ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        Boeing E-3 Sentry

An E-3 Sentry of the United States Air Force

(ინგლ. Boeing E-3 Sentry) არის ამერიკული ადრეული გაფრთხილების თვითმფრინავი. პირველი რეისი განხორციელდა 1975 წლის 31 ოქტომბერს. ის ემსახურება აშშ-ს საჰაერო ძალებს, დიდ ბრიტანეთს, საფრანგეთსა და საუდის არაბეთს. 1992 წელს სერიული წარმოების დასრულებამდე აშენდა 68 თვითმფრინავი.

შექმნის ისტორია

1960-იანი წლების ბოლოს შეერთებულმა შტატებმა მიიღო ეროვნული თავდაცვის კონცეფცია, რომლის მიხედვითაც მტრის ბომბდამშენების აღმოჩენა უნდა განხორციელებულიყო შორეულ მიდგომებზე ჰორიზონტზე ირიბი-დაბრუნებული სივრცის სკანირებით. ბომბდამშენებთან მიახლოებისას, რათა უფრო ზუსტად განისაზღვროს მათი პოზიცია და მებრძოლების ოპერატიული ხელმძღვანელობა, გამოყენებული უნდა ყოფილიყო ადრეული გამაფრთხილებელი თვითმფრინავი (AEW - Airborne ადრეული გაფრთხილება) და აღმოჩენისა და მართვის თვითმფრინავი (AEW & C / AWACS). მოგვიანებით სამხედროების მოთხოვნები გაფართოვდა.

AWACS თვითმფრინავის პირველმა პროტოტიპმა, რომელიც Boeing-მა შექმნა Boeing-707-320 სატვირთო თვითმფრინავის საჰაერო ჩარჩოს საფუძველზე, მიიღო აღნიშვნა EC-137D. მან პირველი ფრენა 1972 წლის 5 თებერვალს შეასრულა. სულ აშენდა ორი პროტოტიპი. E-3A თვითმფრინავი გადავიდა სერიაში, საიდანაც შეკვეთილი იყო 34. შემდგომში თვითმფრინავების მოდერნიზება არაერთხელ განხორციელდა, მათ შორის ექსპლუატაციაში. მოდერნიზაციის მესამე ეტაპი, რომელიც განხორციელდა 1990-იან წლებში (პროექტი Block30 / 35), ითვალისწინებს აღჭურვილობის მოდერნიზაციას და სისტემების განახლებას, რაც საშუალებას აძლევს როგორც ელექტრონულ დაზვერვას (RTR AB / AYR-1 სადგური) პასიურ რეჟიმში, ასევე ინტეგრაციას. ამ სადგურის მართვის კომპლექსში და კონტროლში, სამიზნეების არასასურველი კლასიფიკაციის მიზნით მათი მაღალი სიხშირის გამოსხივების წყაროების სიგნალების ბუნებით.

დიდ ბრიტანეთში თვითმფრინავმა მიიღო სახელწოდება "Sentry - AEW.1". ამ მოდიფიკაციის თვითმფრინავებს აქვთ უნივერსალური საწვავის შევსების სისტემა, რომელიც მუშაობს როგორც ამერიკული ტანკერების ტელესკოპური ჯოხით, ასევე ევროპული "შლანგი-კონუსის" სისტემით. ასევე, ეს მანქანა აღჭურვილია მოკლეტალღოვანი ტროპოსფერული საკომუნიკაციო სადგურებით და ელექტრონული დაზვერვის სადგურებით. თვითმფრინავები ოდნავ შეცვლილი აღჭურვილობის შემადგენლობით E-3F ვერსიაში მსახურობენ საფრანგეთის საჰაერო ძალებში.

იხ. ვიდეო - Boeing E-3 Sentry AWACS | Eyes of the Skies - 

The Boeing E-3 Sentry, commonly known as AWACS, is an American airborne early warning and control (AEW&C) aircraft developed by Boeing. Derived from the Boeing 707, it provides all-weather surveillance, command, control, and communications, and is used by the United States Air Force, NATO, Royal Air Force, French Air Force, and Royal Saudi Air Force. The E-3 is distinguished by the distinctive rotating radar dome (rotodome) above the fuselage. Production ended in 1992 after 68 aircraft had been built.

In the mid-1960s, the U.S. Air Force (USAF) was seeking an aircraft to replace its piston-engined Lockheed EC-121 Warning Star, which had been in service for over a decade. After issuing preliminary development contracts to three companies, the USAF picked Boeing to construct two airframes to test Westinghouse Electric and Hughes's competing radars. Both radars used pulse-Doppler technology, with Westinghouse's design emerging as the contract winner. Testing on the first production E-3 began in October 1975.

The first USAF E-3 was delivered in March 1977, and during the next seven years, a total of 34 aircraft were manufactured. NATO, as a single identity, also had 18 aircraft manufactured, basing them in Germany. The E-3 was also sold to the United Kingdom (seven) and France (four) and Saudi Arabia (five, plus eight E-3-derived tanker aircraft).

In 1991, when the last aircraft had been delivered, E-3s participated in the Persian Gulf War, playing a crucial role of directing coalition aircraft against Iraqi forces. Throughout the aircraft's service life, numerous upgrades were performed to enhance its capabilities. In 1996, Westinghouse Electric's Defense & Electronic Systems division was acquired by Northrop Corporation, before being renamed Northrop Grumman Mission Systems, which currently supports the E-3's radar.

განსაკუთრებული დამახასიათებლები

AWACS კომპლექსის საფუძველია მძლავრი ყოვლისმომცველი რადარი, რომლის ანტენა განლაგებულია ფეირინგში, ფიუზელაჟის ზედა ნაწილში. ფარინგი, 9,1 მ დიამეტრით და 1,8 მ სისქით, დამონტაჟებულია ორ საყრდენზე 4,2 მ სიმაღლეზე ფიუზელაჟიდან. გამარტივების გასაუმჯობესებლად ფარინგი დახრილია 6 გრადუსით და გარდა მისი ძირითადი ფუნქციისა, ის ასევე ემსახურება თვითმფრინავის აღჭურვილობის ზედმეტი სითბოს მოცილებას, ანტენის დახრილობა ჰორიზონტიდან ანაზღაურდება ელექტრონულად. თავად ანტენა ჰიდრავლიკურია. მონაცემთა დამუშავების ქვესისტემა ბორტ კომპიუტერით 4PiCC-1 (შემუშავებული IBM-ის მიერ) უზრუნველყოფს ერთდროულად 100-მდე სამიზნის სტაბილურ თვალთვალს. ბომბდამშენის ტიპის თვითმფრინავები აღმოჩენილია 520 კმ-ის მანძილიდან, დაბალი მფრინავი მცირე სამიზნეების აღმოჩენა შესაძლებელია 400 კმ-მდე მანძილზე, სამიზნეები ჰორიზონტის ზემოთ - თვითმფრინავიდან 650 კმ-მდე.

E-3B მოდიფიკაციის თვითმფრინავს აქვს გაუმჯობესებული AN / APY-2 რადარი 4PiCC-2 საბორტო კომპიუტერით, ახალი ციფრული კოდის საკომუნიკაციო სისტემებით. თვითმფრინავს შეუძლია იმოქმედოს ზედაპირულ და ნელა მოძრავ საჰაერო სამიზნეებზე. RSIP მოდერნიზაციის პროგრამა ითვალისწინებდა რადარის დახვეწას დაბალი სიმაღლის საკრუიზო რაკეტების ეფექტურად აღმოსაჩენად. ნათქვამია, რომ რადარის მიმღები ნაწილის განახლების შემდეგ, ამ უკანასკნელს შეეძლება აღმოაჩინოს ობიექტები EPR (ეფექტური სიგნალის გაფანტვის ფართობი) 1 მ² 425 კმ-მდე მანძილზე.

თვითმფრინავს აქვს 4 ტურბოფენის ძრავა TF33-P-100/100A. ძრავებს აქვთ 2 ელექტრო გენერატორი, რომელთა საერთო სიმძლავრეა დაახლოებით 1000 კვტ საბორტო აღჭურვილობის გასაძლიერებლად. საექსპორტო თვითმფრინავების მოდიფიკაციები აღჭურვილი იყო CFM56-2 ძრავებით.

იხ. ვიდეო - Boeing E-3 Sentry AWACS in Action -   Boeing E-3 Sentry AWACS (Airborne Warning and Control System) in Action at Nellis AFB,Nevada. Produced by Staff Sgt. Jose Rodriguez. Video by Airman 1st Class Cody Griffith, Airman 1st Class Rachel Maxwell, Staff Sgt. Jose Rodriguez and Staff Sgt. Colleen Urban | 99th Air Base Wing Public Affairs  .

შეერთებულ შტატებში მოქმედებს 31 E-3C თვითმფრინავი. 27 თვითმფრინავი მინიჭებულია Tinker Air Base[en] ოკლაჰომა სიტიში. ოთხი თვითმფრინავი აშშ-ს საჰაერო ძალებში წყნარ ოკეანეში[en]: ანკორიჯში, ალასკაში (ერთობლივი ბაზა ელმენდორფ-რიჩარდსონი) და კადენში, ოკინავას პრეფექტურაში იაპონიაში (კადენას საჰაერო ბაზა[en]). ერთი თვითმფრინავი იყო საცდელ ექსპლუატაციაში Boeing-ის მიერ (2012 წლის ზაფხულში ის გადასამუშავებლად გაიგზავნა). ნატოს ევროპული სარდლობის განკარგულებაში იყო 18 თვითმფრინავი, რომელიც განლაგებული იყო გეილენკირხენის საჰაერო ბაზაზე, გეილენკირხენში, გერმანია და რეგისტრირებული იყო ლუქსემბურგში (თუმცა ამ ქვეყანას არ ჰყავს ეროვნული საჰაერო ძალები).

დიდი ბრიტანეთი ახორციელებს 7 თვითმფრინავს, საფრანგეთი 4, საუდის არაბეთი 5.

ოპერაციის დროს დაკარგა სამი თვითმფრინავი.

1995 წლის 22 სექტემბერს აშშ-ის საჰაერო ძალების E-3C No. 77-0354 ჩამოვარდა ელმენდორფის საჰაერო ძალების ბაზიდან აფრენისთანავე, ალასკაში, ორი ძრავის გამორთვის გამო, დაიღუპა ეკიპაჟის 24 წევრი.

მთავარი სტატია: Boeing E-3 Anchorage-ის კატასტროფა

1996 წლის 14 ივლისი E-3A No. 79-0457 NATO, პრევეზას საჰაერო ბაზა [en] პრევეზაში, საბერძნეთი; შეწყდა აფრენა - თვითმფრინავი აეროდრომიდან ზღვაში გადავარდა და ორად გაიყო, 16 კაციანი ეკიპაჟი გადარჩა.

2009 წლის 28 აგვისტოს, აშშ-ს საჰაერო ძალების E-3C #83-0008, ნევადას კლარკის ოლქში, ნელის საჰაერო ძალების ბაზაზე დაშვებისას, წინა ღერო გატყდა, რასაც მოჰყვა ხანძარი.

2019 წლის 13 ივლისი - თვითმფრინავის ერთ-ერთ ძრავას ცეცხლი გაუჩნდა, იძულებითი დაშვება ქალაქ ლინკოლნში (ნებრასკა), არავინ დაშავებულა.

ტაქტიკური და ტექნიკური მახასიათებლები

მოცემული მონაცემები შეესაბამება მოდიფიკაციას E-3C.

სპეციფიკაციები

ეკიპაჟი: 4 მფრინავი და 13-19 ადამიანი ოპერატიულ ჯგუფში.

სიგრძე: 46,61 მ

ფრთების სიგრძე: 44,42 მ

სიმაღლე: 12,73 მ

ფრთის ფართობი: 283,35 მ²

ცარიელი წონა: 78000 კგ

ასასვლელი წონა: 147,420 კგ

მაქსიმალური ასაფრენი წონა: 160 822 კგ

საწვავის მოცულობა: 90 800 ლ

ძრავები: 4× Pratt-Whitney TF33-P-100/100A ტურბოფენი

ბიძგი: 4× 93,41 კნ

სამიზნის აღმოჩენა 400 კმ-მდე (ნახვის პერიოდი 10 წმ)

საკრუიზო სიჩქარე: 750 კმ/სთ

ფრენის მახასიათებლები

მაქსიმალური სიჩქარე: 853 კმ/სთ

დაშვების სიჩქარე: 230 კმ/სთ

ტაქტიკური დიაპაზონი: 1612 კმ

პრაქტიკული ჭერი: 11844 მ

ასაფრენი რბენა: 1680 მ

გარბენის სიგრძე: 1100 მ

პატრულირების ხანგრძლივობა 1600 კმ მანძილზე ჰაერში საწვავის შევსების გარეშე: 6 საათი

ფრენის ხანგრძლივობა საჰაერო საწვავით: 11 საათზე მეტი

ოპერატორები

  აშშ: 33 

  დიდი ბრიტანეთი: 7

  საუდის არაბეთი: 5

  საფრანგეთი: 4 

  ნატო: 17