აიზენკს არ აკმაყოფილებდა ტრადიციული კლინიკურიდიაგნოსტიკა. ფაქტორული ანალიზის გამოყენებისას მან აღმოაჩინა, რომ ტრადიციული დიაგნოსტიკური ჯგუფები შეიძლება აღიწეროს 2 ძირითადი ფაქტორით: ნევროტიზმი და ექსტრავერსია-ინტრავერსია. ამ თეორიის საფუძველზე მან გამოსცა პირველი წიგნი „პიროვნების განზომილება“. ჯერ კიდევ აშშ-ში დაიწყო აიზენკმა მუშაობა თავის წიგნზე „პიროვნების სტრუქტურა“, სადაც ხაზს უსვამდა ფაქტორული ანალიზის ეფექტურობას, როგორც ცნობილი ფაქტების წარმოდგენის საუკეთესო მეთოდს.
პიროვნების იერარქიული მოდელი
აიზენკის თეორიის ბირთვი არის ის, რომ პიროვნების ელემენტები დაწყობილია იერარქიულად. მან შექმნა პიროვნების ოთხგანზომილებიანი სისტემა:
ფსიქოტიზმის დამახასიათებელი შტრიხები: აგრესიული, ცივი, ეგოცენტრული, ანტისოციალური, იმპულსური
ნაშრომები
„პიროვნების ზომები“ (1947)
„პიროვნების სამეცნიერო კვლევა“ (1952)
„პოლიტიკის ფსიქოლოგია“ (1954)
„ფსიქოთერაპიის ეფექტები“ (1966)
„პიროვნების ბიოლოგიური ბაზისი“ (1967)
„ფროიდიანული იმპერიის დაკნინება და დაცემა“ (1985
იხ.ვიდეო
ეიზენკის რიგი კვლევები შეფასებულია, როგორც "შოკისმომგვრელი"; მათი თემები, რომლებიც ნაცისტური გერმანიისთვის საკმაოდ ნორმალური იყო, ევროპაში მიუღებელი იყო. კერძოდ, მან გამოიკვლია ფსიქოლოგიური განსხვავებები სხვადასხვა რასის წარმომადგენლებს შორის. ამერიკელმა საბითუმო და საცალო წიგნის გამყიდველებმა უარი თქვეს ეიზენკის წიგნის IQ არგუმენტზე (1971) დისტრიბუციაზე ძალადობის მუქარისა და ცეცხლსასროლი იარაღის გამო, ამიტომ წიგნი აშშ – ში 1970 – იანი წლების დასაწყისში არ იყო ხელმისაწვდომი. იმ წლებში ამერიკულმა გაზეთებმა უარი განაცხადეს ამის მიმოხილვის გამოქვეყნებაზე.
ეიზენკმა თავისი ძირითადი პიროვნული თვისებების შესახებ კვლევა დაიწყო ჯარისკაცების კონტინგენტის ფსიქიატრიული გამოკვლევის შედეგების ანალიზით - ჯანმრთელი და აღიარებული ნევროტიკის ჯგუფები. ამ ანალიზის შედეგად გამოვლინდა 39 ცვლადი, რომელთათვისაც ეს ჯგუფები მნიშვნელოვნად განსხვავებული აღმოჩნდა და რომელთა ფაქტორულმა ანალიზმა საშუალება მოგვცა სამი ფაქტორის მოპოვება, მათ შორის ექსტრავერსია-ინტროვერსია და ნევროტიზმი (Dimensions of Personality, 1947). როგორც მეთოდოლოგიური ბაზა, ეიზენკმა ყურადღება გაამახვილა ადამიანის ფსიქოდინამიკური თვისებების გააზრებაზე, რაც გენეტიკურად განისაზღვრა და საბოლოოდ ბიოქიმიური პროცესებით არის განსაზღვრული (”პიროვნების სამეცნიერო კვლევა”, 1952). თავდაპირველად, მან ინტერპრეტაცია მოახდინა ექსტრავერსია-ინტროვერსია აღგზნების და ინჰიბირების პროცესების თანაფარდობის საფუძველზე:
ექსტრავერტებს ახასიათებთ აგზნების ნელი ფორმირება, სისუსტე და რეაქტიული ინჰიბირების სწრაფი ფორმირება, მისი სიძლიერე და სტაბილურობა;
ინტროვერტებისთვის, აგზნების სწრაფი ფორმირება, მისი სიძლიერე (ეს ასოცირდება მათში პირობითი რეფლექსების უკეთეს ფორმირებასთან და მათ სწრაფ სწავლასთან) და რეაქტიული ინჰიბირების ნელი ფორმირება, სისუსტე და დაბალი სტაბილურობა.
რაც შეეხება ნევროტიზმს, ეიზენკს მიაჩნდა, რომ ნევროზული სიმპტომები განპირობებული რეფლექსებია, ხოლო ქცევა, რომელიც პირობითად რეფლექტორული სტიმულის თავიდან აცილებას წარმოადგენს (საშიშროების სიგნალი), და ამით შფოთვა აღმოფხვრის, თავისთავად ღირებულია.
უნდა აღინიშნოს, რომ ეიზენკმა ხელახლა გაანალიზა ც.გ. იუნგის მიერ შემოღებული ტერმინები ექსტრავერტი და ინტროვერტი - თავდაპირველად მათ სხვა მნიშვნელობა ჰქონდათ.
თავის ნაშრომში "პიროვნების ბიოლოგიური საფუძველი" (1967) ეიზენკმა შემოგვთავაზა ამ ორი პიროვნების ფაქტორის შემდეგი ინტერპრეტაცია:
ინტროვერსიის მაღალი ხარისხი შეესაბამება რეტიკულური ფორმირების აქტივაციის ბარიერის შემცირებას, ამიტომ ინტროვერტები განიცდიან უფრო მაღალ აგზნებას ექსტრეცეპტული სტიმულების საპასუხოდ;
და ნევროტიზმის მაღალი ხარისხი შეესაბამება ლიმბური სისტემის აქტივაციის ბარიერის შემცირებას; შესაბამისად, ამ მასშტაბის მაღალი მაჩვენებლების მქონე პირებს აქვთ გაზრდილი ემოციური რეაქტიულობა სხეულის შიდა გარემოში განვითარებული მოვლენების საპასუხოდ, განსაკუთრებით საჭიროებების რყევების გამო.
შემდგომი კვლევის შედეგად, ფაქტორული ანალიზის გამოყენებით, ეიზენკმა ჩამოაყალიბა "პიროვნების სამფაქტორიანი თეორია". საინტერესოა ხელოვნურ ინტელექტზე როდის საუბრობდა და ინტელექტის კრიტერიუმი.
Комментариев нет:
Отправить комментарий