ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                               კვების ჯაჭვი

 ხაზოვანი სისტემა ერთმანეთთან დაკავშირებულ კვებით ქსელში. დაწყებული პროდუცენტებიდან (როგორიცაა ბალახები ან ხეები), დამთავრებული რედუცენტებით (მაგ. სოკოები და ბაქტერიები. კვების ჯაჭვი გვიჩვენებს, თუ რამდენად არიან ორგანიზმები ერთმანეზე დამოკიდებულნი იმის მიხედვით, თუ რას ჭამენ ისინი. კვების ჯაჭვი პირველად შეისწავლა აფრიკულ - არაბული წარმოშობის მეცნიერმა ალ-ჯაჰიზმა IX საუკუნეში. მოგვიანებით უფრო ცნობილი გახდა 1927 წლის ჩარლზ ელტონის წიგნში, ამავე ნაწარმოებში საუბარი იყო საკვები ქსელის მნიშვნელობაზე.

კების ჯაჭვის სრუქტურა - კვებითი ჯაჭვი არის რგოლების დაკავშირებული ხაზოვანი სტრუქტურა, რომელთაგან თითოეული დაკავშირებულია მეზობელ რგოლებთან ურთიერთობით „საკვები - მომხმარებელი“. ორგანიზმების ჯგუფები, მაგალითად, კონკრეტული ბიოლოგიური სახეობები, მოქმედებენ ჯაჭვის რგოლებად. კავშირი ორ რგოლს შორის მყარდება, თუ ორგანიზმების ერთი ჯგუფი მეორე ჯგუფის საკვებად მოქმედებს. ჯაჭვის პირველ რგოლს არ აქვს წინამორბედი, ანუ ამ ჯგუფის ორგანიზმები არ იყენებენ სხვა ორგანიზმებს საკვებად, როგორც მწარმოებლები. ყველაზე ხშირად ამ ადგილას მცენარეები, სოკოები, წყალმცენარეები გვხვდება. ჯაჭვის ბოლო რგოლის ორგანიზმები არ მოქმედებენ როგორც საკვები სხვა ორგანიზმებისთვის.

თითოეულ ორგანიზმს აქვს ენერგიის გარკვეული რეზერვი, ანუ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ჯაჭვის თითოეულ რგოლს აქვს თავისი პოტენციური ენერგია. ჭამის პროცესში საკვების პოტენციური ენერგია მის მომხმარებელს გადადის. პოტენციური ენერგიის ბმულიდან ბმულზე გადაცემისას 80-90%-მდე იკარგება სითბოს სახით. ეს ფაქტი ზღუდავს კვებითი ჯაჭვის სიგრძეს, რომელიც ბუნებაში ჩვეულებრივ არ აღემატება 4-5 რგოლს. რაც უფრო გრძელია ტროფიკული ჯაჭვი, მით ნაკლებია მისი ბოლო რგოლის წარმოება საწყისის წარმოებასთან მიმართებაში.

იხ. ვიდეო - ბუნება, V კლასი - კვებითი ჯაჭვები

ტროფიკული ბადე  - ჩვეულებრივ, ჯაჭვის თითოეული რგოლისთვის შეგიძლიათ მიუთითოთ არა ერთი, არამედ რამდენიმე სხვა რგოლი, რომელიც დაკავშირებულია მასთან ურთიერთობით „საკვები - მომხმარებელი“. ასე რომ, ბალახს ჭამენ არა მხოლოდ ძროხები, არამედ სხვა ცხოველებიც და ძროხები საკვებია არა მხოლოდ ადამიანებისთვის. ასეთი რგოლების ჩამოყალიბება კვებით ჯაჭვს უფრო რთულ სტრუქტურად – ტროფიკულ ქსელად აქცევს.

ტრპიკული დონე - ტროფიკული დონე არის ჩვეულებრივი ერთეული, რომელიც აღნიშნავს მანძილს მწარმოებლებისგან მოცემული ეკოსისტემის ტროფიკულ ჯაჭვში.

ზოგიერთ შემთხვევაში, კვების ქსელში შესაძლებელია ცალკეული ბმულების დაჯგუფება დონეებად ისე, რომ ერთი დონის ბმულები იმოქმედონ შემდეგი დონისთვის მხოლოდ როგორც საკვები. ამ დაჯგუფებას ტროფიკულ დონეს უწოდებენ.

იხ. ვიდეო - Что такое пищевые цепи. Составление модели пищевых цепей

კვების ჯაჭვების სახეები

არსებობს კვებითი ჯაჭვის ორი ძირითადი ტიპი - საძოვრები და დეტრიტალი.

საძოვრების ტროფიკულ ჯაჭვში (საძოვრების ჯაჭვში) საფუძველს ქმნიან ავტოტროფული ორგანიზმები, შემდეგ არიან ბალახოვანი ცხოველები, რომლებიც მოიხმარენ მათ, 1-ლი რიგის მომხმარებლები (მაგალითად, ზოოპლანქტონი იკვებება ფიტოპლანქტონებით), შემდეგ მე -2 რიგის მომხმარებლები (მაგალითად, თევზი, რომელიც მოიხმარს ზოოპლანქტონს), მე-3 რიგის მომხმარებლები (მაგალითად, პაიკი, რომელიც სხვა თევზებით იკვებება). კვებითი ჯაჭვები განსაკუთრებით გრძელია ოკეანეში, სადაც მრავალი სახეობა (მაგალითად, ტუნა) მეოთხე რიგის მომხმარებლების ადგილს იკავებს.

დეტრიტულ ტროფიკულ ჯაჭვებში (დაშლის ჯაჭვები), რომლებიც ყველაზე გავრცელებულია ტყეებში, მცენარეული წარმოების უმეტესი ნაწილი პირდაპირ არ მოიხმარება ბალახისმჭამელ ცხოველებს, მაგრამ კვდება, შემდეგ იშლება საპროტროფული ორგანიზმებით და მინერალიზდება. ამრიგად, დეტრიტალური ტროფიკული ჯაჭვები იწყება დეტრიტუსიდან (ორგანული ნაშთები), მიდიან მიკროორგანიზმებთან, რომლებიც იკვებებიან მასზე, შემდეგ კი დეტრიტუს მიმწოდებლებთან და მათ მომხმარებლებთან - მტაცებლებთან. წყლის ეკოსისტემებში (განსაკუთრებით ევტროფიულ წყლის ობიექტებში და ოკეანის დიდ სიღრმეებში), მცენარეებისა და ცხოველების წარმოების ნაწილი ასევე შედის კვებითი კვების ჯაჭვებში.

ხმელეთის ნამსხვრევების კვების ჯაჭვები უფრო ენერგო ინტენსიურია, რადგან ავტოტროფული ორგანიზმების მიერ შექმნილი ორგანული მასის უმეტესი ნაწილი რჩება გამოუყენებელი და კვდება, წარმოქმნის დეტრიტს. გლობალური მასშტაბით, საძოვრების ჯაჭვების წილი შეადგენს ავტოტროფების მიერ შენახული ენერგიისა და ნივთიერებების დაახლოებით 10%-ს, ხოლო 90 პროცენტი შედის ციკლში დაშლის ჯაჭვების მეშვეობით.

იხ. ვიდეო - What Is A Food Chain? | The Dr. Binocs Show | Educational Videos For Kids

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            სადესანტო გემი

დიდი სადესანტო გემი პროექტი 775

სამხედრო ხომალდების კლასი, რომლებიც განკუთვნილია პერსონალის, იარაღისა და სამხედრო აღჭურვილობის გადასაზიდად (ტრანსპორტირებისთვის, მიწოდებისთვის), რომლებსაც შეუძლიათ დაშვება გაუმართავ სანაპიროზე.

დანუშნულება

სადესანტო თავდასხმის გემების მთავარი დანიშნულებაა საზღვაო თავდასხმის ძალების დაშვება, იარაღისა და სამხედრო აღჭურვილობის მიწოდება, აგრეთვე ტვირთების მიწოდება არასასურველი სანაპირო ზონებისთვის (პლაჟები, მონაკვეთები და სხვა). ასევე, სადესანტო გემები შეიძლება ჩაერთონ ფლოტის საზღვაო ბაზისა და ლოგისტიკური მხარდაჭერის პუნქტების (PMTO) მომარაგებაში. ამისათვის მათ აქვთ გამაგრებული კორპუსის სტრუქტურა, თუ ეს შესაძლებელია, მცირე მონახაზი და ბრტყელი ფსკერი. გარდა ამისა, სადესანტო გემებს ზოგჯერ ენიჭებათ პირდაპირი საცეცხლე მხარდაჭერის როლი სადესანტოში, რისთვისაც ისინი აღჭურვილია ქვემეხი არტილერიით, მრავალჯერადი სარაკეტო სისტემებით (MLRS), ზოგი კი იძლევა საბრძოლო შვეულმფრენების და თავდასხმის თვითმფრინავების განლაგებას. სადესანტო ხომალდები შეიძლება აღჭურვილი იყოს საზენიტო ტყვიამფრქვევით, საზენიტო არტილერიით და საზენიტო სარაკეტო სისტემებით საკუთარი და სადესანტო ჯარებისთვის პირდაპირი საჰაერო თავდაცვის დაშვების პერიოდში. გარდა ამისა, სადესანტო ხომალდებზე სახანძრო დამხმარე ვერტმფრენების და თავდასხმის თვითმფრინავების დაყრის შემთხვევაში, ეს უკანასკნელი ასევე მონაწილეობს საჰაერო თავდაცვის ამოცანების გადაჭრაში, საჰაერო-ჰაერი მართვადი რაკეტების გამოყენებით.

იხ. ვიდეო - Только что! Еще один крупный десантный корабль Черноморского флота РФ «внезапно» оказался в ремонте - Только что! Еще один крупный десантный корабль Черноморского флота РФ «внезапно» оказался в ремонте

მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ

"Zubr" - სადესანტო ჰოვერკრაფტის ყველაზე დიდი კლასი (სხვა სადესანტო გემებთან შედარებით მცირეა)

აშშ-ს საზღვაო ძალების დიდი სატანკო სადესანტო ხომალდი Maricopa County. იგი გადაეცა სამხრეთ ვიეტნამის საზღვაო ძალებს, როგორც Da Nang, საიდანაც იგი დაიპყრო ჩრდილოეთ ვიეტნამის არმიამ 1975 წელს.

სსრკ-ში სადესანტო ჰოვერკრაფტმა განსაკუთრებული განვითარება მიიღო. გარდა ამისა, იყო (მაგრამ არასდროს დასრულებულა, თუმცა ისინი მიიყვანეს ექსპერიმენტული სერიის გამოშვებამდე) სამუშაოები ამფიბიური ეკრანოპლანების შექმნაზე.

                                                                        

,,ზურბი'' უმსხვილესი სადესანტო კლასის საჰაერო ბალიშებზე ხომალდი

გემების გარდა, რომლებსაც შეუძლიათ უშუალოდ ჯარების დაშვება სანაპიროზე, ზოგიერთი ქვეყანა, განსაკუთრებით შეერთებული შტატები, იყენებს ძალიან დიდ გემებს, როგორც სადესანტო გემებს - ეგრეთ წოდებულ "უნივერსალურ სადესანტო გემებს" (UDK) საბჭოთა და თანამედროვე რუსულის მიხედვით. კლასიფიკაცია (ამერიკის შეერთებული შტატების საზღვაო ძალების კლასიფიკაციის მიხედვით - ინგ. სადესანტო ვერტმფრენი თავდასხმა (LHA) და ინგლისური სადესანტო ვერტმფრენის დოკი (LHD)). ეს არის დიდი ხომალდები, რომლებიც აერთიანებენ ერთდროულად რამდენიმე ფუნქციას - პერსონალის ტრანსპორტირება (2000-მდე ადამიანი) იარაღით და აღჭურვილობით, დასაჯდომი პალატა მცირე სადესანტო ხომალდისთვის და ფრენის გემბანი ჰანგარით გადამზიდავზე დაფუძნებული თავდასხმის სატრანსპორტო ვერტმფრენების დასაყრდენისთვის, გადამზიდავი. -დაფუძნებული ნაღმმტყორცნი ვერტმფრენები, გადამზიდავზე დაფუძნებული სახანძრო დამხმარე ვერტმფრენები და გადამზიდავზე დაფუძნებული თავდასხმის თვითმფრინავები (ფაქტობრივად, თავდასხმის მებრძოლები) მოკლე აფრენით და ვერტიკალური დაშვებით. UDC ასევე არის სადესანტო ოპერაციისა და საავადმყოფოს შტაბის ადგილმდებარეობა.

უნივერსალური სადესანტო გემი

საბჭოთა კავშირში ტარავას ტიპის ამერიკული უნივერსალური სადესანტო გემების გამოჩენასთან ერთად, ჩატარდა კვლევები მსგავსი ტიპის საკუთარი გემისთვის (პროექტი 11780) ადმირალ გორშკოვის ავიამზიდზე . პროექტი არ განხორციელებულა. მიუხედავად ამისა, პროექტი 1174-ის დიდი სადესანტო ხომალდები შეიარაღებულნი იყვნენ ოთხი კა-29 გემის საბრძოლო შვეულმფრენით.

იხ. ვიდეო - Serna-class Landing Craft - The Serna class, Russian designation Project 11770, is a class of air cavity system landing craft constructed for the Russian Navy. Twelve boats were built by Vostochnaya Verf between 1994 and 2014. Four boats of the export project 11771 were built in

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         Rotary Rocket

Rotary Rocket Roton ATV მუდმივი ჩვენება მოხავეს კოსმოსურ პორტში

ინდუსტრია აერონავტიკა

დაარსდა 1996 წელს

დაშლილი 2001 წ

ძირითადი ადამიანები გარი ჰადსონი (აღმასრულებელი დირექტორი, საბჭო)

ბევინ მაკკინი (CTO, საბჭო)

ფრედერიკ ჯარუსო (CFO, საბჭო)

ენ ჰადსონი (CAO)

უოლტ ანდერსონი (ბორტი)

ტომ კლენსი (ბორტი)

პროდუქტები Roton

Rotary Rocket Company იყო კოსმოსური კომპანია 1990-იანი წლების ბოლოს. მისი დამფუძნებლები იყვნენ ერთ-ერთი პირველი, ვინც აღიარა, რომ ცივი ომის დასასრული წარმოადგენდა მნიშვნელოვან გადასვლას კოსმოსის მილიტარიზაციისგან ახალ სამოქალაქო ხელმძღვანელობით, კომერციული კოსმოსური ინდუსტრიისკენ. 1996 წელს ჩამოყალიბდა Rotary Rocket Company ამ განვითარებადი ბაზრისთვის.

კომპანიამ შეიმუშავა Roton გამშვები მანქანა, როგორც სრულად ხელახალი გამოყენებადი ერთსაფეხურიანი ორბიტაზე (SSTO) პილოტირებადი კოსმოსური ხომალდი. დიზაინი თავდაპირველად შეიმუშავა ბევინ მაკკინიმ, რომელმაც ის გარი ჰადსონს გაუზიარა. როტონი მიზნად ისახავდა დედამიწის დაბალ ორბიტაზე ტვირთის გაშვების ხარჯების შემცირებას ათჯერ.

როტარიმ მიიპყრო მედიის მნიშვნელოვანი ყურადღება, ისევე როგორც ანგელოზი ინვესტორების საინჟინრო კაპიტალი და გახსნა საინჟინრო დიზაინისა და ტესტირების ცენტრი 45,000 კვადრატული ფუტის (4,200 მ2) დაწესებულებაში Mojave Air and Space Port-ში, Mojave, California. მათი მანქანების ფიუზელაჟი დაამზადა Scaled Composites-მა იმავე აეროპორტში, ხოლო კომპანიამ შეიმუშავა ახალი ძრავის დიზაინი და მბრუნავი ფრთების სადესანტო სისტემა. სრულმასშტაბიანმა სატესტო მანქანამ 1999 წელს სამი ფრენის ტესტი ჩაატარა, მაგრამ თანამგზავრების გაშვების ბაზარზე კოლაფსმა გამოიწვია კომპანიის დახურვა 2001 წლის დასაწყისში.

იხ. ვიდეო - Самая безумная ракета в истории!

საწარმოს წარმოშობა

ბევინ მაკკინი რამდენიმე წლის განმავლობაში ფიქრობდა გამშვები მანქანის იდეაზე ვერტმფრენის პირების გამოყენებით, როდესაც ჟურნალმა Wired-მა სთხოვა გარი ჰადსონს დაეწერა სტატია კონცეფციის შესახებ. შედეგად მიღებულმა სტატიამ გამოიწვია მილიარდერ უოლტ ანდერსონის დაფინანსების ვალდებულება, რომელიც გაერთიანდა ავტორის ტომ კლენსის თავდაპირველ ინვესტიციასთან და საშუალებას მისცა კომპანიას დაეწყო. ჰადსონსა და მაკკინის შეუერთდნენ თანადამფუძნებლები ფრედერიკ ჯარუსო, დენ დელონგი, ჯეიმს გროტი, ტომ ბროსი და ენ ჰადსონი, რომლებმაც ერთად დააარსეს კომპანია 1996 წლის ოქტომბერში.

ახალი და ღია ბიზნეს მოდელი

დაარსებული და სათაო ოფისი სილიკონის ველში, თავიდანვე Rotary Rocket Company-მა აეროკოსმოსური ინდუსტრიის მიმართ ახალი მიდგომა მიიღო.

ინდუსტრიის წარმოშობის შედეგად თავდაცვითი კონტრაქტებით, ინდუსტრიის პრაქტიკა იყო გაშვების ფასი „ღირებულება + ფიქსირებული საფასური“ საფუძველზე; შესაძლოა, გასაკვირი არ არის, რომ ამან მიდრეკილება გააჩინა ხარჯების ამაღლებაზე და გახადა გაშვების ფასები არაპროგნოზირებადი მომხმარებლებისთვის. Rotary-მ გამოიყენა გარკვეულწილად რადიკალური მიდგომა, რათა შეეფასებინა თავისი სერვისები ბაზრის მიხედვით და არა მისი ხარჯების საფუძველზე. შემდეგ ის ცდილობდა ხარჯების შემცირებას პოტენციური მოგების გაზრდის მიზნით.

იხ. ვიდეო - Roton The Rotary Rocket - Half Rocket - Half Helicopter -  On vacation I had a chance to visit the Rotary Rockets Roton test vehicle at Mojave Air and Space Port, so, for everyone that's never heard of this, here's the story of how some engineers planned to revolutionize space launched by combining a helicopter and a rocket. And the helicopter part might have been the most realistic part of their plan.

კომპანია მთლიანად ეყრდნობოდა კერძო დაფინანსებას და არა სახელმწიფო სუბსიდიებს. და მიუხედავად მისი ინოვაციური მანქანის დიზაინისა, კომპანია დარჩა მთლიანად ორიენტირებული თავის ბიზნეს მისიაზე. იგი ამტკიცებდა, რომ მთავრობამ უნდა იყიდოს გაშვების სერვისები კერძო კომპანიებისგან, ისევე როგორც სხვა სერვისებს, ვიდრე აიძულოს კერძო კომპანიები, შეიძინონ გაშვებები მთავრობისგან ან სახელმწიფო კონტრაქტორებისგან - ეს იმ დროისთვის ძალიან რადიკალური იდეა იყო.

ანალოგიურად, იმ დროს, როდესაც ინდუსტრიას ჰქონდა ძალიან კონსერვატიული დაქირავების პრაქტიკა და ცნობილი იყო იმით, რომ თანამშრომლებს საქონელად ექცეოდა, კომპანიამ გადაწყვიტა დაქირავებულიყო საუკეთესო ადამიანები, რომლებსაც იპოვიდა, განურჩევლად წარმომავლობისა, და გადაეხადა მათთვის კარგად - მათ შორის აქციების მინიჭება. ვარიანტები ყველა თანამშრომლისთვის, პრაქტიკა, რომელიც იმ დროისთვის აეროკოსმოსურ ინდუსტრიაში გაუგონარი იყო. მან შესთავაზა სადაზღვევო შეღავათები თავისი ლგბტ თანამშრომლების შიდა პარტნიორებს ათი წლით ადრე, სანამ დანარჩენ ინდუსტრიას მიჰყვებოდა. და აშკარად მამაკაცებით დომინირებულ ინდუსტრიაში, მისი მენეჯმენტის ნახევარი ქალი იყო.

ინდუსტრიის უმეტესობისგან განსხვავებით, რომელიც წარმოიქმნა თავდაცვის ინდუსტრიიდან და, ამრიგად, ფარულად მოქმედებდა, Rotary Rocket Company ღია იყო და საჯარო განხილვასაც კი იწვევდა - იქამდე მიდიოდა, რომ მწერალს ნება დართეს ეცხოვრა გუნდთან ერთად. შეხვედრები და თანამშრომლების გასაუბრება მათი შეხედულებისამებრ.

იხ. ვიდეო - Rotary Rocket Roton

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              მელატონინი

 ეპიფიზის მთავარი ჰორმონი, ცირკადული რითმის მარეგულირებელი. უძილობის დროს, „ბიოლოგიური საათის“ კორექტირებისთვის მას აბების სახით მიიღებენ.ჰორმონი მელატონინი აღმოჩენილ იქნა 1958 წელს ა.ბ. ლერნერის მიერ. მისი რაოდენობა ადამიანის ორგანიზმში რიტმულად იცვლება, კონკრეტულად კი, როგორც წესი, ღამით, შუა ღამიდან დილის ხუთ საათამდე, მისი რაოდენობა ორგანიზმში განსაკუთრებით მომატებულია; ხოლო დღისით — ნაკლები. მელატონინს გამოიმუშავებს ეპიფიზის სპეციალური სეკრეტორული უჯრედები — პინეალოციტები.

ეპიფიზში სინთეზირებული მელატონინი გადადის სისხლსა და ზურგის ტვინის სითხეში — ლიკვორში, რომლის გავლის შემდეგაც ჰიპოთალამუსში გროვდება. გარდა სისხლისა და ზურგის ტვინის სითხისა, მელატონინი აღმოჩენილია შარდში, ამნიოტიკურ სითხესა და ნერწყვშიც.

მელატონინი გვხვდება მთლიან ცხოველურ სამყაროში. იგი გამოუმუშავდება როგორც მცენარეებს, ისევე უმარტივესებსაც.

იხ. ვიდეო - Artpharma-LIVEმედი - გიორგი ღოღობერიძე-„მელატონინი - კოვიდ-19 - უძილობა“ -   „მელატონინი, კოვიდ-19“ და უძილობა - ამ თემაზე, ყველასათვის კარგად ნაცნობი გიორგი ღოღობერიძე ისაუბრებს, რომელიც კომპანი „არტფარმას“ გუნდს მედიცინის დარგში მრჩეველი-კონსულტანტის პოზიციაზე შემოუერთდა

ადამიანის ორგანიზმში მელატონინი სინთეზირდება ამინომჟავა ტრიფტოფანისგან, რომელიც სეროტონინის ნეირომედიატორის სინთეზშიც მონაწილეობს, ხოლო იგი, ამავდროულად, ფერმენტი N-აცეტილტრანსფერაზის ზემოქმედების ქვეშ გარდაიქმნება მელატონინად. ითვლება, რომ მელატონინი სეროტონინის ინდოლური წარმონაქმნია და სინთეზირდება ღამით ორი ფერმენტის — N-აცეტილტრანსფერაზისა და ჰიდროქსიინდოლ-O-მეთილტრანსფერაზის ზემოქმედებით.

იხ. ვიდეო - мелатонин применение - мелатонин применение. Препараты мелатонина. Мелатонин дозировка. Мелатонин отзывы. Мелатонин где купить. 

Мелатонин для сна. биологически активные добавки на день.

კვლევები ეფექტურობის

2005 წლის სისტემატური მიმოხილვა და მეტა-ანალიზი, რომელიც იკვლევდა მელატონინის ეფექტებს ძილის პირველადი დარღვევების მქონე პაციენტებში, დაასკვნა, რომ არსებობს მტკიცებულება, რომ მელატონინი არ არის ეფექტური ამ პაციენტებში მოკლევადიანი გამოყენებისას (4 კვირა ან ნაკლები) .

2013 წლის 19 ცდის მეტა-ანალიზმა, რომელშიც 1683 პაციენტი მონაწილეობდა, აჩვენა, რომ მელატონინის ჯგუფში მონაწილეებს საშუალოდ 7 წუთით უფრო სწრაფად ეძინათ, ვიდრე პლაცებოს ჯგუფში და საშუალოდ 8 წუთით მეტს იძინებდნენ. ეს მაჩვენებლები უფრო მოკრძალებული იყო, ვიდრე მეტა-ანალიზში ნაპოვნი, რომელიც იკვლევდა რეცეპტით გამოწერილი წამლების ეფექტს ძილზე (განსაკუთრებით ბენზოდიაზეპინების).

2014 Cochrane-ის მიმოხილვის მიხედვით, არსებობს დაბალი ხარისხის მტკიცებულება, რომ ცვლის მუშაკებს, რომლებსაც უჭირთ ძილი ღამის ცვლის შემდეგ, მელატონინი ზრდის ძილის ხანგრძლივობას საშუალოდ 24 წუთით, მაგრამ ეს ალბათ არ მოქმედებს ამ პაციენტებზე. სხვა შედეგებზე ( ზომები) ძილის, როგორიცაა დრო, რომელიც საჭიროა ჩაძინებისთვის.

2019 წლის ქოლგის მიმოხილვამ, რომელიც აჯამებს მონაცემებს სისტემატური მიმოხილვებიდან და მეტაანალიზებიდან, დაასკვნა, რომ თორმეტმა კვლევამ აჩვენა დაძინების სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი ზრდა და მელატონინით ძილის საერთო დროის ზრდა, მაგრამ არ არსებობს კონსენსუსი იმის შესახებ, არის თუ არა ეს კლინიკურად მნიშვნელოვანი. გარდა ამისა, მიმოხილვამ აღნიშნა, რომ მელატონინისა და მელატონინის აგონისტების ეფექტურობის ამჟამინდელი მტკიცებულება შეზღუდულია ზოგიერთი კვლევის ჰეტეროგენული მეთოდოლოგიური ხარისხით, ისევე როგორც შედეგის კრიტერიუმებზე კონსენსუსის ნაკლებობით, უძილობის მკურნალობის ეფექტურობის კვლევებში.

2021 წლის სისტემატური მიმოხილვისა და მეტა-ანალიზის მიხედვით, რომელიც მოიცავს 23 RCT-ს, მელატონინი დადებითად მოქმედებდა ძილის ხარისხზე მოზრდილებში რესპირატორული დაავადებებით, მეტაბოლური დარღვევებით, ძილის პირველადი დარღვევებით, მაგრამ არა ფსიქიატრიულ დარღვევებთან, ნეიროდეგენერაციულ დაავადებებთან და სხვა დაავადებებთან.

2021 წლის სხვა მეტა-ანალიზმა აჩვენა, რომ მელატონინის თერაპიული ეფექტი მოზრდილ პაციენტებში სუსტია, მაგრამ მაინც საკმაოდ მნიშვნელოვანი ხანდაზმულ პაციენტებში.

იხ. ვიდეო - 2-Minute Neuroscience: Melatonin -  Melatonin is a derivative of serotonin best known for its role as a hormone. In this video, I discuss various aspects of melatonin, including its synthesis, functions, and receptors.

TRANSCRIPT:

Melatonin is a derivative of serotonin best known for its role as a hormone. It is produced in a small endocrine gland in the brain called the pineal gland, as well as in the retina and a number of other organs and cells. The melatonin produced in the pineal gland, however, is thought to contribute most to circulating levels of melatonin in the bloodstream.

Synthesis of melatonin in the pineal gland, and resultant levels of melatonin in the bloodstream, exhibit a clear circadian rhythm, where they are highest at night. This nighttime melatonin production is stimulated by neural input from a structure called the suprachiasmatic nucleus, which acts as a master circadian clock for the brain. Indeed, the best understood function of melatonin is its role in regulating circadian rhythms. Rising melatonin levels at night are associated with lower body temperature and blood pressure, and an increase in tiredness. Melatonin production can be inhibited by exposure to blue wavelength light, which is part of the basis for advice to avoid using electronic devices close to bedtime. It is also thought that changes in melatonin levels can provide information about changes in night length, which may provide the brain with information about seasons. In some animals, this information may help to regulate seasonal changes in things like reproduction, hibernation, and migration. Melatonin is believed to have a number of other functions as well. It is thought, for example, to modulate immune system activity and to act as a free radical scavenger and antioxidant.

Two G-protein coupled melatonin receptors, MT1 and MT2, have been identified and found throughout the body. Melatonin also seems to bind to other sites, although the details of these mechanisms are still being investigated. Additionally, some of melatonin’s effects (like its antioxidant effects) are thought to be exerted independently of receptors. 

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                    ნიკოლოზ II (რუსეთი)

ალექსანდრეს ძე (რუს. Никола́й II Алекса́ндрович; დ. 6 (18) მაისი, 1868, ცარსკოე სელო, რუსეთის იმპერია — გ. 17 ივლისი, 1918, ეკატერინბურგი) — რუსეთის ბოლო იმპერატორი 1894-1917 წლებში. პოლონეთის მეფე, ფინეთის დიდი ჰერცოგი. მისი მმართველობა 1917 წელს რუსეთის რევოლუციით დასრულდა, რის შემდეგაც ის და მისი ოჯახი ბოლშევიკებმა იპატიევის სახლში დახვრიტეს.

ნიკოლაი II-ის სრული სახელი იყო ნიკოლაი ალეკსანდროვიჩ რომანოვი. მისი ოფიციალური ტიტული - ნიკოლაი II, იმპერატორი და ავტოკრატი სრულიად რუსეთისა. ის ასევე ცნობილია, როგორც ნიკოლაი წამუბული (გაუსამართლებლად მოკვლის გამო) და ნიკოლაი სისხლიანი (მისი კორონაციის დროს მომხდარი ტრაგიკული მოვლენების გამო).

იხ. ვიდეო - РУССКИЕ ЦАРИ. Николай II Александрович. Русская История. Исторический Проект. StarMedia

ბიოგრაფია

ნიკოლოზ ალექსანდრეს ძე დაიბადა 1868 წლის 6(18) მაისს, რუსეთის იმპერატორის ალექსანდრე III-ის ოჯახში.

მამა ათანასე ბელიაევი, რომელიც რეგულარულად აღასრულებდა მსახურებას სამეფო ოჯახისათვის, მათი პატიმრობის პერიოდში, თავის მოგონებებში იმპერატორისა და მისი ოჯახის სულიერი ცხოვრების სიმაღლეს მოწმობს: ”საკუთარი თვალით უნდა ნახოთ, როგორი გულმოდგინებით, სასოებით, ხშირად - მუხლმოდრეკილი, ლოცულობს ყოფილი სამეფო ოჯახი. როგორი მორჩილებით, სიმშვიდით, თავმდაბლობით, მთლიანად ღვთის ნებას მინდობილნი, დგანან მსახურების დროს” - ვკითხულობთ მის მოგონებებში.

დროებითმა მთავრობამ კომისია დანიშნა იმპერატორის საქმიანობის გამოსაკვლევად. მიუხედავად დიდი მცდელობისა, კომისიამ ვერაფერი აღმოაჩინა მეფის გასამტყუნებლად. იგი უდანაშაულო იყო. როდესაც მეფის უდანაშაულობა დამტკიცდა, ნაცვლად იმისა, რომ გაეთავისუფლებინათ სამეფო ოჯახი, დროებითმა მთავრობამ მიიღო გადაწყვეტილება, პატიმრები ცარსკოე სელოდან მოშორებით, ტობოლსკში გადაეყვანათ.

იმპერატორის ოჯახის წევრები ღრმად და გულწრფელად განიცდიდნენ იმ ტრაგიკულ მოვლენებს, რომლებიც მაშინდელ რუსეთში, მათ თვალწინ ვითარდებოდა, რასაც მათი წერილები და დღიურები მოწმობს; მაგრამ ამ ტრაგედიას არ წაურთმევია მათთვის სულიერი ძალა, რწმენა და იმედი უფლის წყალობისა.

ტობოლსკიდან პატიმრები გადაიყვანეს ეკატერინბურგში, სადაც მათ სიცოცხლის ბოლო თვეები გაატარეს. ცხოვრების პირობები ეკატერინბურგში გაცილებით მძიმე იყო, ვიდრე - ტობოლსკში. დაცვა 12 კაცისგან შედგებოდა, რომელთაგან, უმრავლესობა, ყოფილი სისხლის სამართლის დამნაშავე იყო. იმპერატორის ოჯახი უდრტვინველად ითმენდა უმძიმეს საცხოვრებელ პირობებს, დაცინვას, უხეშ მოპყრობას, თითქმის - შიმშილს... მაგრამ რწმენა აძლევდა პატიმრებს უდიდეს სულიერ ძალასა და მოთმინებას.

1918 წლის 1 (14) ივლისს მამა იოანე სტოროჟევის მიერ შესრულდა უკანასკნელი ღვთისმსახურება პატიმრებისათვის. ახლოვდებოდა უკანასკნელი საათები. სიკვდილით დასჯისათვის მზადება პატიმრებისაგან ფარულად მიმდინარეობდა.

ღამით, 16-დან 17 ივლისამდე, დაახლოებით სამი საათის დასაწყისში, პატიმრები სარდაფის მსგავს ოთახში ჩაიყვანეს, იმ საბაბით, თითქოს ქალაქში არეულობა იყო და სარდაფში ისინი უსაფრთხოდ იქნებოდნენ. დედოფლის თხოვნით, ოთახში 2 სკამი შემოიტანეს. სკამებზე დედოფალი და ალექსეი ნიკოლაევიჩი დასხდნენ. დანარჩენები აქა-იქ განთავსდნენ. იმპერატორი მემკვიდრის გვერდით ფეხზე იდგა. ყველანი მშვიდად ელოდნენ. ისინი უკვე მიეჩვივნენ ღამეულ განგაშებს. გარეთ შეიარაღებული მკვლელები შეგროვდნენ. თითოეულმა კარგად იცოდა თავისი სამიზნე, მხოლოდ ნიშანსღა ელოდნენ. ამ დროს, კომისარი იუროვსკი ძალიან ახლოს მივიდა იმპერატორთან და უთხრა: ”ნიკოლაი ალექსანდროვიჩ, ურალის საოლქო საბჭოს გადაწყვეტილებით, თქვენ და თქვენი ოჯახი უნდა დაიხვრიტოთ”. ეს ფრაზა იმდენად მოულოდნელი იყო, რომ იმპერატორი თავისი ოჯახისაკენ მიბრუნდა და ხელები გაუწოდა, თითქოს მათი დაცვა უნდოდა. დედოფალმა და ოლგა ნიკოლაევნამ პირჯვრის გამოსახვა სცადეს. ამ დროს იუროვსკიმ ზედიზედ რამდენიმეჯერ ესროლა იმპერატორს. ეს იყო ნიშანი. ყველამ თითქმის ერთდროულად დაიწყო სროლა. იატაკზე დაცვენილებს სროლითა და ხიშტების დარტყმით უღებდნენ ბოლოს. თითქოს ყველაფერი დამთავრებული იყო, რომ ალექსეი ნიკოლაევიჩმა სუსტად დაიკვნესა. მას კიდევ რამდენიმეჯერ ესროლეს. თერთმეტი უსულო გვამი ეგდო სისხლის მორევში. მკვლელებმა დახოცილებს ძვირფასეულობის შეხსნა დაუწყეს. ეზოში სატვირთო მანქანა იდგა, რომლის ძრავა კარგა ხნის ჩართული იყო. ძრავის ხმას სროლის ხმა უნდა გადაეფარა. მზის ამოსვლამდე სხეულები ტყეში გადაიტანეს, სოფელ კოპტიაკის მიდამოებში. მკვლელები 3 დღის განმავლობაში ცდილობდნენ თავისი ნამოქმედარის კვალის დაფარვას...

იმპერატორის ოჯახთან ერთად დახვრიტეს მათი მსახურებიც, ისინი, ვინც ბოლომდე მათთან დარჩა.

თაყვანისცემა სამეფო ოჯახისა, დაწყებული პატრიარქ ტიხონის მიერ, წესის აგების ლოცვასა და პანაშვიდზე ნათქვამი სიტყვით, გაგრძელდა, მიუხედავად საბჭოთა პერიოდში გაბატონებული იდეოლოგიისა.

ბევრი ღვთისმსახური და საერო პირი იდუმლად აღასრულებდა ლოცვას სამეფო ოჯახისათვის. იქმნებოდა მათდამი მიძღვნილი ლიტერატურული ნაწარმოებები, მუსიკა, ფილმები... სინოდალურ კომისიაში შედიოდა წინადადებები სამეფო ოჯახის კანონიზაციის შესახებ, დამოწმებული უამრავი სასწაულით: სამეფო ოჯახის წევრთა მიერ ავადმყოფების განკურნებით, დარღვეული ოჯახების აღდგენით... შეიქმნა ხატები იმპერატორისა და მის ოჯახის წევრთა გამოსახულებებით...

წმიდა ტანჯვადამთმენელ სამეფო ოჯახს მრავალი ქრისტიანი მიმართავს ლოცვით და ოჯახის სიმყარეს, შვილების ქრისტიანულად აღზრდას, სიწმინდისა და უმანკოების დაცვას ევედრებიან...

წმიდა ტანჯვადამთმენელი სამეფო ოჯახის ხსენება დაწესებულია წელიწადში ორჯერ: 4 (17) ივლისს, მათი მოკვდინების დღეს, და 25 იანვარს (7 თებერვალს), მათი წმინდანად შერაცხვის დღეს, თუ ეს თარიღი კვირა დღეს ემთხვევა; ხოლო თუ ეს თარიღი კვირა დღეს არ ემთხვევა, მაშინ - 25 იანვრიდან (7 თებერვლიდან) უახლოეს კვირა დღეს.

2011 წლის იანვარში რუსეთის პროკურატურის საგამოძიებო კომიტეტმა ნიკოლოზ II და მისი ოჯახის წევრები პოლიტიკური რეპრესიების მსხვერპლად აღიარა.

ოჯახი

იმპერატორის მეუღლე, ალექსანდრა ფეოდოროვნა (პრინცესა ალისა ვიქტორია ელენა ლუიზა ბეატრისა), დაიბადა 1872 წლის 25 მაისს (7 ივნისს), გერმანიის საჰერცოგოს პატარა ქალაქ - დარმშტადტში. მისი მამა იყო დიდი ჰერცოგი, ლუდვიგ ჰესენ-დარმშტადტელი, ხოლო დედა - პრინცესა ალისა ინგლისელი, დედოფალ ვიქტორიას მესამე ქალიშვილი. მათ ოჯახში მკაცრი პატრიარქალური პრინციპები იყო გამეფებული. დედა ცდილობდა, ბავშვობიდანვე განევითარებინა შვილებში ცხოვრებისადმი ქრისტიანული მიდგომა.

მეფე ნიკოლოზი და დედოფალი ალექსანდრა ფეოდოროვნა 1894 წლის 14 ნოემბერს დაქორწინდნენ. პრინცესა ალისამ, მეფე ნიკოლოზთან რომ შეუღლებულიყო, სარწმუნოება შეიცვალა და მართლმადიდებლურად მოინათლა, ალექსანდრას სახელით. თავდაპირველად, ეს მას სამძიმოდ ეჩვენებოდა, რადგან ღრმად იყო დარწმუნებული პროტესტანტული რელიგიის ჭეშმარიტებაში; მაგრამ გაეცნო რა მართლმადიდებლურ აღმსარებლობას, 1894 წლის 21 ოქტომბერს, იმპერატორ ალექსანდრე III-ს გარდაცვალებიდან მეორე დღეს, მან გულწრფელად აღიარა ჭეშმარიტი სარწმუნოება.

დაქორწინებიდან სულ რამდენიმე დღეში, მეფე ნიკოლოზი იძულებული იყო, სახელმწიფოს მართვის მძიმე ტვირთი აეღო თავზე. რუსეთის იმპერიის მართვას, თავის, როგორც მონარქის, ვალდებულებებს, მეფე ნიკოლოზი წმიდათაწმიდა მოვალეობად მიიჩნევდა; ხოლო თავის მოვალეობათაგან უმთავრესად მას მართლმადიდებელი სარწმუნოების ერთგულება ესახებოდა.

მეფე-დედოფალს ხუთი შვილი შეეძინა: ოლგა (1895, 3 ნოემბერი), ტატიანა (1897, 29 მაისი), მარია (1899, 14 ივნისი), ანასტასია (1901, 5 ივნისი) და ტახტის მემკვიდრე, ალექსი (1904, 12 აგვისტო). მოგვიანებით გამოირკვა, რომ მემკვიდრე ალექსი დაავადებული იყო ჰემოფილიით. ბავშვის სიცოცხლე გამუდმებით ბეწვზე ეკიდა. ოდნავი სისხლდენაც მას, შეიძლებოდა, სიცოცხლის ფასად დასჯდომოდა.

სამეფო ოჯახი, მაშინდელი არისტოკრატიისგან განსხვავებით, ღრმა და წრფელი რეგლიგიურობით გამოირჩეოდა. მეფე-დედოფალს აღარ აკმაყოფილებდა კარის ეკლესიაში აღვლენილი მოკლე მსახურება; თავისი მრავალრიცხოვანი მოგზაურობის დროს, ისინი არა მარტო ეწვეოდნენ ხოლმე ეკლესია-მონასტრებს, არამედ - სასოებით ლოცულობდნენ, ხატებსა და წმიდა ნაწილებს ეთაყვანებოდნენ... სპეციალურად მათთვის სრულდებოდა წირვა-ლოცვები ცარსკოე სელოს წმ. თევდორეს ტაძარში... იმპერატორი უხვად გასცემდა შესაწირავს ახალი ეკლესიების ასაშენებლად, მათ შორის, რუსეთის საზღვრებს გარეთაც. მისი მმართველობის ხანაში ეკლესიათა რიცხვი, რუსეთში, 10 ათასით გაიზარდა, გაიხსნა 250 ახალი მონასტერი... იმპერატორი თავად იღებდა მონაწილეობას ახალი ეკლესიების საძირკვლის ჩაყრასა და სხვა საეკლესიო დღესასწაულებში... ნიკოლოზ II-ის მეფობის წლებში მოხდა უფრო მეტი წმინდანის კანონიზაცია, ვიდრე - უკანასკნელი 2 ასწლეულის განმავლობაში; მათ შორის - ღირსი სერაფიმე საროველისა (1903 წ.).

მიუხედავად მეფის სურვილისა, შეენარჩუნებინა ქვეყანაში მშვიდობა, მისი მმართველობის ხანაში რუსეთი 2 სისხლისმღვრელ ომში აღმოჩნდა ჩათრეული, რამაც ქვეყნის შიდა არეულობაც გამოიწვია.

არაოფიციალურ ვითარებაში მეფესთან ბევრს არ ჰქონია ურთიერთობა, მაგრამ ყველა, ვინც მის ოჯახურ ცხოვრებას პირადად იცნობდა, აღნიშნავდა სამეფო ოჯახის წევრების საოცარ სისადავეს, ურთიერთსიყვარულსა და ურთიერთთანხმობას. ეს იყო მჭიდროდ შეკრული ოჯახი, რომლის ყურადღების ცენტრში ალექსეი ნიკოლაევიჩი იმყოფებოდა. დედას შვილები უდიდესი პატივისცემითა და თავაზიანობით ეპყრობოდნენ. როდესაც იმპერატრიცა ავად ხდებოდა, ქალიშვილები რიგ-რიგობით მორიგეობდნენ დედის ოთახში. ამაღელვებელი იყო შვილების დამოკიდებულება მამის მიმართაც. იგი მათთვის, ერთდროულად, მეფეც იყო, მამაც და ამხანაგიც. მათი გრძნობა მამის მიმართ თითქმის რელიგიურ თაყვანისცემას, სრულ ნდობასა და ყველაზე გულითად მეგობრობას შორის მონაცვლეობდა. ერთადერთი გარემოება, რომელიც გამუდმებით ტანჯავდა სამეფო ოჯახს, უფლისწულის მძიმე ავადმყოფობა იყო.

იხ. ვიდეო - The Last Days of the Romanovs | National Geographic -   For 300 years the Romanovs ruled Russia as tsars. But as World War I brought Russia to revolution, Tsar Nicholas II and his family were overthrown. During his World Cup tour of Russia, National Geographic reporter Sergey Gordeev visits the Church on the Blood in Yekaterinburg that memorializes the location of their demise.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ჯეიმზ მაკფერსონი

 (ინგლ. James Macpherson; დ. 27 ოქტომბერი, 1736, რათვენი, ინვერნესის საგრაფო — გ. 17 თებერვალი, 1796, ბელვილი, ინვერსენის საგრაფო) — შოტლანდიელი პოეტი. მის სახელს უკავშირდება XVIII საუკუნეში მეტად გახმაურებული წიგნი „ოსიანის სიმღერები, რომლებიც გელურიდან თარგმნა ჯეიმზ მაკფერსონმა“ (1765). ეს არის ინგლისურ ენაზე რიტმული პროზით დაწერილი დიდი ეპიკური პოემა, რომლის შემთხზველად გამოცხადებულია III საუკუნის ლეგენდარული ბარდი შოტლანდიელი გელი-ოსიანი. წიგნი რამდენიმე ევროპულ ენაზე ითარგმნა და ოსიანი „ჩრდილოეთის ჰომეროსად“ ცნეს, ვიდრე არ დადგინდა, რომ პოემა ლიტერატურული მისტიფიკაციაა, ხოლო მისი ავტორი მაკფერსონი იყო. XIX საუკუნეში პოემამ დიდი გავლენა მოახდინა ევროპული რომანტიზმის განვითარებაზე. მაკფერსონი კრეფდა ძველ ლექსებს, ფოლკლორულ მასალას, თარგმნიდა გელური ენიდან.

იხ. ვიდეო - Макферсон, Джеймс - Джеймс Ма́кферсон — шотландский поэт, мистификатор, прославившийся «переводом» с гэльского поэм Оссиана, на самом деле написанных самим Макферсоном.

ბიოგრაფია

ის ქვეყნის ჩრდილოეთით მდებარე ბადენოხის მთიანი რეგიონიდან იყო. დაამთავრა კინგს კოლეჯი, აბერდინი. წერდა პოეზიას. ის მუშაობდა შოტლანდიაში, ინვერნესის მახლობლად, მშობლიურ ქალაქ რუთვენში სკოლის მასწავლებლად. მან იცოდა გალური. მისი ახლო გვარის ნათესავი იყო გამოჩენილი გელი პოეტი ლაჩლან მაკფერსონი (გაელიური Lachlan Mac a'Phearsain; 1723 - დაახლოებით 1795)

მას შემდეგ, რაც ოსიანთან „ხრიკი გამოავლინა“, მაკფერსონმა სცადა ჰომეროსის თარგმნა, მაგრამ ვერ შეძლო. ორი წელი გაატარა ამერიკაში, სადაც იყო ფლორიდის გუბერნატორის მდივანი, შემდეგ დაბრუნდა ლონდონში, გახდა პარლამენტის წევრი. ის გარდაიცვალა თავის მამულში, ბელვილში. ხანგრძლივი მემორიალური ელეგიით ტრადიციული გელური კუმჰას ჟანრში, გელი პოეტი დუნკან მაკეი გამოეხმაურა მაკფერსონის სიკვდილს. შოტლანდიიდან, სადაც მაკფერსონი გარდაიცვალა, მისი ცხედარი ლონდონში გადაასვენეს; ის დაკრძალულია ვესტმინსტერის სააბატოში, რამდენიმე ნაბიჯის მოშორებით მისი ყველაზე საშინელი მტრისგან, დოქტორ ჯონსონისგან.

იხ. ვიდეო Ossian: Scotland's LOST Mythological Epic! -  In 1760 a Scottish poet named James Macpherson claimed to have restored a Gaelic epic from the third century AD - thus one of literature's most contentious and  enduring controversies was born!

 

 

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 ადამ სმითი

 (ინგლ. Adam Smith); ( სავარაუდოდ დ. 5 ივნისი, 1723, კერკოლდი, შოტლანდია ― გ. 17 ივლისი, 1790, ედინბურგი) — შოტლანდიელი პოლიტიკური ეკონომისტი და ფილოსოფოსი. თანამედროვე ეკონომიკური თეორიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. სმითის მრავალ ნაშრომებს შორის ყველაზე უფრო ცნობილია: „თეორია მორალური გრძნობების შესახებ“ (1759) და „გამოკვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ“ (1776), რომელსაც 9 წლის განმავლობაში ქმნიდა. შემდგომში სწორედ ეს უკანასკნელი იქცა მის უდიდეს ნამუშევრად (Magnum opus).

ადრეული ცხოვრება

ადამ სმითი დაიბადა კერკოლდში, ფაიფის ოლქში, შოტლანდიაში. მამამისი, რომელსაც ასევე ადამი ერქვა, მწერალი, ადვოკატი, სამხედრო პროკურორი და კერკოლდის სასაზღვრო პუნქტის კონტროლიორი იყო, დედა, მარგარეტ დუგლასი მიწათმფლობელი ჯონ დუგლასის ქალიშვილი იყო. მათ 1720 წელს იქორწინეს. მამამისი ადამის დაბადებიდან ორ თვეში დაიღუპა. ადამის შოტლანდიის ეკლესიაში, კერძოდ კი კერკოლდში მონათვლის თარიღად 1723 წლის 5 ივნისი ითვლება, ამავე თარიღს განიხილავენ მისი დაბადების თარიღადაც, რომელიც სინამდვილეში უცნობია. სმითის ბავშვობის შესახებ არსებული ცნობები შოტლანდიელი ჟურნალისტის ჯონ რეის დამსახურებაა, იგი სმითის ბიოგრაფი იყო. მანვე გააკეთა ჩანაწერი იმის შესახებ, თუ როგორ ჰყავდათ 3 წლის სმითი ტყვედ ბოშებს, მანამ სანამ მის დასახსნელად არ მივიდნენ სხვები. იმის ფონზე, რომ მას მამა ადრეულ ასაკში გარდაეცვალა, დედასთან ძალიან ახლო ურთიერთობა ჰქონდა, სწორედ მან უბიძგა ადამსს გაჰყოლოდა თავის აკადემიურ მისწრაფებებს. სმითი სწავლობდა კერკოლდის თვითმმართველ სკოლაში 1729–1737 წლებში, რომელსაც ჯონ რეი ახასიათებს, როგორც იმდროინდელი შოტლანდიის ერთ-ერთ საუკეთესო სკოლას, იგი სწავლობდა ლათინურ ენას, მათემატიკას, ისტორიასა და დამწერლობას.

იხ. ვიდეო - ადამ სმითი -   ადამ სმითი (1723-1790)  შოტლანდიელი პოლიტიკური ეკონომისტი და ფილოსოფოსი. თანამედროვე ეკონომიკური თეორიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი. სმითის მრავალ ნაშრომს შორის ყველაზე უფრო ცნობილია: „თეორია მორალური გრძნობების შესახებ“ და „გამოკვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ“, რომელსაც 9 წლის განმავლობაში ქმნიდა. შემდგომში სწორედ ეს უკანასკნელი იქცა მის უდიდეს ნამუშევრად.

სმითმა გლაზგოს უნივერსიტეტში სწავლა 1737 წელს, თოთხმეტი წლის ასაკში დაიწყო, სწავლობდა ეთიკას, მის შეხედულებებსა და ნაშრომებში იგრძნობა ფრენსის ჰატჩესონის გავლენა. უნივერსიტეტში სწავლისას ილტვოდა თავისუფლების, გონებრივი განვითარებისა და სიტყვის თავისუფლებისკენ. 1740 წელს მიიღო ხელოვნების მაგისტრის ხარისხი და ნაწილობრივი სტიპენდია ოქსფორდის უნივერსიტეტში სწავლის გასაგრძელებლად, სადაც 1746 წლამდე სწავლობდა ფილოსოფიასა და ლიტერატურას.

1748—1750 წლებში სმითი ლიტერატურასა და ბუნებით სამართალში საჯარო ლექციებს კითხულობდა ედინბურგში. 1751 წლიდან ლოგიკის პროფესორი გლაზგოს უნივერსიტეტში, 1752 წლიდან — ზნეობრივი ფილოსოფიის პროფესორი. 1755 წელს გამოაქვეყნა თავისი პირველი სტატიები ჟურნალში „ედინბურგული მიმოხილვა“. 1759 წელს გამოაქვეყნა თავისი ფილოსოფიური ნაშრომი „თეორია მორალური გრძნობების შესახებ“, რომელმაც უდიდესი საერთაშორისო აღიარება მოუტანა. 1762 წელს მიიღო იურიდიული მეცნიერებების დოქტორის ხარისხი.

1764—1766 წლებში სმითი იმყოფებოდა ტულუზაში, ჟენევაში, პარიზში, შეხვდა ვოლტერს, კლოდ გელვეცის, პოლ გოლბახს, დიდროს, დ'ალამბერის და სხვა ენციკლოპედისტებსა და ფიზიოკრატებს. სამშობლოში დაბრუნებისას იგი ჯერ კერკოლდში, მოგვიანებით კი უკვე ლონდონში ცხოვრობდა, თავის ეპოქალური ნაშრომს, კვლევა ერების სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ 9 წლის განმავლობაში ჰქმნიდა, რომელიც პირველად 1776 წელს გამოიცა.

1778 წლიდან სასაზღვრო სამსახურში ჩადგა ედინბურგში, სადაც თავისი სიცოცხლის ბოლო წლები გაატარა. გარდაიცვალა 67 წლის ასაკში ედინბურგში.

ძირითადი იდეები

XVIII საუკუნის დიდი ბრიტანეთი პოლიტიკური და ეკონომიკური განვითარების უმაღლეს საფეხურზე იმყოფებოდა. ინტენსიურ აღმავლობას განიცდიდა ვაჭრობა, მრეწველობა და სოფლის მეურნეობა. ამგვარ ფონზე ხელსაყრელი პირობები ჩამოყალიბდა ეკონომიკური აზროვნების განვითარებისათვის, რომლის ნათელ მაგალითს წარმოადგენს ადამ სმითის მოღვაწეობა. კლასიკურმა ბურჟუაზიულმა პოლიტიკურმა ეკონომიამ განსაკუთრებულ განვითარებას მიაღწია სწორედ ადამ სმითისა და მეორე ბრიტანელი მოაზროვნის — დეივიდ რიკარდოს შრომების საფუძველზე. ადა­მი­ა­ნის­ საქ­მი­ა­ნო­ბის ­ძი­რი­თად­ მო­ტი­ვად­ სმი­თი­ მი­იჩ­ნევს ­ინ­დი­ვი­დის ­ლტოლ­ვას საკუთარი კეთილდღეობის ამაღლებისადმი.­ სა­კუ­თა­რი­ კე­თილ­დღე­ო­ბის ­გან­მ­ტ­კი­ცე­ბით, ­ადა­მი­ა­ნი ­სა­ბო­ლოო­ ჯამ­ში ­ხელს­ უწყობს­ საერთო კეთილდღეობის გაუმჯობესებასაც.­ ამ­გ­ვა­რი­ ლტოლ­ვა­ გა­ნა­პი­რო­ბებს­ ყვე­ლა­ ქმე­დე­ბას ­და ­აყა­ლი­ბებს ­სა­მარ­თ­ლი­ან­ და რაციონალურ წესრიგს საზოგადოებაში.­ ამ ­მოვ­ლე­ნას ­ადამ ­სმით­მა­ „ბაზრის ­უხი­ლა­ვი­ ხე­ლი“­უწო­და.

საზოგადოების სიმდიდრის წყაროდ ადამ სმითი ორ მთავარ ფაქტორს: პროდუქციის წარმოებასა და მოხმარების მოცულობებს მიიჩნევს. ასევე განსაკუთრებული ღირებულების მატარებელია ავტორის მიგნება შრომის განაწილების შესახებ. სწორედ შრომის განაწილებას თვლიდა იგი ეკონომიკური პროგრესის ძირითად ფაქტორად. ქინძისთავის მანუფაქტურის მაგალითზე სმითმა ნათლად წარმოაჩინა თუ რამდენად იზრდება შრომის მოცულობა სპეციალიზაციის შედეგად. შრომის განაწილების ცალკეული შეხედულებები ჯერ კიდევ ადამ სმითის წინამორბედების მიერაა შესწავლილი, თუმცა მან აღნიშნულ თემას განსაკუთრებული მნიშვნელობა შესძინა და დაადასტურა, რომ სიმდიდრის წყაროს სწორედ შრომა წარმოადგენს. ადამ სმითმა ასევე საფუძველი ჩაუყარა შრომის ღირებულების თეორიას, რომლის ძირითადი საფუძველია საქონლის ღირებულების განსაზღვრა იმ შრომის მიხედვით, რაც პროდუქციის დასამზადებლად დაიხარჯა. გაწეული შრომის მოცულობა ასევე განსაზღვრავს საქონლის გაცვლით ღირებულებასაც.

სმითმა გამოჰყო ძირითადი კლასები: მიწათმფლობელები, ფინანსური (სესხის გამცემი) კაპიტალისტები და ღარიბი მუშახელი. ხელფასის, მოგებისა და მიწის რენტის თეორიები მაღალი ეფექტურობით იქნა ჩამოყალიბებული. განსაკუთრებული აღნიშვნის ღირსია სმითის მოსაზრება, რომ ქვეყნის სიმდიდრისა და განვითრების მთავარ პირობას შეადგენს Laissez-faire პრინციპი, რაც სამეურნეო საქმიანობის თავისუფლებას გულისხმობს. რაც უფრო მცირეა სახელმწიფოს ჩარევა ეკონომიკურ ცხოვრებაში, მით უკეთესი პირობები იქმნება მისი განვითარებისათვის. საელმწიფოს მხრივ რეგულირების პრაქტიკის გაძლიერების საჭიროება მაშინ დგება, როდესაც საზოგადოებრივ კეთილდღეობას საფრთხე ემუქრება.

ადამ სმითის კვლევამ ეწინააღმდეგებოდა მერკანტილისტურ იდეებს ოქროსა და ვერცხლის დაგროვების უპირატესობის შესახებ. ის ამტკიცებდა, რომ ქვეყნის სიმდიდრის წყაროს წარმოადგენს მატერიალური დოვლათის შექმნა. ადამ სმითი სამრეწველო ბურჟუაზიის იდეოლოგი იყო, რომელიც ილაშქრებდა კაპიტალიზმის განვითრებისათვის ისეთი ხელისშემშლელი ფაქტორების წინააღმდეგ, როგორსაც წარმოადგენენ ფეოდალური გადმონაშთები. მთლიანობაში ადამ სმიტის დამსახურება ისტორიული ხასათისაა, რადგან მან შესძლო განესაზღვრა და ჩამოეყალიბებინა პოლიტიკური ეკონომიის კონტურები იმ დროისათვის დაგროვილი ეკონომიკური ცოდნის სისტემატიზაციის საფუძველზე.

გამოკვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების

 შესახებ

                                                   

გამოკვლევა ხალხთა სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების შესახებ, ასევე ცნობილია როგორც „ხალხთა სიმდიდრე“ — შოტლანდიელი ეკონომისტისა და ფილოსოფოსის, ადამ სმიტის წიგნი. პირველად გამოქვეყნდა 1776 წელს და პირველი წიგნია, რომელიც აღწერს იმას, თუ როგორ იქმნება სიმდიდრე საზოგადოებაში, ხალხთა სიმდიდრე თანამედროვე კლასიკური ეკონომიკის საფუძვლად ითვლება.

1 მთავარი იდეა

1.1 უხილავი ხელი წარმოადგენს ფასისმიერ მექანიზმს

2 რესურსები ინტერნეტში

3 სქოლიო

მთავარი იდეა

წიგნში მოცემული ადამ სმითის ეკონომიკური შეხედულებები ემყარება დაკვირვებას, რომლის მიხედვით ადამიანის მამოძრავებელი მხოლოდ პირადი ინტერესებია. მისივე აზრით ეკონომიკა იმართება ავტომატურად, უხილავი ხელის მეშვეობით. სმითი წერს:

„ჩვენ საკუთარ პურს ვიღებთ არა პურის მცხობელის (ხაბაზის) მოწყალებით, არამედ მისი ეგოისტური ინტერესებიდან გამომდინარე.“

სმითის აზრით, ისევე როგორც ისააკ ნიუტონის ფიზიკაში მიზიდულობის კანონი იყო მოძრაობის მიზეზი, ასევე პირადი ინტერესი წარმოადგენს საზოგადოების ფუნქციონირების მამოძრავებელ ძალას. ვინც ფიქრობს, რომ სახელმწიფომ უნდა დაადგინოს საზოგადოების ცხოვრების მარეგულირებელი ნებისმიერი კანონები, სმითის აზრით, არ ესმის ადამიანის ბუნების ძირითადი თვისებები. სმითისვე აზრით, საკუთარი კეთილდღეობის განმტკიცებით ადამიანი, საბოლოო ანგარიშით, ხელს უწყობს საერთო კეთილდღეობის გაუმჯობესებას. სწორედ პირადი მისწრაფებები განაპირობებენ ადამიანთა ყველა ქმედებას და როგორც ამ ქმედებათა შედეგი, აყალიბებენ სამართლიან და რაციონალურ წესრიგს საზოგადოებაში.

სმითი ასევე აღნიშნავს, რომ ადამიანის პირადი ინტერესები მხოლოდ მაშინ განაპირობებენ საზოგადოებრივ სიკეთეს, როდესაც იგი კეთდება კონკურენტულ ბაზარზე და რომ საზოგადოებას ამისგან სარგებელი ექნება მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს სიმდიდრე ინახება ქვეყნის შიგნით. ეს ორი პირობა ყოველთვის არ არის წარმოდგენილი. უფრო მეტიც, სმიტის მიხედვით, ადამიანები ყოველთვის არ მოქმედებენ საკუთარი ინტერესით.

უხილავი ხელი წარმოადგენს ფასისმიერ მექანიზმს

უხილავ ხელს ფასის მექანიზმის მეშვეობით ბაზრები ჰარმონიამდე მიჰყავს, საერთო წონასწორობის მდგომარეობაში, ხოლო ეკონომიკას წარმართვას ისე, რომ ზრდის ხალხთა სიმდიდრეს. მყიდველები და გამყიდველები, რომლებიც მოქმედებენ მხოლოდ საკუთარი ინტერესებისათვის, ბაზარზე ახდენენ გაცვლა-გამოცვლას იმ პირობით, რომ ორივე მხარე კმაყოფილი დარჩება. ამ ყველაფრის გამო ბაზარზე მყარდება წონასწორობა, ამისათვის კი აუცილებელია საბაზრო საქმიანობა კონკურენტულ ბაზრებზე მიმდინარეობდეს.

სმითი აცხადებს, რომ უხილავი ხელი ყოველთვის წარმართავს ინდივიდუალურ ეკონომიკურ გადაწყვეტილებებს, რომლის შედეგები მისდაუნებურად ხელს უწყობს საზოგადოების კეთილდღეობას, ისე რომ ეს არც არის წინასწარ განზრახული. მაგრამ არსად არსებობს მინიშნება, რომ ინდივიდუალური კერძო ინტერესები ყოველთვის, ყველა შემთხვევაში განაპირობებენ საზოგადოების კეთილდღეობის ამაღლებას. სმითი არასოდეს თვლიდა, რომ არსებობს ბაზრის უნივერსალური კეთილი წესრიგი