ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              სახამებელი

მცენარის ძირითადი სამარაგო ნახშირწყალი, რომელიც წარმოიქმნება უჯრედის ორგანოიდებში (ქლოროპლასტებსა და ამილოპლასტებში) და გროვდება ძირითადად თესლში, ძირხვენებსა და ტუბერებში, აგრეთვე ფოთლებსა და ღეროებში. სახამებელი გროვდება მარცვლების სახით, რომელთაც ფენოვანი სტრუქტურა აქვთ და შეიცავენ მცირე რაოდენობით ცილებსა და ლიპიდებს. სახამებელის ზომა სხვდასხვაა. სახამებელი ორი პოლისაქარიდის — ხაზოვანის — ამილოზის და განტოტვილის — ამილოპექტინის ნაზავია; მათი საერთო ფორმულაა (C₆H₁₀O₅)n; როგორც წესი, სახამებელი შეიცავს 10—30% ამილოზას, 70—90% ამილოპექტინს. სახამებელის პოლისაქარიდები აგებულია გლუკოზის ნაშთებისაგან, რომლებიც შეკავშირებული არიან ამილოზისა და ამილოპექტინის ხაზოვან ჯაჭვებში α-1,4-გლუკოზიდური ბმები, ხოლო განშტოების წერტილებში —α-1,6-გლუკოზიდური ბმებით.

                                                                

სახამებლის იოდის ხსნართან ურთიერთქმედების შედეგი 

სახამებელის ნაწილობრივი ჰიდროლიზი იძლევა დექსტრინებს, რომელსაც პოლიმერიზაცია ნაკლებად ახასიათებს, სრული ჰიდროლიზით კი გლუკოზებად იშლება. სახამებლის ფერმენტული ჰიდროლიზი შესაძლოა სხვადასხვა გზით. მცენარეული ფოსფორილაზე შლის α-1,4-ბმას და წარმოქმნის გლუკოზო-1-ფოსფატს, რომელიც აქტიური მეტაბოლიტია. α და β-ამილაზები შლიან აგრეთვე მხოლოდ α-1,4-ბმებს; β-ამილაზა შლის სახამებელს მალტოზამდე და გლუკოზამდე. α-1,6-ბმების დაშლა და თავისუფალი გლუკოზის წარმოქმნა ხდება ამილო-1,6-გლუკიზოდაზით. ობის სოკოების ფერმენტი გ ლ უ კ ო ა მ ი ლ ა ზ ა სახამებელს შლის გლუკოზამდე. სახამებლის ბიოსენთეზის პირველწყაროა საქაროზა. სახამებელი მნიშვნელოვანი საკვები პროდუქტების ძირითადი ნაწილია (ფქვილში 75—80%, კარტოფილში — 25%), კუჭ-ნაწლავში ადვილად შეიწოვება, აქვს მაღალი კალორიულობა — დაახლოებით 4 კკალ/გ.

სახამებელს და მის წარმოებულებს იყენებენ ქაღალდის, ქსოვილების, წებოს და სხვა წარმოებაში. როგორც სამკურნალო საშუალება, სახამებელი შედის სხვადასხვა ფხვნილში, მალამოსა და პასტაში. სახამებლის 1% ხსნარს იყენებენ როგორც ინდიკატორს, იოდის აღმოსაჩენად.

                                                           

სახამებელი, როგორც ფოტოსინთეზის ერთ-ერთი პროდუქტი, ფართოდ არის გავრცელებული ბუნებაში. მცენარეებისთვის ის არის საკვები ნივთიერებების მარაგი და ძირითადად გვხვდება ხილში, თესლში და ტუბერებში. მარცვლეულის მარცვლები ყველაზე მდიდარია სახამებლით: ბრინჯი (86%-მდე), ხორბალი (75%-მდე), სიმინდი (72%-მდე), ასევე კარტოფილის ტუბერები (24%-მდე).

ადამიანის ორგანიზმისთვის სახამებელი, საქაროზასთან ერთად, ნახშირწყლების მთავარი მიმწოდებელია - საკვების ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კომპონენტი. ადამიანის ფერმენტების მოქმედებით, სახამებელი ჰიდროლიზდება გლუკოზამდე, რომელიც უჯრედებში იჟანგება ნახშირორჟანგამდე და წყალში, ათავისუფლებს ენერგიას, რომელიც აუცილებელია ცოცხალი ორგანიზმის ფუნქციონირებისთვის.

წყალში სახამებლის ხსნარი არის არანიუტონის სითხე. 

იხ.  ვიდეო 

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            ნილ გეიმანი

 (ინგლ. Neil Richard Gaiman;, IPA: /ˈgeɪmən/; დ. 10 ნოემბერი, 1960) — ინგლისელი სამეცნიერო ფანტასტიკის და ფენტეზის ჟანრის მოთხრობების, რომანების, კომიქსებისა და ფილმების ავტორი. მის გამორჩეულ ნამუშევართა შორისაა კომიქსების სერია „The Sandman“, „ვარსკვლავის მტვერი“, და „ამერიკელი ღმერთები“. 2009 წელს გეიმანმა კარნეგისა და ნიუბერის მედლები მიიღო რომანისთვის „სასაფლაოს წიგნი“, რითაც პირველი მწერალი გახდა, რომელმაც ეს ორი ჯილდო ერთი ნამუშევრისთვის მოიპოვა. მისი თაყვანისმცემლების დიდი ენთუზიაზმის გამო მას ხშირად ლიტერატურული სამყაროს „როკ ვარსკვლავს“ უწოდებენ.

ნილ გეიმანი დაიბადა 1960 წლის 10 ნოემბერს ქალაქ პორტჩესტერში (ინგლისი), აღმოსავლეთ ევროპული წარმოშობის ებრაულ ოჯახში. მისმა მშობლებმა, დევიდ გეიმანმ და შეილა გოლდმანმა, 1965 წელს გახსნეს ვიტამინების მწარმოებელი და სადისტრიბუციო კომპანია; მამა იყო საიენტოლოგიის ეკლესიის ბრიტანული ფილიალის ხელმძღვანელი. 1965 წელს ოჯახი საცხოვრებლად დასავლეთ სასექსში, აღმოსავლეთ ჯინსტედში გადავიდა, სადაც მწერლის მშობლები საიენტოლოგიის ცენტრში დიანეტიკას სწავლობდნენ. მისი ერთ-ერთი და მუშაობს ლოს-ანჯელესის საიენტოლოგიურ ცენტრში. გეიმანი ამბობს, რომ ის არ არის საენტოლოგი, მაგრამ იუდაიზმის მსგავსად, საენტოლოგია მისი ოჯახის რელიგიაა.

იხ. ვიდეო - Нил Гейман – История с кладбищем (Часть 2)

1984 წელს მან დაასრულა თავისი პირველი ნამუშევარი, დიურან დიურანის ბიოგრაფია. პარალელურად მუშაობდა ჟურნალისტად და ამზადებდა ინტერვიუებს სხვადასხვა ბრიტანულ ჟურნალებში.

1980-იანი წლების მიწურულს გამოქვეყნდა მისი წიგნი „ნუ პანიკა: ოფიციალური ავტოსტოპის გზამკვლევი გალაქტიკის კომპანიონზე“ მწერალ დუგლას ადამსზე და მის წიგნზე „ავტოსტოპტოპის სახელმძღვანელო გალაქტიკაში“.

გეიმანმა დაწერა მრავალი კომიქსი რამდენიმე გამომცემლისთვის. მისი ჯილდოს მფლობელი სერია „ქვიშის კაცი“ მორფეუსს, ოცნების ანთროპომორფულ პერსონიფიკაციას მიჰყვება. სერია დაიწყო 1989 წელს და დასრულდა 1996 წელს: რეგულარული სერიის 75 ნომერი, სპეციალური ნომერი და ორი მულტფილმის მოთხრობა შეგროვდა 10 ტომად და დღემდე იბეჭდება.

1996 წელს გეიმანმა და ედ კრამერმა შეადგინეს The Sandman: Book of Dreams, ანთოლოგია, რომელშიც შედიოდა ტორი ამოსის, კლაივ ბარკერის, ტედ უილიამსის, სიუზან კლარკის და სხვათა ნამუშევრები. ანთოლოგია ნომინირებული იყო ბრიტანული ფანტასტიკის ჯილდოზე.

ასევე, როგორც სტუმარი ავტორი, მუშაობდა Spawn-ის კომიქსის ერთ-ერთ ნომერზე და მინი-სერიალზე ამ სამყაროს ერთ-ერთი პერსონაჟის შესახებ, რის შემდეგაც უჩივლა კომიქსის მთავარ შემქმნელს, რომელმაც თვითნებურად გამოიყენა გამოგონილი გმირები. გეიმანი.

1990 წელს გამოიცა რომანი Good Omens, რომელიც გეიმანმა დაწერა ცნობილ ინგლისელ მწერალ ტერი პრაჩეტთან ერთად.

1991 წლიდან 1997 წლამდე გეიმანმა დაწერა ზღაპრული რომანი Stardust, რომელმაც 1999 წელს მიიღო მითოპეის ჯილდო. 2007 წელს გამოვიდა რომანის კინოადაპტაცია - რეჟისორ მეთიუ ვონის ფილმი "ვარსკვლავური მტვერი".

ნილ გეიმანის ყველაზე ცნობილი რომანი „ამერიკელი ღმერთები“ 2001 წელს გამოიცა, მაშინვე დაიმსახურა კრიტიკოსების მოწონება და რამდენიმე პრესტიჟული ჯილდო მოიპოვა, მათ შორის ჰიუგო და ნებულა ჯილდოები.

გეიმანი არის რამდენიმე ფილმისა და სერიალის სცენარის ავტორი:

მინი-სერიალი "არასდროს", რომლის სცენარმა საფუძველი ჩაუყარა ამავე სახელწოდების რომანს (რუსეთში იგი გამოქვეყნდა თარგმანის ორ ვერსიაში სახელებით "კარით" და "არსად").

ორი ეპიზოდი ბრიტანული სატელევიზიო სერიალის Doctor Who: The Doctor's Wife და Nightmare in ვერცხლ.

მხატვრული ფილმი "Beowulf" რეჟისორ რობერტ ზემეკისის.

ეპიზოდი "მკვდრების დღე" სამეცნიერო ფანტასტიკის სერიალის ბაბილონი 5.

"სარკის ნიღაბი"

ანიმაციური ფილმი "Coraline in the Land of Nightmares" ნილ გეიმანის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით (გამოვიდა 2009 წლის თებერვალში).

ნილ გეიმანს პირველი ქორწინებიდან სამი შვილი ჰყავს. ნილ გეიმანი ამჟამად დაქორწინებულია მომღერალ და მსახიობ ამანდა პალმერზე (Dresden Dolls-ის წამყვანი მომღერალი). ქორწილი 2011 წლის 2 იანვარს შედგა.

2015 წლის 16 სექტემბერს, დილის 8:37 საათზე, ნილი და ამანდა მშობლები გახდნენ, როგორც ეს გამოცხადდა 2015 წლის 21 სექტემბერს მათი Twitter ანგარიშებისა და ნილ გეიმანის ვებსაიტის მეშვეობით. მათ შეეძინათ ვაჟი, ანტონი.

2022 წელს, უკრაინაში რუსეთის შემოჭრის გამო, მან შეაჩერა თანამშრომლობა რუსულ გამომცემლობებთან

იხ. ვიდეო - Norse Mythology by Neil Gaiman audiobook

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - 

                     იდიოტი (რომანი)

იდიოტის ერთერთი გამოცემის გარეკანი

(რუს. Идиот) — რუსი მწერლის ფიოდორ დოსტოევსკის რომანი, რომელიც გამოიცემოდა 1868-1869 წლებში, ჟურნალ „რუსეთის მაცნეში“. წიგნი თარგმნილია მრავალ ენაზე, მათ შორის ქართულადაც, რუსუდან ქებულაძის მიერ.

რომანის მთავარი გმირი, ოცდაექვსი წლის თავადი ლევ მიშკინი შვეიცარიის ერთ-ერთ სანატორიუმში გატარებული რამდენიმე წლის შემდეგ რუსეთში ბრუნდება. გულუბრყვილობისა და ბუნებრივი ხასიათის გამო სანქტ-პეტერბურგის საზოგადოება მას შეიძულებს. მოულოდნელად იგი აღმოჩნდება კოხტად შენახული ქალისა (ნასტასია) და სათნო, კოხტა ახალგაზრდა გოგოს (აგლაია) ბრძოლის ცენტრში; ბრძოლა მისი სიყვარულის მოსაპოვებლად მიმდინარეობს. საუბედუროდ, მიშკინის ზედმეტი გულკეთილობა აჩქარებს უბედურებას; რჩება ისეთი შთაბეჭდილება, რომ მსოფლიოს ფული, ძალაუფლება, და სექსუალური დამორჩილება განაგებს, სანატორიუმი ალბათ ერთადერთ ადგილად რჩება, სადაც სიწმინდის შენარჩუნებაა შესაძლებელი. მიშკინი განასახიერებს „შედარებით მშვენიერ კაცს“, სახელდობრ ქრისტეს. „ზემოდან მოვლენილი“, შვეიცარიის მთებიდან რუსეთში, ის ფიზიკურად ქრისტეს წააგავს: საშუალოზე ოდნავ მაღალი, ძალიან ქერა, თხელი თმა, ჩაცვენილი ლოყები და თხელი, თითქმის მთლად თეთრი წვერი. გარდა იმისა, რომ ქრისტეს ჰგავს, მიშკინი მასწავლებელია, ცოდვათა მომნანიებელი და უცნაური უცხო ადამიანია. მისთვის უცხოა ისეთი თვისებები, როგორებიცაა სიხარბე და შური. იმ გარემოსგან განსხვავებით, რომელშიც ცხოვრობს, მისთვის არანაირი ღირებულება არ გააჩნია მის უფლებას ფულსა და ძალაუფლებაზე. თანაგრძნობას ის სიძულვილის, სიყვარულის ან სისასტიკის გარეშე განიცდის. მისი ურთიერთობა ცოდვილ მარიასთან ცხადადაა შთაგონებული ქრისტესა და მარია მაგდალინელის ურთიერთობით. ყოველივე ამ განსხვავებული თვისების გამო, მას „იდიოტს“ ეძახიან.

იხ. ვიდეო - იდიოტი ნაწილი პირველი: 1 თავი (აუდიო წიგნი)

ნაწილი პირველი პირველი ნაწილის მოქმედება ხდება ერთ დღეს, 27 ნოემბერს. 26 წლის პრინცი ლევ ნიკოლაევიჩ მიშკინი ბრუნდება შვეიცარიიდან, სადაც რამდენიმე წელი გაატარა ეპილეფსიის მკურნალობაში. პრინცი გამოდის როგორც გულწრფელი და უდანაშაულო ადამიანი, თუმცა კარგად ერკვევა ადამიანებს შორის ურთიერთობაში. რუსეთში მიდის სანქტ-პეტერბურგში მასთან ერთად დარჩენილი ნათესავების - იეპანჩინების ოჯახში. მატარებელში ის ხვდება ახალგაზრდა ვაჭარს, პარფიონ როგოჟინს და პენსიაზე გასულ თანამდებობის პირს, ლებედევს, რომლებსაც ის ეშმაკურად უყვება თავის ამბავს. ამის საპასუხოდ, ის გაიგებს როგოჟინის ცხოვრების დეტალებს, რომელიც შეყვარებულია ნასტასია ფილიპოვნა ბარაშკოვაზე, მდიდარ დიდგვაროვან აფანასი ივანოვიჩ ტოცკის მოსწავლეზე, რომელიც მას მცირე ასაკში აცდუნა. ეპანჩინების ბინაში თურმე ნასტასია ფილიპოვნას იქ კარგად იცნობენ. არსებობს გეგმა მისი დაქორწინება გენერალ ეპანჩინის პროტეჟე გავრილა არდალიონოვიჩ ივოლგინზე, ამბიციურ, მაგრამ უღიმღამო კაცზე. პრინცი მიშკინი ხვდება მოთხრობის ყველა მთავარ პერსონაჟს. ესენი არიან იეპანჩინების ქალიშვილები - ალექსანდრა, ადელაიდა და აგლაია, რომლებზეც ის ხელსაყრელ შთაბეჭდილებას ახდენს და რჩება მათი ოდნავ დამცინავი ყურადღების ობიექტი. ეს არის გენერალი ლიზავეტა პროკოფიევნა იპანჩინა, რომელიც მუდმივ აჟიოტაჟშია იმის გამო, რომ მისი ქმარი ურთიერთობს ნასტასია ფილიპოვნასთან, რომელსაც დაცემული რეპუტაცია აქვს. ეს არის განია ივოლგინი, რომელიც დიდად იტანჯება ნასტასია ფილიპოვნას ქმრის მომავალი როლის გამო, თუმცა ფულის გულისთვის ყველაფრისთვის მზადაა და ვერ გადაწყვეტს აგლაიასთან ჯერ კიდევ ძალიან სუსტი ურთიერთობის განვითარებას. პრინცი მიშკინი საკმაოდ ეშმაკურად ეუბნება გენერლის მეუღლეს და იპანჩინ დებს, რომ მან ნასტასია ფილიპოვნას შესახებ შეიტყო როგოჟინისგან და ასევე აოცებს მათ თავისი ნაცნობის მოგონებებისა და გრძნობების შესახებ, რომელსაც სიკვდილი მიუსაჯეს, მაგრამ ბოლო მომენტში შეიწყალა. . გენერალი ეპანჩინი პრინცს სთავაზობს ოთახის დაქირავებას ივოლგინების სახლში. იქ პრინცი ხვდება განის ოჯახს და ასევე პირველად ხვდება მოულოდნელად ჩამოსულ ნასტასია ფილიპოვნას. განიას ალკოჰოლიკ მამასთან, გადამდგარი გენერალი არდალიონ ალექსანდროვიჩთან მახინჯი სცენის შემდეგ, რომლის შვილიც უსაზღვროდ მრცხვენია, ნასტასია ფილიპოვნა და როგოჟინი მოდიან ივოლგინების სახლში. ის მოდის ხმაურიან კომპანიასთან ერთად, რომელიც მის ირგვლივ შეიკრიბა სრულიად შემთხვევით, ისევე როგორც ნებისმიერი ადამიანის ირგვლივ, რომელმაც იცის როგორ გადახარჯოს. სკანდალური ახსნა-განმარტების შედეგად, როგოჟინი ნასტასია ფილიპოვნას შეჰფიცავს, რომ საღამოს ის მას ასი ათას რუბლს შესთავაზებს ნაღდი ფულით. იმავე საღამოს, მიშკინს, რაღაც ცუდის მოლოდინში, ნამდვილად სურს ნასტასია ფილიპოვნას სახლში შესვლა და თავიდან იმედოვნებს უფროს ივოლგინს, რომელიც ჰპირდება გამგზავრებას, მაგრამ სინამდვილეში საერთოდ არ იცის სად ცხოვრობს. სასოწარკვეთილ პრინცს მოულოდნელად ეხმარება განიას უმცროსი ძმა, კოლია. ნასტასია ფილიპოვნას სახელის დღე აქვს, სტუმარი ცოტაა. ვითომ დღეს ყველაფერი უნდა გადაწყდეს და ნასტასია ფილიპოვნა განიაზე დაქორწინებას დათანხმდეს. პრინცის მოულოდნელი გამოჩენა ყველას აოცებს. ერთ-ერთი სტუმარი, ფერდიშჩენკო, წვრილმანი ნაძირალა, გვთავაზობს გასართობ უცნაურ თამაშს: თითოეული ყვება თავისი ყველაზე დაბალი საქმის შესახებ. ფერდიშჩენკოსა და ტოცკის ისტორიები მოჰყვება. ასეთი ამბის სახით ნასტასია ფილიპოვნა უარს ამბობს განაზე დაქორწინებაზე, მანამდე კი მიშკინს რჩევა სთხოვა. როგოჟინი უცებ შემოიჭრება ოთახებში კომპანიასთან ერთად, რომელმაც დაპირებული ასი ათასი მოიტანა. ის ვაჭრობს ნასტასია ფილიპოვნას, სთავაზობს მას ფულს იმის სანაცვლოდ, რომ დათანხმდეს გახდეს "მისი". თავადი გაოცების მიზეზს ასახელებს, სერიოზულად შესთავაზებს ნასტასია ფილიპოვნას დაქორწინებას, ის კი ამ წინადადებას სასოწარკვეთილი თამაშობს და თითქმის თანახმაა. მაშინვე ირკვევა, რომ პრინცი იღებს დიდ მემკვიდრეობას. ნასტასია ფილიპოვნა განას ასი ათასის აღებას სთავაზობს და ბუხარში აგდებს. ”მაგრამ მხოლოდ ხელთათმანების გარეშე, შიშველი ხელებით. ამოიყვან - შენი, ასი ათასი შენია! და მე აღფრთოვანებული ვიქნები შენი სულით, როგორ ადიხარ ცეცხლში ჩემი ფულისთვის. ლებედევი, ფერდიშჩენკო და მათნაირები დაბნეულები ევედრებიან ნასტასია ფილიპოვნას, რომ მათ ცეცხლიდან ფულის გამოგლეჯა დაუშვან, მაგრამ ის მტკიცეა. ივოლგინი თავს იკავებს და გონებას კარგავს. ნასტასია ფილიპოვნა მაშებით თითქმის მთელ ფულს იღებს, ივოლგინთან დებს და როგოჟინთან მიდის. ექვსი თვე გადის. პრინცი, რომელიც მოსკოვში ცხოვრობს, ახლა არ ჩანს მთლად გულუბრყვილო ადამიანი, თანაც კომუნიკაციაში მთელ თავის სიმარტივეს ინარჩუნებს. ამ ხნის განმავლობაში მან მოახერხა მემკვიდრეობის მიღება, რის შესახებაც დადის ჭორები, რომ ეს თითქმის კოლოსალურია. ასევე ამბობენ, რომ მოსკოვში პრინცი მჭიდრო კავშირში შედის ნასტასია ფილიპოვნასთან, მაგრამ ის მალე ტოვებს მას. ამ დროს, კოლია ივოლგინი, რომელიც დაუმეგობრდა იეფანჩინ დებს და თვით გენერლის მეუღლესაც კი, აგლაიას პრინცის წერილს აძლევს, რომელშიც ის დამაბნეველი სიტყვებით სთხოვს, გაიხსენოს იგი. ზაფხული მოდის, იეპანჩინები პავლოვსკში თავიანთ აგარაკზე მიდიან. მალე მიშკინი ჩადის სანკტ-პეტერბურგში და ეწვევა ლებედევს, რომლისგანაც გაიგებს პავლოვსკის შესახებ და იქირავებს მისგან აგარაკს იმავე ადგილას. შემდეგ თავადი მიდის როგოჟინის მოსანახულებლად, რომელთანაც

იხ. ვიდეო - იდიოტი ნაწილი პირველი: 2 , 3 თავი (აუდიო წიგნი)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                    გრაფი მონტე-კრისტო

                                                           

ფრანგ. Le Comte de Monte-Cristo) — ალექსანდრ დიუმას სათავგადასავლო რომანი, რომელიც გამოიცა 1844-1846 წლებში. მსგავსად ბევრი მისი ნაწარმოებისა, დიუმა ამ რომანშიც იყენებს თავისი თანამშრომელი მწერლის, ავგუსტ მაკეს შეთავაზებულ სიუჟეტებს, რომელიც ძირითადად მოჩვენებებზე წერდა.

ნაწარმოები მრავალჯერ იქნა ეკრანიზებული.

მოქმედება ვითარდება ახალგაზრდა ედმონ დანტესის გარშემო, რომელიც არის გემის კაპიტნის თანაშემწე და უახლოეს მომავალში უნდა გახდეს გემის კაპიტანი. თუმცა ის ადამიანები, რომელთანაც დანტესი მეგობრობს უდანაშაულოდ დასდებენ ბრალს საფრანგეთის სამეფოს ღალატში. ედმონს საკუთარ ნიშნობაზე აკავებენ და სამუდამოდ გზავნიან ციხესიმაგრე "იფში". ედმონი იქ 14 წელს გაატარებს და ამ დროის განმავლობაში შეშლილად გამოცხადებულ აბატ ფარიას გაიცნობს, რომელიც ბევრ რამეს ასწავლის ედმონს და ამასთან ერთად უანდერძებს უდიდეს ქონებას, რომელიც კუნძულ მონტე-კრისტოზე ინახება. 33 წლის ედმონ დანტესი ციხიდან გაქცევას ახერხებს და აბატის ქონებას პოულობს. თავდაპირველად, ყველა თავის მეგობარს ეხმარება, ხოლო შემდეგ გრაფი მონტე-კრისტოს სახელით შურისძიებას იწყებს ადამიანებზე, რომელთაც ის სამუდამო პატომრობისათვის გაიმეტეს.

სიუჟეტი - პატიმრობა ციხეში

თუ ციხე. თანამედროვე ფოტო, 2003 წ

რომანის მთავარი გმირია მარსელი მეზღვაური ედმონდ დანტესი ფარაონის გემიდან. ერთ-ერთი ფრენის დროს ის გაემგზავრა კუნძულ ელბაზე, სადაც შეხვდა მარშალ ბერტრანს (მოგვიანებით თქვა მურატთან), რომელიც მას ავალებს წერილის მიტანას პარიზში. ამით ედმონდი ასრულებს ცოტა ხნით ადრე გარდაცვლილი ფარაონის კაპიტნის უკანასკნელ ანდერძს.

მარსელში ჩასვლისთანავე გემის Morrel-ის მფლობელს სურს დანიშნოს დანტესი კაპიტანად და თავად ედმონდი აპირებს დაქორწინებას მერსედესზე, მეთევზეთა სოფლის კატალანას მახლობლად მცხოვრებზე.

თუმცა მის ბიძაშვილ ფერნანდსაც სურს მერსედესის დაქორწინება და ფარაონის ბუღალტერი დანგლარსი ეჭვიანობს დანტესზე, რომელსაც უნდათ ფარაონის გემის კაპიტანი გახადონ. ორივე და დანტესის მეზობელი - მკერავი კადერუსი - ერთმანეთს ტავერნაში ხვდებიან, სადაც დანგლარსი გეგმავს აცნობოს ედმონდს, რომ ის ბონაპარტისტული აგენტია. ის მარცხენა ხელით წერს ანონიმურ წერილს სამეფო პროკურორს, მაგრამ კადერუსი ცილისწამების წინააღმდეგია. დანგლარსი აცხადებს, რომ ეს ხუმრობაა, მაგრამ, რადგან იცის, რომ ფერნანდს მერსედესზე უყვარს, ის არ ანადგურებს, არამედ დენონსაციას კუთხეში აგდებს. დანგლარის სიტყვებით სასოწარკვეთილი ფერნანდი გადაწყვეტს მტრის ლიკვიდაციას და წერილს ფოსტაში გადასცემს.

დანტესი დააკავეს მერსედესთან ნიშნობის დროს. კადერუსი ყველაფერს ხედავს და ესმის, მაგრამ დუმს, რადგან ეშინია პოლიტიკურ საქმეში ჩარევის. დანტესი მიიყვანეს ვილფორის წინაშე, სამეფო პროკურორის თანაშემწე, რომელიც ცდილობს იყოს პატიოსანი საქმის წარმართვაში. დანტესის უდანაშაულობაში დარწმუნებული ის უკვე აპირებს დაკავებულის გათავისუფლებას, მაგრამ შემდეგ გაიგებს, რომ ის, ვისაც წერილი დანტესს უნდა მიეწოდებინა, არის მისი მამა, ბონაპარტისტი ნუარტიე. ვილფორს ესმის, რომ ამ ფაქტს, თუ ის ცნობილი გახდება, შეუძლია მისი კარიერა დაანგრიოს - და გადაწყვეტს ამ სიტუაციაში ედმონდს გაწიროს. ის წვავს წერილს და დანტესს სასამართლოსა და გამოძიების გარეშე აგზავნის ციხეში შატო დ'იფში. თავად ვილფორი მიიჩქარის პარიზში და აფრთხილებს ლუი XVIII-ს მოსალოდნელი გადატრიალების შესახებ.

ედმონდ დანტესი, რამდენიმეწლიანი პატიმრობის შემდეგ, გადაწყვეტს თვითმკვლელობას და იწყებს ფანჯრიდან საკვების გადაყრას. მაგრამ რამდენიმე დღის შემდეგ, სიკვდილის მახლობლად, მოულოდნელად ისმის საკნის მახლობლად უცნაური დარტყმა. დანტესი იწყებს მომავალი გვირაბის გათხრას და ხვდება აბე ფარიას, იტალიელ მეცნიერ-სასულიერო პირს, რომელიც გიჟად ითვლება, რადგან მუდმივად საუბრობს მრავალმილიონიანი საგანძურის არსებობაზე, რომლის მდებარეობა მხოლოდ მისთვის ცნობილია. აბა ფარიას პიროვნება დიდ შთაბეჭდილებას ახდენს დანტესზე. ეს კაცი, უკვე ძალიან მოხუცებული, სავსეა სიცოცხლის სიყვარულით და იმედით. ციხეში ყოფნის დროსაც მუდმივად მუშაობს, წერს სამეცნიერო ნაშრომებს, ამზადებს ხელსაწყოებს, დაუნდობლად ამზადებს გაქცევას. ახალგაზრდა კაცის ამბის მოსმენის შემდეგ ფარია აღადგენს მოვლენების მიმდინარეობას და დანტესს უცხადებს მისი დაპატიმრების მიზეზს და დამნაშავეებს. შემდეგ დანტესი საშინელ ფიცს დებს, რომ შური იძიოს მტრებზე. ის სთხოვს აბატს გახდეს მისი მასწავლებელი მეცნიერებებში და მენტორი ცხოვრებაში

იხ. ვიდეო  - გრაფი მონტე კრისტო – პირველი ნაწილი – 1,2,3 თავი ( აუდიო წიგნი)

ედმონდ დანტესი და აბა ფარია ერთად გასაქცევად ემზადებიან. ორივე ნუგეშს პოულობს ყოველდღიურ კომუნიკაციაში და აბატი ასწავლის ედმონდს მეცნიერებებსა და უცხო ენებს. მაგრამ, როცა ყველაფერი მზად არის, ფარიას აქვს კრუნჩხვა, რის შედეგადაც მისი სხეულის მარჯვენა მხარე პარალიზებულია. დანტესი უარს ამბობს მარტო სირბილზე და რჩება აბატთან. გარდა ამისა, ფარია უმხელს მას კუნძულ მონტე-კრისტოზე დამარხული განძის საიდუმლოს. ფარიამ ეს საიდუმლო აღმოაჩინა, როცა ბიბლიოთეკარად მსახურობდა კარდინალ სპადას შთამომავალში, რომელმაც თავისი სიმდიდრე დაიმალა პაპი ალექსანდრე VI-ისა და მისი ვაჟის კეისარ ბორჯიას სიხარბისგან. მორიგი შეტევის შემდეგ აბატი კვდება. მცველებმა გარდაცვლილი ტომარაში შეკერეს და საღამოს დაკრძალვას აპირებდნენ. გარდაცვლილ მეგობართან გამოსამშვიდობებლად მისულ დანტესს აინტერესებს იდეა - აბატის ცხედარი საკანში გადააქვს და ის თავის ადგილს იკავებს (გახსნის და შემდეგ იკერავს ჩანთას აბატის მიერ დამზადებული ხელსაწყოებით. ). მკვდარივით ზღვაში აგდებენ. ძლივს გადმოდის ჩანთიდან და მეზობელ კუნძულზე ცურავს. დილით მას ადგილობრივი კონტრაბანდისტები აიყვანენ. დანტესმა დაუმეგობრდა ახალ ამხანაგებს და კაპიტანმა შეაქო იგი, როგორც გამოცდილი მეზღვაური. გათავისუფლების შემდეგ დანტესი გაიგებს, რომ ციხეში 14 წელია იჯდა. მონტე-კრისტოს კუნძული დაუსახლებელია და კონტრაბანდისტები მას სასცენო პუნქტად იყენებენ. დანტესი, თითქოს ავად არის, რჩება კუნძულზე, სადაც ის პოულობს საგანძურს

ედმონდ დანტესი შატო დ'იფიდან გაქცევის შემდეგ. (ილუსტრატორი: პოლ გავარნი, 1846) დანტესმა, გამდიდრების შემდეგ, არ დაივიწყა ისინი, ვინც მას სიკეთეს აკეთებდა. მან უთხრა თანამებრძოლებს, რომ მიიღო მემკვიდრეობა და გულუხვად დააჯილდოვა ყველას.

იხ. ვიდეო -გრაფი მონტე კრისტო – პირველი ნაწილი – 4,5 თავი ( აუდიო წიგნი) ამის შემდეგ ედმონდი იწყებს საკუთარ გამოძიებას იმის გასარკვევად, თუ რა მოხდა მისი დაპატიმრების და მამამისის, საცოლის, მეგობრებისა და მტრების გაუჩინარების შემდეგ. მღვდლის ნიღბის ქვეშ, რომელიც ასრულებს "გვიანდელი" დანტესის უკანასკნელ ანდერძს, რომელმაც ბრილიანტი ვითომ უანდერძა თავის მეგობრებს - კადერუსს, ფერნანდს, დანგლარს და მერსედესს - ის ეწვევა კადერუსს, რომელიც გაკოტრდა თავის მკერავში და ახლა ინახავს. სასტუმრო ნელ ადგილას, სიღარიბეში მცხოვრები. გაუმაძღარი კადერუსი გვერდს აუვლის სიფრთხილეს და ეუბნება ედმონდს მთელ სიმართლეს მისი დაპატიმრების შესახებ და ყოველივე ამის შემდეგ: მერსედესისა და დანტესის მამის სასოწარკვეთილებაზე, რომელიც საბოლოოდ შიმშილით გარდაიცვალა, გემთმფლობელ მორელის კეთილშობილებაზე, რომელიც ცდილობდა ბრძოლას. დანტესის გათავისუფლება და მამას მხარი დაუჭირა. გარდა ამისა, კადერუსმა თქვა, რომ მერსედესი გახდა ფერნანდის ცოლი, ხოლო დანტესის ყოფილი მფლობელი, მისტერ მორელი, თითქმის განადგურდა, ხოლო დანგლარი და ფერნანდი ახლა მდიდრები იყვნენ და ტრიალებდნენ პარიზის უმაღლეს საზოგადოებაში (ფერნანდი გახდა გენერალი, კონტე დე. მორსერი, საფრანგეთის თანატოლი და დანგლარი - მილიონერი ბანკირი, რომელმაც მიიღო ბარონის წოდება) და, როგორც ჩანს, ბედნიერები არიან. როდესაც ვილფორზე ჰკითხეს, ის ბუნდოვნად პასუხობს, რადგან მას პირადად არ იცნობდა, მხოლოდ იმის თქმა შეძლო, რომ ვილფორი მარსელში აღარ იყო. ედმონდ დანტესი ბრუნდება მარსელში, სადაც გაიგებს, რომ მისი ყოფილი მფლობელი და მეგობარი არმატატორი მორელი თითქმის განადგურებულია. მთელი მისი იმედი ფარაონის ტვირთით დაბრუნებაზეა, სწორედ გემით, რომლითაც ოდესღაც დანტესი მიცურავდა. მაგრამ მოდის ამბავი ფარაონის გარდაცვალების შესახებ ქარიშხალში (თუმცა ეკიპაჟი და კაპიტანი სასწაულებრივად გადარჩნენ). ამის შესახებ დანტესი გაიგებს, როცა საბანკო სახლის გამსესხებელი მორელის აგენტის საფარქვეშ ის თავად მიდის არმატორთან. თავისი საბანკო სახლის სახელით, დანტესი მორელს აძლევდა საბოლოო შესვენებას. მაგრამ ვადა მთავრდება და მორელი ვერ იხდის. სირცხვილის თავიდან ასაცილებლად მას თვითმკვლელობა უნდა, მაგრამ ბოლო მომენტში გამოსყიდული ქვითრები მოაქვთ და პორტში ახალი „ფარაონი“ შემოდის. მორელი და მისი ოჯახი გადარჩნენ. დანტესი მათ შორიდან უყურებს. მან დახურა თავისი მადლიერების ანგარიშები და ახლა მზად არის შურისძიებისთვის თავის მტრებზე. 1829 წლის პერსონაჟები არმატორ მორელი ბუღალტერი კოკლესი კადერუსი, კარკონტა, აბბე ბუსონი სასტუმროს მეპატრონე კარკონტა მონა ალი შურისძიება ცხრა წელი გადის. ედმონდ დანტესს ანაცვლებს იდუმალი და ექსცენტრიული გრაფი მონტე კრისტო. ეს არ არის ერთადერთი სურათი, რომელიც ედმონდმა შექმნა - ის ზოგიერთისთვის ცნობილია ლორდ ვილმორის, აბატ ბუსონის და სხვების სახელებით. ხოლო იტალიელი მძარცველები და კონტრაბანდისტები, რომელთა გაერთიანება და თავის ძალაუფლებას დამორჩილებაც მან მოახერხა, როგორც ბევრი მეზღვაური და მოგზაური, მას იცნობენ „სინბად მეზღვაურის“ სახელით. გასული წლების განმავლობაში მან მოახერხა მსოფლიოს ყველა კუთხის მონახულება და მნიშვნელოვნად შეავსო განათლება; გარდა ამისა, მან ისწავლა ხალხის ოსტატურად მანიპულირება. ფლობს სწრაფ გემს და კუნძულ მონტე-კრისტოს გამოქვაბულებში აქვს დამალული მიწისქვეშა სასახლე, სადაც სიამოვნებით იღებს მოგზაურებს.

იხ. ვიდეო - გრაფი მონტე კრისტო – პირველი ნაწილი –მე- 6 თავი ( აუდიო წიგნი) გრაფ მონტე-კრისტოში გადაცმული დანტესი შემოდის საფრანგეთის მაღალ საზოგადოებაში, რომელსაც აინტრიგებს და აღფრთოვანებულია თავისი სიმდიდრითა და უჩვეულო ცხოვრების წესით; მას ჰყავს მუნჯი ნუბიელი მსახური ალი ("...ჩემი ძაღლი, ჩემი მონა. თუ ის დაარღვევს თავის მოვალეობას, არ გავძევ, მოვკლავ") და ყოფილი კორსიკელი კონტრაბანდისტი ჯოვანი ბერტუჩიო, რომელსაც თავისი ჰყავს. ვილფორთან აქვს ანგარიშები, ხელმძღვანელობს მის საქმეებს, რომელიც უკვე გახდა პარიზის სამეფო პროკურორი. გარდა ამისა, გრაფი შეიცავს მონა გეიდეს (რომელსაც იგი ჯერ ქალიშვილად ექცევა) - ფერნანის მიერ მოღალატეობით მოკლული ფაშა ალი-თებელინის ქალიშვილი. ახლა ის თანდათან იწყებს შურისძიების გეგმის განხორციელებას. იმის გათვალისწინებით, რომ მისი მტრების სიკვდილი არასაკმარისი ანაზღაურება იქნებოდა მისი ტანჯვისთვის, და ასევე თვლიდა თავს ღვთაებრივი სამართლიანობის იარაღად, განგების იარაღად, ის თანდათან ურტყამს თავის მსხვერპლს; შედეგად, შერცხვენილი ფერნანდი, რომლისგანაც ცოლ-შვილი დატოვეს, თავს იკლავს, კადერუსი კვდება საკუთარი სიხარბის გამო, ვილფორი კარგავს მთელ ოჯახს და გიჟდება, დანგლარი კი დანგრეულია და იძულებულია გაიქცეს საფრანგეთი. იტალიაში ის ტყვედ აიყვანეს მძარცველებმა, რომლებიც ემორჩილებიან მონტე კრისტოს; ისინი ძარცვავენ მას ოდესღაც დიდი სიმდიდრის უკანასკნელ ნარჩენებს. შედეგად, კადერუსი და ფერნანდი დაიღუპნენ, ვილფორი გიჟდება და გაღატაკებული დანგლარების სიცოცხლე წონასწორობაშია. მაგრამ გრაფი უკვე დაიღალა შურისძიებით - ბოლო დღეებში მან გააცნობიერა, რომ შურისძიებით მათზე, ვისაც კრიმინალებს თვლის, მან გამოუსწორებელი ზიანი მიაყენა ბევრ უდანაშაულო ადამიანს და ამის შეგნებამ მძიმე ტვირთი დაადო მის სინდისს. ამიტომ დანგლარს თავისუფლად უშვებს და ორმოცდაათი ათასი ფრანკის შენახვის საშუალებასაც აძლევს. რომანის დასასრულს, გრაფი გეიდთან ერთად მიცურავს გემზე, ტოვებს კუნძულ მონტე-კრისტოს თავისი მიწისქვეშა დარბაზებითა და უზარმაზარი სიმდიდრით, როგორც საჩუქრად მორელის ვაჟს, მაქსიმილიანს და მის საყვარელს, ვალენტინა დე ვილფორს, პროკურორის ქალიშვილს.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             ბეოვულფი

ხელნაწერის პირველი გვერდი

(ძვ. ინგლ. Beowulf „ფუტკრის მგელი“, ანუ „დათვი“) — ძველსაქსონური ეპიკური პოემა, რომლის მოქმედებაც ვითარდება სკანდინავიაში, ანგლების ბრიტანეთში გადასახლებამდე. სათაური დარქმეულია მთავარი გმირის პატივსაცემად. ტექსტი შეიქმნა VIII საუკუნის დასაწყსისში, ხოლო შემდგომ ქრისტიანობის გავრცელების გამო, ტექსტი რამდენიმეჯერ შეიცვალა. ჩვენამდე მოღწეულია მხოლოდ XI საუკუნის ეგზემპლარი, რომელიც კინაღამ განადგურდა რიჩარდ კოტონის ბიბლიოთეკაში მომხდარი ხანძრის გამო 1731 წელს.

                                            სიუჟეტი

დანიის დიდი მეფის სკილდ სკეფინგის შვილიშვილი იყო მეფე ჰროთგარი. ჰროთგარმა ააგო ციხე-დარბაზი ჰეროთი, აავსო განძით, აქ ნადიმობდა და ილხენდა თავის მეომრებთან ერთად ძლევამოსილი მეფე, მაგრამ დიდი განსაცდელი ელოდა დანიას. ჭაობის ბინადარი ურჩხული გრენდელი შეეჩვია ჰეროთს, მიდიოდა ღამით და მუსრს ავლებდა ჰროთგარის მეომრებს. დაცარიელდა და გაუდაბურდა ციხე-სიმაგრე. დანიელები საგონებელში ჩაცვივდნენ.

როგორც კი გითთა (გითები, გაეთები) შორის უძლიერესს - ბეოვულფს ესმა დანიელების გაჭირვების შესახებ, ნავის მომზადება ბრძანა. შეარჩია თოთხმეტი ვაჟკაცი და დანიისკენ გაემართა.

დანიელებმა დიდი პატივით მიიღეს სტუმრები. ჰეროთში ნადიმი გაუმართეს. ბეოვულფმა პირობა დადო, რომ დაამარცხება ურჩხულს ან მასთან ბრძოლაში დაიღუპებოდა. ჰროთგარი კი სანაცვლოდ დაპირდა: ამ გაჭირვებისგან გვიხსენი და შენი ხომალდი ამ დარბაზის განძეულით დაიტვირთებაო. ნადიმის შემდეგ დანიელებმა ჰეროთი დატოვეს და იქ მხოლოდ გითები დარჩნენ.

როგორც კი დაღამდა, გრენდელი გამოემართა სასახლისკენ. გაეთელ მეომრებს უკვე ეძინათ. ურჩხულმა ერთი მათგანი ბრჭყალებში მოიქცია და დაგლიჯა. მერე ბეოვულფისკენ გაემართა, რომელიც თავს იმძინარებდა. როგორც კი გრენდელი თავისი ბასრი ბრჭყალებით მას ჩააფრინდა, ბეოვულფი გააფთრებით ეკვეთა მტერს. საშინელი ბრძოლა გაიმართა, ბეოვულფს თავისი მეომრებიც წამოეშველნენ. გრენდელი მიხვდა, რომ ძალა ეცლებოდა. ბრძოლაში მკლავი დაკარგა. ურჩხული დაჭრილი და ძალაგამოცლილი წალასლასდა ჭაობისკენ, რომ სიკვდილს საკუთარ ბუნაგში დალოდებოდა.

დანიელები სიხარულით ცას ეწივნენ. მეფემ უხვად დაასაჩუქრა ბეოვულფი და მისი მეომრები.

სიხარული ნაადრევი იყო. გრენდელის დედას შურისძიება სწყუროდა. დაღამებისთანავე გაეშურა იგი ჰეროთისკენ. მძინარე დანიელებს თავზე წამოადგა, ერთი მათგანი აიტაცა და ისევ ჭაობს მიაშურა, თან წაიღო გრენდელის ტორიც.

ისევ მოთქმა-ვაება გაიმართა ჰეროთში. ისევ შეპირდა ბეოვულფს დანიის მეფე აურაცხელ ოქროს ურჩხულის მოკვლის სანაცვლოდ. აბჯარასხმულნი გაუდგნენ გითები და დანიელები ჭაობის გზას. დაბურულ ტყესთან სისხლიან ტბას მიადგნენ. გველებით სავსე ტბას ცხელი ოხშივარი ასდიოდა. ბეოვულფი წყალში ჩაეშვა, როგორც კი ფსკერზე ფეხი დადგა, მაშინვე მოუწია გრენდელის დედასთან შებრძოლება. ბეოვულფის მოქნეულმა მახვილმა ურჩხულს კანიც კი ვერ გაუჭრა. მაშინ ხელჩართული ბრძოლა გაიმართა, გაუჭირდა ბეოვულფს. ორთაბრძოლამ საბრძოლო დარბაზში გადაინაცვლა. კედელზე საჭურველი ეკიდა და მათ შორის გოლიათთა მიერ გამოჭედილი მძლავრი მახვილი. ჩვეულებრივი ადამიანი მას ვერ დაძრავდა. ბეოვულფი სწვდა ამ ხმალს, მაღლა შემართა და ურჩხულს თავი მოჰკვეთა. მერე გრენდელს დაუწყო ძებნა. თავისსავე ბუნაგში მკვდარს მიაგნო, მასაც მოჰკვეთა თავი და ის მეფე ჰროთგარს წაუღო, ურჩხულების სამყოფელი მდიდრული განძით იყო სავსე, თუმცა ხელი არაფრისთვის უხლია.

სახელმოხვეჭილი და უხვად დასაჩუქრებული დაბრუნდა ბეოვულფი სამშობლოში.

გამოხდა ხანი და გითების მეფე ბეოვულფი გახდა. ორმოცდაათ წელს მართავდა იგი გითლანდს.

მის ქვეყანას ერთი საზარელი დრაკონი მოევლინა რისხვად, რომელსაც ძალიან დიდ ხანს უზარმაზარ კოშკში ეძინა. მასში შესვლა საიდუმლო ბილიკით იყო შესაძლებელი. ერთმა კაცმა შემთხვევით მიაგნო ბილიკს, მიჰყვა მას და აღმოჩნდა ძვირფასულობით სავსე კოშკში. სიხარბისგან დაბრმავრბულმა ძვისფასი თვლებით მოოჭვილ თასს დასტაცა ხელი და მოკურცხლა. დრაკონმა გამოიღვიძა და განრისხებული დაედევნა. ასე გამოვიდა იგი დღის სინათლეზე. მაგრამ ეს კაცი ქურდი არ იყო, საქურდავად მისული. ის ბატონს გაქცეული მონა იყო.

ის სიმდიდრე ერთ დინასტიას ეკუთვნოდა. სიკვდილმა ყველა სათითაოდ თავისთან წაიყვანა. ბოლოს ერთი დარჩა, რადგან იცოდა, რომ სიკვდილი მასაც მალე ეწვეოდა, ამიტომ სიმდიდრე ზღვის მახლობლად მდგარ კოშკში მიზიდა. ამ კაცის გარდაცვალების შემდეგ განძი უპატრონოდ დარჩა. მას ცეცხლოვანმა გველეშაპმა მიაგნო, ჩაწვა პატიოსან თვალთა შორის და დაიძინა. გავიდა ასეულობით წელი, ვიდრე მონა გააღვიძებდა.

გაქცეული მონა ისევ ბატონთან დაბრუნდა. მისი რისხვა რომ აერიდებინა, მოპარული თასი აჩუქა. რადგან ურჩხულმა მონა ვერ დაიჭირა, შურისძიებით აღივსო. როცა შეღამდებოდა, გარეთ გამოდიოდა, ყველაფერს წვავდა და ანადგურებდა. შეწუხდა ხალხი და ქვეყანა, შიშმა დაისადგურა. ბეოვულფმა გადაწყვიტა დრაკონს შებრძოლებოდა. იახლა თორმეტი მეომარი და კოშკის გზას გაუდგა. მეგზურობას მონა უწევდა. კოშკს რომ მიუახლოვდნენ, ბეოვულფი დაემშვიდობა თანამებრძოლებს და წინ მარტო გაემართა. შეებნენ ერთმანეთს მეფე და ურჩხული. ცეცხლისმფრქვეველმა დრაკონმა მისი ფარი დაადნო, ხმალიც გაუტყდა და ბეოვულფი სრულიად უიარაღოდ დარჩა. დაჭრილს სისხლი სდიოდა. მეომრები ხედავდნენ მეფის გასაჭირს, მაგრამ დახმარება ვერ გაბედეს. მხოლოდ ერთი მათგანი, მისი ბიძაშვილი ვიგლაფი გაემართა დასახმარებლად.

ბეოვულფი სისხლისგან იცლებოდა. მოიკრიბა ძალა, ხანჯალი იძრო და გველეშაპი შუაზე გაჰკვეთა. ძალა ელეოდა, ვიგლაფს სთხოვა, განძი მოენახა და მასთან მოეტანა. ბეოვულფმა თავისი ხალხის წინამძღოლობა ვიგლაფს ჩააბარა. დაუბარა ზღვის პირზე კოშკი აეგოთ და მისი ფერფლი იქ მოეთავსებინათ. ვიგლაფს გადასცა ოქროს ყელსაბამი, ბეჭდები, მუზარადი და ჯაჭვის პერანგი.

ვიგლაფმა გადაწყვიტა მეფის ნეშტთან ერთად დაეწვა მთელი განძეულობაც. როგორც ბეუვულფის სურვილი იყო, კოშკი ააგეს და ფერფლი იქ დაფლეს. თორმეტი უმამაცესი გითი ცხენზე ამხედრებული გასრს უვლიდა კოშკს და თან ბეოვულფის საგმირო საქმეებს ყვებოდა, ასე იგლოვდნენ გითები საყვარელ მეფეს.

            ბეოვულფი (ფილმი, 1999) 

Beowulf არის 1999 წლის ამერიკული სამეცნიერო ფანტასტიკა-მოქმედებითი ფილმი, რომელიც ეფუძნება ძველ ინგლისურ ეპიკურ პოემას Beowulf-ს. ფილმის რეჟისორი იყო გრემ ბეიკერი, ხოლო სცენარის ავტორი მარკ ლეჰი და დევიდ ჩაპი. პოემის უმეტესი კინოადაპტაციისგან განსხვავებით, ეს ვერსია არის სამეცნიერო-ფანტასტიური/ფანტასტიკური ფილმი, რომელიც, ერთი კინოკრიტიკოსის აზრით, „ვითარდება პოსტ-აპოკალიფსურ, ტექნოფეოდალურ მომავალში, რომელიც უფრო მეტად ევალება შეშლილ მაქსს, ვიდრე ბეოვულფს“. მიუხედავად იმისა, რომ ფილმი საკმაოდ ერთგულია ორიგინალური პოემის სიუჟეტთან, სხვა სიუჟეტური ელემენტები შორდება ორიგინალურ ლექსს (ჰროტგარს რომანი აქვს გრენდელის დედასთან და მათ ჰყავთ ერთად შვილი, გრენდელი; ჰროტგარის ცოლი თავს იკლავს).

იხ. ვიდეო - Шедевры кино: Беовульф (1999)

ციხე-სიმაგრის მსგავსი ფორპოსტი ღამით თავს დაესხმება არსებას, სახელად გრენდელს. თუმცა, ის უარს ამბობს მესაზღვრე ჰროტგარზე თავდასხმაზე. ფორპოსტის ერთ-ერთი რეზიდენტი, პენდრა, გაქცევა მეორე დილით, მაგრამ შეიპყრეს მეტოქე ალყის ხაზმა, რომელიც აპირებს მის მოკვლას, რათა თავიდან აიცილოს ბოროტების გავრცელება. პენდრას გადაარჩენს იდუმალი მეომარი სახელად ბეოვულფი და მასთან ერთად მიდის. როდესაც ის ხვდება, რომ ბეოვულფი მიდის ფორპოსტისკენ, ის ბრუნდება ალყის ხაზზე და მოკლულია. ბეოვულფი ხვდება ჰროტგარს და უფლება აქვს დარჩეს მხეცის მოკვლაში დასახმარებლად. ჰროტგარი, მისი ქალიშვილი კირა და მისი სამხედრო ლიდერი როლანდ ეჭვობენ, რომ ბეოვულფი კონკურენტმა ოჯახმა გაგზავნა მათი ვაჟის, ნივრის, კირას ყოფილი ქმრის, სიკვდილის გამო შურისძიების მიზნით. თუმცა, კირას ეჭვები ქრება, როდესაც ის ხვდება, რომ ბეოვულფს შეუძლია ბოროტების გრძნობა.

რამდენიმე ღამის განმავლობაში, ჰროტგარი განიცდის კოშმარებს, რომლებიც გამოწვეულია სუკუბუსით, მისი გარდაცვლილი მეუღლის თვითმკვლელობის შესახებ. როდესაც გრენდელი დღის განმავლობაში თავს ესხმის, ბეოვულფი და ჰროტგარის დარჩენილი ჯარისკაცები იძულებულნი არიან დაუპირისპირდნენ გრენდელს. ისინი ქალებსა და ბავშვებს საკურთხეველში გადააქვთ, მაგრამ მათ მაშინვე კლავენ გრენდელი. ბეოვულფი ახერხებს გრენდელის დაჭრას, მაგრამ ასევე დაჭრეს ამ პროცესში. როდესაც კირა ბეოვულფს ესწრება, როლანდ აღიარებს მის მიმართ რომანტიკულ გრძნობებს, თუმცა მას მხოლოდ ძმად ხედავს. მას შემდეგ, რაც ბეოვულფი გამოჯანმრთელდა, კირა ცხადყოფს, რომ ნივრი მოძალადე მეუღლე იყო და მან მოკლა იგი მას შემდეგ, რაც მან ძალით სცადა მისთვის. ბეოვულფი თვლის, რომ ის გაამართლა. ბეოვულფი კვლავ უყურებს გრენდელს და მკლავს წყვეტს. მიაჩნიათ, რომ გრენდელი მკვდარია, გადარჩენილები ზეიმობენ და როლანდს სუკუბუსი სტუმრობს.

კირა ამხელს მას რომანტიკულ გრძნობებს ბეოვულფის მიმართ და ორივე ერთვება ურთიერთობაში. ამის შემდეგ, ბეოვულფი კირას ეუბნება, რომ ის ნახევრად ადამიანია, რადგან დედამისი ბაელით იყო განაყოფიერებული და შეუძლია დათრგუნოს მისი შინაგანი ბოროტება ბოროტებასთან ბრძოლით. ბეოვულფი გრძნობს სუკუბუსს და ჩქარობს მის საპოვნელად. კირა და ჰროტგარი ბრუნდებიან სასადილოში, რათა ყველა მკვდარი იპოვონ, მათ შორის როლანდიც. ისინი ხვდებიან სუკუბუსს, რომელიც ავლენს თავს, როგორც გრენდელის დედას და ჰროტგარს, როგორც მის მამას, ამიტომ გრენდელმა მანამდე შეიწყალა იგი. ჰროტგარის ღალატმა ცოლის თვითმკვლელობა გამოიწვია. ჰროტგარი ცდილობს მოკლას სუკუბუსი, მაგრამ მოკლა გრენდელი. ბეოვულფი ჩამოდის და კლავს მხეცს. გრენდელის დედა ცდილობს მიმართოს ბეოვულფის შინაგან ბოროტებას, მაგრამ მარცხდება და გადაიქცევა გიგანტურ ჰუმანოიდ ობობას მსგავს არსებად. მას შემდეგ, რაც ბეოვულფი დაამარცხებს გრენდელის დედას, მათი ბრძოლა აიძულებს ფორპოსტს თავად დაინგრა. ბეოვულფი და კირა გარბიან და ის არწმუნებს მას თან ახლდეს მოგზაურობაში

იხ. ბმულზე რუსულ ენაზე

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              ორკები

ორკები ,, ბეჭდების მბძანებლის'' ეკრანიზაციია

 ფენტეზის ჟანრის გამოგონილი რასა. ორკებს გააჩნიათ ბევრი საერთო გობლინებთან და ითვლებიან ფენტეზის ჟანრის ერთ-ერთ სტანდარტულ რასად.
 დასავლეთ ევროპის ხალხთა ფოლკლორში და ფენტეზის ჟანრის თანამედროვე ნაწარმოებებში. ორკები ძალიან ჰგავს გობლინებს და არიან სტანდარტული ფანტასტიკური არსებების სახეობებს შორის.

ორკები ფართოდ გახდა ცნობილი, პირველ რიგში, ინგლისელი მწერლის J. R. R. Tolkien-ის ფანტასტიკური ნაწარმოებების წყალობით. კერძოდ, მის ცნობილ რომანში "ბეჭდების მბრძანებელი" ორკები - მახინჯი, სასტიკი და აგრესიული მონსტრების რასა - უპირისპირდება სიკეთის პერსონიფიკაციას ელფებს. ორკები ემსახურებიან ბოროტ ძალებს, თუმცა ისინი გარკვეულწილად იზიარებენ ადამიანურ ზნეობის გრძნობას; ორკების წარმოშობის ერთ-ერთი ორაზროვანი ვარიანტი იყო ამბავი იმის შესახებ, რომ ისინი წარმოადგენენ ბნელი ძალების მიერ დაზიანებული ელფების ქვერასს. სიტყვა "ორკის" მსგავსი მითიური არსებების სახელები გვხვდება ძველ ინგლისურ ლექსში "Beowulf", ადრეულ თანამედროვე პოეზიაში და ჩრდილოეთ ევროპის ხალხურ ზღაპრებში. ტოლკინმა გამოაცხადა, რომ მან მიიღო არსებების სახელი ბეოვულფიდან. ორკი ჩანს გამოგონილი არსებების სიაში ჩარლზ კინგსლის 1860-იანი წლების შუა რომანში. ორკის არქეტიპი, რომელიც პოპულარობით სარგებლობს ტოლკინის ნაწერებით, დროთა განმავლობაში გავრცელდა თანამედროვე ფანტასტიკურ და სამეცნიერო ფანტასტიკურ ჟანრში, ორკები გახდა პოპულარული სათამაშო რბოლა მაგიდის RPG-ებში და სხვადასხვა ჟანრის ვიდეო თამაშებში, როგორიცაა Dungeons & Dragons, Magic: The Gathering, Might და. Magic და Warcraft.

იხ. ვიდეო ორკების შეტევა

პირველად სიტყვა ორკი გამოიყენა ჯონ რონალდ რუელ ტოლკინმა თავის ნაწარმებში შუახმელეთი, სადაც „ორკი“ იყო გობლინის სინონიმი. სიტყვა „orc“ გამომდინარეობს ძველინგლისური ენიდან, სადაც აღნიშნავს გოლიათს ან დემონს. თვითონ ტოლკინი აღნიშნავდა, რომ ეს სიტყვა აიღო შუასაუკუნოვანი პოემა ბეოვულფიდან, სადაც იგი იყო გიგანტური მონსტრის, გრენდელის, სინონიმი. თავის გვიანდელ ნაშრომებსა და წერილებში ტოლკინი წერდა ამ სიტყვას როგორც „ork“. ასევე აღსანიშნავია, რომ ძველრომაულ მითოლოგიაში არის ნახსენები მიწისქვეშეთის დემონი სახელად ორკუსი (Orcus). ტოლკინის ნამუშევრებში ორკები იყვნენ ბოროტი არსებები, რომლებიც ემორჩილებოდნენ შავ მბრძანებელს და შეადგენდნენ მისი ლაშქრის უდიდეს ნაწილს. შავმა ბრძანებელმა — მორგოთმა — შექმნა ორკები ყველაზე საშიში და ბოროტი ცხოველებისა და ნაწამები ელფებისგან, თუმცა მათი შექმნისას მან დაუშვა სერიოზული შეცდომა: ორკების შექმნის დროს სინათლე არ არსებობდა, ხეების სინათლე კი მხოლოდ ამანს ანათებდა, მზის შექმნის შემდეგ კი სინათლემ შუახმელეთიც მოიცვა, რამაც სინათლეს მიუჩვეველ ორკებს შუახმელეთში დღისით თარეშის საშუალება მოუსპო. შემდგომში ორკების ეს ნაკლი გამოასწორა სარუმანმა, როდესაც ორკებისგან გამოიყვანა ადამიანების მსგავსი ურუკ-ჰაის რასა, რომელსაც მზის სინათლის არ ეშინოდა.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                  პირველი მსოფლიო ომი

თარიღი 1914 წლის 28 ივლისი — 1918 წლის 11 ნოემბერი

სამშვიდობო ხელშეკრულებები[ჩვენება]

მდებარეობა ევროპა, აფრიკა, ახლო აღმოსავლეთი, აზია, წყნარი ოკეანე, ოკეანია, წყარი ოკეანის კუნძულები, ატლანტის ოკეანე

Casus belli 1914 წ. 15ივნისს ავსტრიის ერცჰერცოგის ფრანც ფერდინანდის მკვლელობა

შედეგი

ცენტრალური ძალების გამარჯვება აღმოსავლეთ ფრონტზე

ანტანტის გამარჯვება დასავლეთ ფრონტზე

ევროპის ყველა კონტინენტური იმპერიის (გერმანიის იმპერია, ავსტრია-უნგრეთის იმპერია, ოსმალეთის იმპერია და რუსეთის იმპერია) დაშლა

თებერვლის და ოქტომბრის რევოლუციები, რუსეთის იმპერიის დაშლა, რუსეთის ფედერაციული რესპუბლიკის ჩამოყალიბება, რუსეთის სამოქალაქო ომი, რესეთის ფედერაციული რესპუბლიკის დაშლა, რუსეთის საბჭოთა ფედერაციული სოციალისტური რესპუბლიკის ჩამოყალიბება, სსრკ-ის ჩამოყალიბება

ფართომასშტაბიანი რევოლუციები და აჯანყებები ევროპასა და აზიაში

ერთა ლიგის შექმნა

მხარეები 

ანტანტის ძალები:

საფრანგეთის დროშა საფრანგეთი

ბრიტანეთის იმპერიის დროშა ბრიტანეთის იმპერია

გაერთიანებული სამეფოს დროშა გაერთიანებული სამეფო

კანადის დროშა კანადა

ავსტრალიის დროშა ავსტრალია

ბრიტანეთის ინდოეთის დროშა ბრიტანეთის ინდოეთი

ახალი ზელანდიის დროშა ახალი ზელანდია

Dominion of Newfoundland Red Ensign.svg ნიუფაუნდლენდი

სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის დროშა სამხრეთი აფრიკა

Flag of Russia (1914-1917).svg რუსეთის იმპერია[ი]

(1917 წლამდე)

State Flag of Serbia (1882-1918).svg სერბეთის სამეფო

Flag of Montenegro (1905–1918).svg მონტენეგროს სამეფო

ბელგიის დროშა ბელგია

იაპონიის იმპერიის დროშა იაპონიის იმპერია

Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg იტალიის სამეფო (1915–1918)

აშშ-ის დროშა აშშ (1917–1918)

რუმინეთის დროშა რუმინეთი (1916–1918)

პორტუგალიის დროშა პორტუგალია (1916–1918)

Flag of Hejaz 1917.svg ჰეჯაზის სამეფო (1916–1918)

ჩინეთის დროშა ჩინეთის რესპუბლიკა (1917–1918)

State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1973).svg საბერძნეთის სამეფო (1917–1918)

ტაილანდის დროშა ტაილანდი (1917–1918)

მეორე მხარე

ცენტრალური ძალები:

ავსტრია-უნგრეთის დროშა ავსტრია-უნგრეთი

გერმანიის იმპერიის დროშა გერმანიის იმპერია

ოსმალეთის დროშა ოსმალეთის იმპერია

ბულგარეთის დროშა ბულგარეთი (1915-1918)

და სხვა დამოკიდებული სახელმწიფოები

ძალები

საერთო ჯამში: 52 959 850 სამხედრო

 12 000 000 სამხედრო

დიდი ბრიტანეთის დროშა 8 841 541 სამხედრო

საფრანგეთის დროშა 8 660 000

Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg 5 615 140 სამხედრო

აშშ-ის დროშა 4 743 826 სამხედრო

იაპონიის იმპერიის დროშა 800 000 სამხედრო

State Flag of Serbia (1882-1918).svg 707 343 სამხედრო

რუმინეთის დროშა 658 000 სამხედრო

ბელგიის დროშა 380 000 სამხედრო

State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1973).svg 250 000 სამხედრო

პორტუგალიის დროშა 80 000 სამხედრო

Flag of Montenegro (1905–1918).svg 50 000 სამხედრო

საერთო ჯამში: 25 248 321 სამხედრო

გერმანიის იმპერიის დროშა 13 250 000 სამხედრო

ავსტრია-უნგრეთის დროშა 7 800 000 სამხედრო

ოსმალეთის დროშა 2 998 321 სამხედრო

ბულგარეთის დროშა 1 200 000 სამხედრო

დანაკარგები

გარდაცვლილი სამხედროები:5 525 000

დაჭრილი სამხედროები: 12 831 500

საერთო ჯამში: 18 356 500 გარდაცვლილი, დაჭრილი და დაკარგული

გადაცვლილი მშვიდობიანი მოქალაქეები: 4 000 000

დაღუპული სამხედროები ქვეყნების მიხედვით: 

{{{link alias-s}}} დროშა 1 811 000

საფრანგეთის დროშა 1 397 800

დიდი ბრიტანეთის დროშა 1 114 914

Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg 651 000

რუმინეთის დროშა 250 000–335 000

State Flag of Serbia (1882-1918).svg 275 000

აშშ-ის დროშა 116 708

ბელგიის დროშა 58 637–87 500

State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1973).svg 26 000

პორტუგალიის დროშა 7 222

Flag of Montenegro (1905–1918).svg 3 000

იაპონიის იმპერიის დროშა 415

სამხედრო გარდაცვალებები: 4 386 000

დაჭრილი სამხედროები: 8 388 000

საერთო ჯამში: 12 774 000 გარდაცვლილი, დაჭრილი და დაკარგული

გადაცვლილი მშვიდობიანი მოქალაქეები: 3 700 000

დაღუპული სამხედროები ქვეყნების მიხედვით:

გერმანიის იმპერიის დროშა 2 050 897

ავსტრია-უნგრეთის დროშა 1 200 000

ოსმალეთის დროშა 771 844

ბულგარეთის დროშა 87 500

ევროპის პოლიტიკური რუკა 1914 წელს

აგრეთვე ცნობილი როგორც ყველა ომის დასრულების ომი და დიდი ომი, იყო ერთ-ერთი ყველაზე ფართომასშტაბიანი სამხედრო კონფლიქტი კაცობრიობის ისტორიაში (მეორე მსოფლიო ომამდე), რომელსაც დაახლოებით 8.5 მილიონი მებრძოლის და 13 მილიონი მშვიდობიანი მოქალაქის სიცოცხლე შეიწირა, გამოწვეული გენოციდების და ომთან დაკავშირებული ესპანური გრიპის შედეგად კიდევ 17-100 მილიონი ადამიანი დაიღუპა.

მოკავშირეთა ძალებმა ბრიტანეთის, საფრანგეთის, რუსეთისა და მოგვიანებით, იტალიისა და აშშ-ის მეთაურობით დაამარცხეს ცენტრალური ძალები გერმანიის იმპერიის, ავსტრია-უნგრეთისა და ოსმალეთის იმპერიის აქსისში.

ბრძოლების უდიდესი ნაწილი განხორციელდა დასავლეთის ფრონტის გასწვრივ ჩრდილოეთის ზღვიდან შვეიცარიის საზღვრამდე. აღმოსავლეთის ფრონტზე, კონფლიქტის მასშტაბი იგივე იყო, თუმცა ინფრასტრუქტურის განუვითარებლობის გამო ტექნიკურად ნაკლებად აღჭურვილი. შეტაკებები განხორციელდა ზღვაზე და მის ქვეშ, და პირველად ისტორიაში - ჰაერშიც.

ომს შედეგად ოთხი იმპერიის დაშლა მოჰყვა: ავსტრია-უნგრეთის, გერმანიის, ოსმალეთისა და რუსეთის. გერმანიამ დაკარგა მისი ზღვისიქითა იმპერია და ახალი სახელმწიფოები - ჩეხოსლოვაკია, პოლონეთი და იუგოსლავია შეიქმნა. ამ ომის შედეგები მნიშვნელოვანი ფაქტორი გახდა მეორე მსოფლიო ომის განვითარებაში დაახ. 20 წლით გვიან.

იხ. ვიდეო - პირველი მსოფლიო ომი: მონაწილე მხარეები, ომის შედეგები

XX საუკუნის დასაწყისში ევროპა იყო მსოფლიო პოლიტიკის ცენტრი, აღმოსავლეთით მდებარეობდა უზარმაზარი რუსეთის იმპერია, დასავლეთით პრუსიასთან ომის შედეგად დაკნინებული ავსტრია-უნგრეთი და საფრანგეთთან ომში გამარჯვებული და გაძლიერებული გერმანიის იმპერია. გერმანიის და საფრანგეთის შეიარაღებული ძალები ძალიან ძლიერი იყო, გერმანიას სურდა მზარდი ამბიციების დაკმაყოფილება, ხოლო საფრანგეთი ოცნებობდა ელზას-ლოთარინგიას დაბრუნებაზე. მიუხედავად ამისა ევროპის ყველაზე ძლიერი სახელმწიფო მაინც ბრიტანეთი რჩებოდა. ბრიტანეთის იმპერიას ეკავა დედამიწის მეექვსედი ნაწილი. ამხელა იმპერიის შესანარჩუნებლად ბრიტანელებს მსოფლიოში საუკეთესო ფლოტი ჰყავდათ.

ევროპის გარეთ არსებობდა ორი ძლიერი სახელმწიფო, რომლებიც აქტიურად ცდილობდნენ საერთაშორისო ასპარეზზე გამოსვლას, ეს იყო ამერიკის შეერთებული შტატები და იაპონია. ბოლო ათწლეულების მანძილზე აშშ-ს ეკონომიკა საგრძნობლად წინ წავიდა და ქვეყანაში არ წყდებოდა იმიგრანტების დინება. იაპონია კი, რომელიც XIX საუკუნის შუა პერიოდამდე ჩაკეტილ ცხოვრებას ეწეოდა, ახლა ცდილობდა დაწეოდა სამხედრო და ტექნოლოგიურ სფეროში დასავლეთ ევროპას. ჩინეთთან და რუსეთთან ომებში მათ გამარჯვება მოიპოვეს, რამაც მათი ამბიციები გაზარდა.

გერმანიას XX საუკუნის დასაწყისიდან სურდა სხვა ევროპული ქვეყნების მსგავსად მოეპოვებინა აფრიკაში და აზიაში კოლონიები. რიგ კოლონიალურ კონფლიქტებში გერმანელები ეხმარებოდნენ აჯანყებულ ერებს, საფრანგეთისა და ინგლისის წინააღმდეგ, რის გამოც გერმანიის ურთიერთობები ინგლისთან და საფრანგეთთან სერიოზულად დაიძაბა.

ამ კოლონიალურმა კონფლიქტებმა გამოიწვია ევროპაში რამდენიმე მტრული ბანაკის ჩამოყალიბება. გერმანელებმა და ავსტრიელებმა შექმნეს თავდაცვითი კოალიცია, იტალია დაუკავშირდა საფრანგეთს, გერმანიის ინდუსტრიის ზრდით შეწუხებულმა ინგლისმა კი შექმნა კავშირები საფრანგეთთან და რუსეთთან, ამ კავშირს ანტანტა ეწოდა.

ბალკანეთის ნახევარკუნძული ეკუთვნოდა დასუსტებულ ოსმალეთის იმპერიას, ავსტრიასაც და რუსეთსაც ჰქონდათ ამ რეგიონში თავისი ინტერესები. 1912 წელს ამ რეგიონში დაიწყო განმათავისუფლებელი ომი, რაც 1913 წელს თურქების ევროპიდან განდევნით დასრულდა, მაგრამ ახლადჩამოყალიბებული ბალკანური სახელმწიფოები უკმაყოფილონი დარჩნენ, სერბეთსაც და ბულგარეთსაც სურდა მეზობლების ხარჯზე საკუთარი ტერიტორიების გაფართოება.

1914 წლის 28 ივნისს ავსტრია-უნგრეთის ტახტის მემკვიდრე ერცჰერცოგი ფრანც ფერდინანდი ჩავიდა სარაევოში ოფიციალური ვიზიტით, სადაც მას ახალგაზრდა სტუდენტმა გავრილო პრინციპმა მოუწყო თავდასხმა და მოკლა.

გერმანიის იმპერიის მიზნები

საფრანგეთს უნდა ჩამორთმეოდა ქალაქი ბრიე (ლოთრინგენის პროვინციაში), საფრანგეთი გახდებოდა ეკონომიკურად გერმანიის იმპერიაზე დამოკიდებული.

ბელგიის პოლიტიკურ–ეკონომიკური კონტროლი გერმანიის იმპერიის მიერ, ბელგიის ანექსია–ლუთიხის, ანტვერპენის დაპრყრობა, ფლანდრიის სანაპიროს დაქვემდებარება.

ლუქსემბურგი გახდებოდა გერმანიის ნაწილი.

კოლონიზაციის გაფართოება აფრიკაში.

ნიდერლანდებს ექნებოდა ახლო ურთიერთობა გერმანიის იმპერიასთან.

ავსტრია–უნგრეთის მიზნები

ავსტრია-უნგრეთი შეიერთებდა სერბეთს, მონტენეგროს, რუმინეთსა და პოლონეთის ნაწილს.

ავსტრია-უნგრეთი დიდ როლს ითამაშებდა ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე მიმდინარე მოვლენებში.

საფრანგეთის მიზნები

საფრანგეთის მთავარი მიზანი იყო,დაებრუნებინა ელზას-ლოთარინგია, რომლებიც გერმანიის იმპერიის ნაწილი იყო.

რევანში გერმანიაზე 1870–1871 წლებში პრუსიასთან განცდილი მარცხის გამო.

უნდა დამთავრებულიყო პრუსიის ჰეგემონია ცენტრალურ ევროპაში.

საფრანგეთს რაინის მიწების ანექსირება სურდა, ბელგია და ლუქსემბურგი შეუერთდებოდა საფრანგეთს.

ზაარლანდის ანექსირება.

გაიზრდებოდა საფრანგეთის პოზიცია ახლო აღმოსავლეთში.

რუსეთის მიზნები

რუსეთი იაპონიასთან მარცხის შემდეგ, კონცენტრაციას ახდენდა ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე,სადაც მის ინტერესებს ავსტრია-უნგრეთი ეღობებოდა.

რუსეთი იმედოვნებდა კონსტანტინეპოლის აღებას, რომელიც ოსმალეთის იმპერიის ნაწილი იყო.

რუსეთის გავლენა გაიზრდებოდა ეგეოსის ზღვასა და შავ ზღვაზე.

რუსეთი შეიერთებდა აღმოსავლეთ პრუსიას.

რუსეთი დაიპყრობდა მემელს, აღმოსავლეთ გალისიას, ასევე პოლონეთის სამეფოს დაუქვემდებარებდა პოზენის,შლეზიენის პროვინციებს და დასავლეთ გალისიას.

საფრანგეთს გადასცემოდა ელზას-ლოთრინგენი, რაინის მიწები და პფალცი, ბელგიას გადაეცემოდა ააჰენის მიდამოები,შლეზვიგ-ჰოლშტაინი დაუბრუნდებოდა დანიას, აღდგებოდა ჰანოვერის სამეფო.

ბოჰემია, უნგრეთი და ავსტრია იქნებოდა ერთიანი მონარქია.

სერბეთი მიიღებდა ბოსნიასა და ჰერცოგოვინას, დალმაციას, ჩრდილოეთ ალბანეთს. საბერძნეთი შეიერთებდა სამხრეთ ალბანეთს, ბულგარეთსა და მაკედონიის ნაწილს. გერმანიის იმპერიის კოლონიები გადანაწილდებოდა საფრანგეთზე, ინგლისსა და იაპონიაზე.

დიდი ბრიტანეთის მიზნები

დიდი ბრიტანეთის მთავარი მიზანი იყო, დაესუსტებინა გერმანიის იმპერია ეკონომიკურად.

დამთავრებულიყო პრუსიის მილიტარიზაცია.

აღდგენილიყო ჰანოვერის სამეფო.

ახლო აღმოსავლეთს გაიყოფდნენ დიდი ბრიტანეთი და საფრანგეთი, მესოპოტამიას მიიღებდა გაერთიანებული სამეფო.

გერმანიის იმპერიას ჩამოერთმეოდა კოლონიები აფრიკაში.

იტალიის მიზნები

იტალია მიიღებდა ტრენტინოს, სამხრეთ ტიროლს, გორცს, გრადისკას, მთლიან ისტრიენს, სხვადასხვა პატარა კუნძულებს ადრიატიკის ზღვაში, პროვინცია დალმაციას.

ოსმალეთის იმპერიის გაყოფისას იტალია მიისაკუთრებდა ანატოლიის სამხრეთ ნაწილს.

ოსმალეთის იმპერიის მიზნები

ოსმალეთის იმპერიას სურდა უპირველეს ყოვლისა შავი ზღვისა და კასპიის ზღვის აუზის კონტროლი.

თურქებს უნდა მოეხდინათ ბათუმის, არტაანისა და ყარსის ოკუპაცია.

თურქები გაიმაგრებდნენ პოზიციებს კავკასიაში, შეეცდებოდნენ ყველა თურქი ხალხის გაერთიანებას.

ომის გამოცხადება

ავსტრო-უნგრეთის ტახტის მემკვიდრეზე თავდასხმაში ავსტრიელებმა დამნაშავედ სერბები მიიჩიეს და გერმანიასთან კონსულტაციის შემდეგ 23 ივლისსს ვენამ სერბეთს შემდეგი ულტიმატუმი წარუდგინა: სერბეთს უნდა შეეწყვიტა ანტიავსტრიული პროპაგანდა და დაეშვათ ავსტრიელი წარმომადგენლები მკვლელობის გამოსაძიებლად. სერბებმა უკანასკნელი პუნქტი არ მიიღეს, რის შედეგადაც 28 ივლისს ავსტრიამ ომი გამოუცხადა მათ. მსოფლიო ისტორიაში ომის გამოცხადება პირველად მოხდა ტელეგრამით.

გერმანიამ გააფრთხილა რუსეთი, რომ თუ ეს უკანასკნელები მობილიზაციას გამოაცხადებდნენ, გერმანია მათ ომს უცხადებდა. 30 ივლისს, როდესაც ავსტრიულმა არტილერიამ დაბომბა ბელგრადი, რუსებმა გამოაცხადეს მობილიზაცია და იმავე საღამოს პირველებმა გადალახეს გერმანიის იმპერიის აღმოსავლეთი საზღვარი და გერმანიასთან ომში ჩაებნენ. 1 აგვისტოს საფრანგეთმა გამოაცხადა მობილიზაცია და 2 დღეში, 3 აგვისტოს გერმანიამ საფრანგეთსაც ომი გამოუცხადა.

ინგლისს ჯერ ნეიტრალიტეტის შენარჩუნება სურდა, მაგრამ 4 აგვისტოს გერმანიის ჯარები შეიჭრნენ ბელგიაში, რამაც ინგლისის მთავრობას აზრი შეაცვლევინა და 5 აგვისტოს ბრიტანეთის ომში ჩაება

                            ომის უკანასკნელი სტადია

1918 წლისთვის დასავლეთ ფრონტზე გერმანელებიც, ფრანგებიც და ინგლისელებიც დასუსტებულები იყვნენ სანგრებში სამწლიანი ჯდომის შემდეგ. რუსეთის ომიდან გასვლის შემდეგ გერმანელებმა აღმოსავლეთიდან ძალები დასავლეთ ფრონტზე გადაისროლეს, რამაც ცოტა ხნის მანძილზე შეამსუბუქა მათი მდგომარეობა, მაგრამ მოკავშირეებს ხელთ უკეთესი კოზირი ჰქონდათ, გაზაფხულზე კონტინენტზე უკვე 300 000 ამერიკელი ჯარისკაცი იყო, მათი რაოდენობა კი თვეში 250 000-ით იზრდებოდა. ამერიკის ომში ჩართვა გამოფიტული ინგლისელებისთვის და ფრანგებისთვის გადამრჩენელი იყო. გერმანულ არმიაში სხვა ყველაფერთან ერთად საკვები პროდუქტის ნაკლებობაც იყო.

ფერდინან ფოში, ფრანგული ჯარების სარდალი დასავლეთ ფრონტზე

მიუხედავად იმისა რომ ამერიკა ომში 1917 წლის გაზაფხულზე ჩაერთო,ამერიკელებმა აქტიურად მონაწილეობა ბრძოლებში მხოლოდ 1918 წლის გაზაფხულზე მიიღეს, რადგან ამერიკული ჯარი სრულიად არ იყო მზად ისეთი ომისთვის როგორიც დასავლეთ ფრონტზე განვითარდა. ამერიკულ კორპუსს ჯონ პერშინგი ხელმძღვანელობდა. მან ჩამოაყალიბა პირველი ამერიკული არმია, რომელშიც 14 დივიზია შედიოდა. ახალი ამერიკული არმია საბრძოლველად პირველად 1918 წლის 24 ივლისს შამპანში გავიდა.

სხვა ფრონტებზეც ინიციატივა ანტანტის ქვეყნებისკენ გადავიდა. ოქტომბერში მოკავშირეებმა გადალახეს მდინარე პიავა და შეუტიეს ავსტრიელებს, რის შედეგადაც ეს უკანასკნელნი იძულებულები იყვნენ სწრაფად დაეხიათ. ორკვირიანი ბრძოლის შემდეგ ავსტრიელებმა მოითხოვეს დაზავება. ისევე შეუტიეს ბულგარელებსაც სალონიკებში. 3 ნოემბერს ავსტრია-უნგრეთმა კაპიტულაცია გამოაცხადა.

ამის გარდა ახლო აღმოსავლეთშიც ინგლისელებმა მოიპოვეს მთელი რიგი გამარჯვებები. მათ აიღეს ბაღდადი, შემდეგ დაიკავეს ბაქო, 1917 წლის ბოლოს იერუსალიმი. ამავდროულად თურქების ზურგს უკან ბრიტანელი ოფიცერი თომას ლოურენსი აწარმოებდა პროპაგანდულ მუშაობას არაბებში და მიაღწია მათ აჯანყებას. თურქები მიხვდნენ რომ აჯანყებას ვერ ჩაახშობენ ომის მსვლელობისას და 30 ოქტომბერს კაპიტულაცია გამოაცხადეს.

გადამწყვეტი ბრძოლები კი დასავლეთ ფრონტზე ვითარდებოდა. ფრანგებმა შეუტიეს გერმანელებს შამპანში, შემდეგ ბრიტანელებმა, 8 აგვისტოს, ამენში. გერმანიის გენერალური შტაბის უფროსმა ლუდენდორფმა ამ დღეს გერმანიის არმიის შავი დღე უწოდა. გერმანლებმა შეძლეს ამ შეტევის შეჩერება. სექტემბერში სენ-მიშელთან აკერიკელებმა შეუტიეს გერმანელებს. რის შემდეგაც ბრიტანელებმა და ბელგიელებმა შეუტიეს იპრთან, ამერიკელებმა და ფრანგებმა კი არგონზე. ბრძოლები ძალიან სასტიკი იყო. გერმანელები ყველაფერს აკეთებდნენ, რათა მოკავშირეებს ყოველი მეტრი მიწისთვის რაც შეიძლება მეტი სისხლი დაეღვარათ.

ოქტომბრის დასაწყისში ბრიტანელებმა მოახერხეს ჰინდენბურგის ხაზის გარღვევა. სანგრებში ომი დასრულდა და ისევ მობილური ომი დაიწყო. გერმანული არმია კარგად იბრძოდა, მაგრამ გერმანიაში სიტუაცია უფრო და უფრო იძაბებოდა. ბლოკადის გამო ქვეყანაში საკვების და პირველადი საჭიროების ნივთების დეფიციტი იყო. უფრო და უფრო ძლიერდებოდაპაციფისტური განწყობები. ფრონტის ხაზზეც კი ჯარისკაცებს საშინელი საკვები ჰქონდათ. ამის გარდა გერმანიაში ჯარისკაცთა კატასტროფული დეფიციტიც დაიწყო. ჯარში უკვე 16-17 წლის ბიჭებს იწევედნენ. ოქტომბრის ბოლოსთვის ცხადი იყო რომ გერმანია დამარცხების ზღვარზეა. ლუდენდორფმა გადაწყვიტა ჯარების გერმანიის დასავლეთ საზღვართან გადაყვანა და სამშვიდობო მოლაპარაკებების დაწყება

აღმოსავლეთის ფრონტი

აღმოსავლეთ ფრონტი

1914

როგორც დასავლეთის ფრონტზე, ასევე აღმოსავლეთზეც თავდაპირველი საომარი გეგმები ჩავარდა. ყველაზე დიდი მოულოდნელობა აღმოჩნდა ის რომ ავსტრია-უნგრეთის ჯარები ვერ გაუმკლავდნენ სერბებს. სერბებმა და ჩერნოგორელებმა არა მხოლოდ შეაჩერეს შეტევა, არამედ დეკემბერში უკან დუნაის მეორე მხარეს დაახევინეს.

მიუხედავად იმისა რომ სექტემბრის შუა რიცხვებში რუსებმა ნახევარი მილიონი დაკარგეს, ისინი მაინც არ დასუსტდნენ, ციმბირიდან და ურალიდან გაუთავებლად მოდიოდა ჯარისკაცთა ახალი ეშელონები. რუსებმა გადაწყვიტეს ავტრიელებისთვის სელეზიაში დარტყმა. გერმანელებმა იცოდნენ ამის შესახებ და იმასაც აცნობიერებდნენ, რომ ავსტრიელები დამოუკიდებლად ვერ აღუდგებოდნენ რუსებს, ამიტომ აღმოსავლეთ პრუსიიდან ჯარების ნაწილი გადაიყვანეს ავსტრიელთა დასახმარებლად. თავდაპირველად გერმანელებმა გადაწყვიტეს ვარშავის დაკავება, სადაც რუსებს ტყვია წამლის საწყობები ჰქონდათ, მაგრამ რუსების მხედართმავრისთვის, ნიკოლოზ ნიკოლოზის ძე რომანოვისთვის, ცნობილი გახდა ეს ჩანაფიქრი. 9 ოქტომბერს გერმანელებმა გადაკვეთეს ვისლა და მიადგნენ ვარშავას. დაიწყო ბრძოლა, მაგრამ გერმანელებს შეეშინდათ რუსების ფლანგიდან შეტევის და დაიხიეს.

რუსები ისევ შევიდნენ აღმოსავლეთ პრუსიაში, მიუხედავად იმისა რომ გერმანული თავდაცვა იქ შესუსტებული იყო, მათ მაინც მოახერხეს რუსების შეტევის შეჩერება. როდესაც გერმანელებმა ვარშავიდან დაიხიეს რუსებმა ავსტრიელებს შეუტიეს და სილეზიაში შეჭრისთვის მომზადებაც დაიწყეს. გერმანელებმა წინასწარ იცოდნენ რუსების გეგმების შესახებ და ლოძთან შეტაკების შედეგად ისინი ვარშავისკენ დახიეს. ამით რუსების შესატევი გეგმები ჩაიშალა.

1915

გერმანული არმია რუსულზე ბევრად უკეთესი იყო, მაგრამ რუსული ავსტრიულს მაინც ჯობდა, ამიტომ გერმანიის აქტიური მოქმედებები აღმოსავლეთ ფრონტზე აუცილებელი იყო. გერმანელებმა გადაწყვიტეს ჩრდილოეთიდან აღმოსავლეთ პრუსიაში შეტევა და სამხრეთით კარპატებზე. იანვრის დასაწყისში დაიწყო კარპატებზე შეტევა, მაგრამ ღრმა თოვლის გამო შეტევა შეჩერდა. მარტში კი რუსებმა კონტრშეტევა განახორციალეს და დაიბრუნეს დაკარგული ტერიტორიები.

აღმოსავლეთ პრუსიაში გერმანელებს საქმე უკეთესად წაუვიდათ. ძალიან ცუდად შეიარაღებულ მეათე არმიას ალყა შემოარტყეს და 90 000 რუსი ჯარისკაცი ტყვედ აიყვანეს. მაგრამ შემდეგ რუსებს კიდევ ერთი არმია დაემატათ და შეძლეს კონტრშეტევის განხორციალება და გერმანელების შეჩერება. ამის შემდეგ გერმანულმა გენშტაბმა პრიორიტეტულად სამხრეთით შეტევა მიიჩნია.

ამასობაში გერმანიის მხარეს ომში ჩაერთო თურქეთიც. მათ შეუტიეს რუსეთში შემავალ სომხეთს, მაგრამ რუსებმა მათ უკან დაახევინეს. მეტი წლის ბოლომდე ამ ფრონტზე არაფერი არ მომხდარა, რადგან შეტევისთვის არცერთ მხარეს არ ჰქონდა საკმარისი ძალა.

1915 წლის გაზაფხულზე რუსეთის თხოვნით დარდანელებზე დაიწყო ინგლისურ-ფრანგული ოპერაცია. მოკავშირეებმა გადმოსხეს დესანტი, მაგრამ თურქებმა ძლიერი წინააღმდეგობა გაუწიეს და ეს ოპერაციაც ჩიხური სიტუაციით დამთავრდა. მოკავშირეებმა 250 000 ჯარისკაცი დაკარგეს და 1916 წლის დასაწყისში მოახდინეს ჯარების ევაკუაცია.

მაისში ავსტრო-უნგრეთს ომი იტალიამ გამოუცხადა ტიროლის ანექსიის მიზნით. იტალიის ჩრდილო აღმოსავლეთით გაიმართა ბრძოლები, მაგრამ ვერცერთმა მხარემ ვერ შეძლო შემდეგი ორწლინახევრის მანძილზე უპირატესობის მიღწევა. იმავე თვეს გერმანელებმა და ავსტრიელებმა შეუტიეს რუსებს ვისლასთან ქალაქებს გორლიცასა და ტარნუვის შორის. რუსებმა დაკარგეს ლვოვი და ვარშავა, მაგრამ მეტი უკან აღარ დაიხიეს და რიგიდან ჩერნოვიცამდე (რუმინეთის საზღვარი) გამაგრდნენ.

ბალკანეთზე ოქტომბრამდე არაფერი არ ხდებოდა. ოქტომბერში კი გერმანიის და ავსტრო-უნგრეთის მხარეს ომში ბულგარეთი ჩაება და შეუტია სერბებს. სერბულ არმიას მოუწია ალბანეთში გაქცევა და იქიდან კუნძულ კორფაზე ევაკუაცია. ინგლისელებმა და ფრანგებმა ვერ მოასწრეს მათი დახმარება.

1916

წლის დასაწყისშივე ავსტრიელებმა დაამარცხეს ჩერნოგორია და ალბანეთი. ამრიგად აღმოსავლეთ ფრონტზე აშკარა უპირატესობას ფლობდნენ გერმანელები და ავსტრიელები. იანვარში რუსებმა თურქულ სომხეთს შეუტიეს და მნიშვნელოვან წარმატებებსაც მიაღწიეს. მათ აიღეს ერზრუმი და ტრაპიზონი. თურქებმა კონტრსეტევის განხორციელება ვერ შეძლეს.

4 ივნისს რუსებმა ალექსეი ბრუსილოვის ხელმძღვანელობით კარპატების ავსტრიელებს შეუტიეს. ავსტრიელები ვერ აჩერებდნენ რუსებს, გერმანელების ძირითადი ძალები კი დასავლეთ ფრონტზე იყო კონცენტრირებული, ამიტომ ძალიან გაუჭირდათ ძალების შეკრება და ავსტრიისთვის დახმარება. აგვისტოში კი ავსტრო-უნგრეთსა და გერმანიას ომი რუმინეთმა გამოუცხადა. რუსების წინსვლა კი რესურსების უკმარისობის გამო შეწყდა თან გერმანელებმა მას უკან დახევა აიძულეს. შემდეგ რუმინეთს შეუტიეს და წლის ბოლოს რუმინელებს მარტო ერთი პროვინცია -მოლდოვა დარჩათ.

1916 წლის ბოლოს ომის შედეგები ძალიან მძიმედ აისახა რუსეთზე, ქვეყანა პრაქტიკულად შიმშილის ზღვარზე იყო. კომუნისტების გამოსვლები კიდევ უფრო ამწვავებდნენ სიტუაციას. ომის გარდა ქვეყანაში სერიოზული შინაგანი არეულობა დაიწყო. ამ მოვლენების შედეგად 1917 წლის 15 მარტს ნიკოლოზ II იძულებული გახდა უარი ეთქვა ტახტზე.

ლენინი

გერმანელებმა კარგად იცოდნენ რუსეთში არსებული სიტუაციის შესახებ და როგორც კი შეეძლოთ ხელი შეუწყეს ბოლშევიკებს. დააბრუნეს რუსეთში მათი ლიდერი ლენინი, რომელმაც დააჩქარა ოქტომბრის რევოლუცია.

დროებითი მთავრობის სამხედრო მინისტრი ალექსანდრე კერინსკი კი დემორალიზებულ არმიაში სიტუაციის მოგვარებას ცდილობდა. მან გალიციაში დიდი შეტევის გეგმა დაამუშავა, ბრუსილოვი კი მთავარსარდლად დანიშნა. შეტევა 1 ივლისს დაიწყო, რომელსაც ორდღიანი საარტილერიო მომზადება უძღვოდა წინ. რუსებმა მოახერხეს ფრონტის გარღვევა, მაგრამ ისევ და ისევ ცუდი მომარაგების გამო ვერ შეძლეს შეტევის გაგრძელება, ავსტრიელებმა კი მოკლე ხანში მოაგროვეს რეზერვები. 16 ივლისს რუსები ფრონტის მთელ ხაზზე შეაჩერეს, ხოლო 3 დღეში გერმანელებმა და ავსტრიელებმა კონტრშეტევა დაიწყეს. რუსულ არმიაში დაიწყო მასიური დეზერტირობა. რუსეთში პოლიტიკური სიტუაცია კიდევ უფრო დაიძაბა, გერმანელებმა ამით ისარგებლეს და სექტემბერში აიღეს რიგა.

ნოემბერში კი მოხდა რევოლუცია და რუსეთი პრაქტიკულასდ გამოეთიშა ომს. 1918 წლის 3 მარტს კი რუსებმა ბრესტ-ლიტოვსკში ზავს მოაწერეს ხელი, რომლითად დაკარგეს ბალტიისპირეთი, ფინეთი, ამიერკავკასიის სამხრეთი და უკრაინის დიდი ნაწილი. გერმანიამ კი მთელი ძალები დასავლეთ ფრონტზე გადაისროლა.

აღმოსავლეთ ფრონტზე ომის შეწყვეტა უპირველეს ყოვლისა იტალიელებმა იგრძნეს. ოქტომბრიდან გერმანელებმა და ავსტრიელებმა ერთად შეუტიეს იტალიის ჩრდილო დასავლეთს და უკან დაახიეს იტალიელები. დახევა მხოლოდ მდინარე პიავესთან შეწყდა. ინგლისელები და ფრანგები იძულებულნი გახდნენ იტალიაში 11 დივიზია გადაესროლად სიტუაციის გამოსასწორებლად.

                                    ომი ზღვაზე

1914 წელს ზღვაზე ომი დაიწყო გერმანიის მიერ ინგლისის ტერიტორიული წყლების დანაღმვით. გერმანული ფლოტი ინგლისურზე გაცილებით სუსტი იყო, ამიტომ ისინი ერიდებოდნენ ღია მასშტაბურ ბრძოლებს. პირველი შეტაკება მოხდა გელგოლანდთან აგვისტოს ბოლოს, სადაც გერმანელებმა 3 მსუბუქი კრეისერი ერთი ნაღმოსანი გემი დაკარგეს.

4 აგვისტოს კრეისერებმა „გებენმა“ და „ბრესლაუმ“ ცეცხლი გაუხსნეს ალჟირს და წავიდნენ თურქეთის მიმართულებით. შემდეგ ეს გემები არაერთხელ ემუქრებოდნენ რუსეთის ფლოტს შავ ზღვაში, სანამ თვითონ არ აფეთქდნენ 1918 წელს.

აქტივობით გამოირჩეოდა გერმანიის შორი აღმოსავლეთის ფლოტი ადმირალი გრაფ ფონ შპეეს მეთაურობით, რომლებიც აფერხებდნენ ინგლისის ფლოტს ინდოეთის ოკეანეში.

სამხრეთ ატლანტის ოკეანეში 1914 წლის 1 ნოემბერს გერმანელებმა ჩილეს სანაპიროსთან დაამარცხეს ინგლისელები, რომლებმაც 8 დეკემბერს ფოლკლენდის კუნძულებთან აიღეს რევანში. შპეეს 4 გემი ჩაძირეს, ხოლო გადარჩენილი „დრეზდენი“ 1915 წელს იპოვეს და გაანადგურეს, ასე დასრულდა გერნმანული ფლოტის აქტივობა ოკეანეებში.

ჩრდილოეთ ზღვაში გერმანელებსა და ინგლისელებს შორის სერიოზული შეტაკება მოხდა 1915 წლის იანვარში დოგერ-ბანკისთვან. ადმირალ დევიდ ბიტის მეთაურობით 5 კრეისერი შეებრძოლა გერმანულ გემებს. ორივე მხარემ სერიოზული დანაკარგები განიცადა და გერმანელებმა უკან დაიხიეს. ამ ბრძოლის შემდეგ გერმანელების პრიოტიტეტი წყალქვეშა გემები გახდა, ინგლისელებმა კი ყურადრება დარდანელებზე გადაიტანეს.

დარდანელებზე თავდასხმა რუსეთის თხოვნით უნდა განხორციალებულიყო, რათა თურქეთის ყურადღება კავკასუიიდან სხვა რეგიონში გადასულიყო. უინსტონ ჩერჩილმა შეიმუშავა დარდანელებზე თურქული ფორტების შეტევის გეგმა. ამოცანის წარმატებას ხელი ცუდმა ამინდმა და მინებმა შეუშალა. ინგლისელებმა ვერაფრით ვერ შეაღწიეს შავ ზღვაში და დესანტი ხმელთაშუა ზღვიდან გადმოსხეს.

1915 წლის მაისიდან იტალიის ომში ჩართვის შემდეგ მოკავშირეებმა ავსტრიის ფლოტი აღმოჩნდა ჩრდილო ადრიატიკის ზღვაში ჩაკეტილი პორტ პულუში. მიუხედავად ამისა ავსტრიელები გერმანელები ახერხებდნენ ამ ბარიერების გადალახვას. 1916 წელს გერმანულ ფლოტს სათავეში ადმირალი რაიხარდ ფონ შეერი ჩაუდგა. მან განაახლა ბრიტანეთის ნაპირების შეტევები. გერმანელებმა განიძრახეს ბრიტანული ფლოტის ნაწილის ალყა და განადგურება, ოპერაცია 31 მაისს იყო დანიშნული. ბრიტანელებმა წინასწარ შეიტყვეს გერმანელთა გეგმის შესახებ და გაცილებით მეტი გემი გაგზავნეს ნორვეგიის ნაპირებთან, სადაც უნდა შემდგარიყო ეს ოპერაცია.

ბიტი პირველი შეებრძოლა გერმანული ფლოტის კრეისერებს. გერმანელებმა ორი ინგლისური კრეისერი ჩაძირეს. გერმანელებს უკვე ეგონათ რომ თავისი მძლავრი არტილერიით დაამარცხეს ბიტის ფლოტი, მაგრამ, დღის მეორე ნახევარში ინგლისელთა ფლოტის მეორე ნაწილი გამოჩნდა. ინგლისელებმა ჩაძირეს გერმანელთა ორი კრეისერი და ლინკორი, რითაც დამთავრდა ბრძოლა.

იუტლანდიის საზღვაო ბრძოლის შემდეგ გერმანულ ფლოტს ჩრდილოეთის ზღვაში აღარ განუხორციალებია საომარი ოპერაციები.

                                         წყალქვეშა ომი

პირველი მსოფლიო ომის საზღვაო ბრძოლებში აქტიურად გამოიყენებოდა წყალქვეშა გემები. იგივი ომის დასაწყისშივე გამოიყენებოდა როგორც სამხედრო, ასევე სავაჭრო გემების ჩასაძირად, დასაზვერად და ნაღმების დასამონტაჟებლად. ასე ბრიტანელებმა ომის დასაწყისშივე მოახდინეს გერმანული სავაჭრო ფლოტის პარალიზება, რამაც მოგვიანებით გამოიწვია გერმანიაში ეკონომიკური კრიზისი. გერმანელებმა ვერ შეძლეს ბრიტანეთის საპასუხო ბლოკადის მოწყობა, რადგან ამ პერიოდში მათ მხოლოდ 28 წყალქვეშა გემი ჰყავდათ, მიუხედავად ამისა, გერმანული სუბმარინები აქტიურად ძირავდნენ ინგლისურ გემებს ბრიტანეთის ნაპირებთან. 1915 წლის ბოლოსკენ სუბმარინების სიმცირის გამო წყალქვეშა ომმა დაკარგა აქტუალურობა.

1916 წლის 24 მარტს გერმანელებმა ჩაძირეს ინგლისური გემი „სასექსი“, რომელზეც ამერიკის ბევრი მოქალაქი იყო. ამ ამბავმა ამერიკაში დიდი რეზონანსი გამოიწვია და გერმანელებმა შეაჩერეს წყალქვეშა ოპერაციები, იმის შიშით, რომ ამერიკაც არ ჩართულიყო ომში. ამის შემდეგ გერმანელული წყალქვეშა ფლოტის აქტივობამ ხმელთაშუა ზღვაში გადაინაცვლა.

1916 წლის ბოლოს დასავლეთ ფრონტზე სიტუაცია გერმანელებისთვის არც ისე კარგად ვითარდებოდა, უფრო სწორად საერთოდ არანაირად არ ვითარდებოდა. ამიტომ სარდლობას იმედი ჰქონდა რომ ძლიერი წყალქვეშა შეტევით გამოეწვიათ ბრიტანულ სავაჭრო ფლოტში ისეთი დანაკარგები, რომ ინგლისელებს თვითონ ეთხოვათ მშვიდობა. დეკემბერში კი გერმანელებმა დაიწყეს ტოტალური წყალქვეშა ომი, ისინი ნეოტრალურ გემებსაც აღარ ინდობდნენ.

ინგლისელები სხვადასხვა ტიპის მინებით ებრძოდნენ გერმანულ წყალქვეშა გემებს, მაგრამ ეს ყველაფერი არ იყო საკმარისად ეფექტიანი. გერმანული სუბმარინები 1917 წლის დასაწყისში უკვე სერიოზულად დაემუქრნენ ინგლისურ ეკონომიკას. მოკავშირეები გადაარჩინა ომში ამერიკის ჩართვამ. ზაფხულიდან კი ბრიტანელებმა და ამერიკელებმა მიმართეს სავაჭრო გემების ექსკორტირებას სამხედრო გემებით, რამაც საგრძნობლად შეამცირა ბრიტანელთა დანაკარგები, ხოლო გერმანელების გაზარდა. ამას მოყვა გერმანიის ეკონომიკის სრული პარალიზება, რამაც გამოიწვია ხალხის უკმაყოფილება და პაციფისტური განწყობის ზრდა.

                                    ომი ჰაერში

1917 ფრანგული ნიუპორი

პირველი მსოფლიო ომის დაწყებისთვის აეროპლანები ჯერ ახალი ხილი იყო. მათ იყენებდნენ როგორც დაზვერვისთვის ასევე დასაბომბად. ომის დასაწყოსში ლიდერობდნენ გერმანული თვითმფრინავები, ისინი რეგულარულად უტევდნენ დასავლეთ ფრონტზე მოკავშირეთა პოზიციებს. მხოლოდ 1916 წლის ივლისში ინგლისურმა F-2-მა და ფრანგულმა „ნიუპორ ბეიბიმ“ გაათანაბრეს მდგომარეობა. ეს თვითმფრინავები ტექნიკურად უკეთესები იყვნენ ვიდრე გერმანული „აინდეკერები“. გერმანელებმა მალე შექმნეს უკეთესი თვითმფრინავები და შეცვალეს ბრძოლის ტაქტიკა, ისინი მიფრინავდნენ მთელი ესკადრილიებით, 14 თვითმფრინავით.

1917 წლის აპრილში ბრიტანელებმა დაკარგეს 150 თვითმფრინავი და 316 მფრინავი, რის გამოც ამ თვეს „სისხლიანი აპრილი“ შეარქვეს. ამ თვეში გერმანელებმა ჰაერში ბატონობის პიკს მიაღწიეს. შემდეგ სიტუაცია ისევ შეიცვალა, ფრანგებმა გამოუშვეს თვითმფრინავები „სპადი“ და „ნიუპორ-17“. ინგლისელებმა კი „სოპვიჩ პაპი“ და „სოპვიჩი“ გამოუშვეს.

ავიაციის ძირითადი დანიშნულება დაზვერვა იყო, მაგრამ მიუხედავად ამისა საჰაერო ბრძოლები დასავლეთ ფრონტზე არ იყო იშვიათობა. ინგლისელებმა გამოუშვეს ახალი ტიპის თვითმფრინავები - „DH-4“ და „DH-9“, გერმანელებმა „AEG“, ფრანგებმა კი „ბრეგე“. ესენი იყო მბომბავი თვითმფრინავები.

ბომბავდნენ იარაღის საწყობებს და შტაბებს. ისინი ასევე ბომბავდნენ და ტყვიათმფრქვევებით ცხრილავდნენ მოწინააღმდეგეთა ჯარისკაცებს, ამრიგად შეტევისას ეხმარებოდნენ თავის ჯარებს და იძლეოდნენ ბრძოლის მიმდინარეობაზე ინფორმაციას. 1917 წლის ნოემბრიდან, კამბრეს ბრძოლის შემდეგ თვითმფრინავები და ტანკები ერთად ახორციალებდნენ შეტევებს.

დასავლეთ ფრონტზე ჩატარებული ბრძოლის მოდელი განმეორებული იყო აღმოსავლეთ ფრონტზეც საბერძნეთშიც და ახლო აღმოსავლეთშიც.

ამის გარდა ავიაცია გამოიყენებოდა ზღვაზე დასაზვერად. თვითფრინავებს ძალიან მცირე რადიოსზე შეეძლოთ ფრენა, ამიტომ დაზვერვისთვის დირიჟაბლებსაც იყენებდნენ. დაიწყო ჰიდრო თვითმფრინავების მშენებლობა, რომლებსაც წყლიდან აფრენა უნდა შეძლებოდათ. ჰიდროთვითმფრინავების წყალქვეშა ნავების წინააღმდეგ გამოყენებასაც ცდილობდნენ, მაგრამ იმ მიზეზის გამო რომ მათაც მცირე რადიოით შეეძლოთ ფრენა, ეს გეგმა არ აღმოჩნდა ეფექტიანი. ამერიკელებმა გამოუშვეს ახალი ტიპის ჰიდროთვითმფრინავები - „მფრინავი ნავები“ რომლებსაც დაბომბვაც შეეძლოთ და ჰაერში 6 საათამდე ჩერდებოდნენ. გერმანელებმა საპასუხოდ თავისი მოდელები გამოუშვეს ჩრდილოეთ ზღვაზე საპატრულოდ. აქაც ხშირად იმართებოდა საჰაერო ბრძოლები.

იგივე მიზნებისთვის გამოიყენებოდა დირიჟაბლებიც. დირიჟაბლს ის უპირატესობა ჰქონდა, რომ მას 48 საათი შეეძლო ჰაერში ყოფნა, ნაკლი კი იყო, რომ მარტო კარგ ამინდში შეეძლო მოქმედება. 1917 წელს სამხედრო გემების გემბანებიდან სოპვიჩ-პაპები ფრინდებოდნენ და ჯდებოდნენ. ავიამზიდები ჯერ არ იყო, ამიტომ ასეთი მანევრებისთვის მფრინავს დიდი შრომა სჭირდებოდა. უბედური შემთხვევებიც ხდებოდა. ამიტომ გამოუშვეს გემი რომელსაც ასაფრები და დასაჯდომი გემბანები ჰქონდა.

პირველ მსოფლიო ომში ავიაციამ თავი იჩინა ქალაქების დაბომბვაში, თუმცა ამას მასიური ხასიათი არ მიუღია. 1914 წლის 30 აგვისტოს გერმანულმა თვითმფრინავმა ჩამოაგდო ბომბი პარიზში, რის შედეგათაც დაიღუპა ერთი ქალი. 1915 წლის 31 მაისს დაიბომბა ლონდონი, დაიღუპა 7 ადამიანი.

ამრიგად ეს პირველი მასშტაბური ომი იყო რომელშიც ფართოდ იქნა გამოყენებული ავიაცია და განსაზღვრა სამხედრო ავიაციის განვითარება.

                         სამშვიდობო მოლაპარაკებები

სამშვიდობო მოლაპარაკებებს საფუძვლად ვილსონის 14 პუნქტი ედო, რომელიც ჯერ კიდევ 1918 წლის იანვარში იყო შემუშავებული. ამ დოკუმენტის თავახმად გერმანიას და ავსტრო-უნგრეთს ომის მსვლელობისას დაპყრობილი ტერიტორიები უნდა დაეთმოთ, ავსტრო-უნგრეთის და ოტომანთა იმპერიის ტერიტორიაზე მცხოვრებ ერებს ეძლეოდათ საკუთარი ეთნიკური სახელმწიფოების ჩამოყალიბების საშუალება, ხოლო გერმანიას უნდა დაებრუნებინა საფრანგეთისთვის ელზასი და ლოტარინგია. პოლონეთმა დამოუკიდებლობა მიიღო.

მოლაპარაკებები ჯერ კიდევ ოქტომბერში დაიწყო, თუმცა დასავლეთ ფრონტზე ამის შესახებ არაფერი არ იცოდნენ. ვილსონის 14 პუნქტი გერმანიისთვის მისაღები იყო, მაგრამ მოკავშირეთა სამხედრო მეთაურები არ თანხმდებოდნენ ამაზე, მათ სურდათ გერმანიისგან სრული კაპიტულაცია. არეულობები დაიწყო გერმანულ ფლოტზეც და რეზერვულ ჯარებში, რომლებიც ჯარისკაცთა დებუტატებს ირჩევდნენ, ბოლშევიკური მოდელით.

ავსტრიის კაპიტულაციის შემდეგ გერმანია იზოლაციაში აღმოჩნდა. ქვეყანაში არეულობა სუფევდა და მძლავრობდა რევოლუციური მოძრაობა. მემარცხენებმა მოითხოვეს ომის სასწრაფოდ შეწყვეტა და ბერლინში საყოველთაო გაფიცვა მოაწყვეს.

7 ნოემბერს გერმანელებმა ფოშთან გაგზავნეს მოსალაპარაკებლად ხალხი. ფოშმა დაუყენა პირობა, რომ გერმანელებს უნდა სასწრაფოდ დაეტოვებინათ ოკუპირებული ტერიტორიები და გადფაეცათ მთელი ტექნიკა მოკავშირეებისთვის, რომლებიც დაიკავებდნენ რეინის დასავლეთ ნაპირს. გერმანელები იძულებულები იყვნენ დათანხმებოდნენ.

9 ნოემბერს გერმანიის სამხედრო ხელმძღვანელობამ მოაწყო გადატრიაალება კაიზერის ვილჰელმ II-ს წინააღმდეგ, რომელსაც აიძულეს ტახტზე უარის თქმა და გერმანიის დატოვება.

ნიუ-იორკ თაიმსის 1918 წლის 11 ნოემბრის გამოშვება ომის დამთავრების ცნობით

11 ნოემბერს დილის 5 საათზე, როდესაც დასავლეთ ფრონტზე არტილერია ბობოქრობდა, კომპიენის ტყეში რკინიგზის ვაგონში ხელი მოეწერა ზავს. მიუხედავად ამისა კიდევ 6 საათის მანძილზე ფრონტზე იღუპებოდნენ ჯარისკაცები. ცეცხლი მხოლოს დილის 11 საათზე შეწყდა. უკანასკნელ დაღუპულ ჯარისკაცად მიიჩნევა ჯორჯ ლოურენს პრაისი, კანადელი ჯარისკაცი, რომელიც დაიღუპა 10:58-ზე სნაიპერის ტყვიისგან. 11 საათზე კი საფრანგეთში და ფლანდრიაში ისეთი სიჩუმე ჩამოვარდა, როგორიც აქ არ იყო ოთხ წელიწადზე მეტი.

ომის დასრულების შესახებ ცნობამ ნიუ-იორკში, პარიზში, ლონდონში და სხვა ქალაქებში ხლხი ქუჩებში გამოიყვანა სიხარულმა. ზეიმმა მთელი ღამე გასტანა. ამ ომს 9 მილიონი ადამიანის სიცოცხლე ემსხვერპლა.

                                          

 ომის შედეგები

ომში დაღუპულთა სასაფლაო, საფრანგეთი

პირველ მსოფლიო ომმა კორექტივები შეიტანა არა მხოლოდ ევროპის, არამედ მსოფლიო რუკაზე.

გერმანიამ დაკარგა აფრიკის და აზიის კოლონიები, ასევე ელზასი და ლოტარინგია.პოლონეთს გადაეცა პოზნანი, ჩრდილოეთ შლეზვიგი შეიერთა დანიამ. გერმანიის სასაზღვრო რეგიონებში ჩატარდა არჩევნები, სადაც მოსახლეობა წყვეტდა სურდა თუ არა გერმანიის შემადგენლობაში დარჩენა. იგივე უფლება არ მიენიჭა გერმანელებს,რომლებიც სილეზიასა და ჩრდილოეთ ბოჰემიაში უმრავლესობას შეადგენდნენ. მიუხედავად ავსტრიის მთავრობის გადაწყვეტილებისა, შეერთდებოდა ავსტრია გერმანიას, ამის წინააღმდეგი აშშ, დიდი ბრიტანეთი და საფრანგეთი იყვნენ. ასეთი ორმაგი სტანდარტების გამოყენება ძვირად დაუჯდა ევროპას, როცა ჰიტლერმა სუდეტი, რომლის მოსახლეობის უდიდესი უმრავლესობა გერმანელი იყო, ჩამოართვა ჩეხოსლოვაკიას,რისი წინაპირობაც სწორედ ანტანტის უპასუხისმგებლო გადაწყვეტილებები იყო (ამა თუ იმ მიწის მოსახლეობას თვითონ უნდა გადაეწყვეტა, რომელ ქვეყნის შემადგენლობაში შევიდოდა). მძლავრ გერმანიის იმპერიას ჩაენაცვლა არასტაბილური, ღატაკი ვაიმარის რესპუბლიკა, რომელმაც 1933 წლამდე იარსება. გერმანიის მოსახლეობა დაიტანჯა შიმშილით და სიღატაკის, ომის შემდეგ კი მოხდა ეკონომიკის სრული კრახი რასაც 20-ანი წლების დასაწყისში ჰიპერინფილაცია მოყვა. კომუნისტები ყველა ხერხით ცდილობდნენ სახელმწიფოს სათავეში მოსვლას. მათ კი დაუპირისპირდნენ ნაციონალ-სოციალისტები, რომლებმაც საბოლოო ჯამში მოიპოვეს გამარჯვება.

დაიშალა ავსტრო-უნგრეთი. წარმოიქმნა დამოუკიდებელი ავსტრიის, უნგრეთის და ჩეხოსლოვაკიის რესპუბლიკები. უნგრეთში კომუნისტები მოვიდნენ ხელისუფლებაში. იგივე ბედი ეწია ოტომანთა იმპერიასაც. არაბებმა თავისი ფსევდო დამოუკიდებელი სახელმწიფოები შექმნეს, რომლებიც ინგლისის და საფრანგეთის კონტროლის სფეროებად იქცნენ.

იტალიაშიც პოლიტიკური არასტაბილურობა სუფევდა, სანამ ხელისუფლებაში დიქტატორი ბენიტო მუსოლინი არ მოვიდა. დიდ ბრიტანეთში ძალიან მძიმე ეკონომიკური კრიზისი სუფევდა, არ წყდებოდა მუშათა და ჯარისკაცთა გამოსვლები. გამარჯვებულ ქვეყნებს შორის ყველაზე მძიმე მდგომარეობაში საფრანგეთი იყო. ოთხი წლის ნამძილზე სწორედ მის ტერიტორიაზე გადიოდა ფრონტის ხაზი. ეკონომიკა დანგრეული იყო, ფრანგი მამაკაცების 27% კი ომში დაიღუპა.

რუსეთის იმპერია დაემხო და 20-ანი წლების დასაწყისში ქვეყანაში საშინელი სამოქალაქო ომი მიმდინარეობდა. 1922 წელს გაიმარჯვეს ბოლშევიკებმა და დეკემბერში ახალი სახელმწიფო სსრკ ჩამოაყალიბეს.