ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             ცინუკი დადიანი

                  

ოფიციალური სახელი ნინო დადიანი დაბადების თარიღი 1916წ-ს 13 მაისი ქ. თბილისი, გარდ. თარიღი 1993 (77) ასაკში

დაკრძალულია კუკიის სასაფლაოს ტაძრისეზოში, ექიმი მომღერალი

დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი 1950 წელს.

იხ. ვიდეო

1951 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა თბილისის ექიმთა დახელოვნების ინსტიტუტში; 1961 წლიდან იყო თბილისის ფილარმონიის სოლისტი; ასრულებდა ქალაქურ (ძველ თბილისურ) სიმღერებს, რომელთაგან განსაკუთრებით გამოირჩეოდა: "გამარჯობა, ჩემო თბილის–ქალაქო", "სიონში შევალ", "ჩემი აღმართი", "შენ რომ დამტოვე", "მაგნოლია" (ცნობილი სიმღერა ცინუკი დადიანმა ანა კალანდაძის ლექსზე დაწერა); სიმღერებს ასრულებდა დუდუკების თანხლებით; იგი განსაკუთრებით პოპულარული იყო XX საუკუნის 60-90–იანი წლების თბილისში.  (დ. 13 მაისი, 1916, თბილისი, — 11 ნოემბერი, 1993, იქვე) — ქართველი ესტრადის მომღერალი, ექიმი. საქართველოს დამსახურებული არტისტი (1975).

იხ. ვიდეო

დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო სამედიცინო ინსტიტუტი 1950 წელს. 1951 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე მუშაობდა თბილისის ექიმთა დახელოვნების ინსტიტუტში. ვოკალურ ხელოვნებას დაეუფლა მოსკოვის კონსერვატორიაში (პედაგოგი მ. პეტროვა). 1961 წლიდან იყო თბილისის ფილარმონიის სოლისტი. ასრულებდა ქალაქურ (ძველ თბილისურ) სიმღერებს იეთიმ გურჯის, იოსებ გრიშაშვილის, ანა კალანდაძის და სხვათა ლექსებზე („გამარჯობა, ჩემო თბილისქალაქო“, „სიონში შევალ“, „ჩემი აღმართი“, „შენ რომ დამტოვე“, „მაგნოლია“). სიმღერებს ასრულებდა დუდუკების თანხლებით. გამოდიოდა დასტებთან (ქსოვრელები და სხვ.) ერთად. განსაკუთრებით პოპულარული 

 იყო XX საუკუნის 60–90-იანი წლების თბილისში

იხ. ვიდეო

გაზის ბალონების შეღებვა და მარკირება

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

გაზის ბალონების შეღებვა და მარკირება

შეფერილობა ბალონიის საწვავის გაზი პროპანით ბალონის ფერი წითელი - წარწერა - თეთრი

აშშ-სა და ევრიკავშირში ბალონების მარკირება გასხვადება რუსულისგან, ევრიკავშირში ბალონების შეფერილობა განსაზღვრავს  EN 1089-3. 

ჟანგბადის ბალონებს რომლებსაც აკვალანგები და სამედიცინო სფეროში იღებება მწვანედ ღებავენ.

თანახმად EN 1089-3 სანდარტის მიხედვით გაზის ბალონები (გამორიხცვით ბალონები ნავთოპროდუქტების ზეთისა) მარკირების ფერები დამოკიდებულია არა ბალონში არსებული ნივთიერების შიაასრზე არამედ საშიროების მიხედვით ფერები განისაზღვრება:

ყვითელი - RAL 1018  (მომწავლლი ან კოროზირებადი)

წითელი - RAL 3000 (ადვილად აალებადი გაზი)

წისფერი  -  RAL 5012 (მჟანგავი გაზი)

ღია-მწვანე - RAL 6018 (მხუთავი ინერტული გაზი)

გაზი	ფერი ბალონი	ფერი წარწერა	ფერი ხაზები	მაგალითი
აზოტი	შავი	ყვითელი	ყავიასფერი	აზოტი
ამიაკი	ყვითელი	შავი	—	Аммиак
არგონი  ნედლეული	შავი	თეთრი	თეტთრი	Аргон сырой
არგგონი ტეხნიკური	შავი	ცისფერი	რუხი	Аргон технический
არგონი სუფთა	რუხი	მწვანე	მწვანე	Аргон чистый
აცეტილენი	თეთრი	წითელი	—	Ацетилен
ბუტენები	წითელი	ყვითელი	შავი	Бутилен
წყალბადი	მუქი-მწვანე	წითელი	—	Водород
ჰელიუმი	მოყავისფრო	თეთრი	—	Гелий
აზოტის  ოქსიდი	რუხი	შავი	—	Закись азота
ჟანგბადი	წისფერი	შავი	—	Кислород
ჟანგბადი სამედიცინო	წისფერი	შავი	—	Кислород медицинский
ბუნებრივი გაზი	რუხი	წითელი	—	Нефтегаз
გოგირდის ოქსიდი	შავი	თეთრი	ყვითელი	Сернистый ангидрид
გოგრდწყალბადი	თეთრი	წითელი	წითელი	Сероводород
შეკუმშული ჰაერი	შავი	თეთრი	—	Сжатый воздух
ნახშიროჟანგი	შავი	ყვითელი	—	Углекислота
ფოსგენი	დაცავი	შავი	წითელი	Фосген
ფრეონ-11	მოვერცხიფრო	შავი	ცისფერი	Фреон-11
ფრეონ-12	მევერცხიფრო	შავი	—	Фреон-12
Фреон-13	მოვერცხლიფრო	შავი	ორი წითელი	Фреон-13
ფრეონ-22	მოვერცხიფრო	შავი	სამი ყვითელი	Фреон-22
ქლორი	დამცავი	შავი	მწვანე	Хлор
ციკლოპროპანი	ნარინჯის ფერი	შავი	—	Циклопропан
ეთილენი	იისფერი	წითელი	—	Этилен
ყველა დანარჩენი საწვავი გაზები (მეთანი, ეთანი, პროპანი, ბუტანი, მაფ)	წითელი	თეთრი	—	Метан Этан Пропан Бутан МАФ
ყველა დანარჩენი არაწვადი გაზები (ნეონი, კრიპტონი, ქსენონი)	შავი	ყვითელი	—	Неон Криптон Ксенон

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                  აზოტი

თხევადი აზოტი

(ლათ. Nitrogenium; ბერძ. άζωτο „აზოტო“) — ქიმიური ელემენტი, უფერული აირი, რომელსაც არ აქვს სუნი და გემო და ხელს არ უწყობს წვას; ჰაერის ერთ-ერთი ძირითადი შემადგენელი ნაწილია (78 %). ქიმიური სიმბოლო — N და მისი ატომური რიცხვია 7. მენდელეევის ელემენტების პერიოდული სისტემის მე-2 პერიოდის მე-5 ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის ქიმიური ელემენტი.

                                                                     

აზოტ (ძვ. ბერძნ. ἄζωτος — უსიცოცხლო, ლათ. nitrogenium), წინა სახელწოდებებთან ერთად («ფლოგისტირული», «საზიანო» და «გაფუჭებული» ჰაერი) 1787 წ. ლავუაზიემ შესთავაზა, რომელიც იმ დროს სხვა ფრანგ მეცნიერებთან ერთად ამუშავებდა ქიმიური ნომენკლატურის პრინციპებს. როგორც ზემოთ არის აღნიშნული, იმ დროისათვის უკვე იყო ცნობილი, რომ აზოტი ხელს არ უწყობს არც წვას და არც სუნთქვას. ეს თვისებები ჩათვალეს ყველაზე მნიშვნელოვნად. მაგრამ შემდეგ ცნობილი გახდა, რომ აზოტი პირიქით, აუცილებელია ყველა ცოცხალი არსებისათვის, სახელწოდება შემორჩა ფრანგულ, რუსულ, უკრაინულ და ქართულ ენებში.

არსებობს სხვა ვერსიაც. სიტყვა «აზოტი» არაა ლავუაზიეს მოგონილი და არც მისი კოლეგებისა ნომენკლატურული კომისიიდან; ის შევიდა ალქიმიურ ლიტერატურაში უკვე ადრე შუა საუკუნეებში და გამოიყენებოდა «ლითონების პირველადი მატერიის» აღსანიშნავად, რომელსაც თვლიდნენ ყველა არსებულის «ალფა და ომეგად». ეს გამოთქმა ნასესხებია აპოკალიფსიდან: «მე ვარ ალფა და ომეგა, დასაწყისი და დასასრული». სიტყვა შედგენილია სამი ენის ლათინურის, ბერძნულის და ძველებრაული ანბანის პირველ და ბოლო ასოებისაგან, — რომლებიც ითვლებოდა «წმინდა» ასოებად, რადგან, სახარების მიხედვით, ქრისტეს ჯვარცმისას ჯვარზე წარწერა იყო გაკეთებული ამ ენებზე (ა, ალფა, ალეფ და ზეტ, ომეგა, ტავ — AAAZOTH). ახალი ქიმიური ნომენკლატურის შემდგენლებმა კარგად იცოდნენ ამ სიტყვის არსებობის შესახებ; მისი შექმნის ინიციატორი ლუი ბერნარ გიტონ დე მორვო აღნიშნავდა თავის «მეთოდურ ენციკლოპედიაში»(1786) ტერმინის ალქიმიურ მნიშვნელობაზე.

ლათინურად აზოტს «nitrogenium» ეწოდება, ანუ «სელიტრის (ნიტრატის) გამჩენს»; ინგლისური სახელწოდება ლათინურიდან მოდის. გერმანულში გამოიყენება Stickstoff, რაც ნიშნავს «მახრობელა ნივთიერებას».

იხ. ვიდეო

ბუნებრივი აზოტი შედგება ორი სტაბილური იზოტოპოსაგანв ¹⁴N — 99,635 % და ¹⁵N — 0,365 %.

ხელოვნურად მიღებულია თოთხმეტი რადიოაქტიური აზოტის იზოტოპი მასური რიცხვებით 10-დან 13-მდე და 16-დან 25-მდე. ყველა ისინი არიან ძალიან მოკლე არსებობის მქონე იზოტოპები. ყველაზე სტაბილური მათ შორის არის ¹³N ნახევრად დაშლის პერიოდი 10 წთ-ს შეადგენს.

აზოტის სტაბილური იზოტოპის ბირთვის სპინი: ¹⁴N — 1; ¹⁵N — 1/2

დედამიწის გარეთ აზოტი აღმოჩენილია მზის ატმოსფეროს აიროვან ნისლში, პლანეტა ურანზე, ნეპტუნზე, ვარსკვლავთაშორისო გარემოში და სხვა. აზოტი — გავრცელების მიხედვით მეოთხე ელემენტია მზის სისტემაში (წყალბადის, ჰელიუმის და ჟანგბადის შემდეგ).

აზოტი, ორატომიანი მოლეკულის ფორმით N₂ დედამიწის ატმოსფეროს უმეტეს ნაწილს 75,6 %-ს (მასით) და 78,084 % (მოცულობით) შეადგენს, ანუ მიახლოებით 3,87×10¹⁵ ტ.

აზოტის შემცველობა დედამიწის ქერქში, სხვადასხვა ავტორების მონაცემით, შეადგენს (0,7—1,5)×10¹⁵ ტ (ამასთან ჰუმუსში — მმიახლოებით 6×10¹⁰ ტ), დედამიწის მანტიაში — 1,3×10¹⁶ ტ. მასების ასეთი შეფარდება იძლევა საშუალებას ვივარაუდოდ, რომ მანტიის ზედა ნაწილი აზოტის მთავარ წყაროს წარმოადგენს, საიდანაც ის ხვდება დედამიწის სხვა ფენაში ვულკანების ამოფრქვევების შედეგად.

ჰიდროსფეროში არსებული აზოტის წონა, იმის გათვალისწინებით, რომ ერთდროულად ხდება ატმოსფეროს აზოტის გახსნა წყალში და მისი გამოყოფა ატმოსფეროში, შეადგენს მიახლოებით 2×10¹³ ტ, ამას გარდა მიახლოებით 7×10¹¹ ტ. აზოტი მდებარეობს ნაერთების სახით ჰიდროსფეროში.

იხ. ვიდეო

აზოტი წარმოადგენს აუცილებელ ელემენტს ცოცხალი არსებებისთვისა და მცენარეებისათვის, ის შედის ცილების (მასის 16—18 %), ამინომჟავების, ნუკლეინური მჟავების, ნუკლეოპროტეიდების, ქლოროფილების, ჰემოგლობინის და სხვათა შემადგენლობაში. ცოცხალი უჯრედების შემადგენლობაში აზოტის ატომების მიხედვით მიხლოებით 2%, მასური წილის - მიახლოებით 2,5 % (მეოთხე ადგილი წყალბადის, ნახშირბადის და ჟანგბადის შემდეგ). აქედან გამომდინარე დაკავშირებული აზოტის ატომების მნიშვნელოვანი ნაწილი არსებობს ცოცხალ ორგანიზმების შემადგენლობაში, «მკვდარ ორგანიკაში» და ოკენეებისა და ზღვების დისპერსულ ნივთიერებებში. ეს რაოდენობა მიახლოებით 1,9×10¹¹ ტ-ით განისაზღვრება. აზოტიანი ორგანიკის ლპობისა და გახრწნის შედეგად, ხელშემწყობი ფაქტორების არსებობისას შეიძლება წარმოიშვას ბუნებრივი წიაღისელის საბადოები რომლებიც აზოტს შეიცავენ, მაგალითად, «ჩილიური სელიტრა» (ნატრიუმის სელიტრა (ნატრიუმის ნიტრატი) სხვა ნაერთების მინარევებით), ნორვეგიული, ინდური სელიტრა

                                                                        

ატმოსფერული აზოტის ფიქსაცია ბუნებაში მიმდინარეობს ორი ძირითადი მიმართულებით — აბიოგენური და ბიოგენური. პირველი მიმართულება ძირითადად მოიცავს აზოტის რეაქციას ჟანგბადთან. რადგანაც აზოტი ქიმიურად საკმაოდ ინერტულია, მისი დაჟანგვისათვის საჭიროა ენერგიის დიდი რაოდენობა (მაღალი ტემპერატურა). ასეთი პირობები იქმნება ჭექა-ქუხილის დროს ელვის განმუხტვისას, როდესაც ტემპერატურა აღწევს 25000 °C. ამ დროს ხდება სხვადასხვა აზოტის ოქსიდების წარმოქმნა.

მაგრამ მოლეკულური აზოტის ძირითადი ნაწილი (მიახლოებით 1,4×10⁸ ტ/წ.) ფიქსირდება ბიოტიკური გზით. დიდი დროის განმავლობაში ითვლებოდა, რომ მოლეკულური აზოტის დაკავშირება შეუძლიათ მხოლოდ მიკროორგანიზმების სახეობების მცირე რაოდენობას (მაგრამ მიწის ზედაპირზე ფართოდ გავრცელებულებს): ბაქტერიები Azotobacter და Clostridium, ლობიოსებრთა მცენარეების ბოლქვების ბაქტერიები Rhizobium, ციანობაქტერიები Anabaena, Nostoc და სხვა. ახლა ცნობილია, რომ ასეთი თვისებები ახასიათებთ ბევრ სხვა ორგანიზმებს წყალში და ნიადაგში, მაგალითად, აქტინომიცეტები მურყანის ბოლქვებში და სხვა ხეებშიც (სულ 160 სახეობა). ყველა ისინი მოლეკულურ აზოტს გარდაქმნიან ამონიუმის ნაერთებად (NH₄⁺). ეს პროცესი საჭიროებს ენერგიის საკმაო რაოდენობას (1 გ. ატმოსფერული აზოტის ფიქსაციისათვის ლობიოს ბოლქვის ბაქტერიები ხარჯავენ მიახლოებით 167,5 კჯ, ანუ ჟანგავენ მიახლოებით 10 გ. გლუკოზას). ასე რომ აშკარაა, ურთიერთ სარგებლიანობა სიმბიოზი მცენარისა და აზოტფიქსირებად ბაქტერიას შორის — პირველი აძლევს მეორეს «საცხოვრებელ ადგილს» და ამარაგებენ ფოტოსინთეზის შედეგად მიღებული «საწვავით» — გლუკოზით, მეორე კი უზრუნველყოფს მცენარისათვის საჭირო ათვისებადი ფორმის აზოტით.

აზოტი ამიაკის ფორმით და ამონიუმის ნაერთები, რომლებიც მიიღება ბიოგენური აზოტფიქსაციის პროცესში, მალე იჟანგებიან ნიტრატებამდე და ნიტრიტებამდე (ამ პროცესს ნიტროფიკაციას უწოდებენ). ისინი, მცენარის ნაჭრებისაგან თავისუფალნი (და შემდეგ საკვები ჯაჭვის მიხედვით ჯერ ბალახის მძოველ და შემდეგ მტაცებელ ცხოველებში გადადიან), დიდი ხნით რჩებიან ნიადაგში. ნიტრატებისა და ნიტრიტების უმრავლესობა კარგად ხსნადია, ამიტომაც წყლით ირეცხებიან და საბოლოოდ ხვდებიაბ მსოფლიო ოკეანეში (ეს ნაკადი შეფასებულია 2,5—8×10⁷ ტ/წ.).

აზოტი, რომელიც მცენარისა და ცხოველის შემადგენლობაშია, მათი სიკვდილის შემდეგ ამონიფიკაციას განიცდიან (აზოტის შემცველი რთული შენაერთების დაშლით ამიაკისა და ამონიუმის იონების გამოყოფით) და დენიტრიფიკაციას ანუ ატომური აზოტის და ასევე მისი ოქსიდების გამოყოფას განიცდიან. ეს პროცესები მთლიანად მიკროორგანიზმების დახმარებით ხდება, აერობულ და ანაერობულ პირობებში.

ადამიანის ჩაურევლობის დროს აზოტის დაკავშირების და ნიტრიფიკაციის პროცესები პრაქტიკულად მთლიანად გაწონასწორებულია დენიტრიფიკაციის საპირისპირო რეაქციებით. აზოტის ნაწილი ხვდება ატმოსფეროში მანტიიდან ვულკანების ამოფრქვევის დროს, ნაწილი კი მკვიდრად ფიქსირდება ნიადაგებში და მინერალებში, ამას გარდა ყოველთვის ხდება აზოტის გაჟონვა ატმოსფეროს ზედა ფენებიდან პლანეტათშორისო სივრცეში.

გამოყენება - თხევადი აზოტი გამოიყენება კრიოთერაპიისთვის. აიროვანი აზოტის გამოყენება მრეწველობაში განპირობებულია მისი ინერტობით. აიროვანი აზოტი ხანძარ-საწინააღმდეგო და არააფეთგებად საშიში თვისებებით ხასიათდება, ხელს უშლის ჟანგვასა და ლპობას. ნავთობქიმიაში გამოიყენება რეზერვუარებისა და მილების ჩასაბერად, მილსადენების სამუშაოების შესამოწმებლად მაღალი წნევის ქვეშ. ქვანახშირის მოპოვებისას აზოტი გამოიყენება ფეთქებადსაწინააღმდეგო გარემოს შესაქმნელად, ქანების პლასტების გასაწევად. ელექტრონიკის წარმოებაში გამოიყენება განყოფილებების ჩასაბერად, დამჟანგავი ჟანგბადის დაუშვებლობისას. თუ კი პროცესის დროს, რომელიც მიმდინარეობს ჰაერის გამოყენებით, ჟანგვა და ლპობა, გახრწნა არის ნეგატიური ფაქტორი — აზოტს შეუძლია წარმატებით შეცვალოს ჰაერი.

აზოტის გამოყენების მნიშვნელოვან მიმართულებას წარმოადგენს მისი შემდგომი სინთეზი სხვადასხვაგვარი შენაერთების მისაღებად, როგორებიცაა ამიაკი, აზოტიანი სასუქები, ასაფეთქებელი ნივთიერებები, საღებავები და სხვა.

აზოტის დიდი რაოდენობა გამოიყენება კოქსიის წარმოებაში («კოქსის მშრალი ქრობა») კოქსის ბატარეიდან კოქსის გადმოტვირთვისას, ასევე საწვავის «გადატუმბვისას» ტანკებიდან ტუმბებში და ძრავებში რაკეტებში.

კვების მრეწველობაში აზოტი დარეგისტრირებულია როგორც საკვები დანამატი E941, როგორც აიროვანი გარემო შეფითვისათვის და შენახვისათვის, მაცივარი საშუალება, თხევადი აზოტი გამოიყენება ზეთის და არაგაზირებული სასმელების ჩამოსხმისას, ზედმეტი წნევისა და ინერტული გარემოს შესაქმნელად რბილ ტარაში .

თხევადი აზოტის დემონსტრირება ხდება როგორც ნივთიერების რომლითაც შეიძლება დიდი სხეულებია მყისიერი გაყინვა ეს ფართოდ გავრცელებული არასწორი წარმოდგენაა. ყვავილის გასაყინათაც საკმაოდ დიდი დროა საჭირო . ეს დაკავშირებულია აზოტის მატად დაბალი თბიტევადობაზე.

1 ლიტრი თხევადი აზოტი, აორთქლებისა და გახურებისას 20 °C-მდე, წარმოქმნის 700 ლიტრ აირს. ამიტომაც თხევად აზოტს ინახავენ სპეციალურ დიურერის ჭურჭელში ღია ტიპის ვაკუუმური იზოლაციით ან კრიოგენურ ჭურჭლებში წნევის ქვეშ. ამ ფაქტზეა დაფუძნებული ხანძრის ქრობაც თხევადი აზოტით. აორთქლებისას, აზოტი აძევებს ჟანგბადს, რომელიც საჭიროა წვისთვის, და ხანძარიც ქრება. რადგანაც აზოტი მხოლოდ ორთქლდება წყლისაგან განსხვავებით ქრობის დროს ის უფრო ეფექტურია.

ცოცხალი არსებების გაყინვა თხევადი აზოტით შემდეგი მათი დნობით პრობლემატურია. პრობლემა ისაა რომ შეუძლებელია მათი ჩქარი გაყინვა და გალღვობა.

ბალონების მარკირება - აზოტიანი ბალონები შეღებილია შავ ფრად , უნდა ჰქონდეს ყვითელის ფერის წარწერა და ყავისფერი ზოლი

NFPA 704

0 3 0

ჩვეულებრისვ მდგოარეობაში აზოტი არ არის ტოქსიკური, მაგრამ ატმოფერული წნევის მომატებისას შეუძლია გამოწვიოს აზტის მოწამვლა. უმრავლესობა აზტის შენართები ჯარმთელობისთვის საშიშია. აზოტი მიეკუთვნება მე-2კლასს საშიშროებას.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет 

                   გლობულა (ასტრონომია)

გლობულა IC 2944 ფოტოგრასფოა შესრულებულია ტელესკოპ ჰაბლის მიერ

ბნელი გაზმტვეროვანი ნისლეული, როგორც ჩვეულებრივ დამზერილი ჩვენს მიერ შეიმჩნევა სხვა ნათელი ნისლეულების ან ვარსკვლავების ფონზე. გლობულა სხვა ბნელი ნისლეულებისგან გამოირჩევა მკვეთრად გამოკვეთილი საზღვრებით და მისი შემადგენელი ნივთიერების უფრო მეტი სიმკვრივით, რის გამოც გლობი პრაქტიკულად გაუმჭვირვალეა. გლობუსის მასა 1-100 მზის მასის დიაპაზონშია, ხოლო ნივთიერების კონცენტრაცია შეფასებულია 104-106 სმ - 3.

გლობულების ქიმიური შემადგენლობა დამახასიათებელია ვარსკვლავთშორისი ნივთიერებებისათვის: ეს ძირითადად არის მოლეკულური წყალბადის, ჰელიუმის, ნახშირბადის ოქსიდები და სილიციუმის მცირე ნაწილი.

გლობულები ხასიათდება ძალიან დაბალი ტემპერატურით: ის არ აღემატება 30 K– ს და შეიძლება დაეცეს 8 K– მდე.გლობულების ქიმიური შემადგენლობა დამახასიათებელია ვარსკვლავთშორისი ნივთიერებებისათვის: ეს ძირითადად არის მოლეკულური წყალბადის, ჰელიუმის, ნახშირბადის ოქსიდები და სილიციუმის მცირე ნაწილი.

გლობულები, ზოგადად ნისლეულები, შეიძლება ჩამოყალიბდეს სხვადასხვა გზით. მსუბუქი ნისლეულებში მცირე გლობულები წარმოიქმნა, აშკარად, ვარსკვლავთშორისი საშუალო სიმკვრივის რყევების გამო, ძლიერად შეკუმშული მიმდებარე ცხელი გაზის ზეწოლის ქვეშ. არ არის გამორიცხული, რომ დროთა განმავლობაში ამ გლობულების 

უმეტესობა დაიშალა გარე ფაქტორების (ტემპერატურა, წნევა, გამოსხივება) გავლენით.

დიდ გლობულებს აქვს საკუთარი მასის გრავიტაციული ველის გავლენით საკმარისი მასა, რომ დაიშალოს. ამ შემთხვევაში, ვარსკვლავების ფორმირების პროცესის დასაწყისი შესაძლებელია.

1990წ-ს ავიას მაუნა-კეას ობსერვატორიაში მომუშავე ბრიტანელმა ასტრონომა ინფაწითელი ტალღის გამომსხივებ მიმღეაბ ტელესკოპში პირველად შეამნია ახალი ვარსკლავის ამოყალიბების პროცესი. მკვლევარმა დააფიქსირა, თუ როგორ გროვდება კოსმოსური მტვერი ვარსკვლავიერ ღრუბლად ჯერ კიდევ ბირთვული პრიცესის დაწყების წინ. ახალ ციურ სხეულს ,,გოლობულე ბოკ-335'' უწოდეს. ჩვენს გალაქტიკაში ახალი ვარსკლავის რეალური კანდიდატია  

იხ. ვიდეო

ბარნარდას კატალოგი

ასტრონომიული კატალოგი ბნელი ნისლეულების შეადგინა ედვარდ ბარნარდემ 1919წ-ს.

ორიგინალი ვერსია შეიცავს 182 ობიექტს, კოორდინატებს და თითოეული მათგანის სიტყვიერ აღწერას . გარდაცვალების შემდეგ ბარნარდის შემდგომი მუშაობის საფუძველზე, 1927 წელს, კატალოგს დაემატა 349 ობიექტი. ობიექტები ბარნარდ 52 და ბარნარდ 172 დაკარგული არ არის კატალოგში - ეს ორი ბნელი ნისლეული შეცდომით ორჯერ მოხდა კატალოგში. გარდა ამისა, ბარნარდი 201 დაუყოვნებლივ მიჰყვება ნისლეულს ბარნარდ 175 - ეს გამოწვეულია კატალოგის ორ ნაწილად დაყოფით.

როგორც თავად ბარნარდმა აღნიშნა პუბლიკაციაში, მის შექმნაში მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა ბარნარდის დისშვილმა და თანაშემწემ მერი როს კალვერტმა.

ბარნადა 68 - ერთერთი ობიექტი კატალოგის

ბარნარდ 68

ინგლ. Barnard 68 - მოეკულური ღრუბელი ბნელი ნისლეული ან გლობულა ბოკა გვალისმჭამელი თანავარსკლავედში. დაშორებულია 500 სინ. წ-ით მზიდან. ამავე დროს ნისლეულსა და ჩვენს შორის არ არის არცერთი ვარსკლავი. ამერიკელი ასტრონომი ედვარდ ემერსონ ბანარდემ დაამატა ეს ობიექტი თავის კატალგში ბნელ ნისლეულების 1919წ-ს. გამოქვეყნებული იყო 1921წ-ს. შეადგენდა 350 ობიეტს რამდენადაც ნისლეული არაგამჭვირვალეა შიდა მისი მხარე ცივია. ტემპერატურა 16 k ანუ  (−257 °C). ნისლეულის მასა მზის მასა დაახლოებით ორჯერ მეტია და მისი ზომა სინათლის წელიწადში ნახევრად არის შეფასებული.

ხილულ დიაპაზონში გაუმჭვირვალედ ყოფნის მიუხედავად, Cerro Paranal– ის VLT– მ დააფიქსირა დაახლოებით 3,700 ვარსკვლავი, რომელთა შუქი ნისლეულს ფარავდა, რომელთაგან დაახლოებით 1000 დაფიქსირდა ინფრაწითელი დიაპაზონში. ნისლეულის მიერ სინათლის შეწოვის ხარისხის ზუსტმა გაზომვებმა შესაძლებელი გახადა ღრუბელში მტვრის განაწილების დეტალური რუკის მიღება. ჰერშელის კოსმოსური ობსერვატორიის ტელესკოპზე დაკვირვებამ ხელი შეუწყო მტვრის კომპონენტის განაწილებისა და მისი ტემპერატურის დადგენაში. თუ გაზის ღრუბელი არ განადგურდა გარე ძალების მიერ, მაშინ ღრუბლის სტაბილურობას უზრუნველყოფს წნევის ზუსტი ბალანსი ღრუბლის თერმული თვისებებისა და ნაწილაკების მიერ შექმნილი მიზიდულობის ძალების გამო (იხ. ჯინსის არასტაბილურობა და ბონორ-ებერტის მასა). შედეგად, ღრუბელი ვიბრირებს წონასწორობის მდგომარეობის გარშემო, როგორც თხევადი ბურთულა, რომელზეც დაწკაპუნებულია. იმისათვის, რომ ვარსკვლავი ღრუბლიდან წარმოიქმნას, აუცილებელია, რომ სიმძიმე გაზის წნევის ძალას დიდი ხნის განმავლობაში გადააჭარბოს, ხოლო ღრუბლის დაშლა და თერმობირთვული შერწყმისთვის საჭირო ტემპერატურისა და წნევის მიღწევა იქნება შესაძლებელი. ამ ეტაპზე, ვარსკვლავური გვირგვინი მნიშვნელოვნად მცირე ზომა მიუთითებს ახალ წონასწორობაზე გაზრდილ მიმზიდველ ძალასა და რადიაციული წნევის ეფექტს შორის.

ბარნარდ 68-ს აქვს აშკარად თვალსაჩინო კიდეები, სხვა მახასიათებლები ასევე მიუთითებს დაშლის შესაძლო დასაწყებად და დაახლოებით 200 ათასი წლის შემდეგ შეიძლება ვარსკვლავი წარმოიქმნას

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

             კიბორჩხალსახის ნისლეული

კიბორჩხალას ნისლეული

 (Messier 1, NGC1952) — ნისლეული კუროს თანავარსკვლავედში, რომელიც ზეახალი ვარსკვლავის ნარჩენს წარმოადგენს. მდებარეობს 6500 სინათლის წლის მანძილზე დედამიწიდან. მისი დიამეტრი 6 სინათლის წელს შეადგენს და ფართოვდება 1000 კმ/წ სისწრაფით. ნისლეულის ცენტრში მდებარეობს ნეიტრონული ვარსკვლავი. 

„კიბორჩხალსახის ნისლეული“ წარმოადგენს ზეახალი ვარსკვლავის ნარჩენებს რომელიც არაბული და ჩინური წყაროებით აფეთქდა 1054 წლის 4 ივლისს. აფეთქების ნათების ხილვა შესაძლებელი იყო შეუიარაღებელი თვალით და დღის ნათების მიუხედავად 23 დღის განმავლობაში. პერველად აღმოჩენილი იყო ჯონ ბევისის მიერ 1731 წელს, და ხელმეორედ 1758 წელს შარლ მესიეს მიერ. სახელწოდება „კიბორჩხალსახის ნისლეული“ მიიღო ასტრონომ უილიამ პარსონსის ნახატის გამო, რომელმაც 36 დუიმიანი ტელესკოპი 1844 წელს გამოიყენა დასაკვირვებლად. ამ ნახატზე ნისლიანობა კიბორჩხალას წააგავდა. შემდგომ დაკვირვებისას 1848 წელს გამოიყენა ახალი 72 დუიმიანი ტელესკოპი და უფრო ზუსტი ნახატი გამოიყვანა, მაგრამ „კიბორჩხალსახის ნისლეული“ სახელი შერჩა.

პულსარი

კიბორჩხალისებრი ნისლიანობა ინფრაწითელ დიაპაზონში (Spitzer Space Telescope)

ნისლიანობის ცენტრში მდებარეობს პულსარი PSR B0531+21, რომელიც ნეიტრონულ ვარსკვლავს წარმოადგენს, რომელიც ზეახალი აფეთქების შემდგომ დარჩა იმისთვის რომ გამოგვეცნო რომ პულსარები ნეიტრონულ ვარსკვლავს წარმოადგენს. ამ პულსარის ბრუნის სისწრაფე თავის ღერძის გარშემო 30 ბრუნს წამში უტოლდება.

გამოსხივება რეგისტრირდება აგრეთვე ელექტრომაგნიტურ სპექტრში, რადიო-დიაპაზონით დაწყებული და γ-გამოსხივებით დამთავრებული.

ტელესკოპების გამართვა

კიბორჩხალსახის ნისლეული. ეს გამოსახულება მიღებულია მონაცემების შერწყმით - ოპტიკური დიაპაზონიდან (წითელი) ჰაბლის ტელესკოპიდან და რენტგენული გამოსახულებებისა (ლურჯი) ჩანდრას ტელესკოპიდან.

კიბორჩხალსახის ნისლეული საკმაოდ ხშირად გამოიყენება ტელესკოპების გასამართად რენტგენულ ასტრონომიაში. ის საკმაოდ კაშკაშა რენდგენულ დიაპაზონში, თანაც ენერგიის ნაკადის სიმკვრივე საკმაოდ მრუდია, რაც პულსარებში გამონაკლისია. ხშირად რენტგენულ ასტრონომიაში ნაკადის სიმკვრივის გაზომვის ერთეულად „Crab“ და „milliCrab“-ს იყენებენ. სიკაშკაშით რენტგენულ დიაპაზონში კიბორჩხალსახის ნისლეულის მხოლოდ რამდენიმე წყაო თუ აღემატება. ზუსტი პერიოდული სიგნალი, რომელსაც პულსარი ასხივებს, რენტგენულ ტელესკოპებში გამოიყენება დროის ინტერვალის გასაზომად და შესამოწმებლად

ჰაბლის კოსმოსური ტელესკოპის გამოსახულება კრაბის ნისლეულში მცირე ფართობის შესახებ, რომელშიც ნაჩვენებია რეილეი-ტეილორის არასტაბილურობა რთულ ძაფის სტრუქტურაში.

იხ. ვიდეო