ქანაანი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                    ქანაანი

ქანაანი ნეოლითიდან რკინის ხანამდე.

ქანაანი (ფინიკ. kĕnaʿan, ებრ. כְּנַעַן, არაბ. کنعان‎‎) — ძველი პალესტინის, სირიისა და ფინიკიის აღმნიშვნელი ზოგადი სახელწოდება. მოიცავდა ტერიტორიას ხმელთაშუა ზღვიდან მდინარეების ორონტესისა და იორდანეს ველებამდე, ტავრის მთიდან ღაზამდე. როგორც ვარაუდობენ, „ქანაანი“ ნიშნავდა „მეწამულს“. თავდაპირველად მოიცავდა ტერიტორიას, სადაც მოგვიანებით მდებარეობდა ფინიკია. ქანაანზე გადიოდა დიდი სავაჭრო გზები, რაც ხელს უწყობდა ქვეყნის ეკონომიკურ-კულტურულ განვითარებას. დასახლებული იყო პალეოლითის დროიდან. მეზოლითის ხანაში ჩამოყალიბდა ე.წ. ნატუფიის კულტურა. ნეოლითის ხანიდან (ძვ. წ. VI ათასწლეული) ჩნდება პირველი სამიწათმოქმედო დასახლებანი (იერიქონი).

ენეოლითის ხანა ქანაანში ე.წ. ღასულის კულტურას უკავშირდება (იერიქონის ზოგიერთი ფენა, ბეთ-შეანი, მეგიდო). ადრინდელი ბრინჯაოს ხანიდან (ძვ. წ. III ათასწლეული) სამიწათმოქმედო დასახლებანი გამრავლდა, მოსახლეობა ეთნიკურად შეიცვალა. ქანაანის აბორიგენები სემიტები არ უნდა ყოფილიყვნენ. ძვ. წ. III ათასწლეულში სემიტები — ქანაანელები დასახლდნენ. ქანაანი პოლიტიკურად ერთიანი, ძლიერი სახელმწიფო არასდროს ყოფილა. სახელმწიფოებრივი გაერთიანების ძირითადი ფორმა ქალაქ-სახელმწიფო იყო (ებლა, იერიქონი, მეგიდო, ჰაცორი, გეზერი, თაანახი, ბეთ-შეანი და სხვა). თითოეულ ქალაქ-სახელმწიფოს თავისი მეფე ჰყავდა და საგვარეულო არისტოკრატია მართავდა. ეგვიპტელები ქანაანში ძვ. წ. III ათასწლეულიდან ლაშქრობდნენ, ხოლო XVI-XV სს-ში გაბატონდნენ კიდეც. ეგვიპტელებმა ქანაანი სამ ნაწილად დაყვეს და ყოველ პროვინციას სათავეში ეგვიპტელი მოხელე ჩაუყენეს (აქადურად „რაბიცუ“, ქანაანურად „სოქინუ“). ისინი პროვიცნიას ადგილობრივი მმართველების (აქადური „ხაზანნუ“) საშუალებით განაგებდნენ. ჩრდილოეთ სირიაში ხეთების კვლავმომძლავრების გამო ეგვიპტელთა გავლენა შესუსტდა VX საუკუნის ბოლოდან. რამზეს II-სა და ხათუსილი III-ს შორის სამშვიდობო ხელშეკრულების დადების შემდეგ ქანაანი გავლენის სფეროებად დაიყო. „ზღვის ხალხებმა“ დიდი ზიანი მიაყენეს ქანაანს. ძვ. წ. XIII საუკუნის ბოლოდან ფილისტიმელები, ისრაელისა და იუდას ტომები გაძლიერდნენ. ქანაანის ტერიტორია თანდათანობით შემცირდა. ბოლოს ქანაანი მხოლოდ ფინიკიას აღნიშნავდა, ხოლო ქანაანელები — ჩრდილოეთ აფრიკაში ფინიკიის კოლონიის მცხოვრებთ.

როგორც ბიბლიაშია ნათქვამი, ნოემ, თავისი უღირსი საქციელის სასჯელად, წარმოთქვა წყევლა, რომლის მიხედვითაც მან თავისი შვილიშვილის, ქანაანის, შთამომავლები დამორჩილა თავისი ვაჟების, სემისა და იაფეთის , ასევე ქანაანის ძმების, შთამომავლებს. ებრაელები სემის შთამომავლები იყვნენ. ბიბლიის თანახმად, ქანაანის მიწები ქამის შთამომავლებით იყო დასახლებული. ამავდროულად, ბიბლია განსაკუთრებით გამოყოფს შვიდ ქანაანელ ტომს, რომლებიც ღმერთ იაჰვეს მთავარი გამაღიზიანებლები იყვნენ . იესო ნავეს ძის თანახმად ( 3:10 ), ესენი არიან ქანაანელები (ერთობლივი), ხეთელები , ხივიელები , ფერიზელები (ფერიზელები), გირგაში , ამორეველები , იებუსეველები .

წერა

ქანაანელთა უდიდესი წვლილი მსოფლიო ცივილიზაციაში იყო ანბანური დამწერლობის გამოგონება ძვ. წ. 2000-დან 1600 წლამდე.  ეგვიპტური გავლენის გამო , პაპირუსი ქანაანში მთავარ საწერ მასალად იქცა . ვინაიდან პაპირუსი ადგილობრივ კლიმატში დიდხანს არ ძლებს (ეგვიპტისგან განსხვავებით), ადრეული ანბანური დამწერლობის ნიმუშები უკიდურესად იშვიათია. დღემდე შემორჩენილია მხოლოდ რამდენიმე წარწერა უფრო გამძლე მასალაზე, როგორიცაა თასებზე ამოტვიფრული სახელები.

ვაჭრობა

სანაპირო ზოლის მაცხოვრებლების ძირითადი საქმიანობა ვაჭრობა იყო, რაც ქანაანელების ცხოვრების იმდენად მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო, რომ ებრაულად სიტყვა „ქანაანელი“ „ვაჭარის“ მნიშვნელობას იძენს - სწორედ ეს მნიშვნელობა აქვს მას, მაგალითად, სოლომონის იგავების წიგნში ( 31:24 ).

მთავარი პორტები იყო ტვიროსი , სიდონი , ბეირუთი და ბიბლოსი , რომელიც ქანაანის ჩრდილოეთ ნაწილში (თანამედროვე ლიბანის სანაპიროზე ) მდებარეობდა. აქედან ეგვიპტეში , საბერძნეთსა და კრეტაში კედრის ხე, ზეითუნის ზეთისა და ღვინის დოქები და სხვა საქონელი გადაჰქონდათ . აქ ასევე შემოჰქონდათ ეგვიპტიდან ფუფუნების საქონელი და პაპირუსი, საბერძნეთიდან კი კერამიკა და ლითონის ნაწარმი. ქანაანელთა ხმელთაშუა ზღვის ვაჭრობის მნიშვნელოვან ნაწილს მონებით ვაჭრობა წარმოადგენდა . ქანაანელთა სანაპიროს ჩრდილოეთით (თანამედროვე ლატაკიასთან ახლოს ) მდებარეობდა დიდი ქალაქი უგარიტი , რომლის მოსახლეობა ენით, კულტურითა და ეკონომიკური განვითარების დონით ქანაანელებთან ახლოს იყო. უგარიტი აღმოსავლეთ ხმელთაშუა ზღვის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი და უმდიდრესი სავაჭრო ცენტრი იყო.

ქვეყნის მდებარეობა ეგვიპტესა და აზიას შორის დამაკავშირებელ გზაზე და მისი აქტიური ვაჭრობა ქანაანელებს კულტურული გავლენის ფართო სპექტრს აძლევდა. ეგვიპტის მმართველობის ქვეშ მყოფ ქალაქებში სასახლეები და ტაძრები ეგვიპტურ სტილში შენდებოდა, ხოლო მიმდებარე ტერიტორიებზე ასურული სტილი დომინირებდა. მოდაში იყო ეგვიპტური სკარაბეის ხოჭოს ფიგურები და სხვა სამკაულები, ბაბილონური ცილინდრული ბეჭდები და მცირე აზიიდან ჩამოტანილი ხეთური ოქროს სამკაულები . მნიშვნელოვანია, რომ ქანაანელები იყენებდნენ როგორც ეგვიპტურ (იეროგლიფურ) , ასევე ბაბილონურ (ლურსმულ) დამწერლობას.

ქალაქები და მათი მმართველები

ქანაანელთა ქალაქები გარშემორტყმული იყო თიხისა და ქვის კედლებით, რაც მათ ყაჩაღებისა და გარეული ცხოველების თავდასხმებისგან იცავდა. ქალაქის კედლებში სახლები ერთმანეთზე იყო ჩამწკრივებული, ისევე როგორც დღეს ახლო აღმოსავლეთში ხედავთ . უბრალო ხალხი მიწის პატარა ნაკვეთებს ამუშავებდა ან სხვადასხვა ხელობას ეწეოდა. ზოგი მეფეს, მდიდარ მიწის მესაკუთრეებს ან ვაჭრებს ქირაობდა. ქალაქებს შორის იყო გაფანტული სოფლები, სადაც ფერმერები და მწყემსები ცხოვრობდნენ.

ქალაქების მმართველები გამუდმებით ჩხუბობდნენ და ებრძოდნენ ერთმანეთს. ზოგჯერ ქალაქებს ტყეებში დამალული ბანდიტების ბანდები ესხმოდნენ თავს. ასეთი იყო ქანაანში არსებული ვითარება ძვ. წ. დაახლოებით 1360 წელს. ამას მოწმობს ეგვიპტეში, ელ-ამარნას ქალაქ გათხრების დროს ნაპოვნი დოკუმენტები. ხოლო იესო ნავეს ძისა და მსაჯულების ბიბლიური წიგნები იძლევა იმის დასაჯერებლად, რომ 100-200 წლის შემდეგ ყველაფერი იგივე დარჩა. ქანაანელთა შიდა დაპირისპირებამ ისრაელებს ქვეყნის დაპყრობა გაცილებით გაუადვილა. გაერთიანებული ქანაანის კონტროლის აღება განუზომლად რთული იქნებოდა.

ქანაანელთა რელიგია

ქანაანელთა ღმერთის, ბაალის, ქანდაკება. აწეული მარჯვენა ხელით, სავარაუდოდ, ოდესღაც იარაღი ან ელვა ეჭირა.

ბაალის ელვისებური სტელა, ძვ.წ. XV-XIII საუკუნეები, ნაპოვნი რას შამრაში ( უგარიტი ), ლუვრში.

ქანაანური ღმერთები და ქალღმერთები ბუნების განსახიერებული ძალები იყვნენ. სახელი ბაალი , რაც „ბატონს“ ნიშნავს, ჰადუს , ჭექა-ქუხილის, ელვისა და წვიმის ღმერთის ტიტული იყო  (თავად სიტყვა „ბაალი“ ჭექა-ქუხილს ჰგავს). რადგან ბაალი წვიმაზე, ნისლსა და ნამზე იყო პასუხისმგებელი, ის პასუხისმგებელი იყო მოსავალზე, რაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი იყო მთელი ქანაანური საზოგადოებისთვის. ზოგიერთმა მკვლევარმა ქანაანური ჰიმნის კვალი ფსალმუნის 28-ე თავში ^[ 11 ] იპოვა .

ბაალის ცოლი იყო ასტარტე , ანუ ანატი, სიყვარულისა და ომის ქალღმერთი, ხოლო მამამისი იყო ელ  , ღმერთების მმართველი, რომელიც ისრაელის დაპყრობის დროისთვის საკმაოდ უცნობი ფიგურა გახდა. ელის ცოლი იყო აშერა  , დედა ქალღმერთი და ზღვის ბედია. როგორც ასტარტეს, ასევე აშერას ხშირად ბაალატს („ბედია“) უწოდებდნენ.

მთავარ ღვთაებებს შორის ასევე შედიოდნენ მზის ღმერთი შამაში  ,  ომის ღმერთი რეშეფი და პურის ღმერთი დაგონი  (სიტყვასიტყვით „თევზი“, გამოსახული თევზის კუდით). უფროსი ღმერთების გარშემო ბევრი სხვა ღვთაება ტრიალებდა, რომლებიც უმაღლესი ღვთაებების ოჯახებსა და კარებს ქმნიდნენ. ეს ზოგადი სურათი განსხვავდებოდა, რადგან თითოეულ ქალაქს ჰყავდა საკუთარი პირადი მფარველი ან საყვარელი ღვთაება, რომელსაც ხშირად ამ ადგილის „ბატონს“ ან „ბატონს“ უწოდებენ.

ისტორიები ღმერთების შესახებ

ქანაანელთა ღმერთების შესახებ ისტორიები ცნობილია როგორც ქანაანური (უგარითული) , ასევე უცხოური წყაროებიდან. ქანაანელთა ღვთაებები სასტიკები და სისხლისმსმელები იყვნენ. ისინი სიამოვნებას პოულობდნენ ერთმანეთთან დაუსრულებელ ბრძოლებსა და უწესრიგო სექსში. ისინი ერეოდნენ ადამიანთა საქმეებში მხოლოდ საკუთარი ახირებების დასაკმაყოფილებლად, ადამიანებისთვის მიყენებულ ტანჯვაზე ფიქრის გარეშე. თუმცა, ზოგჯერ ქანაანელთა ღმერთები შეიძლებოდა კეთილები და გულუხვები ყოფილიყვნენ.

ბუნებრივია, ასეთმა მითოლოგიამ გავლენა მოახდინა ქანაანელთა კულტზე. რელიგიური დღესასწაულები ადამიანური ბუნების ყველაზე ცუდი თვისებების ზეიმად გადაიქცა. ბერძენი და რომაელი მწერლები შეძრწუნებულნი იყვნენ იმ სისასტიკით, რომელსაც ქანაანელები თავიანთი რელიგიის დიდებისთვის სჩადიოდნენ. ბიბლია მკაცრად გმობს ამ ტრადიციებს ( კან.  18:9 ; 1 მეფეთა  14:22-24 ; ოს.  4:12-14 ).

ტაძრები და მღვდლები

ქანაანის მთავარ ქალაქებში ყველაზე მნიშვნელოვანი ღმერთების ტაძრები იყო. თითოეულ ტაძარს მღვდლები, მომღერლები და მსახურები ემსახურებოდნენ. დღესასწაულებზე ტაძარში საზეიმო მსვლელობა შედიოდა. ადგილობრივი მეფე, რომელიც მას ხელმძღვანელობდა, მსხვერპლს სწირავდა. ზოგიერთ მსხვერპლს მთლიანად წვავდნენ, ზოგს კი ღმერთსა და მორწმუნეებს შორის ყოფდნენ. დიდი დღესასწაულის დროს ჩვეულებრივ ადამიანებს შეეძლოთ მსვლელობაში შეერთება - მათ უფლება ჰქონდათ შორიდან ენახათ ცერემონიები. რადგან ტაძრის შენობები პატარა იყო, მხოლოდ ინიციირებულები შედიოდნენ.

ყველა მეფისთვის პატივის საკითხი იყო თავისი ღვთაების ტაძრის რაც შეიძლება დიდებულად გადაკეთება, ღმერთების ქანდაკებებისა და საკურთხევლის კედლების ძვირფასი ლითონებით მოპირკეთება და ღმერთებისთვის ოქროს ჭურჭელზე საკვების მიტანა. ღმერთის ან მისი სიმბოლური ცხოველის ქანდაკების გარდა (მაგალითად, ბაალის სიმბოლო იყო ხარი, ხოლო აშერას - ლომი), ტაძრის შიგნით იყო მსხვერპლშეწირვის სამსხვერპლო, საკმევლის სამსხვერპლო და რამდენიმე ქვის სვეტი, რომლებიც ღმერთების ან სულების საცხოვრებლად ითვლებოდა. ქანაანში ტაძრებთან ერთად, ღია ცის ქვეშ აშენებული საკურთხევლებიც იყო („მაღალი ადგილები“). აქაც იყო ქვის სვეტები, სამსხვერპლოები და ხის ბოძი ან ხის ტანი. ადამიანები ასეთ საკურთხევლებში მსხვერპლის შესაწირავად ან უბრალოდ სალოცავად მიდიოდნენ. ზოგჯერ მიწაში ამოთხრილი სვეტები ბაალისა და აშერას თაყვანისცემის ადგილებს წარმოადგენდა (იხ. კან.  12:3 ).

მსხვერპლშეწირვის დროს მღვდელი ცხოველის შიგნეულით წინასწარმეტყველებდა მსხვერპლის ბედს. სხვა მკითხავები მომავალს ვარსკვლავებით, მიცვალებულებთან ურთიერთობით ან წინასწარმეტყველურ ტრანსში ჩავარდნით განსაზღვრავდნენ. მღვდლებს ასევე მოეთხოვებოდათ ავადმყოფების განკურნება ლოცვებითა და ჯადოსნური შელოცვებით.

მსხვერპლშეწირვები

ცხოველებსა და საკვებს, როგორც წესი, ღმერთებს სწირავდნენ. ბერძნული და რომაული წყაროების თანახმად, ქანაანელები ასევე სწირავდნენ ადამიანებს . ქანაანელები მოლოქს ბავშვებს სწირავდნენ . ამბობენ, რომ ამ ღმერთის უზარმაზარი კერპის შიგნით ღუმელი იწვოდა. ცოცხალ ბავშვებს ამ კერპის გაშლილ მკლავებში ყრიდნენ, საიდანაც ბავშვები ქვემოთ ენთო ცეცხლში. ბიბლიის სახელმძღვანელოში ნათქვამია, რომ არქეოლოგებმა მეგიდოში აღმოაჩინეს ბაალის ცოლის, ქალღმერთ ასტარტესადმი მიძღვნილი ტაძრის ნანგრევები :

ამ ადგილიდან სულ რამდენიმე ნაბიჯში იყო სასაფლაო, სადაც დოქებში მსხვერპლად შეწირული ბავშვების ნეშტი იპოვეს... ბაალისა და ასტარტეს ქურუმები პატარა ბავშვების ოფიციალური მკვლელები იყვნენ.

კიდევ ერთ საშინელ ჩვეულებას „საძირკვლის მსხვერპლშეწირვას“ უწოდებდნენ. როდესაც ახალი სახლი სრულდებოდა, ბაალს სწირავდნენ ჩვილს, რომლის ცხედარს მოგვიანებით კედელში აკრავდნენ...

       

  ახალი აღთქმა

„ქანაანი“ (ძველი ბერძნული: Χανάαν, რომანიზებული: Khanáan)  ახალ აღთქმაში მხოლოდ ორჯერ გამოიყენება: ორივეჯერ მოციქულთა საქმეებში ძველი აღთქმის ისტორიების პერიფრაზირებისას.[125] გარდა ამისა, მათეს სახარებაში სიროფინიკიელი ქალის ქალიშვილის ეგზორციზმის შესახებ გამოყენებულია წარმოებული „ხანანაია“ (Χαναναία, „ქანანელი ქალი“), ხოლო მარკოზის სახარებაში გამოყენებულია ტერმინი „სიროფინიკიელი“ (Συροφοινίκισσα). იგულისხმება, რომ ახალი აღთქმის ავტორები ქანაანის ჩრდილოეთ სანაპირო ზოლში მცხოვრებ ყველა არაებრაელს ქანაანელად თვლიდნენ.

ბიბლიის მეფე ჯეიმზის თარგმანში ერთ-ერთი მოწაფე ცნობილია, როგორც სიმონ კანანელი.

    სახელის გამოყენება

მეორე ტაძრის პერიოდისთვის (ძვ. წ. 530 – ახ. წ. 70), ებრაულ ენაში „ქანაანელები“ ​​არა ეთნიკური აღნიშვნა, არამედ „ვაჭრის“ ზოგადი სინონიმი გახდა, როგორც ეს ინტერპრეტირებულია, მაგალითად, იობის წიგნში 40:30 ან იგავების წიგნში 31:24.

სახელი „ქანაანელები“ ​​დამოწმებულია, როგორც იმ ხალხის ენდონიმი, რომლებიც მოგვიანებით ძველი ბერძნებისთვის ცნობილი იყო, როგორც ფინიკიელები, ძვ. წ. 500 წლიდან, და ქანაანელებზე მოლაპარაკეების კართაგენში (დაარსებული ძვ. წ. IX საუკუნეში) ემიგრაციის შემდეგ, გვიან ანტიკურ ხანაში ჩრდილოეთ აფრიკის პუნიკების (ქანაანელები) მიერ ასევე გამოიყენებოდა თვითაღნიშვნის სახით.

სეპტუაგინტა (მე-3 და მე-2 სს. ძვ. წ.) უმეტესად ქანაანს გამოაქვს, როგორც Χანაან (ხანაანი), მაგრამ ორჯერ, როგორც "ფინიკია" (გამოსვლა 16:35 და იოს 5:12).

 მემკვიდრეობა

„ქანაანი“ გამოიყენება აღთქმული მიწის სინონიმად; მაგალითად, ის ამ მნიშვნელობით გამოიყენება ჰიმნში „ქანაანის ბედნიერი ნაპირი“, სტრიქონებით: „ოჰ, ძმებო, შემხვდებით (3x)/ქანაანის ბედნიერ ნაპირზე“, ჰიმნი, რომელიც მოგვიანებით გამოყენებულია „რესპუბლიკის საბრძოლო ჰიმნში“.

1930-იან და 1940-იან წლებში, მანდატურ პალესტინაში ზოგიერთმა რევიზიონისტმა სიონისტმა ინტელექტუალმა დააარსა ქანაანიზმის იდეოლოგია, რომელიც ცდილობდა უნიკალური ებრაული იდენტობის შექმნას, რომელიც ძველ ქანაანურ კულტურაში იყო დაფუძნებული და არა ებრაულში.

ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა დავიდ ბენ-გურიონმა აღნიშნა ქანაანში ებრაელი მკვიდრი მოსახლეობის სეკულარული და ბიბლიური ჩანაწერების წინააღმდეგობები, რაც, მიუხედავად ამისა, დადასტურდა დამოუკიდებლობის დეკლარაციაში. მიუხედავად იმისა, რომ ის სეკულარულ არგუმენტებს იყენებდა ებრაელი მკვიდრი მოსახლეობის გასამართლებლად, ის ამტკიცებდა, რომ აბრაამის ქანაანში მიგრაციის ბიბლიური ნარატივი იყო „შეერთება ადგილობრივ ებრაელებთან, რომლებიც იზიარებდნენ მის თეოლოგიურ რწმენას“. ის ასევე ამტკიცებდა, რომ ყველა ებრაელი არ შეუერთდა იაკობის ოჯახს ეგვიპტეში გადასახლებისას და მოგვიანებით არ წარმოშვა ებრაელთა თაობა, რომელმაც გადაიტანა გამოსვლა. ზოგიერთი პროფესორი ამ მოსაზრებას დასაბუთებულად მიიჩნევს, 1 მატიანეს 7:20–24-ზე დაყრდნობით, რომელშიც შენარჩუნებულია ებრაელი მკვიდრი მოსახლეობის ჰეტეროდოქსული ტრადიციები

  იხ.ვიდეო - აღთქმული მიწა - ქანაანი

ტვინის 10%-იანი გამოყენების მითი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ტვინის 10%-იანი გამოყენების მითი

10%-იანი ტვინის მითი  არის რწმენა ( მითი , ურბანული ლეგენდა ), რომ ადამიანების უმეტესობა იყენებს ტვინის არაუმეტეს 10%-ს (ლეგენდის სხვა ვერსიები მოიცავს 15%-ს, 7%-ს, 5%-ს და ა.შ.). მტკიცება, რომ „ადამიანები იყენებენ ტვინის მხოლოდ 10%-ს“, მეცნიერებაში გამოიყენება, როგორც „ფსიქოლოგიის მცდარი წარმოდგენის“  ან „ნეირომითის“  მაგალითი . ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაცია ასევე კლასიფიცირებს ამ მტკიცებას, როგორც „ნეირომითს“  . ის მიეწერება სხვადასხვა ადამიანს, მათ შორის ალბერტ აინშტაინს , მტკიცებულებების გარეშე  . ასევე ამტკიცებენ, რომ ადამიანებს შეუძლიათ გაზარდონ ტვინის აქტივობა ტვინის „გამოუყენებელი“ ნაწილის გამოყენებით, რაც მრავალი სამეცნიერო ფანტასტიკის ისტორიის თემა გახდა. „გამოუყენებელი“ ნაწილი ასევე შეიძლება გავიგოთ, როგორც ტვინის პოტენციური შესაძლებლობები, მაგრამ ამ ვერსიაშიც კი, განცხადება, რომ ადამიანები ტვინის (პოტენციური) შესაძლებლობების 10%-ს იყენებენ, სამეცნიერო საზოგადოების მიერ არ არის მხარდაჭერილი და სამეცნიერო ნაშრომებში აღწერილია, როგორც მითი ან მცდარი წარმოდგენა  . ნეირომეცნიერი დინ ბერნეტი მიიჩნევს, რომ ეს მითი არა მხოლოდ სულელური იდეაა, არამედ საშიშიც: ექსტრასენსორული აღქმის იდეის ექსტრასენსორებს და მიმდევრებს შეუძლიათ გამოიყენონ მითი თავიანთი არამეცნიერული განცხადებების გასამართლებლად - ტვინის შესახებ ყველა ფსევდომეცნიერული ან მცდარი წარმოდგენა, რომელიც უარყოფილია ნეირომეცნიერების მიერ, ლოგიკურად შეიძლება გამართლდეს 10%-ის მითით (ისინი ამბობენ, რომ ის, რასაც მეცნიერება სწავლობს, ხსნის ტვინის შესაძლებლობების მხოლოდ 10%-ს და ყველაფერს, რასაც ის არ ეთანხმება - 90%)  .

ინტელექტის განვითარება ვარჯიშის საშუალებით მართლაც შესაძლებელია  , თუმცა ის აზრი, რომ ადამიანები ტვინის მხოლოდ ნაწილს იყენებენ, მცდარია  . თანამედროვე მონაცემებით, ტვინის თითოეულ ნაწილს კონკრეტული ფუნქცია აქვს. კვლევამ ვერ აღმოაჩინა ტვინის ისეთი უბნები, რომლებიც არ გამოიყენება.

იხ.ვიდეო - მითი ტვინის 10%-ის გამოყენებაზე

წარმოშობა

მითის წარმოშობის ერთ-ერთი ვერსია შესაძლოა უილიამ ჯეიმსისა და ბორის სიდისის ნაშრომების შედეგი იყოს . 1890-იან წლებში მათ ბავშვის დაჩქარებული განვითარების თეორია ბორის სიდისის შვილის , ვუნდერე უილიამ სიდისის მაგალითზე გამოსცადეს , რომელსაც ისტორიაში ყველაზე მაღალი IQ-ს მქონედ მოიხსენიებდნენ  . უილიამ სიდისმა ივარაუდა, რომ სხვა ადამიანები სრულად არ იყენებენ თავიანთ ტვინს ^{[ 13], რის შედეგადაც ეს ფრაზა დეილ კარნეგის 1936 წლის წიგნის „როგორ მოვიპოვოთ მეგობრები და გავლენა მოვახდინოთ ადამიანებზე“ წინასიტყვაობაში იყო ციტირებული, სადაც ამერიკელი მწერალი ლოუელ თომასი წერდა: „პროფესორი უილიამ ჯეიმსი ამბობს, რომ ადამიანები თავიანთი გონებრივი შესაძლებლობების მხოლოდ 10 პროცენტს იყენებენ“ [14 ]} . ამავდროულად , ჯეიმსი , ^{ამ იდეის განხილვისას} , არასდროს მიუთითებია რაიმე კონკრეტული პროცენტი  .

კიდევ ერთი თეორიის თანახმად, მითი წარმოიშვა მე-19 საუკუნის ბოლოს და მე-20 საუკუნის დასაწყისში ნეირობიოლოგიური კვლევის არასწორად გაგების (ან არასწორი ინტერპრეტაციის) შედეგად. მაგალითად, ტვინის მრავალი ნაწილის (განსაკუთრებით თავის ტვინის ქერქის ) ფუნქციები იმდენად რთულია, რომ დაზიანების შედეგები აშკარა არ არის, რაც ადრეული ნეირომეცნიერებისთვის ამ ნაწილების დანიშნულების გაგებას ართულებს  . დოქტორმა ჯეიმს კალატმა აღნიშნა, რომ ნეირომეცნიერებმა 1930-იან წლებში უკვე იცოდნენ მრავალი „ადგილობრივი“ ნეირონის შესახებ, რომელთა ფუნქციების არასწორად გაგებას შეეძლო ათი პროცენტის მითის წარმოშობა  . მართლაც, ადვილი წარმოსადგენია, რომ მითი წარმოიშვა უბრალოდ განცხადების „ ნებისმიერ მომენტში ადამიანები თავიანთი ტვინის მხოლოდ 10%-ს იყენებენ“ შემოკლების შედეგად.

მიუხედავად იმისა, რომ ტვინის მრავალი ნაწილის ფუნქციები ამჟამად შესწავლილია, მეცნიერები კვლავ გაოგნებულები არიან უჯრედების ურთიერთქმედებით, რაც რთულ ქცევასა და დარღვევებამდე მიგვიყვანს. შესაძლოა, ყველაზე რთული კითხვა ის არის, თუ როგორ ქმნიან ტვინის სხვადასხვა ნაწილები, ერთად მოქმედებით, ცნობიერებას. ამჟამად არ არსებობს ცნობიერი აქტივობის ერთიანი ცენტრი, რაც მეცნიერებს აფიქრებინებს, რომ ეს ტვინის სხვადასხვა ნაწილის კოლექტიური მუშაობის ნაყოფია.

მითის წარმოშობა ასევე მიეწერება ნეირომეცნიერ დოქტორ უაილდერ პენფილდს , ნეიროქირურგს, რომელიც მაკგილის უნივერსიტეტის მონრეალის ნევროლოგიური ინსტიტუტის დამფუძნებელი და პირველი დირექტორი იყო  .

უარყოფა

ნეირომეცნიერი ბარი გორდონი ამ მითს „სასაცილოდ მცდარს“ უწოდებს და დასძენს: „ჩვენ ტვინის პრაქტიკულად ყველა ნაწილს ვიყენებთ და ის პრაქტიკულად მუდმივად აქტიურია “ .  ბარი ბეიერშტეინი ^{ჩამოთვლის} შვიდ „ეჭვს“, რომლებიც უარყოფენ 10 პროცენტის მითს  :

1. ტვინის დაზიანება : ინსულტისა და თავის ტვინის შეღწევადი დაზიანების მაგალითები ასახავს ასეთი შემთხვევებით გამოწვეულ მუდმივ დაზიანებას. თუ ვივარაუდებთ, რომ ტვინის 90% ნორმალურად არ გამოიყენება, მაშინ ტვინის მნიშვნელოვან ნაწილს შეუძლია გაუძლოს დაზიანებით გამოწვეულ დაზიანებას გონებრივი, ვეგეტატიური ან ქცევითი შესაძლებლობების დაკარგვის გარეშე.
2. ევოლუცია: ამჟამინდელი სამეცნიერო მტკიცებულებების თანახმად, ევოლუცია, როგორც წესი, გამორიცხავს არასაჭირო ნივთიერებებს და ტვინი ორგანიზმისთვის საკმაოდ ძვირია ჟანგბადისა და საკვები ნივთიერებების თვალსაზრისით. მას შეუძლია მოითხოვოს სხეულის მთლიანი ენერგიის 20%-მდე, მაშინ როცა მისი მასის მხოლოდ 2%-ს შეადგენს  . თუ 90% არასაჭირო იქნებოდა, უფრო პატარა და ეფექტური ტვინის მქონე ადამიანებს ევოლუციური უპირატესობა ექნებოდათ - დანარჩენებს ბუნებრივი გადარჩევის გზით გავლა უფრო გაუჭირდებოდათ . ასევე აშკარაა, რომ ასეთი დიდი ტვინი ვერ განვითარდებოდა, საჭიროების გარეშე. გარდა ამისა, გადიდებული თავის ქალა ზრდის დაბადებისას სიკვდილის რისკს  . ასეთი ზეწოლა აუცილებლად გაათავისუფლებდა პოპულაციას ზედმეტი ტვინისგან.
3. სკანირება: პოზიტრონ-ემისიური ტომოგრაფია და ფუნქციური მაგნიტურ-რეზონანსული ტომოგრაფია საშუალებას გვაძლევს დავაკვირდეთ ცოცხალი ტვინის მუშაობას. მათ აჩვენეს, რომ ძილის დროსაც კი ტვინში გარკვეული აქტივობაა. „ყრუ“ ზონები მხოლოდ მძიმე დაზიანების შემთხვევაში ჩნდება.
4. ფუნქციების ლოკალიზაცია: ერთიანი მასის ნაცვლად, ტვინი დაყოფილია სხვადასხვა ფუნქციას შემსრულებელ სექციებად. თითოეული სექციის ფუნქციების დადგენას მრავალი წელი დასჭირდა და არცერთი ისეთი სექციის აღმოჩენა არ მომხდარა, რომელიც არანაირ ფუნქციას არ ასრულებდეს.
5. მიკროსტრუქტურული ანალიზი: ცალკეული ნეირონების აქტივობის ჩაწერით, მეცნიერები აკვირდებიან ერთი უჯრედის სასიცოცხლო ფუნქციებს.
6. მეტაბოლური კვლევები: თუ ტვინის 90% არააქტიურია, მაშინ ტვინის ამ ნაწილებს დავალების შესრულებისას გლუკოზის შეწოვა შემცირებული ექნებათ. ამის შემოწმება შესაძლებელია 2-დეოქსიგლუკოზის გამოყენებით, რომელიც, ბუნებრივი ნახშირწყლებისგან განსხვავებით, უჯრედებში არ მეტაბოლიზდება და შესაბამისად, გროვდება იმ ადგილებში, სადაც ტვინის ყველაზე დიდი აქტივობა ხდება.
7. ზედმეტი ნეირონებისა და მათ შორის კავშირების აღმოფხვრა: ტვინის უჯრედები, რომლებიც არ გამოიყენება, დეგენერაციისკენ მიდრეკილნი არიან. ამიტომ, თუ ტვინის 90% არააქტიური იქნებოდა, ზრდასრული ადამიანის ტვინის აუტოფსია მასიურ დეგენერაციას გამოავლენდა.

თანამედროვე კულტურაში

მითი გამოყენებულია საფუძვლად ან მოხსენიებულია ისეთ ფილმებში, როგორიცაა „ნავიგატორის ფრენა“ (1986), „ შენი სიცოცხლის დაცვა“ (1991), „უსაზღვრო“ (2011), „ლუსი“ (2014) და ტელესერიალ „გმირები“ (2006–2010) 

ლუსი (ფილმი)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is Light - Knowledge is Light -  

                              ლუსი (ფილმი)

„ლუსი“ 2014 წლის ამერიკული სამეცნიერო ფანტასტიკის ჟანრის ფილმია , რომელშიც მთავარ როლს სკარლეტ იოჰანსონი ასრულებს . ფილმის სცენარის ავტორი, რეჟისორი და თანაპროდიუსერი ლუკ ბესონია . ფილმი აშშ-ში 2014 წლის  25 ივლისს , საფრანგეთში 2014 წლის 6 აგვისტოს და რუსეთში 2014 წლის 11 სექტემბერს გამოვიდა.  ფილმის მთავარი იდეა ტვინის 10%-იანი გამოსაყენებელი ნაწილის მითს ეფუძნება .

სიუჟეტი

სულ რაღაც გუშინ, ლუსი ჩვეულებრივი 25 წლის გოგონა იყო, რომელიც ტაივანში სასწავლებლად ჩავიდა . მაგრამ ერთ დღეს, მისი ახალი მეგობარი რიჩარდი სთავაზობს მას ფულის შოვნას უცნობი შიგთავსით სავსე პორტფელის მიტანით . ასე რომ, გოგონა კორეული მაფიის ხელში აღმოჩნდება, რომელსაც ბატონი ჩანი ხელმძღვანელობს.

მეორე დილით გაღვიძებისას ლუსი აღმოაჩენს, რომ მას ანესთეზია გაუკეთეს, შემდეგ კი კუჭი გაუხსნეს და მასში ნარკოტიკებით სავსე პარკი მოათავსეს შემდგომი ტრანსპორტირებისთვის. ჩანთაში 4 პარკი იყო, რაც იმას ნიშნავს, რომ ლუსის გარდა კიდევ სამ ადამიანს მოუწევს ნივთიერების ტრანსპორტირება. დაუმორჩილებლობისთვის ლუსი რამდენიმე ძლიერ დარტყმას იღებს, მათ შორის მუცელში დარტყმას. გოგონას მუცელში მიკერებული პარკი ტყდება და ნარკოტიკები მის ორგანიზმში ხვდება, მაგრამ ისინი ძალიან სპეციფიკურად მოქმედებენ. რამდენიმე წამში ის გონს მოდის, ადვილად უმკლავდება მაფიის ერთ-ერთ წევრს და საავადმყოფოში მიდის პარკის ამოსაღებად. ექიმმა უთხრა, რა სახის ნივთიერება იყო ეს (CPH4) და რა გვერდითი მოვლენები აქვს.

ფილმის მსვლელობისას პროფესორი ნორმანი სტუდენტებს ეუბნება, რომ ადამიანის ტვინის ის ნაწილები , რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ინტელექტსა და გონებრივ შესაძლებლობებზე, მათი პოტენციალის მხოლოდ 10%-ს იყენებენ , ხოლო ჩვეულებრივი ცხოველები - 5%-მდე - ეს სხვაობა კაცობრიობას დედამიწაზე დომინანტურ სახეობად აქცევს. მას შემდეგ, რაც ლუსი არასწორ დროს არასწორ ადგილას და რაც მთავარია, არასწორ ადამიანთან მოხვდა, მისი ცხოვრება მკვეთრად შეიცვალა, რადგან ეჭვის გარეშე, ის გლობალურად იწყებს ევოლუციას, ახლა მისთვის 10%-იანი ზღვარი არ არსებობს. ის იწყებს მის გარშემო ყველაფრის შეგრძნებას და დამორჩილებას და მზადაა გაუმჯობესდეს, იმის გამოცნობის გარეშე, თუ რა შეიძლება ელოდოს მას შემდეგ.

ამის შემდეგ, ლუსი ბატონ ჩანთან ბრუნდება და ტელეპათიის საშუალებით იგებს დარჩენილი კურიერების დანიშნულების ადგილს : პარიზი, რომი და ბერლინი. იმ დროისთვის არსებული ტვინის 28%-იანი პოტენციალისა და მეგობრის ლეპტოპის გამოყენებით, ლუსი 10 წუთში სწავლობს პროფესორ ნორმანის ყველა ნაშრომს, უკავშირდება მას და შეხვედრას სთხოვს. ის ხვდება, რომ ორგანიზმში არსებული ნარკოტიკის გარეშე მისი ცხოვრება შეუძლებელია, ამიტომ გადაწყვეტს, იპოვოს ყველა „გადამზიდავი“. ამაში მას პარიზელი პოლიციელი, პიერ დელ რიო ეხმარება.

პარიზისკენ მიმავალ გზაზე მას წარმოუდგენელი რამ ემართება - ის სიტყვასიტყვით „დნება“ ჩვენს თვალწინ, მაგრამ დროთა განმავლობაში იღებს დარჩენილი პაკეტის შიგთავსს და გონს მოდის უკვე საავადმყოფოში. ის პოლიციელს ესაუბრება და არწმუნებს, რომ დაეხმაროს.

ისინი ერთად მიდიან საავადმყოფოში, სადაც დანარჩენი „ტრანსპორტიორები“ მოიყვანეს, მაგრამ ცოტა აგვიანებენ: ბატონი ჩანის ხალხმა უკვე მოახერხა ერთ-ერთი მათგანის ოპერაცია და ამანათის აღება, ხოლო მეორეს ოპერაციას უკეთებენ. ლუსი წარმოუდგენელი სიმარტივით ახერხებს სამივე ამანათის აღებას (მას პირადად უწევს გვამიდან მესამეს ამოღება) და ის და პიერ დელ რიო პროფესორ ნორმანთან მიდიან.

ლუსი პროფესორს და რამდენიმე სხვა მეცნიერს უყვება, თუ როგორ აქვს მას წვდომა თავისი ტვინის ფარულ კუთხეებში. ის განმარტავს, რომ ჩვენს სამყაროში დროის გარდა არაფერია გაზომვადი . ეს იგივეა, თუ ჩვეულებრივი სიჩქარით მოძრავი მანქანის ჩანაწერს დაუკრავთ - ის მოძრაობს. მაგრამ თუ კიდევ უფრო მეტად დააჩქარებთ? მანქანა თანდათან ქრება მხედველობიდან. „დრო ერთადერთი საზომი ერთეულია“, - ამბობს ის.

ამ დროს შენობასთან მაფიოზები, ბატონი ჩანის მეთაურობით, მიდიან და გზად ყველაფერს ანგრევენ, ცდილობენ ლუსისთან მისვლას. პოლიცია ცდილობს მათ შეკავებას და ამ დროს მეცნიერები ეხმარებიან ლუსის ორგანიზმში ნივთიერების ნარჩენების შეყვანაში და ამით ტვინის გამოყენების თანდათანობით 100%-მდე გაზრდაში. ლუსი ქმნის გარკვეულ კომპიუტერს , რომელშიც მან გადაწყვიტა გადაეტანა მთელი თავისი ცოდნა, რომელიც მისთვის ხელმისაწვდომი გახდა. მაფიოზები და ბატონი ჩანი თანდათან უფრო და უფრო უახლოვდებიან ერთმანეთს ბრძოლაში.

ლუსი საკუთარი ნებით გადაადგილდება წარსულში სხვადასხვა ადგილასა და დროში: ის ხედავს 1903 წლის ნიუ-იორკს, ავსტრალოპითეკს, დინოზავრებს, დედამიწისა და სამყაროს შექმნის მომენტებს . ეს უკანასკნელი წარმოდგენილია დიდი მრავალუჯრედიანი ორგანიზმის პატარა უჯრედით, რომელმაც უნდა დატოვოს თავისი ინფორმაცია, გადასცეს თავისი „ცოდნა“ თავის მემკვიდრეებს. ამ დროს, მისტერ ჩანი შედის ოთახში, სადაც ლუსი იმყოფება. ის ნელა უახლოვდება უკნიდან და იარაღის ლულას თავის უკანა მხარეს მიმართავს. როგორც კი ჩანი ჩახმახს დააჭერს, ტვინის აქტივობის ეფექტურობა 100%-ს აღწევს და ლუსი ქრება. მისტერ ჩანი დაბნეულია და იარაღით მუქარით ეკითხება პროფესორს და მეცნიერებს: „სად არის ის?“ პიერ დელ რიო კაბინეტში შემოდის, ესვრის ჩანს და იგივე კითხვას უსვამს, რის შემდეგაც ტელეფონის ეკრანს უყურებს და ხედავს და ესმის: „მე ყველგან ვარ“.

ლუსის მიერ შექმნილი კომპიუტერი პროფესორ ნორმანს დიდ, უჩვეულო გარეგნობის ფლეშ დრაივს უტოვებს და მტვრად იქცევა.

ფილმი ყველგანმყოფი ლუსით მთავრდება: „მილიარდობით წლის წინ სიცოცხლე მოგვეცა. ახლა თქვენ იცით, რა უნდა გააკეთოთ მასთან“.

მთავარ როლში

მსახიობი	როლი
სკარლეტ იოჰანსონი	ლუსი
მორგან ფრიმენი	პროფესორი ნორმანი
ჩოი მინ სიკი	ბატონი ჩანი
ამრ ვაკედი	პიერ დელ რიო
ჯულიან რინდ-ტატი	ლაიმი
ხერხი ასბეკი	რიჩარდი
ანალეი ტიპტონი	კაროლინა
ნიკოლას ფონგფეტი

წარმოება

გადაღებები 2013 წლის სექტემბერში პარიზში , ძირითადად Cité du Cinéma სტუდიებში დაიწყო. EuropaCorp-ის აღმასრულებელი დირექტორის თქმით , ფილმის ბიუჯეტი კომპანიის ისტორიაში ყველაზე დიდი იყო  (სანამ ეს რეკორდი არ მოხსნა ფილმმა „ვალერიანმა და ათასი პლანეტის ქალაქმა“. გადაღებები ოქტომბერში, 11 დღის განმავლობაში მიმდინარეობდა ტაიბეიში , ტაივანში . გადაღების შემდეგ, ლუკ ბესონმა დაიჩივლა, რომ პაპარაცებმა ღამით გადაღება ძალიან გაართულეს  .

სიუჟეტი

იდეა, რომ ადამიანი ტვინის რესურსების მხოლოდ მცირე ნაწილს იყენებს და რომ მისი ეფექტურობის გაზრდა შესაძლებელია მისი „100 პროცენტით“ გამოყენებით, ახალი არ არის და ფართოდ არის განხილული, მაგალითად, ირლანდიელი მწერლის, ალან გლინის წიგნში „ უსაზღვრო “ (2001) და ამავე სახელწოდების 2011 წლის ფილმში . ბესონის ფილმი მათ ბევრ იდეას იყენებს. ბუნების ძალების ცნობიერების ძალით კონტროლის იდეა ნასესხებია რ. ჰაინლაინის ხატოვანი ნაშრომიდან  „ უცხო უცნაურ ქვეყანაში “ ^[ 8 ] . პრეისტორიული ლუსის გამოსახულება, რომელიც ფილმის ბოლოს და დასაწყისში ჩნდება, აღმოჩენილი უძველესი ავსტრალოპითეკის, რომელიც ამ სახელით არის ცნობილი, კომპიუტერული მოდელია  .

მიმოხილვები

ფილმმა არაერთგვაროვანი შეფასებები მიიღო, ძირითადად დადებითი, კრიტიკოსებმა აღნიშნეს, რომ ის სულელური, მაგრამ გასართობი იყო. Rotten Tomatoes- ზე ფილმს 239 მიმოხილვის საფუძველზე 10-დან 6.1 ქულა აქვს  .

რუსეთში, ფილმის გამოსვლამდე, მან ასევე ძირითადად დადებითი შეფასებები მიიღო. მაგალითად, The Hollywood Reporter Russia-ს მიმომხილველმა აღნიშნა, რომ ფილმი გასაკვირი და მიმზიდველია  , ხოლო ზოგიერთმა ბლოგერმა, რომლებიც პრემიერამდელ ჩვენებებს დაესწრნენ, აღნიშნა, რომ ფილმი დადებითად შეედრება სხვა სალაროებში შემოსულ ბლოკბასტერებს, მისი გადაჭარბებული პათოსის მიუხედავად  .

10%-იანი ტვინის მითის, როგორც სიუჟეტური ხერხის, გამოყენებამ დიდი კრიტიკა გამოიწვია .

ფილმს არაერთგვაროვანი გამოხმაურების მიუხედავად, ის 2014 წლის 10 საუკეთესო ფილმის არაერთ სიაში მოხვდა, მათ შორის ჟურნალ Time-ის სიაში  .

Metacritic- ზე ფილმს 45 მიმოხილვის საფუძველზე 100-დან 61 ქულა აქვს, რაც „ზოგადად დადებით მიმოხილვებს“ აღნიშნავს . 

იხ.ვიდეო - Lucy (1/10) Movie CLIP - Lucy Escapes (2014) HD

იხ. ბმულზე კინო რუსულ ენაზეა