სტრესი

                                    სტრესი
                    
                                          ნეირო-ჰორმონალური პასუხი სტრესზე
ინგლ. stress ,, დატრვისრთვა'' დაძაბულობა, დაძაბულ მდგომარეობაში ყოფნა -  არა სპეციფიკური ადაპტირებული (ნორმანული) რექცია ორგანიზმის ზემოქედებაზე სხვადასხვა არასახარბიეოლო ფაქტორ-სტრესზე (ფიზიკური ან ფრიქოლოგიური), დარღვეული მისი ჰომეოსტაზი ასევე შესაბამისი მდგომარეობა ნერვიული სისტემის ორგანიზმის (ან მთლიანობაში ორგანიზმის). მედიცინაში, ფიზიოლოგიაში, ფსიქოლოგიაში გამოყოფილია დადებითი ფსიქოლოგია, (ეუსსტრესი ბერძნ - კარგი) და უარყოფითი (დისტრეს - დაკარგვა) სტრესების ფორმები. ხასიათის მიხედვით ზემოქედება გამოყოფილია ნერვო-ფსიქოლოგიური,  თბილი ან ცივი (ტემპერატურა),  სინათლის, შიმშილის, ძილის ჩამორთმევა და სხვ. (გამოსხივება და ა.შ.)
იხ. ვიდეო

როგორიც არ უნდა იყოს სტრესი ,, კარგი'' თუ ,,ცუდი'' ემოციური ან ფიზიკური ორგანიზმე ზემოქედება ხდება არასპეციფიკური თვისებები.

ფსიქოლოგიური სტრესი და სტრეის შორმის საერთაშორისო როგრანიზაციის მიხედვით  International Labour Organization (ILO)

სტრესი ფართოდ ცნპობილი გამოვლინება არის თანამედროვე ცხოვრებაში სტრეისის განსაზღვრა და მისი მიზეზების, სიპტომები ძალინ რთულია. დღეისთვის ცნობილია, რომ სამუშაო სივცეში სტრესი ძალინ მაღალი ღირებულებას წარმოადგენს მუშა პერსონალის ჯამრთელობის კუთხით და შეუძლია დიდი ზიანი მიყენოს სამუშაოზე შრომის ნაყოფიერებას. თუმცა სტრესი არ არის ავადმყოფობა, თუმცა ის არის პირველი სიმპტომი პრობლემის. თუ სხეული განიცდის მუდმივი დაძაბუოლობას, სტრესმა შეიძლება გამოიწვიოს მწვავე და ქრომიკულიცვლილება ორგანიზმში, რ-საც შეუძლია პროვოცირება მოახდინოს და ზიანი მიადგეს ხანგრძლივად  დაზიანებას სისტემების, და ორგანოების. განსაკუთრებით თუ სხეულს არ შეუძლია დასვენება და აღდგენა.

ხანგრძლივ პერსპექტივაში სტრესმა შეიძლება გამოიწვიოს მახსოვრობის დაკარგვა, წარმოადგენს ანთებითი ავდმყოფობების მიზეზი, ასევე კუჭნაწლავისა და საყრდენ მამოძრავებელი აპარატის, არტერიული ჰიპერტენზია და როგორც შედეგი გულსისხლძარღვთა დაავადებების. ასევე შუძლია იმუნური სისტემის ფუნქცია და გამოიწვიოს კიბოს განვითარება. მთლიანობაში ეს მდგომარეობა წარმოადგენს მიზეზს, სიკვდილის, დაინვალიდების.უმრავლეს საწარმოო განვითარებულ   ქვეყნებში სტრესი ასევე წარმოადგენს მიზეზს განვითარება ქვეყნებში სიკვდილიანობის. სამუშა სტრესი დაკავშირეაბული სამუშაოსთან განისაზღვროს ფსიქოსოციალური საფრთხის აღმოჩენა.

ზოგადი ადაპტაციის სინდრომის მოდელის დიაგრამა

სამუშაო ორგანიზაცია

სამუშაო გარემო და პირობები

სამუშაო ურთიერთობა

სტრესის მოხსნის 7 ხერხი - თუ ვისწავლით ემოციების კონტროლირებას გავიადილდება სიბრაზისა და გაღიზიანების მორევა ფსიქოლოგები გთავაზობენ სტრესის  მოხსნის 6 საშალებად

1. დღის განმავლობაში რამდენჯერმე შეისვენეთ ათ-ათი წუთით. დილით თერმოსში წინასწარ მომზადებული დამამშვიდებელი 2 ს. ს.კ. გვირილის ყვავილის 2 ჩ./კ. პიტნის ან ბარამბოს . 10 ც. ასკილს დაასხით 1 ლ. ცხელი წყალი და გააჩერეთ 1 სთ.

2. კუნთების დასამშვიდებლად  მოგიხსნით მარტივი ვარჯიშები, რ-იც შეიძლება შეასრულოთ ფეხზე დგომითაც. დაჭიმეთ ტერფები, შეკუმშეთ ფეხის თითები, რაც შეიძლება ძლიერად შემდეგ მკვეთრად გაშალეთ ტერფები.

დაჭიმეთ ფეხის კუნთები შემდეგ დაუშვით ფეხები და მოღუნეთ კუნთები.

ხელები დაუშვით ტანის გასწვრივ, ძლიერად მიუჭირეთ შემდეგ გაშალეთ მუშტი და დაიქნიეთ ხელის ,ტევნები.

ხელები ხელახლა მომუჭეთ და დაატრიალეთ საათის სირის მიმართულების და შწემდგეგ პირიქით.

3. თუ სამსახურიდა გაღიზიანებული და გაბრაზებული დაბრუნდით შინ ცხელ წყალში დასვენებული ხაოიანი პირსახოცი სწრაფად გაწურეთ დაწიქით მდივანზე და დაიფარეთ სახეზე 10 წუთის შემდეგ დამშვიდებით

4. როდესაც გაბრაზებული ხართ, აჩქარებით დადიხართ დასამშვიდებლად შეეცადეთ შეანელოთ სიარულის ტემპი.ყურადღება გადაიტანეთ თქვენს შეგძნებებზე.

ყურადღება მიაქციეთ სუნთქვას ჩასუნთქვისას გულში თქვით ამოსუნთვისა ამოისუნთქეთ

5. მუსმინეთ მუსიკას როდესაც უგუნუროდ ხართ ჩართეთ თქნეთვის სასურველი მუსიკა. არა მარტო გაგიუმჯბესდებათ გინება-განქყობილება არამედ მოგეხსნებათ ფიზიკური    და გინებრივი დაღლილობა

6. არომათერაპია - საუკეთესო საშუალება გადაღლილობისა და ნერვული დაძაბულობის მოსახსნელად ლავანდისა და რეპრის ეთეროზეთები ნარევის სურნელი სწრაფად დაგამშვიდებს. ვანილი და დარჩინი კი გაგიუმჯობესებს გუნებაგანწყობილებას. 

სტრესის მნიშვნელოვნად ასუსტებს ომუნიტეტს - ცნობილია, რომ თირკმილები სისხლის მავნე ნივთიერებისგან გამწემდი ორგანოა. თირკმრლრბი დღეღამეში ამუშავებს 200ლ-ზე მე სისხლს, წმენდენ მის ტოქსინებისგან მიკრობებისგან, ვირუსებისა და წიდებისგან. ამიტომ საჭიროა დაეხმაროთ ამ ბუნებრივ ფილტრს ჯამრთელობის შენარჩუნებაში.

თირკმელებს უყვარს შარდმდენი თვისებების პროდუქტები, საზამთრო ნესვი, კირი,მოცხარი, თირკმრლრბისთვის მეტად მნიშვნელოვანის A ვიტამინი მისი უკმარისობის დროს იზრდება იზრდება ქვების წარმოპქნის რისკი. ეს ვიტამინი ბევრია მწვანილებში, წითელ ფერის ხილსა და ბოსტნეულშიო. ზღვის თევზსა და რვის პროდუქტებში.

თირკმელებს არ უყვარს შებოლილი, მწარე და ცხარე, საკვები და ხორცი. განსაკუტრებით თუ ბევრს ჭამთ. ასევე მარილი, შაქარი და ალკოჰოლი თუ თურკმელები ისე იტვირთებიან, რომ ვერ ასრულებელ მოვალეობას იწვევს ანთებით პროცესებს და გროვდება კენჭები რაც ტირკმლების შრომიურანირობაზე ავლენს გავლენას და ჯამრთელობა დამოკიდებულია სითხს მიღებზე, სასურველია დღეში დალიოთ 15ლ წყალი მაინც სითხე ეხმარება თირკმელების ფილტრს, დრულად გამოდვნის ორგანიზმიდან ტოქსინებს, ბაქტერიებსა და მარილებს. სვით ჩვეულებრივი სუფთა წყალი. ვიდრე მინერალურ, რადგან მასში შემავალი მარილებს შეუძლიათ ელი შეუწყონ ქვების წარმოქნას. დღეშ 4-6-ჯერ მაინც უნდა გაითავისუფლოთ შარდის ბუშტი შარდისგან, რადგან დაგვიანებისას შარდსადინარი სფიქნტური დუნდება, სუსტდება, დაგროვილი სითხე უკან ბრუნდება თირკმელებში და ხელს უწყობს ანთებითი პროცესებს.თირკმელები შეიძლება დააზიანოს ორგანიმში დაგროვილი ბაქტერიებმა. ქრონიკულმა ინფექციებმა (კარიესმა, რესპირატორული დაავადებებმა, კანის ანთებამ დიაბეტმა) გარდა ამისა, შეეცადეთ  თბილად და სეზონისა და ამინდის მიხედვით ჩაიცვათ. თირკმელებს არ უყვართ სინესტე, სიცივე, ქარიანი დღეები არ დაჯდეთ ცივ საგნებზე.

გახსოვდეთ გაციებამ მოულოდნელად შეიძლება გამოიწვიოს თირკმელების ანთებითი პროცესი. ეს რომ არ მოხდეს საჭიროა გავიძლიოროთ იმუნიტეტი, მიდიეთ სპორტს, ირბინეთ, იცურეთ, არ მოწიოთ სიგარეტი მისი ბოლი აზიანებს არა მარტო თირკმელებს არამედ მთელ ორგანიზმსს, ასევე მავნებელია თირკმელებისთვის ალკოჰოლი (ღვინო არაყი და ლუდი).

სტრესი და ბუნებრივი ანტიდეპრესანტი

სტრესის დროს სისხლში იზრდება ადრენალინის დოზა - რაც მადს აქვეითებს და თუ ეს დიდხანს გრძელდება, მაშინ გამოიყოფა სხვა ჰორმონი - კორტოზილი, რ-იც პრიქით - მადას აძლიერებს. სტრესი ანადგურებს ორგანიზმში ვიტამინებს და მიკროელემენტების მარაგს. ნერვიოლობის დროს დიდი რაოდენობით იხარჯება B ჯგუფის ვიტამინები, მკვეთრად მცირდება მაგნიუმი ამიოტმაც სწორედ ნერვიულობის დროს თავს იჩენს ხოლმე ბევრ დაავადებას

 ემოციები რომ დავიოკოთ მაგნიუმისა და B ჯგუფი ვიტამინებით მდიდარი პროდუქტებით მდჯდარი რაციონი უნდა მოვიღოთ

მაგნიუმი ნეირომედიოატორია, აუმჯობესებს ტვინისა და ნერვულ სისტემის მუშაობას, მაგნიუმით მდიდარია ქატო, შოკოლადი, კაკალი, ჭარხალი, ციტრუსები, სალათა, ეს პროდუქტები დაგეხმარებათ დამშვიდებაში გაგათავისუფლებთ შიშიგან

 B ჯგუფის ვიტამინები ხელს უწყობს ნერვულ სისტემის სწორად ფუქციონერებას. მაგ., B3 ანტისტრესული ვიტამინია, რ-საც ეხმარება ორგანიზმს, სხვა ვიტამინების ათვისებაში, აუმჯობესებს გუნება-განწყობილებას ღვიძლი, კვერცხი, კაკალი, საფუარი და სხვა ნებისმიერი მცენარეული ზეტი

სტაფილო მდიდარია კაროტინით, რ-საც აქვს აღმდგენი და გამაჯანსაღებელი თვისება. აძლიერს ტვინის მუშაობას

ბანანი შეიცავს ტრიფტოფანს, რ-იც ხელს უწყობს ბედნიერების ჰორმონის წარმოქმნას

ბანანი მდიდარია ისეთი ნივთიერებებით, რ-იც ხელს უშლის გამრიზიანებებელი ფაქტორების ორგანიზმზე ამცირებს სტრესს, აუმჯობესებს გუნება-განწყობილებას.

მწვანე ჩაის აქვს გამსაზღვრელი ეფექტი და ეწინაამღდეგება ბევრი დავადების წარმოქმნას. კოფეინი, რ-საც მწვანე ჩაი შეიცავს ტონუსს მატებს ისე, რომ კოფეინი არ გროვდება ორგანიზმში, ხელს უწყობს ცხიმის წვას, აძლიერებს იმუნიტეტს და აუმჯობესებს გუნება-განწობას.

D ვიტამინი, რ-იც  მდიდარია ორაგული, ხელს უწყობს ბედნიერების ჰორმონის წარმოქმნას, რეკომენდირებულია ნერვული დაძაბულობის დროს, ხოლო ცხიმჟავა ომეგა-3 აწესრიგებს ტვინის მუშაობას.