(ითარგმნება როგორც: F-16 გამანადგურებელი შევარდენი) — მრავალფუნქციურირეაქტიულიგამანადგურებელითვითმფრინავი, თავდაპირველად წარმოებული General Dynamics-ის მიერ აშშ-ის სამხედრო-საჰაერო ძალებისთვის. დაპროექტებულია რა როგორც მცირეწონოსანი, დღის გამანადგურებელი, იგი წარმატებული მულტიფუნქციური თვითმფრინავია. 4 400-ზე მეტი თვითმფრინავის წარმოება მოხდა პირველი გამოშვების შემდეგ და დაიხვეწა 1976 წელს. მიუხედავად იმისა, რომ აშშ-ის სამხედრო-საჰაერო ძალები აღარ ყიდულობს ამ მოდელებს, მისი გაუმჯობესებული ვერსიები მაინც იწარმოება ექსპორტისთვის. 1993 წელს General Dynamics-მა თვითმფრინავის წარმოების ბიზნესი მიყიდა კორპორაციას Lockheed Corporation, რომელიც, თავის მხრივ, გახდა Lockheed Martin-ის ნაწილი, მას მერე რაც 1995 წელს შთანთქა იგი Martin Marietta-მ.
იხ. ვიდეო
Fighting Falcon წარმოადგენს საჰაერო მებრძოლს მრავალი ინოვაციით, რომელთა შორისაც შეიძლება დასახელდეს კაბინის უკარკასო ზედა მხარე უკეთესი ხილვადობისათვის, გვერდითა მხარეს დამაგრებული კონტროლის ბერკეტები, რათა ადვილად გააკონტროლოს პილოტმა თვითმფრინავი დიდი გრავიტაციული ძალების მოქმედებისას და გაუმჯობესებული სავარძელი, გრავიტაციული ძალების მოქმედების შესამცირებლად პილოტზე. F-16 აქვს შიდა M61 Vulcan ტიპის ქვემეხი და 11 სამაგრი სხვადასხვა ტიპის რაკეტების, ბომბებისა და საწვავის ავზების დასამონტაჟებლად.
F-16C კაბინა
გარდა აშშ-ის საჰაერო ძალების აქტიური, სარეზერვო და საჰაერო ეროვნული დაცვის დანაყოფებისა, თვითმფრინავს იყენებს აშშ-ის საჰაერო ძალების საჰაერო სადემოსტრაციო ჯგუფი,აშშ-ის საჰაერო ძალების ქუხილის ჩიტები, და აშშ-ის სამხედრო-საზღვაო ძალები როგორც მოწინააღმდეგე/აგრესორ თვითმფრინავს. აშშ-ის გარდა F-16 კიდევ 25 ერის საჰაერო ძალებში მსახურობს
F-16C ბლოკი 52+ პოლონეთის სამხედრო საჰაერო ძალები შემადგენლობიდან. ცრემლის ფორმის ფანარი. უკეთესი ხილვადობის (სიტუაციის ფლობისა) ხარჯზე გარკვეული გაუაერესების რლ - ხილვადომის
ნორვეგიული F-16A ბალკანეთის ცაზე
F-16CJ
ეფექრურობის შეფასება
პუბლიკაცია Popular Mechanics იძლევა შემდეგ შეფასებებს პირველი F-16-ების შესახებ: კარგი ფრენის შესრულება, ექსპლუატაციის სიმარტივე, დაბალი ფასი, კარგი ხილვადობა, რაც პილოტს აძლევს უპირატესობას საჰაერო ბრძოლაში, ელექტრონული კომპონენტების კარგ განლაგებაში, შედეგად - სიმარტივე. ძრავის, სხვა კომპონენტების მოვლა, მაღალი მომსახურების ვადა. ნაკლოვანებებს შორის მოიხსენიება: დაბალი სიჩქარე, დაბალი საბრძოლო რადიუსი, ერთძრავიანი სქემა, რამაც შეამცირა თვითმფრინავის საიმედოობა. პუბლიკაციაში ხაზგასმულია: F-16 არის ერთ-ერთი საუკეთესო ერთძრავიანი მებრძოლი მსოფლიოში, ფართო მოდერნიზაციის პოტენციალით.
National Interest-ი F-16-ს უწოდებს მსოფლიოში ერთ-ერთ საუკეთესო და ყველაზე ეკონომიურ რეაქტიულ მებრძოლს, ახასიათებს მას, როგორც სწრაფ და უკიდურესად მოქნილ, მსუბუქ თვითმფრინავს მძლავრი ძრავით, რომელიც უზრუნველყოფს წონასთან შესანიშნავ თანაფარდობას. ნაკლოვანებებს შორის ეწოდება: შეზღუდული დიაპაზონი და ტვირთამწეობა ორძრავიან მებრძოლებთან შედარებით
2020 წელს, ჩინურმა პორტალმა Sohu-მ, F-16-ის მონაწილეობით საჰაერო ბრძოლების სტატისტიკის გაანალიზების შემდეგ, მიუთითა, რომ საბჭოთა და რუსული წარმოების თვითმფრინავებთან (რომლებიც ნატოს მთავარი პოტენციური მოწინააღმდეგეები არიან) ბრძოლებში F-16-მა 65 გამარჯვება მოიპოვა. და არც ერთი მარცხი არ განიცადა. ბოლო გამარჯვებები 64-ე და 65-ე გამარჯვება მოიპოვა 2020 წლის მარტში
(SolO) არის ავტომატური კოსმოსური ხომალდი მზის შესასწავლად, რომელიც ESA– ს მიერ NASA– ს მონაწილეობით არის შემუშავებული. Cosmic Vision პროგრამის საშუალო კლასის პირველი მისია.
ვენერასა და დედამიწასთან ახლოს მდებარე რამდენიმე გრავიტაციული მანევრის საშუალებას მისცემს მოწყობილობას შესასვლელად მოხვდეს ელიფსური ჰელიოცენტრული ორბიტა, დიდი მიდრეკილებითა და პერიჰელიონით მერკურის ორბიტაზე (დაახლოებით 60 R☉, ან 0.284 AU). მიდრეკილება საშუალებას მისცემს მოწყობილობას დააკვირდნენ მზის პოლარულ რეგიონებს, დედამიწიდან და ეკლიპტიკის სხვა ადგილებში მიუწვდომელი. SolO მიიღებს დეტალურ გაზომვებს შიდა ჰელიოსფეროში და მზის ინციდენტი, და ასევე ჩაატარებს დაკვირვებებს მზის პოლარული რეგიონების შესახებ, რომელთა შესრულებაც დედამიწისგან რთულია. ყველა ეს გამოკვლევა დაგეხმარებათ პასუხის გაცემაზე კითხვაზე: როგორ ქმნის მზე და აკონტროლებს ჰელიოსფერო?
რამდენიმე შეფერხების შემდეგ, გამოშვება დაგეგმილია 2020 წლის 5 თებერვალს. ის განხორციელდება გაშვების ადგილიდან ფლორიდაში, კეიპ კანანავერლში, Atlas V- ის რაკეტაზე
კოსმოსური ხომალდი მზეს დაუახლოვდება ხუთი თვის განმავლობაში. მჭიდრო მიდგომა განთავსდება, რომ მზის ატმოსფეროს იგივე რეგიონის განმეორებითი შესწავლა მოხდეს. მზის ორბიტერი შეძლებს დააკვირდეს ატმოსფეროში აგებულ მაგნიტურ აქტივობას, რამაც შეიძლება მზის მძლავრ ცეცხლზე ან ამოფრქვევაში გამოიწვიოს.
იხ. ვიდეო
მკვლევარებს ასევე შესაძლებლობა ექნებათ კოორდინირება გაუწიონ დაკვირვებებს NASA- ს პარკერ მზის ანაბეჭდის მისიასთან (2018-2025), რომელიც მზის გაფართოებული კორონის გაზომვებს ასრულებს.
მისიის მიზანია მზის და მისი შინაგანი ჰელიოსფეროდან მჭიდრო, მაღალი რეზოლუციის შესწავლა. ახალი გაგება დაგეხმარებათ ამ კითხვებზე პასუხის გაცემა:
როგორ და საიდან წარმოიქმნება მზის ქარის პლაზმა და მაგნიტური ველი კორონაში?
როგორ მოძრაობს მზის ტრანზიტები ჰელიოსფერული ცვალებადობა?
როგორ წარმოქმნიან მზის ამოფრქვევები ენერგიული ნაწილაკების გამოსხივებას, რომელიც ავსებს ჰელიოსფეროში?
როგორ მუშაობს მზის დინამიკა და წარმართავს კავშირებს მზესა და ჰელიოსფეროში იხ. ვიდეო - video პირდაპირი გაშვება ტრანსლიაცია
კოლის ზეღრმა ჭაბურღილი (რუს.Кольская сверхглубокая скважина) — დედამიწის ყველაზე ღრმა ხელოვნური ჭაბურღილი. მდებარეობს რუსეთის მურმანსკის ოლქში. გეოლოგიურად მოქცეულია ბალტიის ფარის ფარგლებში. კოლის ზეღრმა ჭაბურღილის სიღრმე 12 262 მ-ია. სხვა ზეღრმა ჭაბურღილებისაგან განსხვავებით, რომლებსაც ნავთობის ძიება ევალებოდათ, კოლის ჭაბურღილის ბურღვა უშუალოდ ლითოსფეროს კვლევით იფარგლებოდა.
კოლის ჭაბურღილს საფუძველი ჩაეყარა 1970 წელს. თავიდანვე დაგეგმილი იყო 15 კმ-მდე ჭაბურღილის გაყვანა. 1979 წლის 6 ივნისს ჭაბურღილის სიღრმემ 9583 მეტრი შეადგინა, რითაც ახალი რეკორდი დამყარდა. მანამდე ყველაზე ღრმა ჭაბურღილის სტატუსი აშშ-ში მდებარე ბერთა-როჯერსის ნავთობის ჭაბურღილს ჰქონდა. 1983 წელს გაიბურღა 12 066 მეტრი სიღრმე, რის შემდეგ ბურღვა დროებით შეჩერდა, რამეთუ 1984 წლისათვის დაგეგმილი იყო საერთაშორისო გეოლოგიური კონგრესის ჩატარება ქალაქ მოსკოვში. 1984 წლის 24 სექტემბერს ბურღვა განახლდა, თუმცა იმთავითვე დანადგარებზე პრობლემებმა იჩინა თავი. ბურღვა 7000 მეტრის სიღრმიდან განახლდა და 1990 წლისათვის მისმა ნიშნულმა მიაღწია 12 262 მეტრს. ამხელა სიღრმეზე ისევ პრობლემამ იჩინა თავი — მწყობრიდან გამოვიდა საბურღი კოლონა და ბურღვა სამუდამოდ შეწყდა. კოლის ზეღრმა ჭაბურღილის საბოლოო სიღრმის ნიშნული იყო 12 262 მ.
საინტერესოა, რომ ბურღვისას მოიპოვეს უნიკალური ქანები, რომელთა ასაკი რამდენიმე მილიარდი წლით განისაზღვრებოდა. 12 კმ სირმეზე აღმოჩნდა, რომ წიაღში ტემპერატურა უდრის 220°-ს. 1984 წელს რუსეთში ჩატარდა საერთაშორისო გეოლოგიური კონგრესი, მ.შ. კოლის ჭაბურღილი მსოფლიოს მრავალი ქვეყნის გეოლოგებმა მოინახულეს.
საბჭოთა კავშირის დაშლამ დიდი სირთულეები შეუქმნა კოლის ჭაბურღილის პროექტს. ქვეყანაში განვითარებულმა მძიმე ეკონომიკურმა ვითარებამ და უსახსრობამ ბოლო მოუღო კოლის ზეღრმა ჭაბურღილის გრანდიოზულ პროექტს. დაიწყო კოლის ზეღრმა ჭაბურღილის პროექტის საბოლოოდ დახურვა. 2008 წლისათვის პროექტი მიგდებულ იქნა, დაიწყო აღჭურვილობის დემონტაჟი, ამასთან ერთად დაიწყო მთლიანად შენობის დანგრევაც. 2010 წელს მოხდა ჭაბურღილის ლიკვიდაცია.
იხ. ვიდეო
კოლის ზეღრმა ჭაბურღილი საფუძვლად დაედო ქალაქურ ლეგენდას „ჯოჯოხეთში მიმავალი გზის“ შესახებ (ინგლ. Well to Hell hoax). ეს ქალაქური ლეგენდა ინტერნეტში 1997 წლიდან გამოჩნდა. პირველად ლეგენდა ინგლისურ ენაზე 1989 წელს გაჟღერდა ამერიკული ტელეკომპანია Trinity Broadcasting Network-ის ეთერში, რომელსაც თავის მხრივ ფინური გაზეთის რეპორტაჟიდან ჰქონდა ეს ისტორია აღებული. ლეგენდის თანახმად, 12 ათასი მ სიღრმეში მიკროფონებით ჩაწერეს კივილი და კვნესა. ბულვარულმა პრესამ ეს მოვლენა „ქვესკნელიდან ამომავალ ხმად“ მონათლა, ამიტომაც კოლის ზეღრმა ჭაბურღილს ჯოჯოხეთისკენ მიმავალი გზა დაარქვეს — ყოველ ახალ გაყვანილ კილომეტრს ქვეყნისათვის უბედურება მოჰქონდა. ასე მაგალითად, როდესაც მაღაროელები მეცამეტიათასე მეტრს თხრიდნენ, დაიშალა სსრკ. როდესაც 14 500 მეტრს ჩააღწიეს, უეცრად სიცარიელეს წააწყდნენ. ამ მოულოდნელობით დაინტერესებულმა მბურღავებმა იქ მიკროფონები ჩაუშვეს, რომლებსაც უმაღლეს ტემპერატურულ რეჟიმშიც შეეძლოთ მუშაობა. ტემპერატურა იქ 1100°C აღწევდა — სიღრმიდან კი ადამიანთა გოდება ისმოდა. სინამდვილეში ეს ლეგენდა ფანტაზიის ნაყოფია, თუნდაც იმიტომ, რომ ჭაბურღილების აკუსტიკური კვლევისას ხმას კი არ იწერენ მიკროფონებით, არამედ სეისმომიმღებები არეკლილი დრეკადი ვიბრაციის ტალღურ სურათს იწერენ, რაც თავის მხრივ, გამომასხივებელი ხელსაწყოს მიერაა გამოწვეული 10 — 20 კჰც და 20 კჰც — 2 მგც სიხშირეებზე.
კოლის ზეღრმა ჭაბურღილის ირგვლივ დილეტანტიზმით სავსე კიდევ არაერთი ლეგენდა არსებობს
ციცინათელები (ლათ.lampyridae) — მწერებიხოჭოების ოჯახის. აქვთ წაგრძელებული მუქი ფერის სხეული. დედლები მატლს ჰგვანან. ღამის მწერები არიან. ციცინათელების ზოგი სახეობის ზრდასრულ დედლებს მუცლის ბოლოზე აქვს მანათობელი ორგანო. მრავალი სახეობის მატლები და კვერხცებიც ანათებენ. ციცინათელების ოჯახში 2040-მდე სახეობაა. ტროპიკულ აფრიკაში ციცინათელების ერთ სახეობას ფანრის მაგივრად იყენებენ. ამისათვის რამდენიმე მანათობელ ციცინათელას მარლის ტომარაში ათავსებენ და ასე ინათებენ გზას. ადგილობრივი გოგონები სილამაზისთვის ციცინათელებს თმაშიც იმაგრებენ.
იხ. ვიდეო
ნათება ციცინათელებს ემსახურება ერტანეთის კომუნიკაციაში. ამ სახეობის ოჯახიდან პრქტიკულად გამოიხატება სქესის სიგნალში , ასევე დაცვისა და ტერიტორიების სიგნალები: თითქოსდა მოუწოდებს დედალი მამრს, სიგნალით ,,თანხმობა'' და ,,უარყოფა'' სიგნალი მმარის ასევე სიგნალი აგრესიის და სხვ. თუმცა ყველა სახეობას არ აქვს ფართო სპექტრის სიგნალები ზოგირეთი მაგ., Lampyris noctiluca, გამოსხივებს მხოლოდ მოწოდებას, ხოლო უმრავლეს სახეობას Photinus და Photurisმამრებს არ გააჩნიათ.
მექანიზმი ნათების - რეაქცია ნათების რამდენიმე ქიმიური შეამდგენლობა. ერთ-ერთია გამძლე გათბობის და არსებობა მცირე რაოდენობით არის - ლუციფერონი.სხვა ნივთიერებები - ფერმენტი ლუციფერაზის. ასევე ადენოზინტრიფოსფორმჟავა
ადენოზინტრიფოსფორმჟავა (ატფ) — უჯრედის ნებისმიერი ფუნქციის ენერგიით უზრუნველყოფის უშუალო წყარო. უჯრედის ყოველგვარი აქტივობა — მოძრაობა, ბიოსინთეზი, ელექტრობის გენერაცია და სხვ. — ხორციელდება ატფ-ის ჰიდროლიზის შედეგად გათავისუფლებულ ენერგიის ხარჯზე
ინგლ. Boeing B-52 Stratofortress ,,სტრატოსფეროს ციხესიმაგრე'' - აშშ-ს სტრატეგიული ბომბდამშენი აწარმოა ,,ბოინგმა'' სამხედრო საჰაერო ზალბშია 1955წ-დან
ეს თვითმფრინავი ჩაენაცვლა B-36. 15 კმ სიმაღლეზე არაზებგერითი სიჩქ. შეუძლია წაიღოს სხვადასხვა შეიარაღება მათ შორის ბირთვული. ძირითადი ამოცანა იყო სსრკ ნებისმიერ წერტილში მიეტანა თერმობირთვული ბომბი.
იხ. ვიდეო
ერთ-ერთი მოდიფიცირებული ბ-52 - ბ-52ჯ - წარმოადგენს აბსოლიტური რეკორცმენს შორეული საბრძოლო ავიაციის. ასევე ერთ-ერთი იშვიათი თვითმფრინავია რ-იც ნახევარი საუკუნეა შეიარარებაშია მინიმუმ დარჩება 2030წ-მდე. მოდერნიზაციაზე გამოყოფილია 11,9მლრდ. დოლარი.
იხ. ვიდეო
სულ დამზადებული იყო 744ც ღირებულება ბ-52ბ - 14,43მლნ.დოლარი, ბ-52ნ - (1962წ-ს) - 9,28მლნ დოლარი, ბ-52ნ (1998წ) - 53,4მლნ დოლარი.
ბ-52 პარკი
B-52F ყრის ბომბებს Mk 117 750 lb (340 кг) ვიეტნამის ომის დროს. ფოტო 1965—1966 წწ
დაკვირვება რდაიოტელესკოპის გამოყენებით ასრულებს მნიშვნელოვან კვლევებს ფერმის პადაქსი
ინგლ. Fermi paradox - არ არსებობა ხილული კვალი უცხოპლანტელთა ცივილიზაციების მოქედების, რ-იც უნდა გაფანტულიყო სამყაროში მილიარდობით წლის განმავლობაში მათი განვითარებისას. პარდოქსი შემოთავაზებული იყო ფიზოკოსი ენრიკო ფერმის მიერ, რ-აც ეჭვის ქვეშ დააყენა მაღალგანვითარებული ცივილიზაციის გამოვლენის შესაძლებლობა. ის უკავშირდება ერთ-ერთი მნიშვლევანი კითხვას: არის თუ არა კაცობრიობა ერთადერთი ტექნოლოგიურად განვითარებული ცივილიზაცია სამყაროში? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემის მცდელობა იყო დრეიკის განტოლება, რ-იც აფასებს კონტაქტების შესაძლებლობას მაღალ განვითარებული ცივილიზაციების რადენობას. იხ. ვიდეო
როგორც ზემოთ ვიდეოშიცაა ნათქვამი ჩვენ (ანუ კაცობრიობამ) არ ვიცი რა სახის კავშირებს იყენებენ მაღალგანვითარებული ცივილიზაციები. ფერმიმ კი ასე უპასუხა, რომ თუ არსებობენ მაღალი განვითარებული ცივილიზაციები მაშინ სად არიან ისინი? რატომ ვერ ვხედავთ ვერანაირ კვალს გონიერი ცივილიზაციების, მაგ, როგორიცაა ზინდები, კოსმოსური ხომალდები ან რადიოგადაცემები. დაშვება დაყრდნობილი ძირითადი პარადოქსი ფერმის, ხშირად ეძახიან ,,ფერმის პრინციპი''
იხ. ვიდეო
ფერმის პარადოქსი ფორმულირებულია შემდეგნაირად. ერთის მხრივ წამოყებებულია მრავალრიცხოვანი არგუმენტები, რომ სამყაროში უნდა არსებობდეს მეგაგალაქტიკური განვითაებული ცივილიზაციები. მეორეს მხრივ არარსებობა რაიმე მნიშვნელოვანი დაკვირვება მათი არსებობისა. სიტუაცია წარმოადგენს პარადოქს და დასკვნის საფუძველს იძლევა, რომ ან ჩვენი გაგება ბუნებაზე არსწორია და ჩვენი დაკვირვებები შეცდომითია. როგორც თქვა ფერმიმ აბა სად არიან ისინი? არსესობობს სხვადასხვა ავტორების მიერ მრავალრიცხოვანი თეორიები გდადწყვეტა ან ახსნა ფერმის პარადოქსის. ფართოდ გავცელებული სპექტრი თეორიებს მოიცავს: დედიმიწის მარტოხელობიდან როგორც დასახლებული პლანეტა ან შეუძლებელია განასხვავო ხელოვნური სიგნალი ბუნებრივი სიგნალიდან ,,ზოოპარკის ჰიპოთეზა''.
ინტერფეისი დედამიწის ზედაპირსა და გარე სამყაროს შორის. ნაჩვენებია კარმანის ხაზი 100 კმ სიმაღლეზე. ატმოსფეროს ფენები მასშტაბურად არის დახატული, ხოლო მათ შიგნით არსებული ობიექტები, როგორიცაა საერთაშორისო კოსმოსური სადგური, არა.
ცარიელი ადგილი სამყაროს, რ-იც განთავსებულია ატმოსფეროს საზღვრის გარეთ ციური სხეულების. კოსმოსი არ არის სრულად ცარიელი არის მცირე რაოდენობით სიმკვრივე, ვარკვლავთშორისო ნივთიერების (უპირატესად მოლეკულური წყალბადი) ჟნგბადი მცირე რაოდენობით (დაჩენილი ვარსკვლავების აფეთქების შედეგად), კოსმოსური სიხივები და ელექტრომაგნიტუირი გამოსხივება, ასევე ჰიპოთეზუსი ბნელი მატერია.
იხ. ვიდეო
ზემოთ მოყვანილი თვალსაზრისებთ ჩვენ არაერთხელ შევეხები.
ეტიმოლოგია - ბერძნ. თავდაპირველი გაგება ტერმინი ,,კოსმოსი'' (წესრიგი, მსოფლიოწყობა) ქონდა ფილოსოფიური საფუძველი, განსაზღვრუყლი ჰოპოთეზური დახურული ვაკკუმი დედამიწის გარშემო ცენტრში სამყაროსი.
საზღვრები - მკაფიოდ არ არსებობს, ატმოსფერო გაიშვიათებულია თანდათან ზედაპირიდან დაშორების მიხედვით.
იხ. ვიდეო
თუ ტემპერატურა იქნებოდა მუდმივი აშინ წნევა ექსპონენტურად იცვლებოდა 100 კპადან ზღვის დონიდან ნულამდე. საერთაშორისო საავიაციო ფედერაციამ დააწესა 100 კილომეტრი სიმაღლე (კარმანის ხაზი), როგორც ატმოსფეროსა და სივრცეს შორის სამუშაო საზღვარი, რადგან ამ სიმაღლეზე აუცილებელია თვითმფრინავმა პირველ კოსმოსურ სიჩქარეზე გადაადგილება, ასაწყობი აეროდინამიკური ძალის შესაქმნელად, რაც ქმნის საჰაერო ფრენის მნიშვნელობას ასტრონომებმა აშშ-სა და კანადაში გაზომეს ატმოსფერული ქარის გავლენის საზღვარი და კოსმოსური ნაწილაკების ზემოქმედების დასაწყისი. ეს იყო 118 კილომეტრის სიმაღლეზე, თუმცა თავად NASA 122 კილომეტრს სივრცის საზღვრად თვლის. ამ სიმაღლეზე, ჭურვები გადავიდა ჩვეულებრივი მანევრირებისგან, მხოლოდ რაკეტების ძრავების აეროდინამიკის გამოყენებით ატმოსფეროზე "მხარდაჭერით"
იხ. ვიდეო
ზღვის დონე
23 გრძელი მოქცევის ჩანაწერის მიხედვით მე-20 საუკუნის განმავლობაში ზღვის დონე 20 სმ-ით გაიზარდა (2 მმ-ით წლიურად)
ზღვის დონე — ზღვის საშუალო სიმაღლე, რომელიც ერთი განსაზღვრული ათვლის ზედაპირიდან იზომება. ათვლის ზედაპირის განსაზღვრა სიძნელეებთანაა დაკავშირებული და რთულ გაზომვებს ითვალისწინებს, რაც ზღვის დონის ზუსტ განსაზღვრას აძნელებს. განარჩევენ „მყისიერ“, მოქცევის, საშუალო დღე-ღამის, საშუალო თვიურ, საშუალო ნახევარ წლიურ და საშუალო მრავალწლიურ ზღვის დონეებს.
ბასოლიტური სიმაღლე საზღვაო ზედაპირის (სანტიმეტრებში) რაიონში ყურის ნაკადის არელში 2008წ-ის 10 მარტის მიხედვით მიღებული იქნა ჯეისონ -1 სატელიტიდან. ისრები მიუთითებენ გეოსტრიფული დინენბზე, რ-იც დაკავშირებულია ზღვის ზედაპირის სიმაღლის ცვლილებაზე
დაიბადა ვაგზლის მტირთავების ოჯახში. ადრეულ წლებში დაინტერსდა მუსიკით. პირველი გაქკვეთილები მისცა უფროსმა დამ. როცა ის გახდა 6 წლის მამამ შეასწავლა ტრობონზე და პიანინიზე. თუმცა მან გადაიტანა ტუბერკულიოზი ადრეულ წლებში. პიტერსონი იძულებული იყო გაგრზელებულა დაკვრა ფორტეპიანინოზე (ექილებმა აუკრძალეს ჩასაბერი ინსტრუმენტზე დაკვრა).
14 წლისა ის გახდა პირველი პირზიორი კონკურსის.
გამუსახული სდ დისკზე ოსკარ პიტერსონი
ხუთი წლის ასაკში მამამ ტრომბონსა და პიანინოზე დაკვრა ასწავლდა. თუმცა, 7 წლის ასაკში ტუბერკულოზის გადატანის გამო, პიტერსონი იძულებული გახდა მხოლოდ ფორტეპიანოთი შემოფარგლულიყო. კარიერის განმავლობაში თანამშრომლობდა მრავალ გამოჩენილ ჯაზის მუსიკოსთან, მათ შორის იყვნენ დეივ ბრუბეკი, რეი ბრაუნი, ბენ უებსტერი, ლუი არმსტრონგი, კაუნტ ბეისი და სხვა.
იხ. ვიდეო
პიტერსონი გამორჩევა ,,მრავალფეროვნებითა და ჰაეროვნებით ფენემენალური ტეხნიკის შესრულებით, ძირითადი ხელევნება - სვინგისა და ბიბოპის რეპერტუარი როგორც ჩვეულებრს შედგენდა ცნობილი მელოდიებს.
იხ. ვიდეო
2004 წელს ტორონტოს ერთ-ერთ ცენტრალურ მოედანს მისი სახელი დაარქვეს
პროქსიმა კენტავრი b (აგრეთვე პროქსიმა b) — მზის უახლოესი ვარსკვლავის, პროქსიმა კენტავრისწითელი ჯუჯა ვარსკვლავის ორბიტაზე, სასიცოცხლო ზონაში მოძრავი ეგზოპლანეტა. მდებარეობს დედამიწიდან 4,2 სინათლის წლის მანძილზე, კენტავრის თანავარსკვლავედში და წარმოადგენს მზის სისტემასთან დღემდე ცნობილ უახლოეს ეგზოპლანეტას. აღმოჩენისთანავე, ყურადღება მიიპყრო ფაქტმა, რომ ის შესაძლოა სიცოცხლისათვის ვარგისი იყოს. როგორც ამჟამინდელი მონაცემები მეტყველებს, იგი მისი ზომის სხვა პლანეტებს შორის ნამდვილად არაა საუკეთესო კანდიდატი,პლანეტის განვითარებისა და ფიზიკური მახასიათებლების შესასწავლად საჭიროა კიდევ მეტი ინფორმაცია.
პლანეტა 2016 წლის აგვისტოში ევროპის სამხრეთულმა ობსერვატორიამ აღმოაჩინა.The მეცნიერთა ვარაუდით, დედამიწასთან სიახლოვის გამო, არსებობს პლანეტის შესაძლო რობოტული გამოკვლევის შანსი პროექტ Starshot-ის ფარგლებში ან მინიმუმ „უახლოეს საუკუნეებში“.
პლანეტის აღმოჩენა რადიალური ბრუნვის მეთოდით მოხდა, სადაც დედა ვარსკვლავის სპექტრული ხაზების პერიოდული ჩაბნელება მის ორბიტაზე მოძრავ ობიექტზე მიუთითებდა.
იხ. ვიდეო
პროქსიმა კენტავრი b-ზე სიცოცხლის არსებობა დადასტურებული არ არის. ეგზოპლანეტა თავისი ვარსკვლავის გარშემო სასიცოცხლო ზონაში ბრუნავს, რეგიონში, სადაც შესაძლოა არსებობდეს სათანადო პლანეტური პირობები, მათ შორის ატმოსფერო და თხევადი წყალი პლანეტის ზედაპირზე. დედა-ვარსკვლავს, წითელ ჯუჯას, რომელიც მზეზე რვაჯერ მეტი მასა აქვს, სასიცოცხლო ზონა ∼0.0423–0.0816 ასტრონომიულ ერთეულში გააჩნია.
მიუხედავად სასიცოცხლო ზონაშ მდებარეობისა, პროქსიმა კენტავრი b-ზე სიცოცხლის არსებობა მაინც კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. ამის მიზეზი პოტენციურად სარისკო ფიზიკური პირობებია. ეგზოპლანეტა იმდენად ახლოსაა თავის ვარსკვლავთან, რომ შესაძლოა სინქრონულად იყოს ჩაკეტილი. თუ პლანეტის ორბიტული ექსცენტრიულობა 0-ის ტოლია, ეს შესაძლოა გახდეს სინქრონული მოძრაობის მიზეზი, რაც გულისხმობს ერთ მცხუნვარე მხარეს, რომელიც მუდამ ვარსკვლავისკენაა მიქცეული და მეორე, მუდამ ბნელ და გაყინულ მხარეს. პლანეტის ზუსტი ორბიტული ექსცენტრიულობა უცნობია, ცნობილია მხოლოდ ის, რომ ეს მაჩვენებელი 0,35-ზე დაბალია — პოტენციურად საკმარისი იმისათვის, რომ ორბიტული რეზონანსი მერკურის მსგავსი ჰქონდეს. ამ შემთხვევაში, მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ნებისმიერი საცხოვრებლად ვარგისი ზონა, ასეთის არსებობის შემთხვევაში, შეზღუდული იქნება სასაზღვრო რეგიონით ორ უკიდურეს მხარეს შორის, რაც როგორც წესი, ტერმინატორის ხაზით გამოიხატება. მხოლოდ აქ შეიძლება იყოს შესაძლებელი თხევადი წყლის არსებობა.
ევროპის სამხრეთული ობსერვატორიის ვარაუდით, თუ პლანეტაზე წყალი არის და აქვს ატმოსფერო, შესაძლებელია, რომ მასზე დედამიწის მსგავსი საშუალო ტემპერატურა იყოს. შესაძლოა პლანეტის დიდი ნაწილი სიცოცხლისათვის ხელსაყრელი იყოს, თუკი მას საკმარისი სისქის ატმოსფერო აქვს იმისათვის, რომ ვარსკვლავისგან მიბრუნებულ მხარეზე სათანადო ოდენობის სითბო გაატაროს. თუ ატმოსფერო არსებობს, სიმულაციების შედეგად დგინდება, რომ ფორმაციიდან 100–200 წლის შემდეგ პლანეტამ შესაძლოა ირადიაციის შედეგად ზუსტად იგივე ოდენობის წყალი დაკარგა, რაც დედამიწამ. ამ ეტაპზე, ტელესკოპებისა და სხვა ტექნიკური საშუალებებით პლანეტის მასშტაბური შესწავლა მიმდინარეობს, რათა მეტი გახდეს ცნობილი მისი შემადგენლობისა და ატმოსფეროს შესახებ.
ატილა (ლათ.Attila, ბერძ.Ἀττήλας, გ. 453) — ჰუნების ბელადი 434 წლიდან 453 წლამდე, რომელმაც, თავისი მმართველობის ქვეშ, რეინიდანშავი ზღვის ჩრდილოეთ სანაპირომდე ბარბაროსული ტომები გააერთიანა.
ატილა უნგრული მუზეომიდან
ჰუნთა მმართველის სახელი ფიგურირებს გერმანულ ხალხურ ეპოსში, საიდანაც ის სკანდინავიურ საგებში გადავიდა. ხალხთა დიდი გადასახლებისას შეთხზულ გერმანელთა ადრეულ თქმულებებში ატილა გერმანელ მეფეთაგან უდიდესად ითვლებ
იხ. ვიდეო
ატილას დაბადების წელი და ადგილი დღემდე უცნობია. მისი ასაკის დადგენა შეიძლება დიდი ვარაუდით პრისკე პანიონელის448 წლის აღწერით ატილა იყო წვერიანი მამაკაცი, რომლის თმას სითეთრე სულ მცირედით შეხებოდა. აქედან გამომდინარე, შესაძლოა ვივარაუდოთ, რომ ატილა უნდა დაბადებულიყო მეხუთე საუკუნის პირველ ათწლეულში.
ატილა მიდის რომში. ილუსტრაიცია მხატვარ ულპიანო კეკი
პირველიად ატილა და ბლედი ბიზანტირური პროვინიაზე ილირიაზე (ჩრდ, სერბეთი) გაილაშქრება დაიწყო 441წ-ს უკიდურესად უიღბლო დროს აღმოსავლეთ რომოალების დროს როცა მათი არმია იყო მიმართული სპარსელების წინაამღდეგ და ვანდალების მეფის გაიზერხის სიცილიაზე. გაიზერიხი კუნძულზე გადსხა ჯარი 440წ-ს მის წინაამღდეგ გაგზავნილი იყო 441წ-ის შემოდგომაზე ექსპედიციული კორპუსი ბიზანტიელი მთეაური არებიონდი.ის სიცილიაში ჩავიდა ძალიან გვიან, როცა ვანდალებმა დატოვეს კუნძული.ამვე დროს 441 წ-ს სპარსელები დაეცნენ მცირე აზიას, ბრძოლა მალე დასრულდა ბიზანტიამ დაუთმო აღმოსავლეთ ანატოლია. თანხმად პეისკე პანიონელის საბრძოლო მოქედებები დაიწყო თავდასხმის შემმდეგ რომალებზე ბაზრობაზე ჩრდ. ბელგრადით.
მეორე ბრძოლა დაიწყო 447წ-ს ხოლო ამ ხნის განმავლობაში ატიკამ და ბლედამ მთელი არმიის მობილიზება მოახდინეს
უტილიტარული საგანია, რომელიც თავის თავში აერთიანებს წრისა და მოძრაობის სიმბოლოს („მოძრაობა და მხოლოდ მოძრაობა არის ჩემო თერგო ქვეყნის სიცოცხლისა და ძალის მიმცემი“). ასოცირებულია ციური სხულების მოძრაობასთან.
ამავე დროს ბორბალიც, როგორც ბორჯღალი, თავისი ცენტრის გარშემო დატრიალებული ჯვარია. ბრუნვისას წრეში ჩახატული ჯვრის მკლავები მანებად გადაისახება და მოძრავ საგნად იქცევა. ამრიგად, ჯვრიანი ბორბალი ცის კაბადონზე მოძრავი მზის სიმბოლოა. აქედან მოდის წარმოდგენა მზის ეტლზე, რაც ძალიან გავრცელებული იყო ძველ მითოლოგიაში, განსაკუთრებით ელინურში. აქ ცნობილია ჰელიოსის ეტლი, რომელსაც ფაეტონი მართავს.
ბორბალი მთელი კოსმოსის, მისი წრიული მიძრაობის სიმბოლოც არის
უძველესი ვაგონის ბორბალი
ისტორია - ყველაზე უძველესი ,, ბორბალი'' აღმოჩინეს იასის ჟუდეცში რუმინეთი ის დათარიღებულია მე-5-ათასწლეულით ჩვ. წ. აღ. კუკუტენის ერთ-ერთ კულტურულ დასახლებაში, რუმინელმა არქეოლოგმა მ. დინუმ იპოვა სათამაშოების ურიკების თვლებიანი თვლები, რომლებმაც 1981 წელს გამოაცხადეს. ტუსუშენსკაიას პალატის სამარხში (Wartberg კულტურა) მეგალითურ ფირფიტაზე, რომელიც ძვ. ე. გრავიურა ნაპოვნი იქნა სქემატურად, რომელიც ასახავს ტვირთს ვაგონზე ნაგავსაყრელად
კერამიკული ქვაბი პოლონური ბრონქისაგან , რომელსაც ურიკები ურიკების სქემატური გამოსახულებით ეკუთვნის, მათ ხელთ არსებული ბუჩქების კულტურა მიეკუთვნება ძვ.წ. ფორმის გობილების კულტურას და თარიღდება ძვ. წ. 3635–3370 წლებიდან
შემდეგი ბორბლების მოდელები აღმოაჩინეს არქეოლოგებმა ა. დ. რეზეპკინმა მაიკოპის კულტურის სამარხებში (Phagugape, Pshikuyhabl, Chishkho) ჩრდილოეთ კავკასიაში და A. V. Kondrashov. ე.)
სლოვენიაში, ლუბლიანას ბარჯში, ნაპოვნია ნაცარიგან დამზადებული ბორბალი 72 სმ დიამეტრით, რომლის ასაკი აღემატება ხუთ ათას წელს (ძვ. წ. 3350–3100 წწ.) . თიხისგან დამზადებული ოთხბორბლიანი ვაზნის მოდელები იპოვნეს გვიანდელი ბადენის კულტურის ორ სამარხში, ბუდაყალაში და სიგესცენტმარტონში (აღმოსავლეთ უნგრეთი), რომლებიც თარიღდება ძვ. ე. პრესჰაუზში (შვეიცარია) ჰორგენის კულტურის დასახლებაში ნაპოვნია ღერძი დამონტაჟების კვადრატული ხვრელის ბორბალი, რომლის ღერძი ბორბლებით მოძრაობდა. დენდროქრონოლოგიის მეთოდით თარიღდება ძვ. წ. 3200 წლით. ე. შვეიცარიასა და გერმანიაში, სტეპების რეგიონში, ისევე როგორც ნიდერლანდებსა და დანიაში აღმოჩენილთაგან განსხვავებით, ბორბლები ხვრელები მრგვალი იყო, ღერძი მიმაგრებული იყო ვაგონის სხეულზე, რაც ნიშნავს, რომ ვაგონების დამზადების სხვადასხვა ევროპული ტრადიცია წარმოიშვა ძვ.წ. 3200 წლამდეც. ე.
დასავლეთით დუნაის მდინარე სტეპის ზოლში, აღმოსავლეთის მდინარე მანიშის ნაპირებამდე, გვხვდება ორმოს კულტურის დაახლოებით 160 საფლავი, ბორბლიანი სატრანსპორტო საშუალებების (ბორბლები, ურიკები), აგრეთვე მათი თიხის მოდელები და ნახატების ნაშთები. აღმოჩენილი უძველესი უძველესი თარიღები დათარიღებულია მასშტაბური მასშტაბით ძვ.წ. XXXII საუკუნეებით. ე.
ცილინდრული კბილანიანი გადამცემი მარცხნიდან მარჯვნივ
შემდეგი ბორბლების ცნობები გვხვდება ძველ მესოპოტამიაში (ურდოს გამოსახულება ურუქ -5 [4]) ძვ. წ. IV ათასწლეულის ბოლოს. ე.
ამრიგად, უფრო და უფრო მეტი მტკიცებულება მეტყველებს იმაზე, რომ ”პირველი” საჭე გამოჩნდა არა შუა აღმოსავლეთში, როგორც ადრე ითვლებოდა, არამედ ევროპაში .
დიმიტროვსკის m6 ზაპორიჟჟიას რეგიონში (უკრაინა), სამარხის პალატის შესასვლელში, კატაკომბული კულტურის ხის კალათა აღმოაჩინეს სრულად დაცული ბორბლით 5 ათასი წლის ასაკში .
შემორჩენილი ბორბლიანი 0.6 მ დიამეტრით ორი ბორბლიანი ვაგონი ცნობილია ტიაგუნოვა მოგილას კატაკომბის სამარხიდან (დაახლოებით 5 ათასი წლის წინ) ზაპორიჟჟიას სოფელ მერიევკაში . დნესროპეტროვსკის მახლობლად მდებარე ორმოსართული საგუშაგო კოშკის ორი ბორბლიანი ხის არბა (ძვ. წ. III ათასწლეული) დამზადებულია ხის მყარი ნაჭრისგან, მოჭრილი გრძივი, ღერძის მრგვალი ხვრელებით და სქელი კერებით
ბორბლის წინამორბედ შეიძლება ჩაითვალოს ადრე ცნობილი ხის სრიალი, რომელიც მოთავსებული იყო ტრანსპორტირებულ დატვირთვაზე. თავდაპირველად, ბორბალი იყო ხის დისკი, რომელიც დამონტაჟებულია ღერძიზე და სოლით იყო დამაგრებული. ბორბლებიანი ბორბლების სურათები (ძვ. წ. 3000) აღმოაჩინეს შუამდინარეთში, შუმერულ ქალაქ ურუქში. ძვ.წ 2700 წლისთვის ე. არსებობს ურიკების ნახაზები. ამავე დროს, შუმერები იწყებენ თავიანთი მეფეების დაკრძალვას ეტლებით. ეს სამარხები იპოვნეს კიში, ურ, ელამიტის ქალაქ სუუსაში.
როსტოვის რეგიონში დასავლეთ მანიჩის კატაკომბული კულტურის კულტურის კულტურის ულტანის ოთხკუთხა ვაგონი დამზადდა ძვ.წ. XXIII საუკუნეში . დ. ანტონიმ და ვინოგრადოვმა (1995) დათარიღეს კლასიკური ტიპის ეტლი სინატას კულტურის სამარხში, ტბის ტალახის მიდამოში (ჩელიაბინსკის ოლქი) ძვ.წ 2026 წელს. ე.
ძვ.წ. II ათასწლეულში. ანუ, ბორბლის დიზაინი გაუმჯობესებულია: სამხრეთ ურალისში არის ბორბალი საყრდენებით, მცირე აზიაში - კერა და მოხრილი ბორბალი მოგვიანებით, ძვ.წ. I ათასწლეულში. ე., კელტებმა თავიანთი ეტლების ბორბლების სიმტკიცის გასაზრდელად დაიწყეს ლითონის საყრდენის გამოყენება, რომელიც შემდეგ შეიცვალა რეზინის სატრანსპორტო საბურავებში ამორტიზაციისთვის
იმისდა მიუხედავად, რომ ბორბალი უცნობია წინა ამერიკის ცივილიზაციებს შორის, ზოგი ხალხი, მაგალითად ინკები, მის აღმოჩენას მიუახლოვდა. მოედანი დამახასიათებელი მოწყობილობების მშენებლობისთვის - ცილინდრული მასიური სხეული ნიადაგის მოსაშორებლად, მიუთითებს სატრანსპორტო საშუალებაში ბორბლის გამოყენების უარს, და არა ბორბლის პრინციპის აღმოჩენის არარსებობაზე. ზოგი კულტურა (მაგალითად, ოლმეკები) ბორბლებზე აკეთებდნენ ცხოველების კერამიკულ და ხის ფიგურებს - ალბათ ისინი ასრულებდნენ რიტუალურ ფუნქციებს, ან იქნებ ისინი უბრალოდ სათამაშოები იყვნენ. ამის საფუძველზე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ პირველი ბორბალი სათამაშოები იყო.
იხ. ვიდეო
ჩვეულებრივი საავტომობილო ინდუსტრიის ტერმინოლოგიაში , მხოლოდ კვანძსა და საბურავს შორის მდებარე კვანძი (იხ. სურ.) ეწოდება ბორბალს, რომელიც, თავის მხრივ, მოიცავს იმ რგოლს, რომელზეც საბურავი არის დამონტაჟებული, და დისკი ან სხივი, რომელიც ემსახურება რგოლს დააკავშირებს კერა
ამის მიუხედავად, ყოველდღიურ ცხოვრებაში, motorists ძალიან ხშირად უწოდებენ ბორბალს ამ მნიშვნელობით "ბორბლის დისკს" ("დისკები", "შენადნობის ბორბლები" და ა.შ.)
პირველი მანქანების ბორბლები არსებითად არ განსხვავდებოდა ცხენოსნური ვაგონების ბორბლებისგან და ხისგან იყო დამზადებული. მოგვიანებით, ბორბლები გამოჩნდა ლითონის ჯოხით და ხის ქსოვის ნემსებით, ასევე ლითონის მავთულის ქსოვის ნემსებით, მოტოციკლეტის მსგავსად. საბურავები თავდაპირველად მყარ რეზინის ზოლს ჰგავდა, რის შედეგადაც სიჩქარე გაიზარდა, მათ შეცვალეს პნევმატური საბურავები, რომელთა პროფილის სიმაღლე 1960-იან წლებამდე მუდმივად იზრდებოდა, იზრდება ავტომობილის კომფორტის გაზრდა და ავტომობილების დატვირთვა. სატვირთო მანქანებზე, რეზინის შემსრულებლები გვხვდება ჯერ კიდევ 1920-იან წლებში, ხოლო სამხედრო მანქანებზე, მყარი საბურავების გამოყენება დღესაც შეგიძლიათ - გუსმატიკი, რომელიც პირველად შეიქმნა პირველი მსოფლიო ომის პერიოდის ჯავშანტექნიკისთვის.
1920-იანი წლებიდან დაწყებული, საუვარი ბორბლები თანდათანობით შეიცვალა ბორბლებიანი ლითონის დისკებით, რომლებიც წარმოება უფრო მარტივი და იაფი იყო. უკვე მომდევნო ათწლეულის შუა რიცხვებში, ისინი იქნენ დე-ფაქტო სტანდარტად, მაგრამ ზოგიერთ ადგილებში, მაგალითად, აშშ-ში, "ისაუბრეს" განაგრძეს გარკვეული პოპულარობის შენარჩუნება ძვირადღირებული მანქანების მყიდველებს შორის 1950-იან და 1960-იან წლებამდე, როგორც დამატებითი აღჭურვილობა ან თუნდაც ქარხნული ვარიანტი. (ზოგიერთ შემთხვევაში, და 1980-იან წლებში - 1990-იან წლებში, მაგალითად, ქარხნის სალაპარაკო დისკები შესთავაზეს Cadillac Deville Brougham- ში 1996 წლამდე). დღეს, იგი პირველ რიგში ასოცირდება კლასიკურ მანქანებთან და დაბალი რბოლა სუბკულტურასთან.
1960-იან წლებში, ბორბლები, მთლიანად ან ნაწილობრივ თუჯისგან მსუბუქი შენადნობიდან, ალუმინიდან ან მაგნიუმიდან გამოჩნდა, როგორც სპორტული ვარიანტი. დღეს მათ თითქმის ყველა მანქანა მიეწოდება
