ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

  დედამიწის ღერძის დახრა და ბრუნვა

 

მარჯვენა წესის ხელის  წესის გამოყენება პლანეტის პოზიტიური პოლუსის დასადგენად.თუ მარჯვენა ხელის თითები ბრუნვის მიმართულებით მოხრილია, მაშინ ცერა თითი მიუთითებს დადებით ბოძზე (წითლად არის გამოკვეთილი). მაშინ ღერძის დახრა განისაზღვრება, როგორც კუთხე ამ პოლუსის მიმართულებასა და ორბიტალური სიბრტყის პერპენდიკულარს შორის. დედამიწის, ურანისა და ვენერასთვის ეს კუთხეები დაახლოებით 23 °, 97 ° და 177 ° იქნება

იური სხეულის ბრუნვის ღერძის გადახრის კუთხე მისი ორბიტის სიბრტყის პერპენდიკულურიდან. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, კუთხე ციური სხეულის ეკვატორის სიბრტყეებსა და მის ორბიტას შორის

იხ. ვიდეო

საერთაშორისო ასტრონომიულმა კავშირმა დაადგინა დახრის კუთხის განსაზღვრის ორი სტანდარტული მეთოდი. პირველი მათგანის თანახმად, პლანეტის ჩრდილოეთ პოლუსი არის მითითებული, როგორც საცნობარო წერტილი. იგი განისაზღვრება როგორც პოლუსი, რომელიც მდებარეობს ლაპლასის თვითმფრინავის იმავე მხარეს, როგორც დედამიწის ჩრდილო პოლუსი. ამ მეთოდის მიხედვით, ვენერას აქვს დახრის კუთხე 3 ° და ბრუნავს რეტროგრადულად. მეორე მეთოდი იყენებს გიმბალის წესს (მარჯვენა ხელის წესი), რათა დადგინდეს პოზიტიური პოლუსი, რომელიც უნდა იქნას გამოყენებული როგორც საცნობარო წერტილი ამ შემთხვევაში, ვენერა დახრილია 177 ° (მდებარეობს "თავდაყირა")

ღერძის დახრა 23.44°.დამკვირვებელი c მდებარეობს მზეზე. წრიული ისრების უფსკრული მნახველს უფრო ახლოსაა, ვიდრე ისრის დანარჩენი ნაწილი
ფაქტურად დადგენილია კავშირი გლობალური დათბობასა და დედამიწის ბრუნვას შორის.

თანამედროვე მოდელიუ, რ-იც აღწერს კლიმატს, ძალიან მარტივია, ვინაიდან არ ითვალისწინებს მთელი რიგი ფაქორებს, მაგალითად გათვალისწინებული უნდა იყოს დედამიწის ღერძის გადაადგილება მიწისძვრების შემდეგ. ამას ადასტურებს ადრე გაურკვეველ კავშირს საშუალო წლიური ტემპერატურის ზრდასა და დედამიწის ბირთვის ბრუნვას შორის, რომელიც ნასას მეცნიერებმა და ფრანგმა მეტეოროლოგებმა აღმოაჩინეს.

თანამედროვე დინამიკური მოდელის თანახმად, რ-ზეც დაყრდნობითაც კლიმატის ცვლილებები გამოითვლება რ-ოც დროში, ასევე წინ საკმაოდ სრულყოფილად უმაგრებს მათ ავტორებს. იქამდე ყველაზე რთული თბოგადაცემის სცენარის მიხედვით რ-ებიც ამ მოდელებში გამოისახება, ამოქმედებულია საკმაოდ შეზღუდულია ყველა ფაქტორი დედამიწაზე სითხის (მსოფლიო ოკეანეები) და გაზების (მსოფლიო ატმოსფეროს) დედამიწის ზედაპირზე. მათი ქიმიური შემადგენლობა , კინეტიკური მოქმედება (საჰაერო და ოკენეების დინებები), ასევე აირეკლოს ან შთანთქმოს მზის გამოსხივება. უფრო მოწინავე მოდელებში შინაგანი რადიაცია გამოსხივებული დედამიწის ბირთვიდან. ცუდადა არის შესწავლილი ცვალებადი ბრუნვა და სიჩქარე პლანეტის, რ-ეზეც დამოკიდებულია, პირველ რიგში დღის ხანგრძლივობა, ანუ დრო რ-ის დროსაც ზედაპირი თბება და კლებულობს. და მეორე სიჩქარე რ-თაც სითხეები და გაზები ტრიალებს ციურ სხეულზე სადაც ჩვენ ვცხოვრობთ.

დედამიწის ღერძი იმავე მიმართულებით რჩება ორიენტირებული ფონური ვარსკვლავების მითითებით, მიუხედავად იმისა, თუ სად მდებარეობს იგი მის ორბიტაზე. ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზაფხული ამ სქემის მარჯვენა მხარეს ხდება, სადაც ჩრდილოეთის პოლუსი (წითელი) მზისკენ არის მიმართული, ზამთარი მარცხნივ.

მიკროსკოპული მნიშვნელობების მიუხედავად (ჩვენ ვსაუბრობთ მიკრო და მილიწამებზე), უნდა ვივარაუდოთ, რომ ამ ცვლადის ენერგეტიკული წვლილი კლიმატის ცვლილებაში ძალიან მნიშვნელოვანი უნდა იყოს, როტაციაში მონაწილე ნივთიერების მასის გათვალისწინებით. ის ფაქტი, რომ დედამიწის დღის ხანგრძლივობა ჩვეულებრივ 24 საათში არ ჯდება, უკვე დიდი ხანია ცნობილია. მთელი წლის განმავლობაში, ის იცვლება ერთი მილიწამის განმავლობაში, ზამთარში იჭიმება და ზაფხულში იკლებს (საუბარია ასტრონომიულ სეზონებზე). ეს არის ჩვეულებრივი სეზონური ცვლილებები, რაც გამოწვეულია მყარი დედამიწის ზედაპირისა და მისი გაზისა და თხევადი გარსის ბრუნვის სიჩქარეებს შორის სხვაობით, რაც ანელებს და შემდეგ აჩქარებს პლანეტის ბრუნვას. დღის სეზონური რყევების გარდა, უფრო გრძელი - წლიური, ათწლეული (სავარაუდო ათი წლის საფეხურით) და კიდევ მრავალდეკადალური ციკლი დაფიქსირდა: როგორც დაკვირვებები აჩვენებს, ბოლო 65–80 წლის განმავლობაში დედამიწის დღის ხანგრძლივობა 4 მილიწამში იცვლებოდა. ასეთი წესიერი რყევისთვის თხევადი და აირისებრი ჭურვების ეფემერული წვლილი სულაც არ არის საკმარისი, მაგრამ დედამიწის მძიმე თხევადი ინტერიერის როტაცია, რომელიც ურთიერთქმედებს მანტიასთან - მყარი გარსი თხევადი რკინის ბირთვს და დედამიწის ქერქს შორის - შეიძლება ამგვარი რყევების პროვოცირება მოახდინოს. ჩვენ ჯერ არ ვისწავლეთ დედამიწის ცენტრში მოგზაურობა, ჟიულ ვერნის პროგნოზების საწინააღმდეგოდ, მაგრამ შესაძლებელია განვსაჯოთ, თუ როგორ მოძრაობს ნივთიერება რკინის ბირთვში ამ ბირთვით წარმოქმნილი მაგნიტური ველის გადაადგილებით. გადაადგილებები ძალიან ზუსტად ფიქსირდება. შედეგად, საერო რყევების გრაფიკის შედარებისას, რომელიც ასახავს დედამიწის არათანაბარ ბრუნვას დედამიწის ბირთვის ბრუნვის კუთხოვან იმპულსთან, მაგნიტური ველის ხაზების გადაადგილების შედეგად, აღმოჩნდა, რომ ეს პროცესები მჭიდრო კავშირშია: ბირთვში თხევადი ნივთიერების მოძრაობა პირდაპირ გავლენას ახდენს დედამიწის ბრუნვის სიჩქარეზე. რჩება იმის გარკვევა, არის თუ არა კავშირი ამ ორ პროცესსა და დედამიწის ზედაპირზე ტემპერატურულ ცვლილებებს შორის.

NASA– ს მეცნიერებმა ჟან დიკიმ და სტივენ მარკუსმა რეაქტიული მამოძრავებელი ლაბორატორიადან პასადენაში (აშშ) ოლივიე დე ვირონთან ერთად დიდროსის უნივერსიტეტიდან და პარიზის დედამიწის ფიზიკის ინსტიტუტიდან, გამოქვეყნდა ჟურნალში კლიმატი, ამერიკის მეტეოროლოგიური საზოგადოება, ასეთი კავშირი დაამყარეს. მათ დაამუშავეს მონაცემები საშუალო წლიური ატმოსფერული ტემპერატურის შესახებ, რომელიც შეგროვდა 140 წლის განმავლობაში, გოდარდის კოსმოსური კვლევების ინსტიტუტის (აშშ) და 160 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ბრიტანეთის მეტეოროლოგიური სამსახურის მიერ. ტემპერატურის გრაფიკის დღის რყევებისა და ბირთვის კუთხოვანი იმპულსის გრაფიკთან შედარებისას გაირკვა, რომ გრაფიკები აშკარად კორელაციაშია, მაგრამ მხოლოდ 1930 წლამდე. ამის შემდეგ, საშუალო წლიური ტემპერატურა გაიზარდა ყოველგვარი კავშირის გარეშე დღის რყევებსა და ბირთვის კუთხოვან იმპულსთან. იხ. ვრცლად ბმულზე სასტია