ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                               ბავშვი

ადამიანის ცხოვრების ის პერიოდი, როდესაც იგი ჩვილი აღარ არის, ზრდასრული კი ჯერ არ გამხდარა. ადამიანის ბავშვობის ხანგრძლივობა იმაზეა დამოკიდებული, თუ რომელ საზოგადოებაში ცხოვრობს იგი. გარეოს ადამიანთა უფლებების დაცვის კომისია 18 წლამდე ასაკის ადამიანს ბავშვად თვლის. ბავშვი არის მუდმივად მზარდი და განვითარებადი ორგანიზმი, რომელსაც აქვს გარკვეული მორფოლოგიური, ფიზიოლოგიური და ფსიქოლოგიური მახასიათებლები თითოეულ ასაკობრივ სტადიაზე. ბავშვის ფსიქიკის განვითარების შემდეგი პერიოდია:

ახალშობილთა პერიოდი (სიცოცხლის პირველი ოთხი კვირა - 28 დღე); მკერდის ასაკი (სიცოცხლის 29 -ე დღიდან 1 წლამდე); საბავშვო ბაღის ან სკოლამდელი ასაკის პერიოდი (1 -დან 3 წლამდე); სკოლამდელი პერიოდი (3 -დან 7 წლამდე); უმცროსი სასკოლო ასაკი (7 -დან 12 წლამდე); მოზარდობა (13-14 წლიდან 17-18 წლამდე)

იხ. ვიდეო 8 ყველაზე უცნაური და გასაოცარი ბავშვი

ბავშვობის სწრაფი ზრდისა და ცვლილებების ხანაა. ადამიანს სწავლის პროცესში უნვითარდება უნარები და აზროვნება, როცა სხეული და ტვინი იზრდება და ცვლილებას განიცდის. ბავშვი თანდათან ახერხებს უფრო და უფრო ზუსტად მართოს ყოველი მოძრაობა. მეტყველებაც სწრაფად უნვითარდება — პირველ სიტყვებს ბავშვი დაახლოებით 1 წლისა ამბობს, ხოლო 6 წლისამ უკვე 2600-მდე სიტყვა იცის. ბავშვი სამყაროს, ძირითადად, თამაშით შეიმეცნებს. ცხოვრებისეული სიტუაცებისათვის იგი თამაშით ემზადება. გარდატეხის ასაკში ბავშვი დამოუკიდებელი ხდება. იგი უკვე საკმაოდ თავდაჯერებული და გამოცდილია საიმისოდ, რათა გარკვეული პასუხისმგებლობა იკისროს.

                                                              

1 წლის

2 წლის

3 წლის

4 წლის

5 წლის

6 წლის

7 წლის

8 წლის

9 წლის

10 წლის

11 წლის

12 წლის

13 წლის

14 წლის

როგორ დავიმორჩილოთ ბავშვი - მშობლები ხშირად ჩივიან, რომ შვილები მათ ნათქვამზე ყურსაც არ იბერტყავენ რაარის ეს? არაფრად ჩაგდება? აბიჩად აგდება? არა უბრალოდ ბავშვი ისევეა გატაცებული იმით, რასაც იმწუთას აკეთებს, რომ საერთოდ არ ესმის ჩვენი თქვენ შეგიძლიათ მოაქცეთ ისე რომ თქვენი სიტყვები ქარს არ გაყვეს.

ნუ წანოიწყებთ საუბარს, თუ არ აპირებთ ბავშვთან დიალოგის ჩაბმას და მხოლოდ უსიამუვნო განწყობისგან განმუხტვა გსურთ ნურც საყბედურებით და შენარჩუნებით დაიწყებთ სათქმელ ბავშვი პირველი სიტყვების გაგონებაზე თავის თავშიო ჩაიკეტება.

მიეცით მოსმენის მაგალითი აჩვენეთ ბავშვს რა ყურადღებიტ უსმენთ მეუღლეს, მეგობრებს, თავად მას. იასუბრეთ პატივისცემით ბავშვები თითქმის ყოველთვის ,,თავშივე'' ყურადღებას, როცა მათ ბრძანების ან საყვედურის კილოთი ესაუბრებით ლაპარაკის დაწყებამდე შეამოწმეთ, გიყურებთ თუ არა ბავშვი და აღიქვავს თუ არა თქვენს სიტყვებს, სთხოვეთ გაიმეოროს მოსმენილი, რათა დარწმუნდეთ, რომ მან ყველაფერი სწორად გაიგო.

ჩვენ მშობლები ხშირად ჩვენ თვითონ ვუწყევთ პროვოცირებას ბავშვების ,,გამოთიშვას'' როცა განუწყვლეტივ რაიმეზე მივუთითებთ, ვუბიძგებთ და ვაიძულებთ ამით ადამიანი შეიძლება კოფიუტერსაც შეადაროთ თუ მას ერთდროულად მისცემთ იმდენ დავალებას რამდენის შესრულებაც მის შესაძლებლობას არემატება, ის რა ტქმა უნდა გაითიშება.

განამტკიცეთ თქვენი თხოვნა მოქედებით - ჩაჰკიდეთ ბავშვს ხელი და მიიყვანეთ იმ ადგილთან სადაც მან თქვენ მიერ მითითებულ მოქმედება უნდა შეასრულოს დაყავით დავალება პატარ-პატარა ნაწილებად და მიეცით ბავშვს თითოეული მათგანს შესასრულებლად საწირო დრო მომდევნო დავალების მოცემამდე სერიოზული საუბრისათვის შეარჩიეტ შესაფერისი დრო და ადგილინაცვლად იმისა რომ შეარცხვინოთ ან დასაჯოთ, მიეცით საშუალება გამოასწოროს შეცდომა, მაგ., გაიწმიდოს ჭუჭყიანი ფეხსაცმელის ნაკვალევი.

ნუ დაიწყებთ ფრაზას სამი ,,აკრძალავი'' სიტყვით ,,თუ'' ,,შენ'' და ,,რატომ'' აღიქმება როგორც მუქარა საფრთხე ,,შენ''როგორც სიგნალი მასზე ზეწოლის ხოლო რატომ მოითხოვს საქციელის ახსნას

ნურასოდეს მიმართავთ ცრუ მიქარასა და დაპირებას ბავშვი დარწმუნებული უნდა იყოს თუ მას რაიმეს შეპირდეთ, აუცილებალდ შეუსრულეთ.

დავეხმაროთ ბავშვის გულს - ბავშვის გული ანატომიურად და ფიზიოლოგიური თვისებებით ძალინ სუსტია ის შეიძლება დაზიანდეს გადატანილი ისეთი დაავადებებისას როგორიც არის წითელა, ფილტვების ანთება ან ანგინამ

თუ პატარამ გადაიტანა ნებისმიერი ინფექციური დააავდება ყურადრებიტ დააკვირდიტ მას ერთი თვის განმალვობაში, რადგან მიოკარდიტის სიმპტომები თვას იჩენს გამოჯამრთელებიდან 3-4 კვირის შემდეგ, თუ პატარა ვერ უმკლავდება ცვეულებრივი დატვირთულობას, უწირს სუნთქვა სირბილის დროს ან არამრთზეასვლისას და ჭრვეულობს, უსათუოდ აჩვენეთ კარდიოლოგს.

დააკვირდით პულსს, ახალშობილის გულისცემის ნორმა წუთში 150-160დარტყმა, ერთი წლის ბავშვისა -120, 5 წლის - 100. პულსი
რას გვიმალავს სავშვის ნახატი

ზის პატარა და თავისთვის რაღაცას ხატავს, დედას მეტი არაფერი უნდა. მას ხომ ბავში არ აწუხებს, თუმცა მან არ იცის, რომ ეს არის ტავისებური ,,ოქროს გაასაღები'' რ-იც გჰვაძლევს საშუალებას გავუხსნათ ჩვენს შვილებს შინაგანი სამყაროს კარი.
ხატთვის დროს პატარა არა მარტო ეუფლება სახვითო ხელოვნების ტეხნიკურ  უნარებს, არამედ შეიცნოს თავისთავი და გარემო ხშირად ბავშვი ისე იერთვება ხატვის პროცესში, როგორც თამაში და იწვევს კომენტარებს თუ რა დახატა. ხატვისას ის ბევრს განცდას ავლენს, თავს წარმლოიდგენს მთავრ გმირად, უძლიერეს და ყველაფრის შემძლედ. ამიტომ არ ღირს, ხატვის დამთავრებისთანავე გავაკტიტიკოთ მისი ნახატი, ის ამ დროს ეწ ,,ნაჯღაბნს'' კი არ გაჩვენებს, არამედ ,,რობოტების ბრძოლის ველს'' ბიჭებს განსაკუთრებით  უფრო გმირების დახატვა  მოქედებაში გოონებს კი ბვრად აკურატულად  და სწოხაზოვნად არის შესრულებული.

როგორც წესი 2-3 წის ასაკში პატარა კარგად იცის, რომ ცა ლურჯია, მზე - ყვითელი, თუ ნახატზე, ყველაფერი პირიქთაა ჰკითხეთ თუ რატომ დახატა ასე ამასთან ისე, რომ არ სეელახოთ თავმოყვარეობა მიეცით საშულება ქაღალდზე თავისუფლად იგრძონს თავი გადაიტანოს თავოსი ემოციები და სურვილები ის სახით როგორც მას სურს.

ყურადღებით დააკლვირიდით ბავშვის ნახატს ის ბევრ საიდუმლოს გაგმხელთ მაგ., მოგიყვებათ ავტორის გუნებაგანწყობას. თუ ბავში ჯამრთელია, ლაღი მხიარული, მის ნახატში სჭარბობს ნათელი ფერები,  თუ პრიქით - მუქ ფერებია გამოყენებული, მიანშნებს იმას, რომ პატარა ძალიან გაღიზიანებულია, ან პირიქით უღიმღამო უინტერესო ფერე ატარებს უფრი მეტად შიშს, მუქარას და განცდილი. დააკვორდით. დააკვირდით რასთან უნდა იყოს დაკავშირებულიიმასთან ხომ არა, რომ ბავში მუდმივად ქმნის ,, ეს არ არ აიღო გაგიტყდება'' აქეთ არ წახვიდე თორემ დაიკარგები ან ხშირად უყურებს საშინელებათ ფილმებს მიზეზი შეიძლბა იყოს სხვადასხვა, ასე რომ ბავშის ნახატებს შეუძლიათ, უკეთ გავიცნოთ შვილი, მისი პ[რობლემები და ფიქრებითქვენ ხომ არ ხართ ამის მიზეზი.

როგორ ვითარდება ბავშვის მეტყველება

თქვენი პატარის ასაკისმეზობლის ბავშვი თიტქმის ლაპარაკობს, თქვენი კი სიტყვასაც ვრ ამბობს? არ ინერვიულოთ და არ გაიქცეთ ექიმთან ახლა ვნახოთ ტუ როგორ ვითარდება ბავშვის მეტყველება

დაბადებიდან 3 თვამდე პატარა მხოლოდ ყურს უგდებს გარშემომყოფთა მეტყველებას და იწყებს გარკვეული ბგერების წარმოქმნას ღუღუნებს.

3 თვიდან 6 თვემდე აქტოურად ვითარდება მხედველობითი სმენითი კავშირი, პატარა იწყებს ლაპარაკის გაგებას თავისებურად, უფროსების სეროზული სახე და ხმამაღალი ლაპარაკი - ე.ი. რაღაც ისე არ არის, თუ იცინიან - ე.ი. ყველაფერი კარგდაა. ამის შესატყვისია ბავშვის რექციაც - იღიმის ან იწყებს ტირილს, კივილს და ეს რეაქცია შეიძლება გაგრძელდეს დიდხანს, მაშინაც კი როდესაც უკვე ლაპარაკობს, დადის და ა.შ. 

6 თვიდან 10 თვემდე პატარა ამყარებს სიტყვებსა და საგნებს შორის კავშირს, ბავშვების უმეტესობა ცდილობს, უფროსების მიბაძვით წარმოტქვას ,,დე'' ,,მა'', ,,ბუ'', ,,ჰა''

ერთი წლის ბავშვს შეუძლია უფროსების თხოვნით შეასრულოსმოქედება ,,აიღე ბურთი'', ,,ჭამე ფაფა'', და ა.შ. სურათზე ცნობს საგნებს  და ცდილობს წარმთქვას მისი სახელი თუმცა სიტყვათა მარაგი სულ 2-10 სიტყვაა.

ერთი წლის შემდეგ პატარა აქტიურად იწყებს  სამყაროს შეცნობას. იღებს ახალ შთაბეჭდილებებს, ამიტომ მათ უკვე აღარ აკმაყოფილებთ მიმიკები და ჟესტები, ცდილობენ გასაგებად გამოთქვან თავინთი აზრი.

თუმცა დამოუკიდბლეად აზრის გადმოცემას იწყბენ 1,5-2 წ-ის შემდეგ ასაკში, რაც ნორმალურია. ამ დროს საჭიროა ყურადღება მაქციოთ, როგორ რეაგირებსპატარა თქვენს მეტყველებაზე, ესმის თუ არა ყველაფერი, რაზეც საუბრობთ. ასრულებს თუ არა თქვენს თხოვნას, პასუხი თუ დადებთია - ე.ი. შეგიძლიათ მშვიდად იყოთ.

ერთ კია - შეეცადეთ ბავშვმა თქვენს შეკითხვაზე (რას შეჭამ, სად გავისეირნოთ და ა.შ.) უპასუხოს ერთ ან ორი სიტყვით (ნაწილობრივ), თანდათან, 3 წლისა, ის შეძლებს მარტივი წინადადებების აგებას, პატარა ლექსის დამახსოვრებას და ა.შ. 

ექიმს  შეიძლბეა მხოლოდ მაშინ მიმართოთ, თუ პატარა სამი წლის შემდეგაც ჩუმად არის.
ბავშვს წამწამებზე რაღაც უჩნდება წერტილებად, თავიდან მეგონა ტვალი აეკრა და ის დარჩა, მაგრამ კიდევმოემატა წამწამების ძირზე რაიქნება რა ვიხმარო მოსაცილებლად - ეს შესაძლოა თვალის პარაზიტული დაავადების დამოდკოზის ნიშანის იყოს, დამოუკიდებლად ნურაფერს მოიმოქედებთ. აჩვენეთ ოფთალმოლოგს.

როცა ბავშვი მოწყენილია - თიტქოსდა ყველაფერი გაქვთ - ფერადი ფანქრები, საღებავები, სათამაშოები, ბავშვის წიგნები, ჟურნალები -  რაც პატარას გაართობს, მაგრამ ის მაინც მოწყენილია. ფსიქოლოგები ამის ოთხ მიზეზს:

პირველი მზეზი - ბევრ სკლამდელი ასკის ბავშვს არ შეუძლია მშობლების და უფროსების და-ძმის გარეშე დამოუკიდბელად თამაში. მშობლ;ების ამოცანაა - აწავლონმას დამოუკიდებლად ითამაშოს. ამისათვის საწიროა წააქეზოთ ( წაახალისოღ დამოუკიდებელი თამაშისატვის, თუკი ბავში რაღაცით არის გატაცებული. შეუქმენით კეთილსასურველიგარემო - გამორთეთ ტელევიზორი (თუკი ჩართულია), შეუმჩნევლად გადით ოთახიდან. ცოტა ხნის შემდეგ შეხედეთ თუკი პატარა არ გთხოვთ, თამაშის პროცესში არ ჩაერთოთ, ხშირად შესთავაზეთ სიტუაციურ-როლიანი თამაშები. ეს თამაშები მის წარმოსახვას გაამდიდრებს, მაგ., ტატხდზე დასვით თოჯინები და უთხარით, რომ ეს საბავშო ბაღია, პატარა კი - აღმზდელი, დაე მან მოიფიქროს ან გაიხსენოს საბავშო ბაღის სიტუაციები (ეზოში თმაში, საუზმე და სხვ), დაელაპარაკოს თითოეულ ,,აღსრდელს''. დაე მან მოიფიქროს ან გაიხსენოს. თუ დასაწყისში პატარას გაუჭირდა, უკარნახეთ, რა უნდა გააკეთოს, მაგრამ მალავე გადით თამაშიდან.

მეორე მიზეზი - ბევრი ბავში უარს ამბობს ითამაშოს დამოუკიდებლად, როდესაც ოთახში დედა და მამაა. ეს იმას ნიშნავს, რომ მას აკლია მშობლების ყურადღება. მშობლებმა დიდი დრო უნდა დაუთმონ პატარას, ითამაშოს მასთან ერთად ისეირნოს, იმღერონ მოუსმინონ მუსიკას, წაუკითხონ ზღაპრები და ა.შ. 

მესამე მიზეზი - დღეს ბავშვებში ძალინ გავრცელებული ჰიპერაქტიურობის სინდრომი, ასეთი ბავშვს არ შეუძლია რამდენიმე წუთზე მეტხანს მიაპყროს რომელიმე საქმიანობას საწიროა მასთან ერთად ითამაშოთ. დასაწყისში პატარა ხშირად მალაევე ტოვებს თამაშს, როგორც კი ბავშვს თამაში მოეწონება, ის დამოიკედბლად სიამუვნებით გააგრძელებს თამშს.

მეთხე მიზეზი - იმ დატვირთვას, რ-ბსაც ბავშვები განიცდიან (ბაღში კი ცეკვავენ, მღერიან, ვარჯიშობენ, მეცადინეობენ) , ვერ უძლებენ. დაღლა მათი მუდმივი თანამგზავრია, რ-საც შეიძლება მათში დეპრესიაც გამოიწვიოს. მშობლებმა თვალყური უნდა ადევნოს, რომ ბავშვებმა კარგად გამოიძინონ, კარგად იკვებონ. ზშირად ისეირნონ, ითამაშონ თანატოლებთან ერთად, თუ გეშინიათ მისი ეზოში მარტო გაშვება მაშინ მისი მეგობრები დაპატიჟეთ შინ.