ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ორიონი (უსა) უპილოტო საფრენი აპარატი

სადაზვერვო და დამრტყმელი კომპლექსი ხაგრძლივი ფრენის უპილოტო საფრენი აპარატებით "Orion-E"

ტიპი -  საბრძოლო დრონი, პირველი ფრენა - 10.10.2016, რაოდენონა - 30, რუსეთი საბრძოლო დრონი, რუსული უპილოტო საფრენი აპარატი (უსა) საშუალო სიმაღლეზე ხანგრძლივი ფრენის ხანგრძლივობა (MALE, საშუალო სიმაღლე, გრძელი გამძლეობა) შემუშავებული კრონშტადტის კომპანიის (ITR LLC) მიერ.

უპილოტო საფრენ აპარატს აქვს საშუალო მასა, ამასთან აქვს მნიშვნელოვანი ფრენის ხანგრძლივობა და დატვირთვა. საბორტო აღჭურვილობა განკუთვნილია ოპტოელექტრონული, სარადარო ან ელექტრონული დაზვერვისთვის, მოცემულ ტერიტორიაზე გრძელვადიანი პატრულირების შესაძლებლობით. დაგეგმილია ოთხამდე ჰაერი-მიწა რაკეტის დაყენება.

უპილოტო საფრენი აპარატის საექსპორტო ვერსიას ეწოდება Orion-E. რუსეთის შეიარაღებული ძალების ვარიანტს "პეისერი" ჰქვია.

უპილოტო საფრენი აპარატის დამუშავება რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს ბრძანებით 2011 წლიდან ხორციელდება. დეველოპერული სამუშაოების ფარგლებში უპილოტო საფრენმა აპარატმა გაიარა კოდი „პეისერი“. სამუშაოს მთავარი შემქმნელი და შემსრულებელი იყო კომპანია Transas-ის განყოფილება სანკტ-პეტერბურგიდან, რომელიც დაკავებულია უპილოტო საფრენი აპარატების შემუშავებით, მოგვიანებით დაარქვეს კრონშტადტი.

NPK SPP-ის 2014 წლის ანგარიშიდან ცნობილი გახდა, რომ SPP ავითარებს ოპტიკურ-ელექტრონულ სადგურს Orion UAV-სთვის, მასობრივი წარმოება იგეგმება 2017 წლისთვის (წლიურად 30 პროდუქტი).

ფრენის ტესტირების პირველი პროტოტიპი 2015 წელს გაკეთდა. იმავე წელს, ორიონის პროტოტიპი ნახეს რიაზანის აეროდრომ პროტასოვოში.

ტესტები დაიწყო ფრენის კვლევის ინსტიტუტში. გრომოვი 2016 წლის პირველ ნახევარში.

ამ უპილოტო საფრენი აპარატის საექსპორტო ვერსია წარმოდგენილი იყო MAKS-2017 საჰაერო შოუზე.

Army-2018 ფორუმზე კრონშტადტის ჯგუფმა წარმოადგინა თვითმფრინავის იარაღის კონტროლის განყოფილება. 2018 წელს Orion ტესტირება ჩაუტარდა საჰაერო ბომბების გამოყენებას. იმავე წელს თვითმფრინავი სირიას ეწვია, მაგრამ იარაღის გამოყენების გარეშე.

MAKS-2019 ავიაშოუზე ცნობილი გახდა, რომ რუსეთის თავდაცვის სამინისტრო ერთ კომპლექსს წლის ბოლომდე მიიღებს.

2019 წლის ნოემბერში ორიონმა დაიწყო ექსპერიმენტული სამხედრო ოპერაცია რუსეთის საჰაერო კოსმოსურ ძალებში; იმავე წლის 16 ნოემბერს ერთი მოწყობილობა დაეცა რიაზანის რეგიონში.

2019 წელს, კრონშტადტმა სს-მა წარადგინა პირველი განაცხადი რუსეთში როსავიაციაში, სამოქალაქო ავიაციაში გამოსაყენებლად Orion-ის უპილოტო საჰაერო სისტემის (UAS) ტიპის სერთიფიკატის მისაღებად. UAS "Orion" მოიცავს ორ უპილოტო საჰაერო ხომალდს, რომლებიც აღჭურვილია ტვირთამწეობით, დისტანციური საპილოტე სადგურით და ავტომატური ასაფრენ-დასაფრენი საშუალებებით. კომპანიამ მოქმედი საჰაერო კანონმდებლობის შესაბამისად სასერტიფიკაციო სამუშაოების კომპლექსის განხორციელება დაიწყო.

UAS "Orion" შექმნილია საჰაერო სამუშაოების შესასრულებლად, რომელიც დაკავშირებულია საჰაერო პატრულირებასთან, მონიტორინგთან და აეროფოტოგრაფიასთან.

ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ამოცანაა ყინულის დაზვერვა არქტიკაში ჩრდილოეთ ზღვის მარშრუტის გასწვრივ ნავიგაციის უზრუნველსაყოფად. გარდა ამისა, გრძელვადიანი უპილოტო საფრენი აპარატების გამოყენება შესაძლებელია ტყის ხანძრის მოსაძებნად. ასეთი სისტემა წარმოდგენილი იყო MAKS-2019 საჰაერო შოუზე. ასეთი სისტემის ამოცანები მოიცავს:

- ხანძრის მონიტორინგი.

— ტყის პათოლოგიური მონიტორინგი.

— ტყის მართვის მონიტორინგი.

- ტყის ხანძარსაწინააღმდეგო ფორმირებების კომუნიკაციის ორგანიზება.

— სასწრაფო დახმარების მიწოდება სახანძრო განყოფილებებს შორეულ ადგილებში.

2019 წლის დეკემბერში, თავდაცვის სამინისტროს შეხვედრაზე, S.K. Shoigu-მ თქვა, რომ ამ ტიპის თვითმფრინავი თავდასხმის ვერსიაში პირველად გამოსცადეს რეალურ საბრძოლო სამუშაოებში სირიაში. მანამდე გავრცელდა ინფორმაცია, რომ წინა წლებში ორიონი იქ გამოსცადეს უიარაღო კონფიგურაციაში.

2021 წლის აპრილში კომპანიის პრესსამსახურმა განაცხადა, რომ „კრონშტადტის კომპანიამ დაიწყო მშენებლობა დუბნაში რუსეთის პირველი ქარხანა უპილოტო საჰაერო ხომალდების სერიული წარმოებისთვის. ქარხანა აშენდება რეკორდულ დროში - წარმოების დაწყება 2021 წლის ნოემბერშია დაგეგმილი“. „პროექტში ინვესტიციები 4 მილიარდ რუბლზე მეტი იქნება. სამხედრო-სამრეწველო კომპლექსის წყაროს თანახმად, რომელსაც ციტირებულია რია ნოვოსტი, „ახალი წარმოება დაფარავს Inohodets თვითმფრინავების საჭიროებას როგორც თავდაცვის სამინისტროსგან, ასევე სხვა მომხმარებლებისგან“.

2021 წლის 20 დეკემბერს კომპანიის პრესსამსახურმა იტყობინება, რომ "კრონშტადტის კომპანიამ დაასრულა ქარხნის მშენებლობა თვითმფრინავებისა და ვერტმფრენების ტიპების დიდი ზომის უპილოტო საფრენი აპარატებისთვის. ქარხანა არის ერთი სამრეწველო ობიექტი, საერთო ფართობით. 50 ჰექტარზე მეტი, სადაც არის კრონშტადტის სს და სს "დუბნის საინჟინრო ქარხანა N. P. Fedorov-ის სახელობის" (DMZ) მთავარი საწარმოო საამქროები, რომელიც მის ნაწილს წარმოადგენს.

იხ. ვიდეო - ПВО ВСУ сбила новейший тяжёлый ударный БПЛА РФ! - უკრაინის შეიარაღებული ძალების საჰაერო თავდაცვამ ჩამოაგდო რუსეთის ფედერაციის უახლესი მძიმე დამრტყმელი უპილოტო საფრენი აპარატი!

Российский тяжелый многоцелевой беспилотный летательный аппарат  «Орион» был сбит над Украиной.

რუსული მძიმე მრავალფუნქციური უპილოტო საფრენი აპარატი „ორიონი“ უკრაინის თავზე ჩამოაგდეს. მოკლე რეზიუმე როგორც ვიცით ყველა ომში იცდება იარაღი როგორც დასავლურო ასევე რუსული თუ სხვა აქედან იდება დასკვნა მათ შორის სტატისტიკაც რ-იც მის რეპუტაციაზე აისახება რადგან რუსულ დასავლური დაპირისპირე არის და მიმდინარეობს როგორც ადრინდელი ომებში სირიასა და ყარაბაღში სადან როგორც სამხედროები ეძლახიან მეთხო სახის ომს ანუ დრონების დამარცხებული იქნა რუსული სამხდეო პრესტიჟი და მორალური სახე მათ შორის ტეხნოლოგიურადაც ეხლაც ეს მაგალითია რუსული სამხედრო ტეხნოლოგიის მარცხის.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                SpaceX AX-1

                     Axiom Mission 1 at LC-39A undergoing prelaunch preparations

Crew Dragon კოსმოსური ხომალდის პილოტირებული ტურისტული ფრენა კოსმოსში, დაგეგმილია 2022 წლის 6 აპრილს.ტურისტული ფრენა კოსმოსში.

ამბავი

2020 წლის 5 მარტი. Axiom Space-მა გამოაცხადა ხელშეკრულების გაფორმება SpaceX-თან Crew Dragon კოსმოსური ხომალდის ტურისტული ფრენის შესახებ საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურამდე.

2020 წლის 18 სექტემბერი. Aviation Week & Space Technology-ის რედაქტორმა ირინე კლოცმა ტვიტერში დაწერა, რომ Axiom Space-ის აღმასრულებელი დირექტორის თქმით, NASA-ს ყოფილი ასტრონავტი მაიკლ ლოპეს-ალეგრია დაინიშნა Crew Dragon კოსმოსური ხომალდის მეთაურად.

2020 წლის 11 ნოემბერი. Axiom Space-მა ტვიტერში გამოაცხადა, რომ დაასრულა ხელშეკრულების გაფორმების პროცესი სამივე კოსმოსურ ტურისტებთან, სახელწოდებით „კერძო ასტრონავტები.

ეკიპაჟი შედგება 4 ადამიანისგან.

კოსმონავტის თანამდებობა ფრენის ნომერი ორგანიზაცია

აშშ-ის დროშა მაიკლ ლოპესი-ალეგრია მეთაური, პილოტი 5 Axiom Space

აშშ-ის დროშა ლარი კონორი[en] Co-pilot 1 Axiom Space

კანადის დროშა Mark Pati[en] მისიის სპეციალისტი 1 Axiom Space

ისრაელის დროშა Eitan Stibbe მისიის სპეციალისტი 1 Axiom Space

სწავლობს

აშშ-ს დროშა პეგი უიტსონის მეთაური 4 Axiom Space

აშშ-ის დროშა ჯონ შოფნერი პილოტი 1 Axiom Space

იხ. ვიდეო - Туристический запуск SpaceX Crew Dragon к МКС: Миссия Ax-1 (Прямая трансляция)

მისია დაიწყო 2022 წლის 8 აპრილს 11:17 EDT-ზე. ის გაფრინდა Falcon 9 Block 5 რაკეტა მატარებლით  კენედის კოსმოსური ცენტრის გამშვები კომპლექსიდან 39A (LC-39A), ნასას საკუთრებაში არსებული გამშვები მოედანი, რომელიც იჯარით გადაეცა SpaceX-ს Falcon 9-ის გაშვებისთვის. მისია მიფრინავს Crew Dragon Endeavour-ზე, რომელიც ადრე მხარს უჭერდა Crew Dragon Demo-2 და SpaceX Crew-2 მისიებს. იქიდან კოსმოსური ხომალდი ერთ დღეზე ნაკლებს გაატარებს ტრანზიტში სადგურთან და მიამაგრებს Harmony-ს, სადაც ისინი რვა დღეს გაატარებენ საერთაშორისო კოსმოსურ სადგურზე (ISS). ISS-ზე ყოფნის შემდეგ, კოსმოსური ხომალდი განადგურდება და დაბრუნდება დედამიწაზე ატლანტის ოკეანეში ჩავარდნის გზით.

ISS-ზე დაგეგმილი რვა დღის განმავლობაში, კერძო ეკიპაჟი ჩაატარებს 25-ზე მეტ სხვადასხვა კვლევით ექსპერიმენტს.

ისრაელის მისიის სეგმენტს ჰქვია რაკია, რაც ებრაულად ცას ნიშნავს და ასევე არის წიგნის სათაური, რომელიც გამოქვეყნდა ილან რამონის დღიურის ფრაგმენტებით, რომელიც გადაურჩა 2003 წლის კოსმოსური შატლის კოლუმბიის კატასტროფას.

იხ. ვიდეო - LIVE: DRAGON Docking - AXIOM-1 Mission

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              მიმოზა

 (ლათ. Mimosa) — მცენარეთა გვარი მიმოზისებრთა ოჯახისა. მრავალწლოვანი ბალახები, ბუჩქები, ლიანები და ხეებია. აქვთ თავაკებად ან თავთავისებრ ყვავილებად შეკრებილი წვრილი ყვავილები და პარკი ნაყოფი. თანაფოთლები ხშირად ეკლებად არის ქცეული.

მიმოზას 450-500 სახეობა უმთავრესად გავრცელებულია ტროპიკულ და სუბტროპიკულ ამერიკაში. მორცხვი მიმოზა (ლათ. Mimosa pudica) ბუჩქი ან ნახევრად ბუჩქია. გავრცელებულია ორივე ნახევარსფეროს ტროპიკებში. შეხების ან დარტყმის საპასუხოდ, აგრეთვე შებინდებისას ფოთოლაკებს კეცავს და ქვევით ხრის.

ზოგჯერ მიმოზას ეძახიან შავი ზღვის სანაპიროზე მოშენებულ აკაციის გვარის სახეობებსაც, განსაკუთრებით კი ლეგა აკაციას.

ყველაზე ცნობილი  სახეობაა სამარცხვინო მიმოზა (Mimosa pudica). ბალახოვანი მცენარე 30-60 სმ სიმაღლისა; მისი ორპირიანი ფოთლები განსაკუთრებით მგრძნობიარეა, იკეცება და ცვივა სიბნელეში ყველაზე მსუბუქი შეხების და სხვა გამაღიზიანებელი მიზეზების გამო. სხვა სახის მიმოზას აქვს მსგავსი გაღიზიანება. იზრდება ბრაზილიაში. ხშირად გამოყვანილია დეკორაციისა და ფიზიოლოგიური ექსპერიმენტებისთვის.

იხ. ვიდეო - მორცხვი მიმოზა - Mimosa pudica

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            ლენდ-ლიზი

პრეზიდენტი ფრანკლინ დელანო რუზველტი ხელს აწერს კანონს ლენდ–ლიზის შესახებ.

 (ინგლ. lend — გასესხება და lease — იჯარით გაცემა) — სახელმწიფო პროგრამა, რომლის ფარგლებშიც ამერიკის შეერთებული შტატები ამარაგებდა გაერთიანებულ სამეფოს, საბჭოთა კავშირს, ჩინეთს, საფრანგეთს და სხვა მოკავშირე სახელმწიფოებს დიდი რაოდენობით საბრძოლო მასალით, იარაღით, სურსათით და სტრატეგიული ნედლეულით. სანაცვლოდ, ბრიტანეთისაგან შტატებმა მიიღო სამხედრო ბაზები ნიუფაუნდლენდში, ბერმუდასა და კარიბის ზღვაში. პროგრამა დაიწყო 1941 წლის მარტში, ომის დაწყებიდან 18 თვის შემდეგ.

პროგრამის ფარგლებში ამერიკამ გასცა 50,1 მილიარდი დოლარის (2007 წლის ფასებით, დაახლოებით 700 მილიარდის ეკვივალენტი) ღირებულების დახმარება: 31,4 მილიარდი ბრიტანეთს, 11,3 მილიარდი საბჭოთა კავშირს, 3,2 მილიარდი საფრანგეთს და 1,6 მილიარდი ჩინეთს. საპირისპიროდ ლენდ–ლიზმა (მოკავშირეთა მიერ აშშ–სთვის გაწეული დახმარება) შეადგინა 7,8 მილიარდი დოლარი, აქედან 6,8 მილიარდი მოდის ბრიტანეთსა და თანამეგობრობის ქვეყნებზე.

                                                           

საერთაშორისო სასესხო-იჯარის ხელშეკრულებები

სსრკ-სა და აშშ-ს მთავრობებმა ხელი მოაწერეს „შეთანხმებას აგრესიის წინააღმდეგ ომის წარმოებისას ურთიერთდახმარების პრინციპების შესახებ“, სადაც გამოაცხადეს მხარეთა განზრახვები. ამ შეთანხმების მიხედვით, სსრკ-ს უფლება ჰქონდა მიეღო მასალები, რესურსები და ინფორმაცია ამერიკული ლენდ-იჯარის კანონის საფუძველზე.

იხ. ვიდეო ამერიკამ მიიღო კანონპროექტი ლენდ -ლიზი რაც ბაიდენს ხელს უხსნის განუსაზღვრელი რაოდენობის იარაღი მიაწოდოს უკრაინას ომში რუსეთის წინაამღდეგ როგორც ეს მოხდა მეორე მსოფლიო ომის დროს - Switchblade უკვე უკრაინის შეიარაღებულ ძალებთანაა, ჯავშანტექნიკა მიდის უკრაინაში, რუსული ავიაცია უკან დაიხია, კრემლი კარგავს ტანკებს, ლავროვი იტყუება.

ზაგადად ომზე მაქვს ჩემი აზრი კერძოდ ეხლა მეოთხე მსოფლიო ომი მიდმინარეობს და ეს ომი დაიწყო ოსამა ბინვ ლადერმა ანუ მეოთხე მსოფლიო ომი ხოლო მესამე მსოფლიო ომი იყო ეწ ,,ცივი ომი''  სადაც სსრკს ანუ რუსეთის მემკვდირის განადგურებით დასრულდა ეხლა კი მიმდინარეობს ბოლო ეტაპი რუსეთის დაშლის პროცესებით. თავსი გეოპოიტიკური შედეგებით.

იხ. ვიდეო - Senate passes Lend-Lease act to get weapons and aid to Ukraine l GMA - The act, created during World War II, allows the U.S. to lease or lend supplies to allies rather than selling them, making it easier for the president to green light sending military equipment.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          მყარი სხეული

ატომების განლაგების მოდელი მყარ კრისტალში

ნივთიერების ერთ-ერთი აგრეგატული მდგომარეობა, რომელიც დანარჩენი აგრეგატული მდგომარეობებისაგან (თხევადი, აირისებრი, პლაზმური) განსხვავდება ფორმის მდგრადობითა და ატომების სითბური მოძრაობის ხასიათით (ატომები ირხევა მცირე ამპლიტუდით წონასწორული მდებარეობის მახლობლად). მყარი სხეული შეიძლება იყოს კრისტალური ან ამორფული. კრისტალური სხეულები ხასიათდება შორი წესრიგით ატომთა განლაგებაში, ამორფულ სხეულებში კი შორი წესრიგი არ არსებობს.

ატომური ნაწილაკების შედგენილი სისტემის ენერგიის უმცირესი მნიშვნელობა შეესაბამება ნაწილაკთა ერთნაირი ჯგუფების პერიოდულ განლაგებას, ე. ი. კრისტალურ სტრუქტურას. ამიტომ თერმოდინამიკური თვალსაზრისით ამორფული მდგომარეობა არ არის წონასწორული და დროთა განმავლობაში უნდა გადავიდეს კრისტალურში. ჩვეულებრივ პირობებში ასეთი გადასვლის დრო შეიძლება იმდენად დიდი იყოს, რომ უწონასწორობა არ გამომჟღავნდეს და ამორფული სხეული პრაქტიკულად მდგრადი აღმოჩნდეს. კრისტალურ მყარ სხეულსა და სითხეს შორის განსხვავება თვისებრივია, ამორფულ მყარ სხეულსა და სითხეს შორის კი განსხვავება მხოლოდ რაოდენობრივია. ამორფული მყარი სხეული შეიძლება განხილულ იქნას როგორც ძალიან დიდი (პრაქტიკულად უსასრულო) სიბლანტის მქონე სითხე.

ბუნებაში არსებული ყველა ნივთიერება (ჰელიუმის გარდა) ტემპერატურის დაწევის შემდეგ გადადის მყარ მდგომარეობაში ნორმალური ატმოსფერული წნევის დროს. ჰელიუმი ასეთ პირობებში თხევადი რჩება რაგინდ მცირე ტემპერატურამდე. მისი კრისტალიზაციისათვის აუცილებელია დამატებითი წნევა. მაგალითად, T = 1,5 K ტემპერატურაზე ჰელიუმი გადადის მყარ მდგომარეობაში 24 ატმ წნევის დროს. ეს უნიკალური თვისება აიხსნება კვანტური თეორიით.

მყარი სხეულის თვისებების ახსნა შესაძლებელია მისი ატომურ-მოლეკულური აღნაგობისა და ატომური ნაწილაკების (ატომები, მოლეკულები, იონები), აგრეთვე სუბატომური ნაწილაკების (ელექტრონები, ატომთა ბირთვები) მოძრაობის კანონების საფუძველზე. მყარ სხეულთა თვისებებსა და მათში ნაწილაკთა მოძრაობას სწავლობს მყარი სხეულის ფიზიკა. მყარი სხეულის ფიზიკის განვითარება მჭიდროდაა დაკავშირებული პრაქტიკის ძირითად ტექნიკურ მოთხოვნილებებთან.

იხ. ვიდეო - მყარი სხეული

კვანტური წარმოდგენები მყარი სხეულის ფიზიკაში

მყარ სხეულთა თვისებების ახსნა შესაძლებელია მხოლოდ კვანტური მექანიკის საფუძველზე. კრისტალური სხეულების კვანტური თეორია საკმარისად დაწვრილებითაა დამუშავებული, ამორფული სხეულებისა კი — შედარებით სუსტად. კვანტური აღწერის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი შედეგია წარმოდგენა კვაზინაწილაკების შესახებ. კრისტალის ენერგია ძირითადი მდგომარეობის მახლობლად შეიძლება წარმოდგენილ იქნას როგორც ელემენტარულ აგზნებათა ჯამი — ცალკეულ კვაზინაწილაკთა ენერგიების ჯამი. ეს საშუალებას იძლევა შემოტანილ იქნას წარმოდგენა „კვაზინაწილაკების აირის“ შესახებ და მყარი სხეულის სითბური, მაგნიტური და სხვა თვისებების შესწავლისას გამოვიყენოთ აირთა კვანტური ფიზიკური მეთოდები. მყარი სხეულის მაკროსკოპული მახასიათებლები ამ დროს გამოისახება კვაზინაწილაკების მახასიათებელი სიდიდეებით (განარბენის სიგრძე, სიჩქარე, ეფექტური მასა და ა. შ.).

მყარ სხეულს, როგორც ნაწილაკთა ძალიან დიდი რიცხვისაგან შედგენილ ფიზიკურ ობიექტს, ახასიათებს მრავალი თავისებურება, რომელთაგან შეიძლება გამოიყოს ზოგიერთი. მაგალითად:

• მყარი სხეულის სტრუქტურული ერთეულების (ატომები, მოლეკულები და იონები) ურთიერთქმედების ენერგია ნაკლებია იმ ენერგიაზე, რომელშიც საჭიროა თვით სტრუქტურული ერთეულების დასაშლელად (მოლეკულისა — ატომად, ატომისა — იონად და ა. შ.), მაგრამ მეტია სითბურ ენერგიაზე (აირებში პირიქითაა). როცა სითბური მოძრაობის ენერგია სტრუქტურულ ერთეულებს შორის ურთიერთქმედების ენერგიის რიგისაა ან უფრო მეტია, ხდება სტრუქტურის გადაკეთება (ფაზური გადასვლები), რომელსაც თან ახლავს თავისუფალი ენერგიის შემცირება.
• ტემპერატურის დაწევით შესაძლებელია გარკვეული ტიპის მოძრაობის „გაყინვა“. ამიტომ სხვადასხვა ხასიათის მოძრაობა მყარ სხეულში შეიძლება მნიშვნელოვანი იყოს სხვადასხვა ტემპერატურაზე.
• მყარ სხეულში შესაძლებელია არსებობდეს სტატიკური აგზნებები (კრისტალთა დეფექტები).
• ნაწილაკთა შორის მოქმედი ძალების მრავალფეროვნების შედეგად განსაზღვრულ პირობებში მყარი სხეული შეიძლება ამჟღავნებდეს აირის, სითხის ან პლაზმის თვისებებს.
• მყარი სხეულის სხვადასხვა თვისების დროს თავს იჩენს ატომური ნაწილაკების სხვადასხვა ხასიათის მოძრაობა: ა) ატომთა ფლუქტუაციური გადაადგილება თავიანთ მიერ დაკავებული მდებარეობიდან მეზობელ, თავისუფალ მდებარეობაში (დიფუზია). ბ) ნაწილაკთა კოლექტიური მოძრაობა (კრისტალური მესრის რხევა). გ) ძალიან დაბალ ტემპერატურაზე ზოგიერთ მყარ სხეულში შესაძლებელია მოძრაობა, რომელიც კვანტურია ბუნებით, ხოლო მაკროსკოპულია თავისი მასშტაბით (ზეგამტარობა, ზედენადობა).
• სხვადასხვა მოვლენა ან თვისება შეიძლება განპირობებული იყოს სხვადასხვა კვაზინაწილაკით. მაგალითად, ლითონთა მაღალ ელექტროგამტარობას განაპირობებს გამტარობის ელექტრონები, თბოგამტარობას — ექსიტონები, ფერომაგნიტურ რეზონანსს — მაგნონები და სხვ.
• ყველა მყარი სხეული ტემპერატურის აწევისას დნება (ან ქროლდება). დნობის ტემპერატურა, რომელიც ახასიათებს მყარ სხეულში ატომურ ნაწილაკთა შორის ბმის ძალებს, სხვადასხვა ნივთიერებისათვის სხვადასხვაა.
• ბევრ შემთხვევაში გარკვეულ ტემპერატურაზე მყარ სხეულში ატომური ნაწილაკების ყველა თავისუფლების ხარისხი შეიძლება ორ კატეგორიად დაიყოს: ზოგიერთებისათვის KT დიდია მათი ურთიერთქმედების დამახასიათებელ ენერგიაზე. სხვა თავისუფლების ხარისხისათვის KT მცირეა ურთიერთქმედების ენერგიასთან შედარებით. თავისუფლების ხარისხები, რომელთათვისაც KT>>U შეიძლება აიწეროს „ნაწილაკთა აირის“ ტერმინებით. თავისუფლების ხარისხები, რომლებისთვისაც KT<<U იმყოფებიან აგზნების უდაბლეს დონეზე, რის გამოც მათი შესაბამისი მოძრაობები შეიძლება აიწეროს ერთმანეთთან სუსტად ურთიერთმოქმედი კვაზინაწილაკების შემოყვანის გზით. ამრიგად, ბევრ შემთხვევაში მყარი სხეულის თვისებები შეიძლება „დავიყვანოთ“ ნაწილაკების ან კვაზინაწილაკების აირთა თვისებებზე, ამასთან, ძლიერი ურთიერთქმედება არ „ისპობა“, იგი განსაზღვრავს მყარი სხეულის სტრუქტურას (მაგალითად, კრისტალურ მესერს) და ცალკეული კვაზინაწილაკის თვისებებს. კვაზინაწილაკები არსებობს არა თავისუფალ სივრცეში (როგორც ნაწილაკები რეალურ აირებში), არამედ კრისტალურ მესერში, რომლის სტრუქტურა აისახება კვაზინაწილაკების თვისებებით. მეორე გვარის ფაზური გადასვლის წერტილების მახლობლად ასეთი „დაყვანა“ შეუძლებელია, რადგან მყარი სხეულის ატომური ნაწილაკების მოძრაობა ასეთ პირობებში კორელირებულია (კვაზინაწილაკების „ენაზე“ ეს იმას ნიშნავს, რომ არ შეიძლება მათი ურთიერთქმედების უგულებელყოფა).

მყარი სხეულის ატომურ-მოლეკულური სტრუქტურის, მისი შემადგენელი ნაწილაკების მოძრაობის ხასიათის ცოდნა ხსნის დასაკვირვებელ მოვლენებს და საშუალებას გვაძლევს ვიწინასწარმეტყველოთ მყარი სხეულის ჯერ აღმოუჩენელი თვისებები, აგრეთვე მიზანდასახულად შევცვალოდ მყარი სხეულის სტრუქტურა და სხვა.

უწესრიგო ამორფული (მარცხნივ) და მოწესრიგებული კრისტალური (მარჯვნივ) მყარის ატომური სტრუქტურის სქემატური წარმოდგენა.

მყარი სხეულის ატომურ-კრისტალური სტრუქტურა

მყარი სხეულის ატომურ-კრისტალური სტრუქტურა დამოკიდებულია ატომის ნაწილაკებს შორის მოქმედ ძალებზე. გარე წნევის გავლენით ატომებს შორის საშუალო მანძილის ცვლილებით შეიძლება არსებითად შევცვალოთ სხვადასხვა ბუნების ატომთშორისი ძალების წვლილი და ამის გამო — კრისტალური სტრუქტურაც.

                                                                   

მყარი ინსულინის ერთკრისტალური ფორმა.

                           მყარი სხეულის მექანიკური თვისებები

მყარი სხეულის მექანიკური თვისებები, რომლებიც გამოიხატება რეაქციებში გარე მექანიკურ ზემოქმედებებზე — გაჭიმვასა და კუმშვაზე, ღუნვაზე, გრეხაზე და სხვა — განისაზღვრება მის სტრუქტურულ ნაწილაკებს შორის ბმების ძალებით, რომელთა მრავალსახეობა იწვევს მექანიკური თვისებების მრავალგვარობას: ზოგი მყარი სხეული პლასტიკურია, ზოგი — მყიფე. მექანიკური მახასიათებლები იცვლება ტემპერატურის ცვლილებით, მაგალითად ამაღლებით პლასტიკურობა ჩვეულებრივ იზრდება.

მცირე სტატიკური დატვირთვის დროს ყველა მყარი სხეულის ძაბვასა და დეფორმაციას შორის არსებობს წრფივი დამოკიდებულება (ჰუკის კანონი). დიდი დატვირთვის დროს რეალური მყარი სხეულის რეაქცია არსებითადაა დამოკიდებული ნიმუშის დეფექტურობაზე (დისლოკაციების არსებობაზე, კრისტალების მარცვლების ზომებზე და ა. შ.).

მყარი სხეულის მექანიკური თვისებები დამოკიდებულია მის დამუშავებაზე (გამოწვა, წრთობა, ლეგირება და ა. შ.).

                                                                 

წყალბადის ბმა წყლის მოლეკულებს შორის აღინიშნება შავი ხაზებით. ყვითელი ხაზები წარმოადგენს კოვალენტურ კავშირს, რომელიც აერთიანებს ჟანგბადის (წითელი) და წყალბადის (ნაცრისფერი) ატომებს.

ელექტრონები მყარ სხეულში, ზონური თეორია

მყარ სხეულში ატომთა მიახლოება თვით ატომთა ზომების რიგის მანძილებზე იწვევს იმას, რომ გარე (სავალენტო) ელექტრონები კარგავს კავშირს გარკვეულ ატომთან და მოძრაობს მთელ მყარ სხეულში, რის გამოც ენერგიის დისკრეტული ატომური დონეები ფართოვდება ზოლებად. დასაშვებ ენერგიათა ზონები შეიძლება ერთმანეთისაგან განცალკევებული იყოს აკრძალულ ენერგიათა ზონებით, მაგრამ შეიძლება გადაფარონ კიდეც ერთმანეთი).

მყარი სხეული ელექტრული თვისებების მიხედვით იყოფა დიელექტრიკებად, ნახევრად გამტარებად და ლითონებად. მაგნიტური თვისებების მიხედვით — დიამაგნეტიკებად, პარამაგნეტიკებად, ფერომაგნეტიკებად, ანტიფერომაგნეტიკებად და ფერიმაგნეტიკებად.

მყარი სხეულის ფიზიკა ახალი მასალების შექმნის უწყვეტად მოქმედი წყაროა. მყარი სხეულის ფიზიკაში ჩასახულმა ახალმა იდეებმა შეაღწიეს ბირთვულ ფიზიკაში, ასტროფიზიკაში, ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკაში, მოლეკულურ ბიოლოგიაში, გეოლოგიაში და სხვა.

იხ. ვიდეო - Физика 10 класс (Урок№22 - Жидкости и твердые тела.)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ახალშობილი

ახალშობილი დაბადებიდან რამდენიმე წამში

ბავშვი დაბადების მომენტიდან სიცოცხლის 28-ე დღემდე.ახალშობილის განვითარება ახალშობილთა პერიოდში განსხვავებულია იმისდა მიხედვით, სრულფასოვანი დაიბადა თუ ნაადრევი. სრულწლოვანი ბავშვი გადის საშვილოსნოსშიდა განვითარების ციკლს 10 მთვარის თვის განმავლობაში (40 კვირა ან 280 დღე) და დაბადების მომენტისთვის მას აქვს საშუალო წონა 3200-3500 გ (მნიშვნელობების დიაპაზონი 2500-დან 4500 გ-მდე). სიმაღლე - 50 (47-54) სმ, თავის გარშემოწერილობა - 32-34 სმ. ეს მონაცემები არ არის გათვალისწინებული ბავშვის აპგარის შკალით შეფასებისას. ახალშობილის წონასა და სიმაღლეზე გავლენას ახდენს მშობლების ასაკი, მათი ფიზიკური განვითარება და ჯანმრთელობა, ორსულობის დროს დედის კვება და სამუშაო პირობები.

ახალშობილთა პერიოდს ახასიათებს რიგი მორფოლოგიური და ფუნქციური ცვლილებები, რომლებიც ხდება ბავშვის ორგანიზმში, საშვილოსნოსშიდა ცხოვრებიდან გარდამავალ ცხოვრებასთან დაკავშირებით. სიცოცხლის პირველ დღეებში (4-5 დღემდე) ხდება ეგრეთ წოდებული ფიზიოლოგიური წონის დაკლება (5-8%); 10%-ზე მეტი წონის დაკლება პათოლოგიურად ითვლება. 7-10 დღიდან მასა იწყებს აღდგენას. სიცოცხლის პირველი თვის განმავლობაში ბავშვის წონა 600-700 გ-ით იზრდება.

სხეულის ტემპერატურა პირველ 2-3 კვირაში არასტაბილურია და დიდწილად დამოკიდებულია გარემოს ტემპერატურაზე. სიცოცხლის პირველ დღეს შესაძლებელია გრიმასირება, მსუბუქი კანკალი და კიდურების მსუბუქი კანკალი. ახალშობილებს ახასიათებთ თანდაყოლილი ფიზიოლოგიური რეფლექსები, რომლებიც ქრება 3-4 თვის განმავლობაში. ბავშვი აშკარად რეაგირებს მსუბუქ და ძლიერ ხმაზე. განვითარებულია ყნოსვა და გემო. ზოგჯერ პირველი სამი დღის განმავლობაში ახალშობილები განიცდიან რეფლექსების გარკვეულ დათრგუნვას და კუნთების ტონუსის დაქვეითებას. ეს ჩვეულებრივ ასოცირდება მშობიარობასთან და 3-5 დღის განმავლობაში, როგორც წესი, ქრება.

ახალშობილის სხეული თავდაპირველად ინარჩუნებს პოზას მოხრილი და სხეულზე მიტანილი კიდურებით (ინტრაუტერიული პოზიცია). კანქვეშა ცხიმოვანი ფენა თანაბრადაა განაწილებული, რაც ბავშვის სხეულს სიმრგვალსა და სისავსეს ანიჭებს. კუნთები ცუდად არის განვითარებული. კანი თხელია, ადვილად დაუცველი. თავის სიმაღლე სხეულის სიგრძის 1/4-1/5-ია, სხეული უფრო გრძელია ვიდრე ფეხები, ხელები და ფეხები დაახლოებით ერთნაირი სიგრძისაა. ხერხემალს არ აქვს ფიზიოლოგიური მოსახვევები. ნეკნები მიმაგრებულია ხერხემალზე მარჯვენა კუთხით, გულმკერდი ლულის ფორმისაა. შუბლისა და პარიეტალური ძვლების მიერ წარმოქმნილი დიდი შრიფტი ღია რჩება.

სუნთქვა სიხშირით და სიღრმით არათანაბარია, წუთში 40-60-ჯერ. პულსი 120-140, ხოლო ტირილის დროს - 160-200 დარტყმა წუთში.

კუჭი მცირე მოცულობისაა და ჰორიზონტალურად მდებარეობს. ნაწლავი შედარებით გრძელია და ახასიათებს ნერვული აპარატის განუვითარებლობა, ლორწოვანი გარსის მგრძნობელობა, სისხლძარღვების და სისხლძარღვების სიმრავლე, კუნთოვანი და ელასტიური შრეების სისუსტე, ნაწლავის ჯირკვლების გარკვეული უკმარისობა და ნაწლავის მაღალი გამტარიანობა. კედელი. ნერწყვი ცოტაა. პირის ღრუს ლორწოვანის დამცავი ფუნქცია ცუდად არის განვითარებული.

საჭმლის მონელებისთვის აუცილებელი ყველა ფერმენტის არსებობისას: ამილაზა, პტალინი, მალტაზა, საქარაზა, ლიპაზა, პეპსინი, კატაპსინი, ქიმოსინი, ერეპსინი, ნუკლეაზა, ენტეროკინაზა, სეკრეტინი; მარილმჟავა კუჭის წვენში გვხვდება თავისუფალი და შეკრული სახით.

ბავშვის სიცოცხლის პირველივე საათებში მიკროორგანიზმები იწყებენ მისი კუჭ-ნაწლავის ტრაქტისა და სასუნთქი სისტემის კოლონიზაციას.

საშვილოსნოსგარე სიცოცხლის პირველ 2-3 დღეში გამოიყოფა თავდაპირველი განავალი - მეკონიუმი - მუქი ზეთისხილისფერი ბლანტი უსუნო სქელი მასა, რომელიც შედგება ლორწოს, ნაღვლის პიგმენტებისა და დაშლილი ეპითელური უჯრედებისგან. მოგვიანებით ეგრეთ წოდებული გარდამავალი განავალი ჩნდება მოყავისფრო-მომწვანო ფერის, ლორწით მდიდარი, ზოგჯერ წყლიანი და ქაფიანი. 5-6 დღიდან ყალიბდება ნორმალური (რძისფერი) განავალი, რომლის დამახასიათებელი ნიშანია მჟავე სუნი. პირველ ორ დღეში შარდვის სიხშირე 4-5-ჯერ დღეშია, მესამე დღიდან კი სწრაფად იზრდება და მეორე კვირის ბოლოს დღეში 15-20-ჯერ აღწევს.

წყლის მეტაბოლიზმი უაღრესად მნიშვნელოვან როლს ასრულებს ახალშობილის ცხოვრებაში. წყალი ბავშვის სხეულის წონის 75-80%-ს შეადგენს, მაგრამ ორგანიზმში მყარად არ არის შეკრული და ამიტომ წყლის ბალანსი ადვილად ირღვევა. ახალშობილის მოთხოვნილება წყალზე შეადგენს საშუალოდ 160-200 გ 1 კგ წონაზე დღეში. დედის რძე შეიცავს საკმარის წყალს ახალშობილისთვის.

იხ. ვიდეო - ახალშობილის მოვლა

ძილი - სიცოცხლის პირველ კვირას ჯანმრთელ ახალშობილს სძინავს საშუალოდ 16 საათი ღამით, ხოლო მეორე კვირას საათების რაოდენობა მცირდება 15-მდე. ძილი არაორგანიზებულია, უწყვეტი ძილის პერიოდი გრძელდება 30 წუთიდან 4 საათამდე, ცირკადული რითმები ჯერ არ არის ჩამოყალიბებული.

საყოველთაოდ მიღებული მსოფლიო პრაქტიკის მიხედვით, პედიატრები რეკომენდაციას უწევენ ერთ წლამდე ბავშვის დაძინებას მხოლოდ ზურგზე, ვინაიდან ამ პოზაში ჩვილების უეცარი სიკვდილის სინდრომის რისკი მინიმუმამდეა დაყვანილი.

რეფლექსის აღწერა

მოროს რეფლექსი ბავშვი ხელებს გვერდზე ატარებს თითების გაშლით (I ფაზა), შემდეგ უბრუნდება საწყის მდგომარეობას (II ფაზა) (მადა, როცა ხელების მოძრაობა სხეულის დაფარვის ხასიათს ატარებს), 15 წლის შემდეგ. -ბავშვიდან 20 სმ ტაშს უკრავენ ზედაპირზე, რომელზეც ბავშვი წევს, ან ფეხების სწრაფი გაშლის შემდეგ

რობინსონის რეფლექსი ვლინდება იმით, რომ ბავშვი მტკიცედ უჭერს ხელისგულებში ჩადგმულ ზრდასრულ თითებს

წოვის რეფლექსი მდგომარეობს იმაში, რომ ბავშვი იწყებს რიტმულად წოვას ნებისმიერი საგნის, რომელიც მის პირშია 

პრობოსცისის რეფლექსი ბავშვი ტუჩებს (რომელიც პრობოსცისს წააგავს) მათ შეხების საპასუხოდ გამოსდის.

კუსმაულის ძიების რეფლექსი პირის კუთხეში შეხების საპასუხოდ, ბავშვი მაშინვე იჭიმავს ტუჩებს სტიმულისკენ 

დამცავი რეფლექსი მდგომარეობს იმაში, რომ ბავშვი, რომელიც მუცელზე იწვა, მყისიერად აბრუნებს თავს ცალ მხარეს, რათა არ დაიხრჩოს

ექსპერტები თვლიან, რომ მოროსა და რობინსონის რეფლექსები ეხმარებოდნენ ჩვენს შორეულ წინაპრებს ჩვილობის პერიოდში დაეჭირათ დედის ბეწვი მოძრაობისას. ჩხრეკა, პრობოსცისი და წოვის რეფლექსები „პასუხისმგებელია“ ბავშვისთვის საკვების წყაროს აღმოჩენაში. დამცავი რეფლექსი აუცილებელია ჩვილის გადარჩენისთვის.

იხ. ვიდეო - როგორ მოვუაროთ ახალშობილს, როგორ მოვუწესრიგოთ ძილისა და კვების რეჟიმი? - პედიატრის რჩევები

როგორ მოვუაროთ ახალშობილს, როგორ მოვუწესრიგოთ ძილისა და კვების რეჟიმი? - პედიატრის რჩევები და რეკომენდაციები.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              თავის ტვინი

ადამიანის ნერვული სისტემის ცენტრი. მდებარეობს თავის ქალაში. ადამიანის თავის ტვინი და სხვა ძუძუმწოვრის ტვინი რაიმე ძირეულით არ განსხვავდება, მაგრამ არის სამჯერ დიდი, ვიდრე სხეულით იმავე ზომის სხვა ძუძუმწოვრზე.

დამიანის თავის ტვინი რთული აგებულებისაა.იგი ყველაზე პლასტიკური ორგანოა ორგანიზმში. ახალშობილის ტვინი 300–400 გრამს იწონის,ზრდასრულის კი 1400–1500 გრამია. თავის ტვინი მოთავსებულია თავის ქალაში.თავის ტვინს დაზიანებებისგან თავის ქალის გარდა ასევე იცავს მენინგიალური გარსი,რომელიც აკრავს მას გარედან. ეს გარსი 3 შრისგან შედგება:შიგნითა შუა და გარეთა შრისგან.

• შიგნითა შრე–შედგება სისხლძარღვებისგან და ჟანგბადითა და საკვებით ამარაგებს თავის ტვინს.
• შუა შრე–ელასტიურია და დარტყმების დროს ამორტიზატორივით მოქმედებს.

გარეთა შრე–უშუალოდ ეხება ქალას ძვლებს,ის მაგარი და მტკიცეა.

თავის ტვინის განყოფილებებია: მოგრძო ტვინი, ხიდი, ნათხემი, შუა ტვინი, შუამდებარე ტვინი, და დიდი ნახევარსფეროები. თავის ტვინში გამოყოფენ უკანა ტვინს,შუა ტვინს და წინა ტვინს. უკანა ტვინი აერთიანებს მოგრძო ტვინს,ხიდსა და ნათხემს. წინა ტვინი შუამდებარე ტვინსა და დიდ ნახევარსფეროებს. თავის ტვინში, ისევე როგორც ზურგის ტვინში მოთავსებულია თეთრი და რუხი ნივთიერებები. თეთრი ნივთიერება გამტარ გზებს წარმოქმნის. ისინი თავის ტვინს ზურგის ტვინთან აკავშირებს და აგრეთვე თავის ტვინის ნაწილებს ერთმანეთთან. რუხი ნივთიერება ცალკეული გროვების — ბირთვების სახით თეთრი ნივთიერების შიგნით განლაგდება. გარდა ამისა რუხი ნივთიერება გარს ეკვრის დიდ ნახევარსფეროებს,ნათხემს და ქერქს ქმნის.

მოგრძო ტვინი და ხიდი ზურგის ტვინის გაგრძელებაა,რომლებიც არეგულირებენ–საჭმლის მონელებას,სუნთქვას,გულის მოქმედებას,ასევე უპირობო რეფლექსებს:ღეჭვას, ყლაპვას, წოვას. აგრეთვე დამცველობით რეფლექსებს: გულისრევას, ცემინებას,ხველას,სლოკინსა და ცრემლდენას.

ჯგუფი ტვინის ნასა,გ კაშალოტი 7800 ფინვალი 6930 სპილო 4783 ცალნამგალა ვეშაპი 5620 კუზა ვეშაპი  4675 ნაცრიფერი ვეშაპი 4317 გრალანდიური ვეშაპი 2738 გრინდი 2670 აფალინა 1500—1600 ზრდასრული ადამიანი 1300—1400 მარჟი 1020—1126 პითეკანთროპი 850—1000 აქლემი 762 ჟირაფი 680 ბეგემოტი 582 ზღვის ლეოპარდი 542 ცხენი 532 გორილა 465—540 თეთრი დათვი 498 ძროხა 425—458 შიმპაზე 420 ახალდაბადებული ადამიანი 350—400

ჯგუფი ტვინის მასა , გ ორანგუტანი 370 ზღვის ლომი 363 ლამანტინისებრი 360 ვეფხვი 263,5 ლომი 240 გრიზლი 234 ღორი 180 იაგუარი 157 შინაური ცხვარი 140 პავიანი 137 რეზუსი 90—97 ძაღლი 72 მილკბილა 72 მთახვი 45 დიდი თეთრი ზვიგენი 34 ულაშა ზიგენი 32 კატა 30 მაჩვზღარბასებრი 25 საიმირი 22 ვირზაზუნა 17 კურდღელი 10—13 იხვნისკსკარტა 9

ჯგუფი ტვინის მასა,გ ალიგატორი 8,4 ციყვი 7,6 ოპუსიმებრი 6 ფრთამატყლიანები 6 ჭანჭველაამეასებრი 4,4 ზღვის ღორი 4 ხოხობი 4,0 ზღარბი 3,35 Treeshrew 3 Cingulata 2,5 ბუსებრნი 2,2 თაგვი(მასა400 გრ) 2 გნოლი 1,9 ზაზუნები 1,4 ხტუნისებრი 9ძუძუმწოვრები) 1,3 ყვავი 1,0 მწყერი 0,9 კუ 0,3—0,7 ბაყაყი 0,24 გველგესლასებრი 0,1 ოქროს თევზი 0,097 მწვანე ხვლიკი 0,08

ნათხემი

ნათხემი უშუალოდ მოგრძო ტვინის ზემოთ მდებარეობს . მისი ზედაპირი წარმოქმნილია რუხი ნივთიერებით — ქერქით, რომლის შიგნით თეთრი ნივთიერებაა. ნათხემი აკონტროლებს სხეულის წონასწორობას,მისი დაზიანება სასიკვდილო არაა,თუმცა დაღვევის შემთხვევაში ადამიანს არამყარი სიარული აქვს და ზედმეტად იქნევს ხელეფსა და ფეხებს, უჭირს წონასწორობის შენარჩუნება, ვერ უყრის ნემსში ძაფს და სხვა.

შუა ტვინი (მეზენცეფალონი)

შუა ტვინი ჩონჩხის კუნთებს მუდმივად უგზავნის იმპულსებს და მათ ტონუსს უნარჩუნებსაქ გადის მხედველობისა და ბგერის გაღიზიანებებისსაორიენტაციო რეფლექსების რკალები.მაგ.ხმის გაგონებაზე თავისა და სხეულის შებრუნება. შუა ტვინში გადის ყველა გზა,რომელიც დიდ ნახევარსფეროებსა და ნათხემს აკავშირებს მოგრძო და ზურის ტვინთან. იგი ახორციელებს უპირობო "რა არის" რესფლექსს, დამცველობით რეფლექსებს: ოტოლიტების გზით გაღიზიანებული რეცეპტორები ნერვულ იმპულსებს გადასცემენ ნერვული გზებით, რომელიც გაივლის შუა ტვინში, ნათხემსა და დიდი ნახევარსფეროების ქერქში. შუა ტვინის იმ ნეირონების განადგურება, რომლებიც დოფამინს გამოყოფს, პარკინსონს იწვევს. დოფამინი ნეირომედიატორია, რომელიც აკონტროლებს ჩონჩხის კუნთების მოქმედებას.

მოგრძო ტვინი

მოგრძო ტვინი, ხიდი და შუა ტვინი ქმნის ტვინის ღეროს,რომელშიც გადის აღმავალი და დაღმავალი გზები.ტვინის ღერო თავის მხრივ დაკავშირებულია ზურგის ტვინთან,ნათხემთან და დიდ ნახევარსფეროებთან. ტვინის ღეროდან გამოდის 12 წყვილი ნერვი. ნერვები ტვნს თავში განლაგებულ გრძნობათა ორგანოებთან, კუნთებთან და ჯირკვლებთან აკავშირებს. ერთი წყვილი,რომელსაც ცდომილ ნევრს უწოდებენ,ტვინს შინაგან ორგანოებთან,გულთან,ფილტვებთან,კუჭთან,ნაწლავებთან აკავშირებს. აქ რუხი ნივთიერება განლაგებულია გროვებად - ბირთვებად. მასში მოთავსებულია სუნთქვის, გულის მუშაობის, საჭმლის მომნელებელი სისტემის, ყლაპვის, წოვის, ღეჭვის, ხველების, ცემინების, სლოკინის, ღებინების, ცრემლდენის, ნერწყვის გამოყოფის ცენტრები.

ფუნქციები

• რეფლექსური;
• გამტარი.

შუამდებარე ტვინი

შუამდებარე ტვინის მეშვეობით ყველა რეცეპტორიდან იმპულსები დიდი ნახევარსფეროების ქერქს გადაეცემა, რთული მამოძრავებელი რეფლექსების უმეტესი ნაწილი, როგორიცაა სიარული, სირბილი, ცურვა დაკავშირებულია შუამდებარე ტვინთან. იგი არეგულირებს:ნივთიერებათა ცვლას,სხეულის მუდმივი ტემპერატურის შენარჩუნებას(ჰომეოსტაზს),საკვების,წყლის მოხმარების,შიმშილისა და წყურვილის შეგრძნებას,გამოყოფს ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს და ამით ჰუმორულ რეგულაციას ახორციელებს.

თავის ტვინის დიდი ნახევარსფეროები

ადამიანის ტვინის კარგად განვითარებული დიდი ნახევარსფეროები შუა და შუამდებარე ტვინს ფარავს. დიდი ნახევარსფეროების ზედაპირი — ქერქი — რუხი ნივთიერებებისგან არის წარმოქმნილი. ქერქის ქვეშ მოთავსებულია თეთრი ნივთიერება, რომლის სისქეში განლაგებულია ქერქქვეშა ბირთვები. ნახევარსფეროების ზედაპირი დანაოჭებულია. ღარები და ხვეულები საშუალოდ 2000—2500 სმ² — მდე ადიდებს ქერქის ზედაპირის ფართობს. ამ ფართობის 2/3-ზე მეტი ჩამალულია ღარებში. ქერქში 14 მილიარდამდე ნერონია.

ყოველი ნახევარსფერო ღარებით დაყოფილია შუბლის, თხემის, საფეთქლისა და კეფის წილებად. ყველაზე ღრმაა ცენტრალური ღარი, რომელიც შუბლის წილს თხემის წილისგან გამოყოფს და გვერდითი ღარი, რომელიც საფეთქლის წილს შემოსაზღვრავს.

იხ.ვიდეო