ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

      როგორ შეიქმნა თანამედროვე სირია - საფრაგენთის მანდატი სირიასა და ლიბანში

დროშა

რომ გავიგოთ რა ხდება სირიაში მსოფლიოში ერთერთი ცხელ წერტილში და რა პროცესები მიმდინარეობს უნდა გადავავლოთ ისტორიულ რაკურს როგორ შეიქმნა თანამედროვე სირია ისეთი როგორიც ეხლა არის იმ საზღვრებში. სანამ ისორიულ  ანალიზს გავაკეთებ მანამდე დღევანდელი მდგომარეობა მიმოვიხილოთ რომელიც სერიოზულ სახედრო გეოპოლიტიკურ და გავლენის სფეროების  დაპირისრება იყო დ არის თურქეთსა და რუსეთს შორის. ეწ სამოქალაქო ომი სირიაში მარავლი სისიხლსგვრა მიმდანერობს და უმარავი ლტოლვილი და მსხვერპლია შეგვიძლია ვნახოთ იხ. ბმულზე

 ასევე ეწ სირიის ლიდერო ბაშარ ასადი ვინ არის იხ. ლინკზე.

დღევანდელი მიმოხილვა 

იმის შემდეგ რაც რუსეთმა როსურული ძლებს საავიაციო დარტყმები მიაყენა თურქეთმა დაიწყო გადასროლა საარტილერიოს დანაყოფების სირიაში იხ. ბმულზე 

თურქეთი, იდლიბში გამწვავების ფონზე, გადასცემს საარტილერიო დანაყოფებს სირიის პროვინციის ტერორისტების მიერ კონტროლირებად რაიონებში. წერს ამ Tg არხზე "სამხედრო დამკვირვებელი".
შეგახსენებთ, რომ უკვე 29 სექტემბერს უნდა გაიმართოს მოლაპარაკებები რუსეთისა და თურქეთის პრეზიდენტებს შორის იდლიბში შექმნილ ვითარებაზე.

იხ. ვიდეო

რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა განაცხადა, რომ რუსეთისა და თურქეთის პრეზიდენტებს შორის მომავალ მოლაპარაკებებზე მხარეები იდლიბზე შეთანხმებების შესრულებაზე იმსჯელებენ. როგორც ლავროვმა აღნიშნა, ანკარა ნელა ასრულებს თავის როლს. რამოდენიმე კვირაა, რუსეთის საჰაერო კოსმოსური ძალები მეთოდურად იერიშებენ იდლიბში პრო-თურქულ ბოევიკებს. დარტყმების სამიზნეები, სხვა საკითხებთან ერთად, არის ობიექტები თურქეთის სამხედრო ბაზების ტერიტორიაზე. ქინება თუ არა მასიური ოპმი ან ისევ გაგარძელდება თუ არა ეწ ჰიბრისული ომი დამახასიათებელი თანამედროევ გეპოლიტიკისთვის მომავალი გვანახებს.

იხ. ვიდეო

საფრანგეთის მანდატი სირიასა და ლიბანში

მანადატო დაყოფა ტერიტორიის

(ფრანგ. Mandat français en Syrie) — ფრანგულ-ბრიტანული სან-რემოს კონფერენციის (1920 წ.) გადაწყვეტილების შედეგი, რომელიც ერთა ლიგამ დაამტკიცა 1923 წლის 29 სექტემბერს.

ფრანგული მანდატი გავრცელდა თანამედროვე ლიბანის, სირიისა და თანამედროვე თურქეთის პროვინცია ჰათაის ტერიტორიაზე.

მანდატი გამოსცეს პირველი მსოფლიო ომისა და ოსმალეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ. საიქს-პიკოს შეთანხმების თანახმად, რომელიც დაიდო დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთშ შორის, დიდმა ბრიტანეთმა მიიღო მესოპოტამიის სამანდატო ტერიტორია თანამედროვე ერაყის ფარგლებში და ბრიტანეთის მანდატი პალესტინაში, რომელიც მოიცავა ოსმალეთის პროვინცია სირიის სამხრეთ ნაწილს (სირია, პალესტინა და იორდანია). საფრანგეთმა კი მიიღო ოსმალეთის სირიის დარჩენილი ნაწილი (სირია, ლიბანი და ჰათაი).

სირია დაყვეს ექვს ნაწილად: დამასკის სახელმწიფო, ალეპოს სახელმწიფო, ალავიტების სახელმწიფო, დიდი ლიბანი, დრუზების სახელმწიფო და სანჯაყი ისქენდერუნი.

დიდი ლიბანი მოგვიანებით გახდა თანამედროვე ლიბანი. 1924 წლის 1 დეკემბერს ალავიტების სახელმწიფო გამოეყო ფედერაციას, ხოლო ალეპო და დამასკი აყალიბებენ სირიის რესპუბლიკას.

ფრანგული მანდატი მოქმედებდა 1943 წლამვე, მაგრამ ფრანგული ჯარები სირიასა და ლიბანში დარჩა 1946 წლამდე.

                სირიის არაბთა სამეფო

პირველი არაბული სახელმწიფო, რომელიც შეიქმნა თანამედროვე დროში და მიუხედავად იმისა, რომ იგი ოფიციალურად არსებობდა ერთ წელზე ნაკლები ხნის განმავლობაში (8 მარტი - 1920 წლის 24 ივლისი), მისმა არსებობამ უდიდესი გავლენა მოახდინა არაბულ სამყაროზე, რაც დღემდე იგრძნობა. პირველი მსოფლიო ომის დროს სირიაში ოსმალეთის ჯარების დამარცხების შემდეგ, ბრიტანული ჯარები მარშალ ედმუნდ ალენბის მეთაურობით შემოვიდნენ დამასკოში 1918 წელს, არაბთა აჯანყების ჯარების თანხლებით, ფეისალის მეთაურობით, მექას შერიფის ვაჟის, ჰუსეინ იბნ ალის.ფეისალმა დამასკოში დაამყარა პირველი არაბული მთავრობა 1918 წლის ოქტომბერში და დანიშნა ალი რიდ ბაშა ალ-რიკაბი სამხედრო გუბერნატორად.

ახალმა არაბულმა ადმინისრაციამ სირიის მთავარ ქალაქებში ჩამოაყალიბა ადგილობრივი მმართველობა და პან არაბული დროშა აღმართეს მთელ სირიაში. არაბები იმედოვნებდნენ, რომ ბრიტანელები შეასრულებდნენ საკუთარ დანაპირებს და ახალი არაბული ძალა მოიცავდა ყველა არაბულ მიწას ალეპოდან ჩრდილოეთ სირიაში ადენამდე სამხრეთ იემენში. მაგრამ გენერალ ალენბიმ, დიდ ბრიტანეთსა და საფრანგეთს შორის შეტანილი საიდუმლო შეთანხმებების თანახმად, არაბულ ადმინისტრაციას მიაკუთვნა მხოლოდ სირიის შიდა რეგიონები (აღმოსავლეთ ზონა). პალესტინა (სამხრეთ ზონა) დაცული იყო ბრიტანელებისთვის და 8 ოქტომბერს ფრანგული ჯარები გადსხეს ბეირუთში და დაიკავეს ყველა ლიბანის სანაპირო ტერიტორია ნაკურუში (დასავლეთი ზონა), შეცვალა ბრიტანული ძალები. საფრანგეთმა მაშინვე მოახდინა ლიკვიდაცია ადგილობრივი არაბული მთავრობის რეგიონში.

საფრაგენთმა მოითხოვა სრული შესრულება შეთანხმების საიქს-პოკოს შეთანხების და სირიის დაბრუნება მისი გავლენის ქვეშ. 1919 წლის 26 ნოემბერს ბრიტანელებმა გამოიყვანეს ჯარები დამასკოდან საფრანგეთთან დაპირისპირების თავიდან ასაცილებლად.

ფეისალმა რამდენჯერმე იმოგზაურა მთელ ევროპაში, 1918 წლის ნოემბრიდან დაწყებული, ცდილობდა დაერწმუნებინა პარიზი და ლონდონი თავიანთი პოზიციის შეცვლისთვის, მაგრამ უშედეგოდ. საფრანგეთის მიერ სირიის აღების შემდეგ გენერალი ანრი გოროდი დაინიშნა სირიისა და კილიკიის უმაღლეს კომისრად. პარიზის სამშვიდობო კონფერენციაზე ფეისალი აღმოჩნდა კიდევ უფრო სუსტ მდგომარეობაში, როდესაც ევროპულმა ძალებმა გადაწყვიტეს არაბული მოთხოვნების იგნორირება. 1919 წლის ივნისში ამერიკის კინგ-ამწე კომისია ჩავიდა სირიაში, რათა დაეკითხა ადგილობრივი საზოგადოებრივი აზრი ქვეყნის მომავლის შესახებ. კომისიის მუშაობა ვრცელდებოდა ალეპოდან ბათშებაამდე. კომისიის წევრებმა მოინახულეს 36 დიდი ქალაქი, შეხვდნენ 2000 -ზე მეტ დელეგაციას 300 -ზე მეტ სოფელში და მიიღეს 3000 -ზე მეტი საჩივარი. კომისიის დასკვნებმა დაადასტურა სირიელების ნეგატიური დამოკიდებულება მათი ქვეყნის მანდატის მიმართ, ასევე ბალფურის დეკლარაციის მიმართ. კომისიამ ასევე დაადასტურა გაერთიანებული დიდი სირიის შექმნის სურვილი, რომელიც ასევე მოიცავს პალესტინას. კომისიის დასკვნები იგნორირებული იქნა საფრანგეთისა და ინგლისის მიერ. 1919 წლის მაისში სირიის ეროვნული კონგრესის არჩევნები ჩატარდა. კონსერვატორებმა მოიპოვეს ადგილების 80%. უმცირესობა მიიღეს არაბმა ნაციონალისტებმა: ჯამილ მაჰდი-ბეიმ, შუკრი ალ-ქვათლიმ, აჰმად ალ-კადრიმ, იბრაჰიმ ხანანმა და რიად ალ-სულჰმა. არეულობა დაიწყო სირიაში, როდესაც ფეისალმა მიაღწია კომპრომისს საფრანგეთის პრემიერ მინისტრ ჟორჟ კლემენსოსთან და სიონისტთა ლიდერ ჰაიმ ვაიზმანთან პალესტინაში ებრაელთა იმიგრაციის გამო. დაიწყო არეულობა ლიბანის მთების მუსულმან მკვიდრთა შორის, რომელთაც არ სურდათ დიდი ლიბანის ახალი, ძირითადად ქრისტიანული სახელმწიფოს შემადგენლობაში შეყვანა. 1920 წლის მარტში დამასკოს სირიის ეროვნულმა კონგრესმა ალ-ჰაშიმ ატაშის მეთაურობით მიიღო რეზოლუცია, რომელიც ცნობილია როგორც ფეისალ-კლემენსოს შეთანხმება. კონგრესმა გამოაცხადა სირიის დამოუკიდებლობა მის ბუნებრივ საზღვრებში (პალესტინის ჩათვლით) და გამოაცხადა ფეისალი არაბთა მეფედ. კონგრესმა ასევე გამოაცხადა პოლიტიკური და ეკონომიკური ალიანსი მეზობელ ერაყთან და მოითხოვა დამოუკიდებლობა. ახალ მთავრობას სათავეში ჩაუდგა ალი არ-რიდა რიკაბი 1920 წლის 9 მარტს. 25 აპრილს, სან რემოში გამართულ კონფერენციაზე, მოკავშირეთა უზენაესმა საბჭომ საფრანგეთს მიანიჭა მანდატი სირიაზე (ლიბანის ჩათვლით) და დიდ ბრიტანეთზე - მანდატი პალესტინაზე (იორდანიის ჩათვლით) და ერაყზე. სირიამ საპროტესტო ტალღას უპასუხა. ახალმა მთავრობამ შემოიღო საყოველთაო გაწვევა და დაიწყო არმიის დაფინანსება. ამ გადაწყვეტილებებმა გამოიწვია საფრანგეთის უარყოფითი რეაქცია, ასევე ლიბანის მთაზე მარონიტური საპატრიარქო, რომელმაც დაგმო გადაწყვეტილება "გადატრიალების სახით". ბეირუთში ქრისტიანულმა პრესამ გამოხატა მტრობა ფეისალის მთავრობის გადაწყვეტილებებისადმი. ლიბანელმა ნაციონალისტებმა მიიღეს კრიზისი 1920 წლის 22 მარტს ბააბდაში ქრისტიან ლიდერთა საბჭოს მოწვევით, რომელმაც გამოაცხადა ლიბანის დამოუკიდებლობა.