ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

  M270 (ზალპური ცეცხლის რეაქტიული                                სისტემა)

M270 რაკეტის გაშვების მომენტში

ტიპი ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა

წარმომავლობის ქვეყანა აშშ

სამსახურის ისტორია

შეიარაღებაშია 31 მარტი, 1983 — დღემდე

ომები და კონფლიქტები სპარსეთის ყურის ომი

ავღანეთის ომი

ერაყის ომი

წარმოების ისტორია

კონსტრუქტორი Vought Corporation

შექმნის თარიღი 1977

მწარმოებელი Lockheed Martin, Diehl BGT Defence, Aérospatiale

ეგზემპლარის ღირებულება $2,3 მილიონი

წარმოების პერიოდი 1980–2003

ვარიანტები M270A1 და M270B1

მახასიათებლები

წონა 24 756 კგ

სიგრძე 6,86 მ

სიგანე 2,97 მ

გათვლა / ჯგუფეული 3

კალიბრი 227 მმ

610 მმ (ATACMS)

სროლის ტემპი ~12-18

მაქსიმალური მანძილი M26: 32 კმ

M26A1/A2: 45 კმ

M30/31: 70 კმ

ATACMS: 165 კმ ან 300 კმ

 (ინგლ. M270 Multiple Launch Rocket System ან M270 MLRS) — შეჯავშნული, თვითმავალი ზალპური ცეცხლის რეაქტიული საარტილერიო სისტემა.

M270-ს პირველი სისტემები აშშ-ის არმიამ 1983 წელს მიიღო. მას შემდეგ ისინი ნატოს არაერთი ქვეყნის შეიარაღებაში გამოჩნდა. დღემდე ამერიკასა და ევროპაში წარმოებულია დაახლოებით 1300 ერთეული სისტემა და მისთვის განკუთვნილი 700 000-ზე მეტი რაკეტა. სისტემების წარმოება 2003 წელს დასრულდა, როცა ბოლო პარტია ეგვიპტის არმიამ მიიღო.

იხ. ვიდეო -  M-270 - ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა Multiple Launch Rocket System

1970-იან წლებში საბჭოთა კავშირს ამერიკის და ნატოს ძალებთან შედარებით, სარაკეტო არტილერიაში აშკარა უპირატესობა ჰქონდა. საბჭოთა ტაქტიკით მიღებული იყო მასიური დაბომბვა სატვირთო მანქანებზე დამაგრებული ზალპური ცეცხლის სისტემებიდან, როგორიცაა БМ-21, რის შედეგადაც ხდებოდა სამიზნე რაიონის სატურაცია ათასობით რაკეტით. რაკეტების ნაწილი აუცილებლად ხვდებოდა კონკრეტულ სამიზნეებს, რასაც თან ახლდა ძლიერი ფსიქოლოგიური ეფექტი. ამისგან განსხვავებით, შედარებით მეტი სიზუსტისა და საბრძოლო მასალის დაზოგვის მიზნით ამერიკელი არტილერისტები უპირატესობას ლულიან არტილერიას ანიჭებდნენ, რის გამოც მათი სარაკეტო არტილერიის უდიდესი ნაწილი მეორე მსოფლიო ომიდან შემორჩენილი, მოძველებული ტექნიკა იყო.

ამ დამოკიდებულების შეცვლა 1973 წლიდან, იომ-ქიფურის ომის შემდეგ დაიწყო. ამ კონფლიქტის დროს ადგილი ჰქონდა მნიშვნელოვან დანაკარგებს ზურგის შეიარაღებაში, როგორიც იყო მიწა-ჰაერი ტიპის დანადგარები, რაც შედეგი იყო ისრაელის ეფექტური ტაქტიკისა, დაემუშავებინა მათი განლაგების ადგილები ზალპური ცეცხლის სისტემებით. ამასთან ერთად, ამერიკის არმიის მესვეურები მიხვდნენ, რომ ევროპაში ომის შემთხვევაში მსგავსი რამ დიდი მასშტაბებით განმეორდებოდა, რის გამოც 1974 წლის მარტში გაახმაურეს მოთხოვნა ახალი სარაკეტო დანადგარის შესახებ, სახელწოდებით „საერთო მხარდაჭერის სარაკეტო სისტემა“ (General Support Rocket System, GSRS). მისი გამოყენება განსაზღვრული იყო მოწინააღმდეგის საჰაერო თავდაცვის ელემენტების გასანადგურებლად და ანტისაარტილერიო ცეცხლისათვის, რაც ლულიან საარტილერიო ქვედანაყოფებს გამოათავისუფლებდა სახმელეთო ძალებისთვის ახლო საცეცხლე მხარდაჭერის გასაწევად. აღნიშნულზე კონსულტაციები გაიმართა ნატოს სხვა წევრ სახელმწიფოებთან, მათ შორის, დიდ ბრიტანეთთან, საფრანგეთთან და დასავლეთ გერმანიასთან, რომლებიც უკვე დამოუკიდებლად მუშაობდნენ მსგავსი სისტემის შექმნაზე. შედეგად, ამერიკული დასახელება „საერთო მხარდაჭერის სარაკეტო სისტემა“ (GSRS) შეიცვალა და მიღებული იქნა ევროპული ვარიანტი Multiple Launch Rocket System (MLRS), რომლის ქართული შესატყვისია „ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა“.

სისტემის შექმნაზე მუშაობა 1977 წლის სექტემბერში Boeing-მა და Vought Aerospace-მა დაიწყო, ხოლო პირველი მოდელები 1982 წლის აგვისტოში გამოუშვეს. 1983 წლის მარტში ჩამოყალიბდა M270-ების პირველი ბატარეა, ხოლო იმავე წლის სექტემბერში დანადგარები დასავლეთ გერმანიას გაეგზავნა. თავდაპირველად, ბატარეა სამი ოცეულისგან შედგებოდა, თითოეულ ოცეულში კი სამი გამშვები დანადგარი იყო; 1987 წლისთვის 25 ასეთი ბატარეა არსებობდა. 1990-იანი წლებიდან ბატარეაში დანადგარების რაოდენობა 6-მდე შემცირდა.

მიმოხილვა

„საერთო მხარდაჭერის სარაკეტო სისტემის“ (GSRS) კონცეფციაზე დაყრდნობით MLRS ამერიკის შეერთებული შტატების, დიდი ბრიტანეთის, დასავლეთ გერმანიის, საფრანგეთისა და იტალიის ერთობლივი ძალისხმევით შეიქმნა. M270-ის სისტემის სრული დასახელებაა „თვითმავალი დამტენი/გამშვები“ (M270 MLRS Self-Propelled Loader/Launcher, SPLL). SPLL შედგება რამდენიმე ძირითადი ქვესისტემისგან: M269 დამტენ-გამშვები მოდული (Loader Launcher Module, LLM), ასევე, მოიცავს ცეცხლის მართვის სისტემასაც. იგი შეწყვილებულია M993 მარკის სატრანსპორტო სისტემასთან, რომელიც, თავის მხრივ, დაფუძნებულია „ბრედლის“ ტიპის საბრძოლო მანქანის შასიზე.

M270-ებისთვის ცივი ომის დროინდელი ტაქტიკა ითვალისწინებდა მათ გაფანტვას ინდივიდუალურ ლოდინის პოზიციებზე და შენიღბვას ცეცხლის მოთხოვნამდე, რა დროსაც ისინი გადაადგილდებოდნენ საცეცხლე პოზიციაზე, გაუშვებდნენ რაკეტებს, დაუყოვნებლივ გადავიდოდნენ დამტენ პუნქტზე, შევსების შემდეგ კი გადავიდოდნენ სრულიად ახალ შენიღბულ პოზიციაზე სხვა საცეცხლე პოზიციის სიახლოვეს. ამ „გაისროლე-გაიქეცი“ („shoot-and-scoot“) ტაქტიკის მიზანი საბჭოთა ანტისაარტილერიო ცეცხლის თავიდან აცილება იყო. ერთი M270 12 ერთეული M26 კლასტერული საარტილერიო რაკეტის გასროლით სამიზნე რაიონში 7,728 მცირე ზომის ბომბს ყრიდა, ხოლო ერთ ბატარეას, რომელსაც 108 რაკეტის გაშვება შეეძლო, იმდენივე საცეცხლე ძალა გააჩნდა, რამდენიც ლულიანი არტილერიის 33 ბატალიონს.

სისტემას შეუძლია MGM-140 საარმიო ტაქტიკური რაკეტის (Army Tactical Missile System, ATACMS) გაშვებაც, რომლებიც იმავე გამშვებ პაკეტში თავსდება. ერთ გამშვებ პაკეტში შესაძლებელია 6 სტანდარტული (227 მმ) რაკეტის ან ერთი მართვადი საარმიო ტაქტიკური რაკეტის (610 მმ) განთავსება; მათი შერევა შეუძლებელია. დამტენ-გამშვები მოდული ორი პაკეტისგან შედგება, რომლებიც ხელით, ინტეგრირებული ჯალამბრის საშუალებით იტენება. 12 რაკეტის ან 2 ATACMS-ის გაშვება სისტემას ერთ წუთზე ნაკლებ დროში შეუძლია. ერთი ზალპი, როგორც წესი, სამი დანადგარიდან იწარმოებოდა, რომელთაგან თითოეული 12 სტანდარტულ რაკეტას უშვებდა. თითოეული რაკეტა 644 ერთეულ ორმაგი დანიშნულების გაუმჯობესებულ კონვენციურ საბრძოლო მასალას, კონკრეტულად, M77 ტიპის ბომბებს შეიცავდა, რაც, საერთო ჯამში, სამიზნე რაიონში 23,184 მსგავსი ბომბის ჩამოგდებას იწვევდა. 12 ერთეული 227 მმ-იანი კლასტერული რაკეტის გაშვებით ერთი სისტემა სრულად ფარავს 1 კვადრატულ კილომეტრს. აუფეთქებელი ბომბების სტანდარტული წილი დაახლოებით 2% იყო, რის გამოც აღნიშნულ რაიონში 400-მდე აუფეთქებელი ბომბი რჩებოდა, რაც სამოქალაქო პირებისა და საკუთარი ძალებისთვის საფრთხეს წარმოადგენს.

2006 წელს M270-ს ჩაუტარდა განახლება, რამაც მართვადი რაკეტების გაშვების საშუალება მისცა. 2006 წლის მარტში დაჩქარებულად დასრულდა XM31 მართვადი უნიტარული გასროლის გამოცდის I ფაზა. სასწრაფო საჭიროების გამო იგი მალევე მიიღეს შეიარაღებაში და ერაყის ომშიც გამოიყენეს. ასევე, Lockheed Martin-ს დაუკვეთეს M30 კლასტერული რაკეტების გადაკეთება XM31 უნიტარულ ვარიანტებად.

M31 მართვადი რაკეტების გამოყენებამ M270 წერტილოვანი დარტყმის სისტემად აქცია. GPS-ზე დაფუძნებული მართვის სისტემის და ერთი 91 კილოგრამიანი მსხვრევად-ფუგასური ქობინის მქონე M31 მიზანს მაღალი სიზუსტით ხვდება და სასურველ ეფექტს ნაკლები რაოდენობის რაკეტები სჭირდება, რაც ამცირებს როგორც თანმდევ ზიანს, ისე ლოგისტიკურ საჭიროებებსაც. უნიტარულმა ქობინებმა ზალპური სისტემის ურბანულ გარემოში გამოყენების შესაძლებლობაც წარმოშვა. M31-ს ორ რეჟიმზე მომუშავე ამფეთქი ჰქონდა: წერტილოვანი დეტონაციისა შეუჯავშნავი მიზნების, ხოლო შეყოვნებული დეტონაციისა მსუბუქად შეჯავშნული ბუნკერების გასანადგურებლად. მის გაუმჯობესებულ, M31A1 ვერსიას უკვე მრვალრეჟიმიანი ამფეთქი აქვს დამატებით საჰაერო დეტონაციისთვის, რაც ღიად განლაგებულ ცოცხალ ძალაზე განსაკუთრებით ეფექტურია. საჰაერო აფეთქების სიმაღლე 3-დან 10 მეტრამდე მერყეობს. მართვადი რაკეტების სროლის მინიმალური მანძილი 15 კილომეტრია, მაქსიმალური კი 70 კილომეტრს აღემატება; რაკეტა დაცემისას 2.5 მახ სიჩქარეს ავითარებს.

გერმანული საარტილერიო სისტემა, სახელწოდებით „საარტილერიო ქვემეხის მოდული“ (გერმ. Artillerie-Geschütz-Modul), შექმნის პროცესში M270-ის შასის იყენებდა.

2012 წელს გაფორმდა კონტრაქტი, რომლის მიხედვითაც უნდა გაუმჯობესებულიყო M270-ის ჯავშანი და ცეცხლის მართვის სტანდარტი უნდა მიახლოვებოდა მაღალი მობილობის საარტილერიო-სარაკეტო სისტემის (High Mobility Artillery Rocket System, HIMARS) სტანდარტებს. 2015 წლის ივნისში საცდელი სროლები ჩაატარა M270A1 ტიპის დანადგარმა, რომლის ფანჯრები და კაბინა „გაუმჯობესებული შეჯავშნული კაბინის“ (Improved Armored Cab) პროექტით დამატებითი დაცვით იყო აღჭურვილი.

2021 წლის მარტის დასაწყისში Lockheed-მა განაცხადა მართვადი რაკეტის გაუმჯობესებული ვარიანტის გამოცდის შესახებ, რომელმაც 80 კილომეტრს მიაღწია. პროექტი, საბოლოო ჯამში, 227 მმ-იანი რაკეტის მაქსიმალური მანძილის 150 კილომეტრამდე გაზრდას ითვალისწინებს. იმავე თვეში გაზრდილი მანძილის მართვადმა რაკეტამ (Extended Range GMLRS) 135 კილომეტრს მიაღწია.

იხ. ვიდეო Watch this Crazy Video Extremely Powerful M270 MLRS Massive Live Firing in Action - The M270 Multiple Launch Rocket System (M270 MLRS) is an armored, self-propelled, multiple rocket launcher; a type of rocket artillery.

Since the first M270s were delivered to the U.S. Army in 1983, the MLRS has been adopted by several NATO countries. Some 1,300 M270 systems have been manufactured in the United States and in Europe, along with more than 700,000 rockets. The production of the M270 ended in 2003, when a last batch was delivered to the Egyptian Army. 

გამოყენების ისტორია

M270 მრავალეროვნული წვრთნების დროს, სამხრეთ კორეა, 2015

აშშ არმიაში მიღებისას M270 შერეული ბატალიონის შემადგენლობაში გამოიყენებოდა. აღნიშნული ტიპის ბატალიონები შედგებოდა ტრადიციული არტილერიის (ჰაუბიცების) ორი ბატარეის და ზალპური ცეცხლის სისტემების ერთი ბატარეისგან. პირველი ზალპური ცეცხლის ბატარეა იყო მე-8 ქვეითი დივიზიონის მე-16 საველე საარტილერიო პოლკის მე-3 ბატალიონის C ბატარეა (ბაუმჰოლდერი, გერმანია, 1982). პირველი ორგანული, მთლიანად M270-ებით დაკომპლექტებული ბატალიონი 27-ე საველე საარტილერიო პოლკის მე-6 ბატალიონი იყო.

აღნიშნული მე-6 ბატალიონი 1984 წლის 1 ოქტომბერს არმიის პირველ ზალპური ცეცხლის ბატალიონად გადაკეთდა, მეტსახელად „Proud Rockets“ („ამაყი რაკეტები“). 1990 წლის მარტში ქვედანაყოფი ნიუ-მექსიკოში, უაით სენდზის სარაკეტო პოლიგონზე გადაისროლეს, სადაც საარმიო ტაქტიკური სარაკეტო სისტემის საწყისი ოპერატიული გამოცდა და შეფასება უნდა ჩატარებულიყო. გამოცდის წარმატებით დასრულების შედეგად არმიამ მაღალი სიზუსტის, შორ მანძილზე მოქმედი საცეცხლე მხარდაჭერის საშუალება მიიღო.

სპარსეთის ყურის ომი

1990 წლის 2 სექტემბერს 27-ე პოლკის მე-6 ბატალიონი საუდის არაბეთში, ოპერაცია „უდაბნოს ფარის“ მხარდასაჭერად გადაისროლეს. ქვედანაყოფი XVIII საჰაერო-სადესანტო კორპუსის არტილერიას მიაკუთვნეს და მან კრიტიკული როლი ითამაშა საუდის არაბეთის თავდაპირველ დაცვაში. როდესაც „უდაბნოს ფარი“ „უდაბნოს ქარიშხლად“ გადაიქცა, მე-6 ბატალიონი პირველი ამერიკული საველე საარტილერო ქვედანაყოფი აღმოჩნდა ერაყში. ომის განმავლობაში ბატალიონი დროული და ზუსტი სარაკეტო საცეცხლე მხარდაჭერით უზრუნველყოფდა საომარ თეატრში მყოფ ორივე ამერიკულ კორპუსს, 82-ე საჰაერო სადესანტო დივიზიონს, ფრანგულ მე-6 მსუბუქად შეჯავშნულ დივიზიონს, 1-ლი ქვეითი დივიზიონის 1-ლ ჯავშანსატანკო პოლკს, 101-ე საჰაერო-სადესანტო დივიზიონს და 24-ე მექანიზებულ ქვეით დივიზიონს.

1990 წელს ტეხასის ფორტ ჰუდიდან ყურეში გადაისროლეს 92-ე საველე საარტილერიო პოლკის A ბატარეა. იმავე წლის აგვისტოში ფორტ ბრეგიდან მას შეუერთდა 27-ე პოლკის მე-3 ბატალიონი, ხოლო სექტემბერში ოპერაცია „უდაბნოს ფარის“ მხარდასაჭერად 1-ლი საკავალერიო დივიზიონის 21-ე საველე საარტილერიო პოლკის A ბატარეა ჩავიდა. 1990 წლის დეკემბერში გერმანიიდან გადაისროლეს მე-3 ჯავშანსატანკო დივიზიის მე-40 საველე საარტილერიო პოლკის A ბატარეა (ჰანაუ), 41-ე საველე საარტილერიო ბრიგადას მიკუთვნებული 27-ე პოლკის 1-ლი ბატალიონი (ბაბენჰაუზენი) და 27-ე პოლკის მე-4 ბატალიონი (ვერტჰაიმი), ხოლო ოკლაჰომას ეროვნული გვარდიის 158-ე საველე საარტილერიო პოლკის 1-ლი ბატალიონი მათ 1991 წლის იანვარში შეუერთდა.

M270 გამშვები დანადგარი (მარჯვნივ), დამტენი (მარცხნივ) და მართვის პუნქტი, რომელიც M577 საკომანდო მანქანაშია განთავსებული (უკან).

ოპერაციაში „უდაბნოს ქარიშხალი“ სულ 89 ერთეული ზალპური ცეცხლის სისტემა იყო ჩართული. მათი პირველი გამოყენება 1991 წლის 18 იანვარს მოხდა, როცა მე-6 ბატალიონის A ბატარეამ ერაყელთა მიწა-ჰაერის სისტემების მიმართულებით 8 ერთეული 610 მმ ტაქტიკური რაკეტა (ATACMS) გაუშვა. ერთ-ერთი ოპერაციის დროს სამმა ბატარეამ 24 სხვადასხვა მიზანზე 287 ერთეული რაკეტა 5 წუთზე ნაკლებ დროში ისროლა. მსგავსი საცეცხლე ზემოქმედებისთვის ლულიანი არტილერიის ბატალიონს საათზე მეტი დრო დასჭირდებოდა. 1991 წლის თებერვლის დასაწყისში, ღამით, 27-ე პოლკის მე-4 ბატალიონმა ისტორიაში ყველაზე მასშტაბური ზალპური ცეცხლის ოპერაცია აწარმოა. ერთი ამოცანის განმავლობაში ქვედანაყოფმა 312 რაკეტა ისროლა. 1991 წლის 24 თებერვალს სახმელეთო ოპერაციები დაიწყო, რის შემდეგაც, აშშ VII კორპუსის მხარდასაჭერად 414 რაკეტა გაუშვეს. ომის ბოლომდე, მთლიანობაში, დაახლოებით 57,000 საარტილერიო გასროლა განხორციელდა, საიდანაც 6,000 ერთეული 227 მმ-იანი რაკეტა, ხოლო 32 ერთეული 610 მმ-იანი ტაქტიკური რაკეტა (ATACMS) იყო.

სხვა ოპერაციები

საპარსეთის ყურის ომის შემდეგ M270 არაერთ სამხედრო ოპერაციაში გამოიყენეს, მათ შორის იყო ერაყში შეჭრა 2003 წელს. 2007 წლის მარტში დიდი ბრიტანეთის თავდაცვის სამინისტრომ ავღანეთში, კერძოდ, ჰელმანდის პროვინციაში მიმდინარე ოპერაციების მხარდასაჭერად ერთი ოცეული გაგზავნა. ისინი ახლადშექმნილ მართვად რაკეტებს იყენებდნენ.

მართვადი რაკეტები პირველად 2005 წლის სექტემბერში, ერაყში გამოიყენეს. ორი 227 მმ-იანი რაკეტა ტალ-აფარში, 50 კილომეტრის სიშორეზე განლაგებულ მეამბოხეთა პოზიციებზე გაუშვეს, რასაც 48 ერაყელი მებრძოლი შეეწირა.

2011 წლის აპრილში იდარ-ობერშტაინში მდებარე გერმანიის არმიის საარტილერიო სკოლას მოდერნიზებული MLRS II და M31 მართვადი რაკეტები გადაეცა. ამ ტიპის რაკეტებს გერმანიის არმია 90 კილომეტრამდე რადიუსში იყენებს.

                                    ვარიანტები

ბრიტანული M270 კემპ ბასტიონში, ავღანეთი, 2008

ბრიტანული M270 გასროლის მომენტში, ოტერბერნის საწვრთნელი რაიონი, 2015

გერმანული არმიის კუთვნილი M270. მისი გერმანული დასახელებაა Mittleres Artillerieraketensystem (MARS) —საშუალო კალიბრის საარტილერიო-სარაკეტო სისტემა.

• M270 — თავდაპირველი ვერსია, შეიარაღებული 12 ერთეული 227 მმ-იანი რაკეტით, რომლებიც ორ ექვსრაკეტიან პაკეტშია გადანაწილებული. ეს შეჯავშნული, მუხლუხიანი გამშვები სისტემა „ბრედლის“ შასის იყენებს და რთულ რელიეფზე მაღალი გამავლობით გამოირჩევა.
• M270 IPDS — შუალედური განახლება, რომელიც რამდენიმე გამშვებს შეეხო, რათა მათ შორ მანძილზე მოქმედი, ATACMS Block IA ტიპის მართვადი ტაქტიკური რაკეტების, უნიტარული და Block II რაკეტების გასროლა შესძლებოდათ, ვიდრე საკმარისი რაოდენობის M270A1 ვარიანტები დამზადდებოდა.
• M270A1 — 2005 წლიდან აშშ არმიაში, ხოლო მოგვიანებით, სხვა ქვეყნებში დაწყებული განახლებების შედეგი. გამშვები დანადგარი გარეგნულად M270-ის იდენტურია, თუმცა, გააჩნია გაუმჯობესებული ცეცხლის მართვის სისტემა (IFCS) და გაუმჯობესებული გამშვები მექანიკური სისტემა. ეს მნიშვნელოვნად ზრდის სწრაფსროლას და ახალი ტიპის, მათ შორის, მართვადი რაკეტების გასროლის საშუალებას იძლევა.
• M270B1 — ბრიტანული განახლება, A1-ის მსგავსი, თუმცა, გააჩნია დამატებითი ჯავშანი, რომელიც გათვლას ხელნაკეთი ასაფეთქებელი საშუალებებით თავდასხმისგან უკეთ იცავს.
• M270C1 — Lockheed Martin-ის მიერ შემოთავაზებული განახლება, რომელშიც M270A1-ის გაუმჯობესებული ცეცხლის მართვის სისტემა (IFCS) უნდა ჩანაცვლებულიყო M142 HIMARS-ის უნივერსალური ცეცხლის მართვის სისტემით (UFCS).
• MARS2 / LRU — M270-ის ევროპული განახლება, რომელიც გერმანიის, იტალიის და საფრანგეთის შეკვეთით დამზადდა. MARS2 აღჭურვილია ცეცხლის მართვის ახალი სისტემით (EFCS - European Fire Control System, ევროპული ცეცხლის მართვის სისტემა), რომელიც Airbus Defense and Space-მა შექმნა. სისტემა დანადგარს საშუალებას აძლევს, გაუშვას M31, M31A1, M32, AT2 და 110 მმ-იანი რაკეტები, მაგრამ არა M26, M26A1 და M30, რათა არ დაირღვეს შესაბამისობა კლასტერული შეიარაღების კონვენციასთან.
• M270D1 — მოიცავს ცეცხლის მართვის ახალ სისტემას, რომელიც GPS-ით მართვადი რაკეტებისა და ტაქტიკური რაკეტების გაშვების საშუალებას იძლევა. გარდა ამისა, ვერსია აღჭურვილია ახალი კომპიუტერით, ადგილმდებარეობის განსაზღვის მოწყობილობით, GPS ანტენით, გაშვების მართვის სისტემით, დისპლეებით და დისტანციური მართვის მოდულით. ამჟამად მხოლოდ აშშ-ის, დიდი ბრიტანეთის, ბაჰრეინის და ფინეთის შეიარაღებაშია.

HIMARS

HIMARS-ი უაით სენდზის სარაკეტო პოლიგონზე, 2005 წლის იანვარი

M142 მაღალი მობილობის საარტილერიო-სარაკეტო სისტემა (ინგლ. High Mobility Artillery Rocket System, HIMARS) მსუბუქი სარაკეტო გამშვები დანადგარია, რომელიც 1990-იან წლებში ამერიკის არმიისთვის შეიქმნა. იგი დამაგრებულია სტადარტული M1140 სატვირთოს შასიზე.

HIMARS-ის შეიარაღება შედგება 6 ერთეული 227 მმ-იანი რაკეტის ან 1 MGM-140 ATACMS ტაქტიკური რაკეტისგან. მისი შეიარაღება სრულად ემთხვევა M270-ის სტანდარტულ საბრძოლო მასალას, თუმცა, მისგან განსხვავებით, მხოლოდ ერთი პაკეტი აქვს და აღჭურვილია გაუმჯობესებული ცეცხლის მართვის სისტემით. HIMARS-ი M270-ზე გაცილებით მსუბუქია და მისი ტრანსპორტირება შესაძლებელია C-130 Hercules-ის ტიპის სამხედრო-სატრანსპორტო თვითმფრინავითაც.

                               საბრძოლო მასალა

„ფოლადის წვიმა“ („Steel Rain“) — M77 ტიპის მცირე ზომის ბომბები, რომლებიც ჩატვირთულია M26 ტიპის რაკეტაში, თითოეულში 644 ცალი. M77-ის წინამორბედია საარტილერიო ჭურვებისთვის განკუთვნილი M483A1.

M270-ის სისტემას შეუძლია ზალპური ცეცხლის მართვადი და უმართავი რაკეტების გაშვება, რომლებსაც რამდენიმე ქვეყნის სხვადასხვა მწარმოებელი აწარმოებს. მათ შორისაა:

• M26 (აშშ): კლასტერული რაკეტა 644 ცალი M77 ტიპის მცირე ზომის ბომბით, სროლის მანძილი 32 კმ.
  • M26A1 (აშშ): გაუმჯობესებული მანძილის მქონე რაკეტა, რომელშიც ჩატვირთულია 518 ერთეული M85 ტიპის ბომბი (M77-ის გაუმჯობესებული ვარიანტი). სროლის მანძილია 45 კილომეტრამდე.
  • M26A2 (აშშ): იგივეა, რაც M26A1, მაგრამ იყენებს M77 ტიპის ბომბებს. გამოიყენებოდა შუალედურ პერიოდში, M85-ის შეიარაღებაში მიღებამდე.
  • ხმელეთიდან გასაშვები მცირე დიამეტრის ბომბი: Boeing-მა და Saab Group-მა მოახდინეს 110 კგ-იანი საავიაციო ბომბის მოდიფიცირება და აღჭურვა სარაკეტო ძრავით, რაც იძლევა მათი სახმელეთო დანადგარებიდან, მათ შორის, M270-დან გაშვების საშუალებას. მას შემდეგ, რაც ევროპის ქვეყნების არმიებმა კლასტერული საბრძოლო მასალის შეიარაღებიდან ამოღება დაიწყეს, კომპანიებმა განაცხადეს, რომ შესაძლებელია M26 რაკეტების გადაკეთება ისე, რომ მათი გამოყენება აღნიშნული ბომბების გასაშვებად მოხდეს.
• M27 (აშშ): სრულიად ინერტული (ცარიელი) სასწავლო გამშვები პაკეტი/კონტეინერი დატენვის პროცესში გათვლის მოსამზადებლად.
• M28 (აშშ): სასწავლო რაკეტა; M26, რომელშიც საბრძოლო მასალის ნაცვლად ჩატვირთულია სამი ბალასტის კონტეინერი და სამი საკვამლე კონტეინერი დაცემის ადგილის მოსანიშნად.
  • M28A1 (აშშ): შემცირებული მანძილის სავარჯიშო რაკეტა ბრტყელი თავით. მანძილი შემცირებულია 9 კილომეტრამდე.
• XM29 (აშშ): რაკეტა, რომელშიც ჩატვირთულია ტანკსაწინააღმდეგო, „ჭკვიანი“ ბომბები (Sense and Destroy Armor, SADARM). არ არის სტანდარტიზებული.
• M30 (აშშ): მართვადი რაკეტა. სასროლი მანძილი 60 კილომეტრზე მეტია, მასში ჩატვირთულია 404 ერთეული M85.
  • M30A1 (აშშ): მართვადი რაკეტა ალტერნატიული ქობინით. მასში მცირე ზომის ბომბების ნაცვლად ჩატვირთულია ვოლფრამის ბურთულები, რაც იწვევს სასურველ ეფექტს აუფეთქებელი ნარჩენი საბრძოლო მასალის გარეშე.
• M31 (აშშ): მართვადი უნიტარული რაკეტა. შექმნილია M30-ის ბაზაზე და აქვს 90 კილოგრამიანი მსხვრევად-ფუგასური ქობინი. განკუთვნილია ურბანულ სივრცეში და მთიან რელიეფზე გამოყენებისათვის.
  • M31A1 (აშშ): M31-ის გაუმჯობესებული ვარიანტი.
• GMLRS-ER (აშშ): მართვადი რაკეტა 150 კილომეტრამდე გაზრდილი მოქმედების რადიუსით. რაკეტები იყენებს მცირედით გაზრდილ ძრავს და სამართავ კუდს, თუმცა, მათი საერთო ზომა გაზრდილი არაა და ერთ პაკეტში კვლავ 6 ეტევა. ექნება როგორც უნიტარული, ისე ვოლფრამის ქობინები. მათი გამოცდა 2021 წლის განმავლობაში, ხოლო წარმოება 2022 წლიდან იგეგმება.
• M32 SMArt (გერმანია): M30-ის ვარიანტი, რომელშიც Diehl Defence-მა 4 ერთეული SMArt-ის ტიპის ტანკსაწინააღმდეგო ბომბი ჩატვირთა და აღჭურვა ფრენის ახალი პროგრამით. განხორციელდა მისი დემონსტრაცია, მაგრამ შეკვეთა არ გაფორმებულა. M32 არაოფიციალური სახელია.
• AT2 (გერმანია): დამზადებულია M26-ის ბაზაზე და გამოიყენება სამიზნე რაიონის დისტანციური დანაღმვისათვის. მასში ჩატვირთულია 28 ერთეული AT2 ტანკსაწინააღმდეგო ნაღმი, სროლის მანძილია 38 კილომეტრი.
• 110 მმ-იანი რაკეტა (გერმანია): მოძველებული LARS2 სისტემის 110 მმ-იანი რაკეტა, რომელსაც საწვრთნელი მიზნებისთვის იყენებენ. საჭიროებს სპეციალურ მოწყობილობას, რომელიც მისთვის განკუთვნილ 6 რაკეტიან პაკეტს მოიცავს.

M270 ტაქტიკური რაკეტა MGM-140 ATACMS-ის გაშვების მომენტში

• M39 (MGM-140) (აშშ): საარმიო ტაქტიკური სარაკეტო სისტემა (ATACMS). დიდი ზომის (610 მმ) მართვადი რაკეტა სხვადასხვა ტიპის ქობინებით. M270-ს შეუძლია 2 ერთეული ტაქტიკური რაკეტის გაშვება.
• XM135 (აშშ): რაკეტა ორმაგი მოქმედების ქიმიური ქობინით (VX ნერვული აგენტი). არ არის სტანდარტიზებული.

უკუინჟინერია

ამერიკის მხრიდან ტექნოლოგიების გაზიარებაზე უარის გამო, თურქეთმა, რომელსაც M26 რაკეტების მარაგის მოპოვება აშშ-თან შეთანხმების გარეშე სურდა, დაიწყო M26 რაკეტების უკუინჟინერია SAGE 227 პროექტის სახით. ამ დროს შეიქმნა A/B/C/D ტიპების საშუალო სიშორის შერეული საწვავის მქონე რაკეტები და SAGE-227 F ექსპერიმენტული მართვადი რაკეტა.

•  თურქეთი PARS SAGE-227 F (თურქეთი): ექსპერიმენტული მართვადი რაკეტა, რომელიც თურქეთის სამეცნიერო და ტექნოლოგიური კვლევების საბჭომ შექმნა M26 რაკეტების ჩანაცვლების მიზნით.

იხ. ვიდეო - M270 MLRS — тактический «огненный шторм»

ისრაელი

ისრაელი M270-ის გაუმჯობესებულ ვარიანტს იყენებს, სახელწოდებით „მენატეც“, რომლისთვისაც საბრძოლო მასალას IMI Systems აწარმოებს.

• TCS/RAMAM: შეუძლია ტრაექტორიის კორექტირება ფრენის დროს, რაც ზრდის სიზუსტეს.
• Romach: GPS-ით მართვადი რაკეტა. სროლის მანძილია 35 კილომეტრი, გააჩნია 20 კილოგრამიანი საბრძოლო ქობინი და მოხვედრების 10 მეტრზე ნაკლები ცდომილება.
• Ra'am Eithan („ძლიერი ქუხილი“): TCS/RAMAM-ის გაუმჯობესებული ვერსია, რომელშიც აუფეთქებელი ნარჩენი საბრძოლო მასალის წილი ძალზე მცირეა.

იხ. ვიდეო - Это американская РСЗО M270. - С тех пор, как первые M270 были поставлены в армию США в 1983 году, РСЗО были приняты на вооружение нескольких стран НАТО. Около 1300 систем M270 было произведено в США и Европе, а также более 700 000 ракет.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - 

                         ბრედ პიტი

ბრედ პიტი ფილმის „ერთხელ ჰოლივუდში“ პრემიერაზე 2019 წელს

დაბადების სახელი უილიამ ბრედლი პიტი

დაბადების თარიღი 18 დეკემბერი, 1963 (58 წლის)

შაუნი, ოკლაჰომა, აშშ

აქტიური 1987-დღემდე

მეუღლე(ები) ჯენიფერ ენისტონი (იქ. 2000; გაყრა 2005)

ანჯელინა ჯოლი (იქ. 2014; გაყრა 2016)

მშობლები მამა: უილიამ ელვინ პიტი

დედა: ჯეინ ეტა (ჰილჰაუზი)

ოქროს გლობუსი საუკეთესო მსახიობი კაცი მეორეხარისხოვან როლში

1996, 2019

(ინგლ. Brad Pitt; დ. 18 დეკემბერი, 1963) — ამერიკელი მსახიობი და პროდიუსერი. იგი პოპულარული გახდა 1990-იან წლებში, როდესაც რამდენიმე ჰოლივუდურ ფილმში მიიღო მონაწილეობა. ბრედ პიტს 1995 წელს შესრულებული მეორეხარისხოვანი როლისთვის ფილმში „თორმეტი მაიმუნი“ მიეკუთვნა ოქროს გლობუსის ჯილდო და ოსკარის ნომინაცია. პიტი მედიის მიერ აღიარებულია, როგორც ერთ-ერთი ყველაზე მიმზიდველი მამაკაცი. მისი პირადი ცხოვრება მსოფლიოს მედიის მიერ ფართოდ შუქდება. პიტს ჯოლისთან ჰყავს ექვსი შვილი, აქედან სამი ბიოლოგიური. ჯოლისთან ურთიერთობის შემდეგ, რომელიც ცნობილი არის თავისი ქველმოქმედებით, პიტი უფრო მეტად ჩაერთო სოციალურ საქმეებში.

იხ. ვიდეო - როლებთან მარტოდ დარჩენილი 57 წლის ბრედ პიტის ახალი პროფესია - დილა მშვიდობისა საქართველო

პიტი დაიბადა შაუნეეში, ოკლაჰომაში, ჯეინ ეტასა (საშუალო სკოლის კონსულტანტი) და უილიამ ალვინ პიტის (სატვირთო მანქანების კომპანიის მფლობელი) ოჯახში. იგი ძმასთან დუგთან და დასთან ჯულიე ნილთან ერთად, იზრდებოდა სპრინგფილდში, მისურიში, სადაც მისი ოჯახი მას შემდეგ გადავიდა, როდესაც პიტი გაჩნდა. პიტი ეკლესიურად იზრდებოდა. ის სწავლობდა კიკაპოოს საშუალო სკოლაში, სადაც იგი აქტიურად მონაწილეობდა დებატებში, სპორტში, სტუდენტურ მმართველობაში და თეატრში. შემდეგ მან სწავლა განაგრძო მისურის უნივერსიტეტში, ჟურნალისტიკის ფაკულტეტზე. ის არის სიგმა ჩი-ს ძმობის წევრი.

1988-1993 წლები

1988 წელს, პიტმა ითამაშა პირველად მთავარი როლი ფილმში „მზის ბნელი მხარე“, სადაც ის თამაშობს ახალგაზრდა ამერიკელს, რომელიც ოჯახმა წაიყვანა ადრიატიკში რათა განეკურნათ კანის დაავადებისგან. ფილმი გადაღებულია იუგოსლავიაში, 1988 წლის ზაფხულში. ფილმის გადაღებები უკვე სრულდებოდა, როდესაც ომი დაიწყო და უმეტესობა გადაღებული კადრების დაიკარგა; ფილმი წლების შემდეგ გამოვიდა. პიტმა შემდეგ მონაწილეობა მიიღო სატელევიზიო ფილმში „ახალგაზრდა სიკვდილისთვის?“, ფილმში პიტმა ითამაშა ნარკომანი, ბილი კანტონი, ხოლო პარტნიორობას ჯულიეტ ლიუისი უწევდა.

პიტმა პუბლიკის ყურადღება მიიპყრო მეორე ხარისხოვანი როლით ფილმში „თელმა და ლუიზა“, სადაც იგი თამაშობდა დამნაშავეს, რომელიც დამეგობრდება თელმასთან (ჯინა დეივისი). მისი სასიყვარულო სცენა დეივისთან, სადაც პიტი გვევლინება წელს ზევით შიშველი, კოვბოის ქუდში, განიხილება როგორც „სიმბოლური“, რომელიც ხშირად მოწმობს და საზღვრავს პიტს როგორც „სექს სიმბოლოს“.

„თელმა და ლუიზას“ შემდეგ, პიტმა კათრინ კინერთან და ნიკ კეივთან ერთად ითამაშა ტომ დიკილიოს მცირე ბიუჯეტიან ფილმში „ჯონი სუედე“ (1991). მან შეასრულა უცნაური მეოცნების როლი რომელიც მიისწრაფვის რომ გახდეს ცნობილი როკერი. „ცივი მსოფლიოს“ (1992) შემდეგ პიტმა ითამაშა რობერტ რედფორდის ფილმში „იქ, სადაც მდინარე მიედინება“ 1992 წელს. 1993 წელს ითამაშა ფილმში „კალიფორნია“, სადაც იგი თამაშობდა სერიული მკვლელის როლს, ჯულიეტ ლიუსთან და დევიდ დუხოვნისთან ერთად.

1994-2000 წლები

ბრედ პიტი, ჯორჯ კლუნი, მეტ დეიმონი, ენდი გარსია და ჯულია რობერტსი — სტივენ სოდერბერგის ფილმ „ოუშენის თერთმეტი მეგობარის“ მსახიობები

1994 წელს პიტმა ითამაშა ვამპირ ლუი დე პოინტე დუ ლაკის როლი, ანნ რაისის ნოველაში „ინტერვიუ ვამპირთან“. მას უწევდა 18-ე საუკუნის ვამპირის როლის განსახიერება, რის გამოც საათობით უნდებოდა გრიმის გაკეთებას, რათა მისი კანი სულ თეთრი ყოფილიყო. პიტს უწევდა მწვანე კონტაქტური ლინზებისა და ეშვების ტარება. პიტთან ერთად ფილმში მონაწილეობდნენ ტომ კრუზი, ანტონიო ბანდერასი, კრისტიან სლეიტერი და 11 წლის კირსტენ დანსტი. ამ ფილმის შემდეგ მან ითამაშა „შემოდგომის ლეგენდებში“ (1994) და „შვიდში“ (1995). „შვიდში“ პიტი თამაშობდა მორგან ფრიმენთან ერთად, ისინი იყვნენ დეტექტივები, რომელლებიც დასდევდნენ კევინ სპეისის გმირს, სერიულ მკვლელს. ამის შემდეგ პიტი ნომინირებული იყო ოსკარზე, საკუეთესო მეორეხარისხოვანი როლისთვის ფილმში „12 მაიმუნი“ (1995).

1997 წელს, პიტმა ითამაშა ჰარისონ ფორდთან ერთად ფილმში „ეშმაკის საკუთრება“. პიტმა შეასრულა IRA-ს ტერორისტის რორი დევანის როლი, სადაც მას მოუწია ირლანდიური აქცენტით საუბარი. იმავე წელს მას მოუწია ავსტრალიელი მთამსვლელის ჰაინრიხ ჰარერის როლის შესრულება, ფილმში „შვიდი წელი ტიბეტში“. პიტი თვეობით ვარჯიშობდა ამ როლისთვის, მასთან ერთად მოთამაშე დევიდ თეუილსთან ერთად. ამ ფილმის გამო, ჩინეთის ხელისუფლებამ, პიტს და თეულისს აკურძალეს სამუდამოდ ჩინეთში შესვლა.

1998 წელს პიტმა შეასრულა მთავარი როლი, ფილმში „გაიცანით ჯო ბლეკი“. ფილმმა პიტს კვლავ მისცა საშუალება კვლავ ეთამაშა სერ ენტონი ჰოპკინსთან ერთად, რომელთან ერთადაც მან უკვე ითამაშა ფილმში „შემოდგომის ლეგენდები“. 1999 წელს პიტმა ითამაშა ჩაკ პალანიკის ცნობილი რომანის ეკრანიზაციაში „მებრძოლთა კლუბი“.

2000 და შემდგომი წლები

ბრეტ პიტი ფილმის „წაკითხვისთანავე დაწვით“ პრემიერაზე

2001 წელს პიტმა ითამაშა ფილმში „ჯაშუშური თამაშები“, სადაც მას პარტნიორობას უწევდა ვეტერანი მსახიობი რობერტ რედფორდი, რომელიც მისი მასწავლებლის როლს ასრულებდა. 2001 წელს პიტმა ითამაშა თავის დიდი ხნის მეგობართან ჯულია რობერტსთან ერთად ფილმში „მექსიკელი“. წლის დასასრულს კი დაასრულა „ოუშენის ტერთმეტი მეგობრის“ გადაღებებში მონაწილეობა; ფილმი წარმოადგენს რიმეიკს 1960 წლის ფილმისა, რომელშიც ფრენკ სინატრა თამაშობდა.

ამის შემდეგ მან მრავალ ფილმში ითამაშა, მათ შორის „ოუშენის 12 მეგობარი“, „ტროა“. 2005 წელს კი ითამაშა ფილმში „მისტერ და მისის სმითები“, სადაც მას პარტნიორობას უწევდა ანჯელინა ჯოლი. ისინი დაქირავებული მკვლელი ცოლ-ქმრის როლს ასრულებდნენ.

2005 წელს პიტმა პროდუსირება გაუკეთა და ამავე დროს ითამაშა მთავარი როლი ფილმში „ჯესი ჯეიმზის მკვლელობა“, მაგრამ ფილმი 2007 წლამდე არ გამოსულა. 2006 წელს პიტი იყო პროდიუსერი ოსკაროსანი ფილმისა „მიცვალებულები“. მას ამავე ფილმში ლეიტენანტ კოლინ სალივანის როლი უნდა შეესრულებინა, მაგრამ როლი მეტ დეიმონს დაუთმო და თავად მონაწილეობა მიიღო ფილმში „ბაბილონი“. პიტი ალეხანდრო გონსალეს ინიარიტუს ფილმების მოყვარული იყო და ამიტომ დაინტერესდა ამ პროექტით. ფილმში ის კეიტ ბლანშეტთან ერთად თამაშობდა. ფილმმა მოიპოვა ერთი ოსკარი და ჯამში 7 ნომინაცია, აგრეთვე ნომინირებული იყო ოქროს გლობუსზე, მათ შორის ბრედ პიტი, მეორეხარისხოვანი როლისთვის.

                                        სხვა პროექტები

ჯენიფერ ენისტონთან და პარამოუნტ პიქჩერსის მმართველთან ბრედ გრეისთან ერთად, პიტმა ჩამოაყალიება საპროდუსერო კომპანია „პლან ბე“. ენისტონი აღარ არის ამ კომპანიის პარტნიორი, თუმცა მრავალ პროექტში ფიგურირებს, რომელიც მანამდე იყო შეთანხმებული სანამ გაეყრებოდა პიტს. კომპანიამ გამოუშვა „ჩარლი და შოკოლადის ფაბრიკა“, ჯონი დეპის მონაწილეობით, „მიცვალებულები“ და „ჯესი ჯეიმზის მკვლელობა“.

პიტმა მონაწილეობა მიიღო „მეგობრების“, მერვე სეზონის ერთ-ერთ ეპიზოდში, სადაც იგი ჯენიფერ ენისტონის მოძულეს როლს ასრულებდა. აგრეთვე პიტი გამოჩნდა მტვ-ს გადაცემაში „თავქარიანები“. პიტი აგრეთვე ხშირად ერთვება ქველმოქმედებაში.

                                        პირადი ცხოვრება

1980 და 1990 წლებში პიტი ხშირად ხვდებოდა მასთან ერთად მოთამაშე მანდილოსნებს. პიტი ასევე ხვდებოდა მსახიობს სიინიტას და თანდიე ნიუტონს. პიტი არის ვეგეტარიანელი.

                                    ქორწინება ჯენიფერ ენისტონზე

პიტი „მეგობრების“ ვარსკვლავს ჯენიფერ ენისტონს შეხვდა 1998 წელს და მათი ქორწილი შედგა მალიბუში, 2000 წლის 29 ივლის. მათი ცერემონია დახურული იყო, ჟურნალებში მათი ქორწილის ამსხაველი მხოლოდ ერთი სურათი დაიბეჭდა. ქორწინებიდან მალევე, პიტმა უჩივლა დამიანი ინტერნაციონალს, რომელმაც გამოუშვა ისეთივე ბეჭედი, რომელიც საქორწილოდ აჩუქა ბრედმა ჯენიფერს, სახელად „ბრედი და ჯენიფერი“. პიტის თანახმად, ბეჭედი მისი მოფიქრებული დიზაინით იყო გაკეთებული და ის იყო ექსკლუზიური.

ჯენიფერის და პიტის ქორწინებამ 4 წელი გასტანა, ამ დროის განმავლობაში ხშირად იყო ჭორები მათი დაშორების შესახებ. პიტი ჯენიფერს ოფიციალურად 2005 წელს გაეყარა. როდესაც პიტის და ანისტონის ქორწინება უკვე ბოლო დღეებს ითვლიდა, ის და მსახიობი ანჯელინა ჯოლი გაეხვიენ საყოველთაო სკანდალში, სადაც ანჯელინას ხშირად მოიხსენიებდნენ როგორც „სხვა ქალს“. იმ დროს როდესაც ჯოლი და პიტი უარყოფდნენ თავიანთ ურთიერთობებს, სპეკულაცია ამ თემაზე მაინც მიდიოდა 2004 და 2005 წლების განმავლობაში. ჯოლიმ 2005 წლის ივნისში, ინტერვიუ მისცა ანნ კურის. სადაც განაცხადა: „იყო ურთიერთობაში ცოლიან კაცთან, როდესაც ჩემი საკუთარი მამა ღალატობდა დედაჩემს, ეს ის არის რასაც ჩემ თავს ვერ ვაპატიებდი. დილაობით ჩემ თავს ვერ შევხედავდი, თუ ამას გავაკეთებდი. მე ვერასდროს შევხედავ იმ მამაკაცს, რომელიც ცოლს ღალატობს“.

ანისტონმა გაყრის შესახებ განცხადება 2005 წლის 25 მარტს შეიტანა, ხოლო 2005 წლის 2 ოქტომბერს ოფიციალურად გაშორდნენ პიტი და ენისტონი ერთმანეთს.

                       ურთიერთობა ანჯელინა ჯოლისთან

ერთი თვის შემდეგ, მას მერე რაც ანისტონმა შეიტანა დოკუმენტი გაყრის შესახებ, 2005 წლის აპრილს, პაპარაცების მიერ იქნა გადაღებული სურათები, რომელიც ადასტურებდა იმ ჭორს, რომელიც არსებობდა ბრედ პიტსა და ანჯელინა ჯოლის შორის. ფოტოებზე, რომელიც გაიყიდა 500 000 დოლარად, ნაჩვენები იყო პიტი, ჯოლი და მისი შვილი მედოქსი სანაპიროზე, კენიაში. ზაფხულის განმავლობაში, წყვილს სულ უფრო და უფრო ხშირად ხედავდნენ ერთად, რის მერეც მედიამ მათ „ბრანჯელინა“ შეარქვა. ორი თვის შემდეგ, პიტი და ჯოლი უკვე პოზიორობდნენ კამერების წინ როგორც წყვილი.

2005 წელს, პიტი ჯოლის წაყვა ეთიოპიაში, სადაც ანჯელინამ მეორე ბავშვი იშვილა, ექვსი თვის გოგონა ზაჰარა, მოგვიანებით ანჯელინამ თქვა რომ ამ ბავშვის შვილად აყვანა მან და პიტმა ერთად გადაწყვიტეს. 2005 წლის დეკემბერში, ცნობილი გახდა რომ პიტი ცდილობდა ლეგალურად ეშვილა ანჯელინას ორი შვილი. 2006 წლის 19 იანვარს, მოსამართლემ დართო ნება პიტს ბავშვების შვილად აყვანა და ბავშვების გვარი შეიცვალა ჯოლი-პიტად. 2006 წლის 11 იანვარს, ჯოლიმ ჟურნალ „პიპლზს“ დაუდასტურა რომ იგი იყო ფეხმძიმედ პიტისგან. 2006 წლის 27 მაისს, ჯოლიმ ქვეყნად მოავლინა გოგონა შაილო ნუველ ჯოლი პიტი, რომელიც ნამიბიაში გააჩინა. პიტმა დაადასტურა რომ მათ ახალგაჩენილ შვილს ექნება ნამიბიური პასპორტი, ჯოლიმ კი გადაწყვია ბავშვის სურათები გაეყიდა, ვიდრე ბავშვი სამიზნე ყოფილიყო პაპარაცების. ჟურნალმა „პიპლზმა“ 4 მილიონ დოლარზე მეტი გადაუხადა სურათებისთვის, ხოლო ბრიტანულმა ჟურნალმა „ჰელოუმ“ 3,5 მილიონი დოლარი. ჯამში თანხამ 10 მილიონი დოლარი შეადგინა. მთელი თანხა ჯოლი-პიტის საქველმოქმედო ფონდს გადაეცა.

2007 წლის 15 მარტს, ჯოლიმ შვილად აიყვანა სამი წლის ბიჭუნა ვიეტნამიდან პაქს თიენ ჯოლი-პიტი. ვინაიდან ობოლთა თავშესაფარი, არადაქორწინებულ წყვილს არ აძლევს საშუალებას ბავშვის აყვანის, ჯოლიმ იგი მარტო იშვილა, ხოლო პიტმა მოგვიანებით იშვილა ლეგალურად.

მედიის აზრით ჯოლი კვლავ იყო ფეხმძიმედ, რაც მისმა გამოჩენამ 2008 წლის Independent Spirit Award-ზე დაამტკიცა, როდესაც იგი დახურული კაბით წარსდა მაყურებელთა წინაშე. 2008 წლის მაისში, ჯოლიმ დაუდასტურა „თუდეის“, რომ ისინი ელოდებოდნენ ტყუპებს. 2008 წლის 12 ივლის, ჯოლიმ გააჩინა ბიჭი და გოგო, სახელად ნოქს ლეონ ჯოლი პიტი და ვივიენ მარჩელინ ჯოლი პიტი. ნოქსის წონა იყო 5,05 ფუნტი, ხოლო ვივიენის 5 ფუნტი. ნოქსი ბრედ პიტის ბაბუის პატივსაცემად დაერქვა ბავშვს, ხოლო ვივიენი ანჯელინა ჯოლის დედის პატივსაცემად. 2015 წელს წყვილმა კიდევ ერთი ბიჭი, 2 წლის მუსა იშვილა, მუსა წარმოშობით სირიელია და თურქეთში, დევნილთა ბანაკშია დაბადებული.

იხ. ვიდეო - Как Живет Брэд Питт и Сколько Он Зарабатывает

1995 წელს თრილერის "შვიდის" გადასაღებ მოედანზე ბრედი დაუმეგობრდა გვინეტ პელტროუს, რომელიც ფილმში მისი ცოლის როლს ასრულებდა და მათ დაიწყეს ხანგრძლივი რომანი. თუმცა, როდესაც მათ უკვე დაიწყეს საუბარი საყვარლების მოახლოებულ ქორწილზე (ჩანიშვნა მოხდა 1996 წლის დეკემბერში), მათ სრულიად მოულოდნელად გამოაცხადეს ურთიერთობების შეწყვეტა (1997 წლის ივნისში). ყველაფერი სკანდალის, ერთმანეთის მიმართ ბრალდებებისა და დაშორების მიზეზების ყოველგვარი ახსნის გარეშე ჩაიარა.

2000 წლის 29 ივლისს პიტი დაქორწინდა მსახიობ ჯენიფერ ენისტონზე. თუმცა, 2005 წლის 25 მარტს, ხუთწლიანი ქორწინების შემდეგ, ისინი დაშორდნენ. მათი ქორწინება ოფიციალურად 2005 წლის 2 ოქტომბერს გაუქმდა. გავრცელდა ჭორები, რომ დაშლის მიზეზი იყო ანისტონის არ სურდა შვილები ჰყოლოდა პიტისგან, მაგრამ თავად ანისტონი ამას უარყოფს.

ჯერ კიდევ განქორწინებამდე ბრედმა დაიწყო ურთიერთობა პარტნიორთან ფილმში „მისტერ და მისის სმიტები“ ანჯელინა ჯოლი. ბევრი უარყოფის შემდეგ, 2006 წლის 11 იანვარს, წყვილმა დაადასტურეს ურთიერთობა და განაცხადეს, რომ ჯოლი შვილს ელოდა პიტისგან.

2006 წლის 27 მაისს წყვილს შეეძინა ქალიშვილი შილო ნუველი ნამიბიაში, ხოლო 2008 წლის 12 ივლისს საფრანგეთში ტყუპები - ბიჭი ნოქს ლეონი და გოგონა ვივიენ მარშელინი. პიტისა და ჯოლის ყველა ბიოლოგიური შვილი საკეისრო კვეთით დაიბადა. გარდა ამისა, ბრედმა ანჯელინას ყველა ნაშვილები შვილი იშვილა. მათ ახლა ექვსი შვილი ჰყავთ: ვაჟები მედოქს სივანი, პაქს ტიენი და ნოქს ლეონი; ქალიშვილები ზახარ მარლი, შილო ნუველი და ვივიენ მარშელინი. ყველას აქვს გვარი ჯოლი-პიტი.

2014 წლის 23 აგვისტოს პიტმა და ჯოლიმ დაქორწინდნენ საფრანგეთში, მათ საკუთრებაში არსებულ მირავალის ციხესიმაგრეში. ცნობილი გახდა, რომ წყვილმა მკაცრი საქორწინო კონტრაქტი გააფორმა. თუ პიტმა მოატყუა ცოლი, ის დაკარგავდა მათ შვილებზე ერთობლივ მეურვეობას.

2013 წელს ჟურნალ Esquire-თან ინტერვიუში ბრედმა გამოავლინა, რომ მას პროსოპაგნოზიის მსუბუქი ფორმა აწუხებდა.

2015 წლის თებერვალში არაერთ მედიაში გამოჩნდა ინფორმაცია, რომ ბრედ პიტმა და ანჯელინა ჯოლიმ იშვილეს ორი წლის ბიჭი სირიიდან, სახელად მუსა, მაგრამ იმავე წლის აპრილში, წყვილის ოფიციალურმა წარმომადგენელმა უარყო ეს.

2016 წლის 19 სექტემბერს პიტის მეუღლემ, ანჯელინა ჯოლიმ განქორწინება მოითხოვა. გავრცელებული ინფორმაციით, განქორწინების მიზეზი ბავშვების აღზრდის მეთოდებში უთანხმოება და ასევე ბრედ პიტის ალკოჰოლზე დამოკიდებულება გახდა. ჯოლი ითხოვს ბავშვების მეურვეობას და პიტს მიენიჭა სტუმრობის უფლება. ასევე განმარტებულია, რომ მსახიობი ალიმენტს არ მოითხოვს.

„ძალიან დამწუხრდა განქორწინების ფაქტი, მაგრამ ახლა ყველაზე მნიშვნელოვანი ჩვენი შვილების კეთილდღეობაა. მე გულწრფელად ვთხოვ პრესას, მისცეს მათ პირადი სივრცე, რომელსაც იმსახურებენ ასეთ რთულ პერიოდში“, - ციტირებს პიტმა CNN-ის ოფიციალურ განცხადებაში.

2019 წლის 12 აპრილს ქორწინება სასამართლოს გადაწყვეტილებით გაუქმდა.

იხ. ვიდეო - Brad Pitt Wins Best Supporting Actor

 

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                    კარლ გუტე იანსკი

(ინგლ. Karl Guthe Jansky, 22 ოქტომბერი, 1905, ოკლაჰომა, ოკლაჰომა, აშშ - 14 თებერვალი, 1950, Red Bank, ნიუ ჯერსი, აშშ) - ამერიკელი ფიზიკოსი და რადიოინჟინერი, რადიოასტრონომიის ფუძემდებელი.დაიბადა ოკლაჰომას უნივერსიტეტის საინჟინრო კოლეჯის დეკანის კირილ იანსკის და ნელი მოროს ოჯახში. მამამისი ჩეხი ემიგრანტების ოჯახიდან იყო, დედას ინგლისურ-ფრანგული ფესვები ჰქონდა.

1927 წელს დაამთავრა ვისკონსინის უნივერსიტეტი, შემდეგ ასწავლიდა ამ უნივერსიტეტში.

1928 წლიდან მუშაობდა ინჟინრად Bell Laboratories-ში.

1932 წელს მან აღმოაჩინა კოსმოსური რადიო ემისია. ატმოსფერული რადიო ჩარევის შესწავლისას დეკამეტრული ტალღის დიაპაზონში (14 მ) კომპანია Bell-ის ჰოლმდელის საცდელ ადგილზე, მან აღმოაჩინა უცნობი წარმოშობის მუდმივი რადიო ხმაური, რომლის წყაროც მან დაადგინა 1933 წლის აპრილში ირმის ნახტომთან.

1933 წლის მაისში მან გამოაქვეყნა სტატია New York Times-ში, სადაც ნათქვამია, რომ "ვარსკვლავური ხმაური" იყო ყველაზე ძლიერი, როდესაც ანტენა იყო მიმართული ირმის ნახტომის ცენტრალურ ნაწილზე. იანსკის მუშაობამ ვერც რადიოინჟინრებსა და ვერც ასტრონომებს შორის გამოხმაურება ვერ მოძებნა და 1938 წელს მან შეწყვიტა კოსმოსური რადიო გამოსხივების კვლევა. მან განაგრძო რადიო ჩარევის და დედამიწის ატმოსფეროში რადიოტალღების გავრცელების შესწავლა, აგრეთვე მიკროტალღური რადიო მოწყობილობების შემუშავება.

ის 44 წლის ასაკში გარდაიცვალა გულის უკმარისობით.

იხ. ვიდეო - Карл Гуте Янски

რამდენიმე მეცნიერი დაინტერესდა იანსკის აღმოჩენით, მაგრამ რადიო ასტრონომია რამდენიმე წლის განმავლობაში მიძინებულ სფეროდ რჩებოდა, ნაწილობრივ იმის გამო, რომ იანსკი ასტრონომად არ სწავლობდა. მისი აღმოჩენა დიდი დეპრესიის შუაგულში მოხდა და ობსერვატორიები უფრთხილდებოდნენ რაიმე ახალი და პოტენციურად სარისკო პროექტების განხორციელებას.

ორმა მამაკაცმა, რომლებმაც შეიტყვეს იანსკის 1933 წლის აღმოჩენის შესახებ, დიდი გავლენა მოახდინეს რადიო ასტრონომიის ახალი კვლევის შემდგომ განვითარებაზე: ერთი იყო გროტე რებერი, რადიოინჟინერი, რომელმაც 1937 წელს ილინოისის უკანა ეზოში რადიოტელესკოპი დამოუკიდებლად ააშენა და პირველი სისტემატიურად გააკეთა. ასტრონომიული რადიოტალღების კვლევა. მეორე იყო ჯონ დ. კრაუსი, რომელმაც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დაიწყო რადიო ობსერვატორია ოჰაიოს შტატის უნივერსიტეტში და დაწერა სახელმძღვანელო რადიოასტრონომიის შესახებ, რომელსაც დიდი ხნის განმავლობაში რადიოასტრონომები სტანდარტად თვლიდნენ.

"1930 წელს, არსებითად, ყველაფერი, რაც ჩვენ ვიცოდით ზეცის შესახებ, მომდინარეობდა იმისგან, რისი ნახვაც ან გადაღება შეგვეძლო. კარლ იანსკიმ შეცვალა ეს ყველაფერი. რადიო ბგერების სამყარო, რომელსაც კაცობრიობა უხსოვარი დროიდან ყრუ იყო, ახლა მოულოდნელად ატყდა მთელი გუნდი." --ჯონ დ.კრაუსი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                 სიმეტრია (ფიზიკა)

FCC გისოსების პირველი ბრილუინის ზონა, რომელიც აჩვენებს სიმეტრიის ეტიკეტებს

ფართო გაგებით - შესაბამისობა, უცვლელობა (უცვლელობა), გამოიხატება ნებისმიერ ცვლილებებში, გარდაქმნებში (მაგალითად: პოზიცია, ენერგია, ინფორმაცია, სხვა). ფიზიკაში ფიზიკური სისტემის სიმეტრია არის გარკვეული თვისება, რომელიც რჩება გარდაქმნების შემდეგ.

სიმეტრია (სიმეტრია) თანამედროვე ფიზიკის ერთ-ერთი ფუნდამენტური ცნებაა, რომელიც მნიშვნელოვან როლს ასრულებს თანამედროვე ფიზიკური თეორიების ფორმულირებაში. ფიზიკაში გათვალისწინებული სიმეტრიები საკმაოდ მრავალფეროვანია, დაწყებული ჩვეულებრივი სამგანზომილებიანი „ფიზიკური სივრცის“ სიმეტრიით (როგორიცაა სარკის სიმეტრია, მაგალითად), გაგრძელდება უფრო აბსტრაქტული და ნაკლებად ვიზუალურით (როგორიცაა ლიანდაგის უცვლელობა).

ზოგიერთი სიმეტრია თანამედროვე ფიზიკაში ითვლება ზუსტი, ზოგი კი მხოლოდ მიახლოებითია. სპონტანური სიმეტრიის რღვევის კონცეფცია ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.

ისტორიულად, სიმეტრიის გამოყენება ფიზიკაში შეიძლება აღმოჩნდეს ანტიკურ დროში, მაგრამ ყველაზე რევოლუციური ფიზიკისთვის მთლიანობაში, როგორც ჩანს, იყო სიმეტრიის პრინციპის გამოყენება, როგორც ფარდობითობის პრინციპი (როგორც გალილეოში, ასევე პუანკარეში - ლორენცი - აინშტაინი. ), რომელიც შემდეგ იქცა, როგორც იქნა, თეორიულ ფიზიკაში სხვა სიმეტრიის პრინციპების დანერგვისა და გამოყენების მოდელად (რომელთაგან პირველი იყო, როგორც ჩანს, ზოგადი კოვარიანტობის პრინციპი, რომელიც ფარდობითობის პრინციპის საკმაოდ პირდაპირი გაფართოებაა. და მიიყვანა აინშტაინის ფარდობითობის ზოგად თეორიამდე).

ფიზიკური ამოცანის სიმეტრიის ჯგუფი არის ჯგუფი, რომლის თითოეული ელემენტი წარმოადგენს ამოცანის წრფივი სიმეტრიის მოქმედებას, ამოცანების ამოხსნის ნაკრების ერთი ელემენტის მეორეზე გადატანას.

სიმეტრიის პრინციპებზე დაყრდნობით შესაძლებელია ბუნების ახალი კანონების გამოყვანა დედუქციურად და არა მხოლოდ ფიზიკურ ობიექტებზე დაკვირვების ან განტოლებების ამოხსნის შედეგად.

იხ. ვიდეო - 4. სიმეტრია და ასიმეტრია: ინვარიანტობა ფიზიკაში, შენახვის კანონები

1918 წელს გერმანელმა მათემატიკოსმა ემი ნოეთერმა დაამტკიცა თეორემა, რომლის მიხედვითაც ფიზიკური სისტემის ყოველი უწყვეტი სიმეტრია შეესაბამება კონსერვაციის გარკვეულ კანონს. ამ თეორემის არსებობა შესაძლებელს ხდის ფიზიკური სისტემის გაანალიზებას არსებული მონაცემების საფუძველზე იმ სიმეტრიის შესახებ, რომელსაც ეს სისტემა ფლობს. მისგან, მაგალითად, გამოდის, რომ სხეულის მოძრაობის განტოლებათა უცვლელობა დროთა განმავლობაში იწვევს ენერგიის შენარჩუნების კანონს; უცვლელობა სივრცეში ძვრებთან მიმართებაში - იმპულსის შენარჩუნების კანონთან; უცვლელობა ბრუნებთან მიმართებაში - კუთხური იმპულსის შენარჩუნების კანონთან.

იხ. ვიდეო - Симметрии в мире элементарных частиц — Дмитрий Казаков

Эксплорер-1

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          Explorer 1

(ინგლ. Explorer-I - Explorer) არის დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრი (AES), რომელიც გახდა პირველი თანამგზავრი, რომელიც წარმატებით გაუშვა შეერთებულ შტატებში 1958 წლის 1 თებერვალს 3:48 UTC ვერნერ ფონ ბრაუნის გუნდის მიერ.

Explorer 1-მა შეწყვიტა რადიოგადაცემა 1958 წლის 23 მაისს  და ორბიტაზე დარჩა 1970 წლის მარტამდე.

გაშვების ისტორია

ამ გაშვებას წინ უძღოდა აშშ-ს საზღვაო ძალების წარუმატებელი მცდელობა გაეშვა Avangard TV3 თანამგზავრი, რომელიც ფართოდ იყო რეკლამირებული საერთაშორისო გეოფიზიკური წლის პროგრამასთან დაკავშირებით.

ფონ ბრაუნს, პოლიტიკური მიზეზების გამო, დიდი ხნის განმავლობაში არ მიეცა პირველი ამერიკული თანამგზავრის გაშვების ნებართვა (აშშ-ს ხელმძღვანელობას სურდა თანამგზავრის გაშვება სამხედროების მიერ), ამიტომ Explorer-ის გაშვებისთვის მზადება სერიოზულად დაიწყო მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ავანგარდის ავარია.

იხ. ვიდეო - Момент старта РН Jupiter-C (Explorer-1)

მოწყობილობა და ფრენის გეგმა

გაშვებისთვის შეიქმნა Redstone ბალისტიკური რაკეტის იძულებითი ვერსია, სახელწოდებით Jupiter-C (Jupiter-C), თავდაპირველად განკუთვნილი იყო შემცირებული მაკეტების ქობინების შესამოწმებლად და პროტოტიპისგან განსხვავდებოდა წაგრძელებული ტანკებით და იძულებითი ძრავით, რომელიც იყენებდა ჰიდინს. ეთილის სპირტის (Hydyne) ნაცვლად, რომელიც წარმოადგენდა 40% ეთილის სპირტისა და 60% ჰიდრაზინის (N2H4) ნარევს (სხვა წყაროების მიხედვით - 40% ფურფურილის სპირტი და 60% UDMH).

ორბიტალური სიჩქარის მისაღწევად გამოყენებული იქნა 15 სერჟანტის მყარი რაკეტის შეკვრა, რომლებიც, ფაქტობრივად, იყო უმართავი რაკეტები, თითოეული დაახლოებით 20 კგ მყარი შერეული საწვავით; 11 რაკეტა შეადგენდა მეორე საფეხურს, სამი - მესამე, ხოლო ბოლო - მეოთხე. მეორე და მესამე ეტაპის ძრავები ერთმანეთში ჩასმული ორ ცილინდრში იყო დაყენებული, ზემოდან კი მეოთხე. მთელი ეს თაიგული დაწყების წინ ელექტროძრავით გადაუგრიხეს. ამან მას საშუალება მისცა შეენარჩუნებინა გრძივი ღერძის წინასწარ განსაზღვრული პოზიცია ძრავების მუშაობის დროს. „იუპიტერ-ს“-ს არ ჰქონდა მეოთხე საფეხური, თანამგზავრის გასაშვებად გადაკეთებულ რაკეტას „რეტროაქტიულად“ ეწოდა „ჯუნო-1“.

მეორე და მესამე ეტაპის დახარჯული ძრავები თანმიმდევრულად ჩამოაგდეს, მაგრამ სატელიტი არ გამოეყო მეოთხე საფეხურს. ამიტომ, სხვადასხვა წყაროებში, თანამგზავრის მასები მოცემულია როგორც ბოლო ეტაპის ცარიელი მასით, ასევე მის გარეშე. ამ ეტაპის გათვალისწინების გარეშე, თანამგზავრის მასა ზუსტად 10-ჯერ ნაკლები იყო პირველი საბჭოთა თანამგზავრის მასაზე - 8,3 კგ, საიდანაც აღჭურვილობის მასა იყო 4,5 კგ. პირველი საბჭოთა თანამგზავრისგან განსხვავებით, მასში შედიოდა სამეცნიერო აღჭურვილობა: გეიგერის მრიცხველი და მეტეორის ნაწილაკების სენსორი, რამაც შესაძლებელი გახადა რადიაციული სარტყლების აღმოჩენა. აღჭურვილობის წონის შემცირება შესაძლებელი გახდა გადამცემების დაბალი სიმძლავრის (60 და 10 მილივატი) და ტრანზისტორების გამოყენების გამო.

ფრენის მნიშვნელობა

Explorer-ის ორბიტა შესამჩნევად აღემატებოდა პირველი თანამგზავრის ორბიტას და თუ პერიგეზე გეიგერის მრიცხველმა აჩვენა მოსალოდნელი კოსმოსური გამოსხივება, რაც უკვე ცნობილი იყო მაღალსიმაღლე რაკეტების გაშვებიდან, მაშინ აპოგეაში ის საერთოდ არ იძლეოდა სიგნალს. მეცნიერმა ჯეიმს ვან ალენმა ვარაუდობს, რომ აპოგეაზე მრიცხველი გაჯერებულია რადიაციის არაგონივრულად მაღალი დონის გამო. მან გამოთვალა, რომ მზის ქარის პროტონები 1-3 მევ ენერგიით, რომლებიც დედამიწის მაგნიტური ველის მიერ დატყვევებულია ერთგვარ ხაფანგში, შეიძლება განთავსდეს ამ ადგილას. უახლესმა მონაცემებმა დაადასტურა ეს ჰიპოთეზა და დედამიწის გარშემო არსებულ რადიაციულ სარტყლებს ვან ალენის სარტყლებს უწოდებენ.

ჩართული სტრუქტურები

Rockade Thermal Ceramic Wear Coating - Norton Co.[en], Refractories Division, Worcester, MA;

წარმოების ლიდერები

1959 წლის 31 იანვარს ვაშინგტონში გაიმართა საიუბილეო ბანკეტი Explorer 1-ის წარმატებული მუშაობის წლისთავთან დაკავშირებით, რომელზეც მიწვეული იყო შვიდასზე მეტი ადამიანი სარაკეტო და კოსმოსური ინდუსტრიიდან, ჩვიდმეტმა კომპანიამ მიიღო ჯილდო აშშ-ს დეპარტამენტისგან. არმიისა და აშშ-ს არმიის ასოციაციის პროგრამაში The Explorer[5] მონაწილეობისთვის (მსგავსი ღონისძიება იმავე პერსონალთან ერთად გაიმართა ვაშინგტონში 1968 წლის დასაწყისში):

Brown Engineering Co., Inc., Huntsville, Alabama;

Chrysler Corporation, დეტროიტი, მიჩიგანი;

Consultants and Designers, Inc., Arlington, Virginia;

Cooper Development Corporation, მონროვია, კალიფორნია;

Cortiss-Wright Corporation, ვუდბრიჯი, ნიუ ჯერსი;

Ford Instrument Company, ლონგ აილენდი, ნიუ-იორკი;

General Electric Company, ფენიქსი, არიზონა;

Globe Industries, Inc., დეიტონი, ოჰაიო;

Grand Central Rocket Company, Redlands, California;

Hallamore Electronics Company, ანაჰეიმი, კალიფორნია;

Lodge and Shipley Corporation, ცინცინატი, ოჰაიო;

North American Aviation, Inc., Rocketdyne Division, McGregor, Texas;

Osbrink Manufacturing Company, ლოს-ანჯელესი, კალიფორნია;

რადიაფონის კორპორაცია, მონროვია, კალიფორნია;

Reynolds Metals Co., Inc.[en], Richmond, Virginia;

Sprague Electric Company, ჩრდილოეთ ადამსი, მასაჩუსეტსი;

Waster King Corporation, ლოს-ანჯელესი, კალიფორნია.

იხ. ვიდეო - Explorer 1: первый спутник США

Терра (EOS AM-1)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - 

                        Terra (satellite)    

ტრანსნაციონალური სამეცნიერო კვლევითი თანამგზავრი დედამიწის გარშემო მზის სინქრონულ ორბიტაზე, რომელიც მუშაობს NASA-ს ხელმძღვანელობით. სახელი "Terra" მომდინარეობს დედამიწის ლათინური სახელიდან.

მისია

Terra ატარებს ხუთ დისტანციურ ზონდს გარემოსა და კლიმატის ცვლილების მონიტორინგისთვის.

ASTER, იაპონური ზონდი, რომელიც ასახავს დედამიწას მაღალი გარჩევადობით ელექტრომაგნიტური სპექტრის 15 ზოლში, ხილულიდან ინფრაწითელ გამოსხივებამდე. 15-დან 90 მეტრამდე გარჩევადობით, ASTER-ის სურათები გამოიყენება დედამიწის ზედაპირის ტემპერატურის, ემისიურობის, არეკვლისა და სიმაღლეზე დეტალური რუქების შესაქმნელად.

CERES, რადიომეტრი.

MISR, 9 ციფრული კამერა, რომელიც ადაპტირებულია დედამიწის (როგორც ზედაპირის, ასევე ატმოსფეროს) არეკლილი მზის გამოსხივების გასაზომად სხვადასხვა მიმართულებით და სპექტრულ დიაპაზონში.

MODIS, გადაღება 36 სპექტრულ დიაპაზონში, ტალღის სიგრძით 0,4 მკმ-დან 14,4 მკმ-მდე და გარჩევადობით 250 მ-დან 1 კმ-მდე. შექმნილია პლანეტა დედამიწის გლობალური დინამიკის მონიტორინგისთვის (მოღრუბლული ცვლილებები, რადიაციული ბალანსი და პროცესები, რომლებიც ხდება ოკეანეებში, ხმელეთზე და ატმოსფეროს ქვედა ფენებში.

MOPITT, ატმოსფეროს დაბინძურების ბუნების მონიტორინგი.

სატელიტური მონაცემები ეხმარება მეცნიერებს გააცნობიერონ დაბინძურების გავრცელება მთელს მსოფლიოში. Terra ინსტრუმენტები გამოიყენებოდა სამეცნიერო ნაშრომებში, რომლებიც იკვლევდნენ გლობალური ნახშირბადის მონოქსიდის და აეროზოლური დაბინძურების ტენდენციებს. თანამგზავრის მიერ შეგროვებული მონაცემები საბოლოოდ გახდება ახალი 15-წლიანი გლობალური მონაცემთა ბანკი.

იხ.ვიდეო - Terra (satellite) | Wikipedia audio article

  

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - 

                                  ოკეანე

მსოფლიო ოკეანეები

ოკეანე, მსოფლიო ოკეანე („ოკიანე“ ფინიკიურად „უნაპირო“, ბერძნ. Okeanos — ოკეანე — დიდი მდინარე, რომელიც გარს აკრავს დედამიწას).

ზოგადი ცნობები

ოკეანე — დედამიწის ზედაპირის მომცვლელი უწყვეტი გარსი, რომელიც გარს აკრავს კონტინენტებსა და კუნძულებს; ახასიათებს მარილების ერთნაირი შედგენილობა. ოკეანე ჰიდროსფეროს უმეტესი (94%) ნაწილია და მოიცავს დედამიწის ზედაპირის 70,8%. ოკეანის ცნებაში ხშირად იგულისხმება წყლის მასის ქვეშ მდებარე დედამიწის ქერქიცა და მანტიაც. ოკეანის ცალკეულ ნაწილებში მკვეთრად განსხვავებული ფიზიკური, ქიმიური, ბიოლოგიური და გეოლოგიური პროცესები მიმდინარეობს. ოკეანის წყალი განუწყვეტლივ მოძრაობს და ურთიერთქმედებს ატმოსფეროსთან და ლითოსფეროსთან. ოკეანის სხვადასხვა ნაწილის რეჟიმი დაკავშირებულია ასტრონომიულ ფაქტორებთან და განედურ ზონალურობას ექვემდებარება. ატმოსფეროს ცირკულაციის თავისებურებები (ქარები) განაპირობებს მუდმივი და პერიოდული ოკეანური დინებების სისტემას, იწვევს ღელვას; მზისა და მთვარის მიზიდულობის ძალები — მოქცევას. ოკეანის წყალი მზისგან მიღებული სითბოს უზარმაზარი რეზერვუარია. დინებების მეშვეობით ამ სითბოს გადანაწილება მნიშვნელოვნად განაპირობებს ხმელეთის დიდი სივრცეების ჰავას.

ოკეანის საზღვრები და მოხაზულობა ყალიბდებოდა ხანგრძლივი დროის განმავლობაში დედამიწის ქერქის გეოლოგიური აგებულებისა და განვითარების ისტორიის შესაბამისად.

დიდი გეოგრაფიული აღმოჩენების ეპოქიდან მოყოლებული, ოკეანე დიდ როლს თამაშობს კაცობრიობისათვის როგორც სატრანსპორტო გზა, საკვები პროდუქტების, ენერგეტიკის, ქიმიური და მინერალური რესურსების წყარო.

ფსკერის გეოლოგიური აგებულება და რელიეფი

ოკეანის სიღრმეების განაწილებაზე ზოგად წარმოდგენას გვაძლევს ჰიფსოგრაფიული მრუდი, რომელიც გვიჩვენებს, რომ ფსკერის ფართობის უმეტესი ნაწილი (73,8%) 3-6 ათას მ სიღრმეზე მდებარეობს. კონტინენტებისა და ზოგიერთი დიდი კუნძულის უშუალო გაგრძელებაზე - კონტინენტის წყალქვეშა კიდეზე - რელიეფის თავისებურების მიხედვით გამოყოფენ შელფს, კონტინენტურ კალთას და კონტინენტის ძირს. ოკეანის ფსკერის ამ ნაწილში დედამიწის ქერქი კონტინენტურია: ტერიგენული ნალექების ფენა (2-3 კმ სისქისა შელფისა და კონტინენტის ძირზე) დალექილია სქელ „გრანიტულ“ ფენაზე, რელიეფი გართულია წყალქვეშა კანიონებით, მეწყრებითა და ნასხლეტებით. კონტინენტის ძირს უშუალოდ ებმის ოკეანის საგები, რომლის ქვეშ დედამიწის ქერქი უმთავრესად ოკეანურია, ხოლო რელიეფის დამახასიათებელი ფორმებია ვრცელი დანაწევრებული აბისალური ვაკეები (ძველი და თანამედროვე ვულკანური წარმონაქმნებით) და დედამიწის ქერქის გიგანტურ რღვევებთან დაკავშირებული ღრმა ზღვის ღარები. აღსანიშნავია აგრეთვე გლობალურად გავრცელებული შუაოკეანური ქედები და რიფტები. ღრმა ზღვის ღარები, კუნძულთა რკალები და მათ მიერ ოკეანისაგან გამოყოფილი განაპირა ზღვების ქვაბულები - ე. წ. გარდამავალი ზონა - დედამიწის ქერქის ტექტონიკურად ყველაზე უფრო აქტიური ნაწილია. გამოირჩევა მაღალი სეისმურობით, ვერტიკალური მოძრაობებისა და თანამედროვე ვულკანიზმის ინტენსიურობით. წყნარი ოკეანის ფსკერზე მდებარეობს აგრეთვე უდიდესი ვულკანური პლატოები, სადაც ბევრი ვულკანური კონუსი წყლის ზედაპირზეა ამოშვერილი, ბევრი წყლისქვეშაა და ზოგზე მარჯნის რიფებია დაშენებული. აქვეა ე. წ. გაიოტები - თავწაკვეთილი წყალქვეშა ვულკანური კონუსები, რომელთა წვერი, როგორც ვარაუდობენ, აბრაზიის შედეგად უნდა იყოს მობრტყელებული.

ოკეანის ფსკერი დაფარულია მცირე სისქის (ასეული მ) ნალექებით. თბილსა და ზომიერ ზონებში ფსკერული ნალექი შედგება უმთავრესად ცოცხალი ორგანიზმების ჩონჩხისა და ნიჟარებისაგან (გლობიგერინებიანი, პტეროპოდებიანი, დიატომეებიანი და სხვა ლამი), 4,5 ათას მ-ზე დაბლა ღრმა ზღვის წითელი თიხა (ქიმიურად გარდაქმნილი ვულკანური და წვრილი ტერიგენული მასალა). მაღალ განედებში ჭარბობს ტერიგენული ნალექი (ლამი), რომელშიც შერეულია აისბერგების მიერ მოტანილი მასალა (ქვის ნატეხები, ქვიშა). ნალექების დაგროვების სიჩქარე ათას წელიწადში რამდენიმე მილიმეტრია. აბისალური ვაკეები მდიდარია რკინა-მანგანუმიანი კონკრეციებით.

საერთაშორისო-სამართლებრივი რეჟიმი

ეს გლობალური ერთმანეთთან დაკავშირებული მლაშე წყალი, რომელსაც ასევე მსოფლიო ოკეანეს უწოდებენ, იყოფა კონტინენტებითა და არქიპელაგებით შემდეგ ნაწილებად: წყნარი ოკეანე, ატლანტის ოკეანე, ინდოეთის ოკეანე, ჩრდილოეთ ყინულოვანი ოკეანე და სამხრეთის ოკეანე

ოკეანის მცირე რეგიონები იწოდება ზღვებად, ყურეებად, სრუტეებად და სხვ.

იხ. ვიდეო - აი თურმე რატომ არ ერწყმის ერთმანეთს ეს ორი ოკეანე !

                                               არამიწიერი ოკეანეები

მსოფლიო ოკეანე არ არის ყველაზე დიდი მზის სისტემაში: მის გარდა, ყინულოვან მთვარეებსა და ჯუჯა პლანეტებზე არის მრავალი სუბყინულოვანი ოკეანე. ამ ოკეანეებიდან ზოგიერთი (გალილეის თანამგზავრების ევროპა, განიმედე და კალისტო და ზოგიერთი ჯუჯა პლანეტა) რამდენჯერმე აღემატება მსოფლიო ოკეანეს მოცულობით, ზოგიერთში კი (ევროპასა და ენცელადუსის ოკეანეები) არამიწიერი სიცოცხლის არსებობა პოტენციურად არსებობს. შესაძლებელია. უახლოეს მომავალში, ყველა ეს ოკეანე მიუწვდომელია კაცობრიობისთვის, რადგან მათში მოსახვედრად საჭიროა ათობით კილომეტრის ყინულის დნობა არამიწიერ სხეულზე.

შესაძლოა, კიდევ უფრო დიდი თხევადი ოკეანეების არსებობა ყინულოვან გიგანტ ურანსა და ნეპტუნზე.

სხვა ვარსკვლავურ სისტემებში ასევე არის პლანეტები-ოკეანეები, რომლებიც მთლიანად დაფარულია ყინულით ან, თუ პლანეტა მოხვდება საცხოვრებელ ზონაში, თხევადი წყლით.

თუ კაცობრიობას განზრახული აქვს გახდეს კოსმოსური სახეობა, ეს ოკეანეები შეიძლება გახდეს სიცოცხლის შენარჩუნების მთავარი წყარო დედამიწის მიღმა.