაციური ვიდეო.

იხ. ვიდეო Анимация SpaceX Starship (Февраль 2022, upscale)

რა თქვა ელონ მასკმა პრეზენტაციაზე

ღონისძიება საათნახევარზე ცოტა ნაკლებს გაგრძელდა. ერთ-ერთი ყველაზე დიდი კითხვა იყო როდის განხორციელდებოდა Starship კოსმოსური ხომალდის პირველი ორბიტალური ფრენა. ფაქტია, რომ ამ მოვლენის თარიღი მუდმივად " გადაინაცვლა". ამის მთავარი მიზეზი იყო არა რაკეტის მზადყოფნა, არამედ ფედერალური საავიაციო ადმინისტრაციის (FAA) ნებართვა - FAA-მ ნებართვა არ გასცა.

მასკმაგანაცხადა თუ FAA ამას არ მისცემს ნებართვას, SpaceX გადაიტანს Starship სისტემის ტესტებს მექსიკის ყურის მეორე მხარეს - კანავერალის კონცხში, ფლორიდაში. ეს გაშვებას მინიმუმ ექვსი თვით გადაიდოს, რადგან საჭირო იქნება ინფრასტრუქტურის ახალ ადგილას აღჭურვა.

ამჟამად მიმდინარეობს მუშაობა ტეხასის შტატში, Starbase-ში გამშვები კომპლექსის მშენებლობაზე. პარალელურად, მსგავსი კომპლექსი აშენდება ფლორიდაში, კეიპ კანავერალში, მიუხედავად იმისა, ამტკიცებს თუ არა FAA გაშვებას ბოკა ჩიკადან. ფლორიდაში გამშვები პუნქტი No. 39-A ხელახლა აღიჭურვება Starship-ის გაშვებისთვის - ადრინდელი გაშვებები Apollo-სა და Space Shuttle-ის პროგრამების ფარგლებში ხდებოდა მისგან. მაშასადამე, შეგვიძლია ვივარაუდოთ, რომ ეს არის ყველაზე ლეგენდარული გამშვები პუნქტი შეერთებულ შტატებში

იხ. ვიდეო ილონ მასსკის მიარ პრეზეტირება მსოფლიოში ყველაზე დიდი რაკეტის

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                   მჟაუნმჟავა

 ორგანული ნაეთი. ქიმიური ფორმულაა C₂H₂O₄. სახელი მომდინარეობს მცენარე მჟაველასაგან, რომელიც მას შეიცავს. არის უფერო, კრისტალური, მყარი ნივთიერება, რომელიც წყალში გახსნისას წარმოქმნის ასევე უფერო ხსნარს. მჟაუნმჟავას მარილებს ეწოდებათ ოქსალატები. მისი ნახევრად გაშლილი ფორმულა არის ${\displaystyle {\ce {HOOCCOOH}}}$, სადაც ორი ნახშირბადის ატომები უკავშირდება ერთმანეთს, შეიცავს ორ კარბოქსილის ფუნქციურ ჯგუფს, ამიტომაც მჟაუნმჟავა არის უმარტივესი დიკარბოქსილ მჟავა.

მჟაუნმჟავა არის უფრო ძლიერი მჟავა ვიდრე ძმარმჟავა. არის აღმდგენი აგენტი. შედის ბევრი საკვები პროდუქტის შემადგენლობაში. კონცენტრირებული მჟაუნმჟავა საშიშია კანზე მოხვედრის დროს და იწვევს დამწვრობას

იხ. ვიდეო 2.5% მჟაუნმჟავა.

პირველად მჟაუნმჟავას მარილი 1745 წელს მიიღო ბოტანიკოსმა და ფიზიკოსმა ჰერმან ბურჰავესმა. მან მარილის გამოყოფა მოახერხა მცენარე მჟაველასაგან.

1776 წელს შვედმა ქიმიკოსებმა, კარლ ვილჰელმ შეელემ და ტორბერნ ბერგმანმა მიიღეს მჟაუნმჟავა საქაროზას მოქმედებით კონცენტრირებულ აზოტმჟავასთან.

1824 წელს გერმანელმა ქიმიკოსმა ფრიდრიხ ვიოლერმა მჟაუნმჟავა მიიღო ციანოგენის მოქმედებით ამიაკის წყალხსნართან^[. ეს ექსპერიმენტი შესაძლოა იყოს პირველი ექსპერიმენტი, როდესაც მიიღეს ნატურალური პროდუქტი.

მიღება

მჟაუნმჟავას წარმოებაში იღებენ კარბოჰიდრატების დაჟანგვით. მიღების თანამედროვე მეთოდი არის სპირტების კარბონილაცია, რის შედეგადაც მიიღება მჟაუნმჟავას დიესტერი:

4 ROH + 4 CO + O₂ → 2 (CO₂R)₂ + 2 H₂O

ამ მეთოდით ყოველწლიურად დაახლოებით 120 000 ტონა მჟაუნმჟავა იწარმოება.

მიღება ლაბორატორიაში

ლაბორატორიაში მას იღებენ საქაროზას დაჟანგვით კონცენტრირებული აზოტმჟავათი. კატალიზატორად იყენებენ მცირე რაოდენობით ვანადიუმის პენტოქსიდს. ასევე ღებულობენ აზეოტროპული დისტილაციით.

რეაქციები

pK_a — მჟავის დისოციაციის კონსტანტა.

C₂O₄H₂ ⇌ C₂O₄H⁻ + H⁺ pK_a = 1.27

C₂O₄H⁻ ⇌ C₂O₄2− + H⁺ pK_a = 4.27

მას ახასიათებს ისეთი რეაქციები, რომლებიც ახასიათებთ ჩვეულებრივ კარბონმჟავებს. მჟაუნმჟავა წარმოქმნის ესტერებს, როგორიცაა, მაგალითად, დიმეთილის ოქსალატი. მჟაუნმჟავა და ოქსალატები იჟანგებიან პერმანგანატით ავროკატალიზატორული რეაქციისას

პირველად მჟაუნმჟავას მარილი 1745 წელს მიიღო ბოტანიკოსმა და ფიზიკოსმა ჰერმან ბურჰავესმა. მან მარილის გამოყოფა მოახერხა მცენარე მჟაველასაგან.

1776 წელს შვედმა ქიმიკოსებმა, კარლ ვილჰელმ შეელემ და ტორბერნ ბერგმანმა მიიღეს მჟაუნმჟავა საქაროზას მოქმედებით კონცენტრირებულ აზოტმჟავასთან.

1824 წელს გერმანელმა ქიმიკოსმა ფრიდრიხ ვიოლერმა მჟაუნმჟავა მიიღო ციანოგენის მოქმედებით ამიაკის წყალხსნართან. ეს ექსპერიმენტი შესაძლოა იყოს პირველი ექსპერიმენტი, როდესაც მიიღეს ნატურალური პროდუქტი.

იხ. ვიდეო

მიღება

მჟაუნმჟავას წარმოებაში იღებენ კარბოჰიდრატების დაჟანგვით. მიღების თანამედროვე მეთოდი არის სპირტების კარბონილაცია, რის შედეგადაც მიიღება მჟაუნმჟავას დიესტერი:

4 ROH + 4 CO + O₂ → 2 (CO₂R)₂ + 2 H₂O

ამ მეთოდით ყოველწლიურად დაახლოებით 120 000 ტონა მჟაუნმჟავა იწარმოება.

მიღება ლაბორატორიაში

ლაბორატორიაში მას იღებენ საქაროზას დაჟანგვით კონცენტრირებული აზოტმჟავათი. კატალიზატორად იყენებენ მცირე რაოდენობით ვანადიუმის პენტოქსიდს. ასევე ღებულობენ აზეოტროპული დისტილაციით.

რეაქციები

pK_a — მჟავის დისოციაციის კონსტანტა.

C₂O₄H₂ ⇌ C₂O₄H⁻ + H⁺ pK_a = 1.27

C₂O₄H⁻ ⇌ C₂O₄2− + H⁺ pK_a = 4.27

მას ახასიათებს ისეთი რეაქციები, რომლებიც ახასიათებთ ჩვეულებრივ კარბონმჟავებს. მჟაუნმჟავა წარმოქმნის ესტერებს, როგორიცაა, მაგალითად, დიმეთილის ოქსალატი. მჟაუნმჟავა და ოქსალატები იჟანგებიან პერმანგანატით ავროკატალიზატორული რეაქციისას

იხ. ვიდეო Щавелевая Кислота ! Творит ли она чудеса? Чистим Находки!!!

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                 იოჰან გოტფრიდ ჰერდერი

(გერმ. Johann Gottfried Herder; დ. 25 აგვისტო, 1744 — გ. 18 დეკემბერი, 1803) — გერმანელი კულტურის ისტორიკოსი, სოციოლოგი, კრიტიკოსი და პოეტი. საფუძველი ჩაუყარა ხელოვნებისა და კულტურის ისტორიულ გაგებას.

დაიბადა 1744 წლის 25 აგვისტოს აღ. პრუსიაში, მორუნგენში, მექანიკოსების ოჯახში. დაამთავრა კენიგსბერგის უნივერსიტეტის საღვთისმეტყველო ფაკულტეტი. მშობლიურ ქვეყანაში იოჰანს საფრთხე ემუქრებოდა, ამიტომაც 1764 წელს რიგაში გაემგზავრა, სადაც სასულიერო სასწავლებელში პედაგოგად მუშაობდა. გოტფრიდმა ლიტერატურული მოღვაწეობაც რიგაში დაიწყო. 1766 წელს, გოეთეს დახმარებით, ვაიმარში დამკვიდრდა, სადაც კარის მოძღვრის თანამდებობა მიიღო. 1788 წელს იმოგზაურა იტალიაში. იოჰანი 1803 წლის 18 დეკემბერს გარდაიცვალა ვაიმარში.

• „იდეები კაცობრიობის ისტორიის ფილოსოფიისათვის“.

• ადამიანი კონკრეტული სოციალური გარემოს (ნაციის) ნაწილია.
• ლიტერატურა და, მთლიანად, კულტურა დამოკიდებულია ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე: კლიმატზე, ენაზე, ზნე-ჩვეულებებზე, ცხოვრების წესზე, კონკრეტული ისტორიული პერიოდის სპეციფიკურ პირობებზე.
• კაცობრიობა, ინდივიდის მსგავსად, გადის ახალგაზრდობისა და სიბერის საფეხურებს.
• „ოქროს საუკუნე“ მომავალშია საძიებელი.
• ადამიანი, როგორც ცოცხალი არსება, ბუნების კანონზომიერებებს ექვემდებარება, თუმცა დანარჩენი ცოცხალი არსებებისაგან მას განასხვავებს გონიერება, საზოგადოებრივი ურთიერთობანი და ენა, რომლებიც წმინდა ადამიანური არსებობის ფორმებს წარმოადგენენ.
• ისტორია ადამიანთა ძალისხმევით იქმნება, ადამიანი ბუნების ძალების ნაწილი და გაგრძელებაა. ეს ძალები, გარემო პირობების სახით, გავლენას ახდენენ ისტორიასა და კულტურაზე, მაგრამ საზოგადოებრივი განვითარება მაინც შინაგან კანონზომიერებებზე, კერძოდ, კულტურის უფრო ადრეული ფორმების ათვისებაზეა დამოკიდებული. ადამიანები ითვისებენ და ამდიდრებენ წინა თაობების გამოცდილებას.
• კულტურის ელემენტებს შორის უმნიშვნელოვანესი ენაა.
• ადამიანთა საზოგადოებისა და კულტურის განვითარება არ ექვემდებარება არავითარ საბოლოო მოზანს, მაგალითად, სახელმწიფოს შექმნას. არსებობს მრავალი ხალხი, რომლთაც არ ჰქონიათ სახელმწიფო, მაგრამ ამის გამო სულაც არ არიან უბედურნი.

იხ. ვიდეო Простые истории. Писатель и теолог, историк культуры Гердер Иоганн Готфрид

ვოლუცია ჰერდერი აღწერილია როგორც პროტო-ევოლუციური მოაზროვნე ზოგიერთი მეცნიერების ისტორიკოსის მიერ, თუმცა ეს კამათობდნენ სხვების მიერ. რაც შეეხება დედამიწაზე ცხოვრების ისტორიას, ჰერდერმა შესთავაზა ნატურალისტური და მეტაფიზიკური (რელიგიური) იდეები, რომელთა გარჩევა და ინტერპრეტაცია რთულია. იგი ცნობილი იყო არსებობის დიდი ჯაჭვის შეთავაზებით. თავის წიგნში ბერძნებიდან დარვინამდე, ჰენრი ფეირფილდ ოსბორნი წერდა, რომ „ზოგადად იგი მხარს უჭერს ცხოვრების ქვედა და უმაღლესი ფორმების გარდაქმნის დოქტრინას, უწყვეტი გარდაქმნის ქვედადან უფრო მაღალ ტიპებზე და კანონს. სრულყოფილება." თუმცა, ბიოგრაფი ვულფ კეპკე არ დაეთანხმა და აღნიშნა, რომ "ბიოლოგიური ევოლუცია ცხოველებიდან ადამიანთა სახეობამდე იყო მისი აზროვნების მიღმა, რომელიც ჯერ კიდევ ღვთაებრივი შემოქმედების იდეის გავლენით იყო

იხ. ვიდეო The Philosophy of Johann Gottfried von Herder -