მარსის კოლონიზაცა

მხატვრის მიერ წარმოსახული მარსის კოლონია.

მოგზაურობა მარსზე ადამიანე გადასხმა შემდგომი კოლონიზაცია რატომ მარსი? პირველი რიგში ახლოა და განსხვავებით ვენერისგან უფრო პირობითად რომ ვთქავთ ყველაზე ოპტიმალური პლანეტაა მზის სისტემაში. მიზანი შექმნა ბაზა სამეცნიერო კვლევებისთვის მასზე და მის თანაგზავებზე ასევე შესაძლებელია კოლონიზაცია ასტეროიდების ზოლზშიც (მათ შორის მოპოვება სასარგებლო წიაღისეულის რ-ის პროექტები არსებობს) ასევე მარსი შესაძლოა მდიდარი იყოს მინერალური რესურსებით, ვიანიდა მარსზე არაა თავისუფალი ჟანგბადი ატმოსფეროში მდიდარი წიაღისეული უნდა იყოს ფერადი და  ძვირფასი ლითონებისა როგორიცაა : სპილენძი, რკინა, ვოლფრამი, რენიუმი, ურანი, ოქრო, თვით მოპოვებაც უფრო მდიდრული იქმნება ვიდრე დედამიწაზე.მაგ, ვინაიდან მარსზე ბიოსფერო არაა და მაღალი ფონი რადიაციისა შეიძლება ფარატოდ გამოვიყენოთ თერმობირთვული მუხტები საბადოების გასახნელად,მეორე მხრივ დღეს დღეობით იმდენად დიდია ხარჯები მარსზე გაგზავნისა და აგრესიულ  გარემოში მუშაობა, ვერანაირი საბადოები ვერ გაათანაბრებს. არის ტეხნიკური და ბიო-მედიცინური პრობლემებიც 

.იხ. ვიდეო- მარსის კოლონიზაცია და ახალი აღმოჩენები [ეპიზოდი 49]

დემოგრაფიული პრობლემების გადაწყვეტა დედამიწაზე. ამისათვის საჭირო იქნება მაშტაბური გადასროლა მარსზე რაც ჯერჯერობით ჩვენი ეხლანდელი ტეხნიკური შესაძლებლობლებს აღემატება.
იხ. ვიდეორბი მარსის კოლონიზაციაზე

იხ. ვიდეო

 მთავარი მიზანი წარმოადგენს შექმნა ,,კოლბის ადამიანები'' იმ შემთხვევაში თუ გლობალური კატაკლიზმები მოხდა დედამიწაზე.
ფაქტორები რ-იც ამარტივებს კოლონიზაციას
მარსის დღე-ღამე ტოლია 24 სთ 39 წთ 35,244 წმ შედეგად მარსზე და დედამიწაზე დღეიღამე სმენები ერთნაირია. ხოლო წელი გრძელდება 687 დღე რაც 1,88-ჯერ მეტია დედმიცისა.
მარს გააჩნია ატმოსფერო მიუხედავად იმისა რომ მისი სიმკრივე 0.7% დედამიწისა ის აძლევს გარკვეულწილად დაცვასმზისა და კოსმოსური გამოსხივებისგან. ასევე ამსუბუქებს აეროდინამიკურ მუხრუჭს კოსმოსური საფრენი აპარატების. მარსზე არის წყალი საგრძნობი.
მარსის გრუნტი არის pH, რაც ახლოა დედამიწისა რათა გამოყენებული იყოს მცენარეების მოსაყვანად ასევე ატმოსფეროში დიდი რაოდენობითაა ნახშიროჟანგი და სხვა.

იხ. ვიდეო 

მარსის კოლონიზაცია რეალური გეგმა მარსის დასახლების იხ. ვიდეო

ძირითადი სირთულეები

კოლონისტებისა და ტვირთების მარსზე გადაზიდვის უკიდურესად მაღალი ღირებულება კოლონიზაციის პროექტის მთავარი შემზღუდველი ფაქტორია. მარსზე გასაფრენად კოსმოსური ხომალდის შექმნა რთული ამოცანაა. ერთ-ერთი მთავარი პრობლემაა ასტრონავტების დაცვა მზის რადიაციის ნაწილაკების ნაკადებისგან. Curiosity როვერზე RAD გამოსხივების დეტექტორის პირდაპირი გაზომვების შედეგების მიხედვით, მარსსა და დედამიწას შორის ფრენის დროს, მისი მონაწილეები მიიღებენ კოსმოსური გამოსხივების პოტენციურად საშიშ დოზას 0,66 სივერტი (დაახლოებით 1,8 მილიზივერტი დღეში). ხოლო NASA-ს სტანდარტების მიხედვით, მაქსიმალური დასაშვები დოზაა 0.6-დან 1 Sv-მდე ქალებისთვის და 0.8-დან 1.2 Sv-მდე მამაკაცებისთვის (ითვლება, რომ კიბოს განვითარების დამატებითი რისკი ამ დოზებით არ აღემატება 3%-ს). გემის კანს შეუძლია დაბლოკოს მთელი რადიაციის მხოლოდ 5% - მზის ქარის ნაწილაკები და თითქმის შეუძლებელია მაღალი ენერგიის სხივებისგან დაცვა (დარჩენილი 95%). ამიტომ მარსზე მიმავალ კოსმოსურ ხომალდს უნდა ჰქონდეს სპეციალური „თავშესაფრები“ ან რადიაციისგან დაცვის სხვა საშუალებები, ან საჭიროა ფრენის დროის შემცირება. ამ პრობლემის გადაჭრის რამდენიმე გზაა შემოთავაზებული, მაგალითად, კორპუსისთვის სპეციალური დამცავი მასალების შექმნა ან თუნდაც მოქმედების მექანიზმით პლანეტარულის მსგავსი მაგნიტური ფარის შექმნა.

იხ. ვიდეო - Как Илон Маск хочет колонизировать Марс? Этапы заселения красной планеты.

ასევე არსებობს სირთულეები ზედაპირზე დაშვებისას, რომელიც მოიცავს მინიმუმ ოთხ სავალდებულო ეტაპს:

ძრავის დამუხრუჭება ხელახლა შესვლამდე

ატმოსფერული დამუხრუჭება

ატმოსფერული ძრავის დამუხრუჭება

დაშვება უზარმაზარ კომპლექსურ აირბალიშებზე ან უნიკალური ამწის დახმარებით.

პლანეტათაშორისი ფრენის „გაშვების ფანჯარა“ იხსნება 26 თვეში ერთხელ. ფრენის დროის გათვალისწინებით, თუნდაც ყველაზე იდეალურ პირობებში (პლანეტების წარმატებული მდებარეობა და სატრანსპორტო სისტემის ხელმისაწვდომობა მზადყოფნაში), ცხადია, რომ დედამიწის მახლობლად მდებარე სადგურებისგან ან მთვარის ბაზისგან განსხვავებით, მარსის კოლონია, პრინციპში, ვერ შეძლებს ოპერაციული დახმარების მიღებას დედამიწიდან ან ხმელეთზე ევაკუაციაში საგანგებო სიტუაციის შემთხვევაში, რომლის დამოუკიდებლად მართვა შეუძლებელია. ამრიგად, მარსზე გადარჩენისთვის, კოლონიას უნდა ჰქონდეს გარანტირებული ავტონომია მინიმუმ სამი დედამიწის წლის განმავლობაში. ამ პერიოდის განმავლობაში სხვადასხვა საგანგებო სიტუაციების, აღჭურვილობის გაუმართაობის, სტიქიური უბედურებების გაჩენის შესაძლებლობის გათვალისწინებით, ცხადია, რომ გადარჩენის უზრუნველსაყოფად, კოლონიას უნდა ჰქონდეს აღჭურვილობის მნიშვნელოვანი რეზერვი, საწარმოო სიმძლავრეები ყველა ფილიალში. საკუთარი მრეწველობა და, რაც მთავარია, ენერგიის გამომუშავების სიმძლავრეები, რადგან კოლონიის მთელი წარმოება და მთელი სასიცოცხლო უზრუნველყოფა მკვეთრად იქნება დამოკიდებული ელექტროენერგიის საკმარისი რაოდენობით ხელმისაწვდომობაზე.

მარსზე ფრენისა და პლანეტაზე ყოფნისას შესაძლო პრობლემების შესასწავლად ჩატარდა სხვადასხვა კვლევები: ე.წ. ანალოგური სადგურები, ჩატარდა ექსპერიმენტები მარსზე პილოტირებული მისიის პირობების სიმულაციისას. მარსზე ყოფნის პირობებთან დაკავშირებული შემდეგი ძირითადი პრობლემები შეიძლება გამოიყოს:

კოსმოსური გამოსხივების მაღალი დონე

ტემპერატურის ძლიერი სეზონური და ყოველდღიური რყევები.

მეტეორის საფრთხე.

დაბალი ატმოსფერული წნევა.

მტვერი პექლორატებისა და თაბაშირის მაღალი შემცველობით. მისი ნაწილაკები ძალიან მცირეა იმისთვის, რომ მათგან სრულად იზოლირებული იყოს და მისმა ელექტროსტატიკური თვისებები (ხახუნის შედეგად) შეიძლება გაანადგუროს აღჭურვილობა .

მარსის ქვიშის ქარიშხალი, რომლებიც ჯერ კიდევ ბოლომდე არ არის გასაგები და რომელთა პროგნოზირება ჯერ კიდევ შეუძლებელია მეტეოროლოგიური თანამგზავრის გამოყენებით.

სიცოცხლისთვის აუცილებელი ძირითადი ელემენტების მცირე რესურსი (როგორიცაა აზოტი, ნახშირბადი

იხ. ვიდეო - მარსის კოლონიზაცია, წითელ პლანეტაზე ადამიანის დასახლების პირველი ნაბიჯი

ექსპერიმენტი ჩატარდა გრავიტაციულ გარემოში ან უწონად. შემუშავდა თაგვებზე ექსპერიმენტის პროექტი დედამიწის ორბიტაზე „Mars Gravity Biosatellite[en]“, მაგრამ 2009 წელს ის გაუქმდა დაფინანსების არარსებობის გამო. თაგვებზე ჩატარებულმა ბოლო კვლევებმა აჩვენა, რომ უწონობის (სივრცის) ხანგრძლივი ზემოქმედება იწვევს ღვიძლში დეგენერაციულ ცვლილებებს, ასევე დიაბეტის სიმპტომებს. ორბიტიდან დაბრუნების შემდეგ ადამიანებს ჰქონდათ მსგავსი სიმპტომები, მაგრამ ამ ფენომენის მიზეზები უცნობი იყო.

ფრენის დროს ხანგრძლივი უწონობა ასევე შორს არის უვნებელი. გრავიტაციის არარსებობის პირობებში, არ არის საჭირო სისტემების შრომისმოყვარეობა, რომლებიც დედამიწაზე უწევთ მას წინააღმდეგობის გაწევას. უპირველეს ყოვლისა, ეს არის კუნთოვანი სისტემა და გულ-სისხლძარღვთა სისტემა. უწონად მდგომარეობაში მყოფ ადამიანზე დაკვირვებისას შეინიშნებოდა შემდეგი ცვლილებები: სისხლი მიედინება ტანის ზედა ნაწილში, გული იწყებს სისხლის უფრო ინტენსიურად გადატუმბვას, ორგანიზმი ამას აღიქვამს, როგორც ორგანიზმში ჭარბი სითხის ინდიკატორს, შედეგად. რომელიც იწყებს ჰორმონების გამოყოფას წყალ-მარილის გაცვლის „მოწესრიგებისთვის“. ამ ყველაფრის შედეგად ორგანიზმი უამრავ სითხეს კარგავს: ასტრონავტების სისხლის მოცულობა შეიძლება თითქმის მეოთხედით შემცირდეს, რაც გავლენას ახდენს სისხლის მიმოქცევასა და ნივთიერებათა ცვლაზე. აღინიშნება გულის აქტივობის შენელება, არითმია, სისხლის გადანაწილება (გამოიხატება სახის შეშუპებით და გრძნობათა ორგანოების დარღვევით ინტრაკრანიალური წნევის მომატების გამო) და ჟანგბადის მოხმარების შემცირება (რაც იწვევს გამძლეობის შემცირებას). გარდა ამისა, უწონადობის მდგომარეობაში ხანგრძლივი ყოფნისას, კუნთების ატროფია ხდება მათი სიძლიერის შემცირებით, ხოლო ძვლები კარგავენ კალციუმს და კალიუმს და უფრო მტვრევადი ხდება; ეს პროცესი, რომელსაც ოსტეოპოროზი ეწოდება, იწვევს სისხლში კალციუმის დონის მატებას, რაც თავის მხრივ ხელს უწყობს თირკმელებში ქვების წარმოქმნას, ყაბზობას და ფსიქიკურ აშლილობას. მეცნიერთა აზრით, კოსმოსში 8 თვის შემდეგ ადამიანს ორ წელზე მეტი დასჭირდება გამოჯანმრთელებისთვის. უწონაობა არღვევს სენსორულ-მოტორული და ვესტიბულური სისტემების ფუნქციონირებას, რაც იწვევს ზღვის ავადმყოფობის მსგავს მდგომარეობას (თუმცა, ასტრონავტების უმეტესობა სწრაფად ეგუება მას). გარდა ამისა, მას შეუძლია უარყოფითად იმოქმედოს ადამიანის ურთიერთქმედებაზე მის მიკრობიომთან, თუმცა ეს საკითხი შემდგომ შესწავლას საჭიროებს . მიკროგრავიტაციამ შესაძლოა გამოიწვიოს მხედველობის დაქვეითება ინტრაკრანიალური წნევის გაზრდის გამო. საბოლოოდ, ორგანიზმის იმუნური პასუხი ირღვევა მუდმივი სტრესის მდგომარეობაში მყოფი იმუნური უჯრედების არსებობის გამო.

სადიაციული ფონი მარსზე

მარსზე სუსტი მაგნიტური ველი ასევე მავნე გავლენას ახდენს სხეულზე, რის შედეგადაც ადამიანში ირღვევა ავტონომიური ნერვული სისტემის მუშაობა. ამიტომ, კოსმონავტების ბანაკში მარსზე დაშვებისას, საჭირო იქნება ხელოვნური მაგნიტური ველის შექმნა. ეს საკითხი ასევე ბოლომდე არ არის გასაგები.

ქრომის მჟავას მარილები, რომლებიც შესაძლოა შეიცავდეს მარსის მტვერს, შეიძლება სერიოზული ზიანი მიაყენოს ადამიანის ორგანიზმს.

ორთოსტატული არასტაბილურობა[en] პლანეტაზე დაშვების შემდეგ.

რის შედეგადაც შეიძლება მოხდეს მცირე გემების ბლოკირება. ქალები უფრო მგრძნობიარენი არიან ამ დაავადების მიმართ, ასევე რადიაციის ზემოქმედების მიმართ და ამიტომ, მრავალი მეცნიერის აზრით, ქალების მონაწილეობა პირველ მარსის ექსპედიციაში არასასურველია .

არასწორი კვება.

ძილის დარღვევა, შესრულების დაქვეითება, მეტაბოლური ცვლილებები. კოსმოსში ხანგრძლივი მუშაობისას ირღვევა ადამიანის სიცოცხლის აქტივობის 24-საათიანი ციკლი, რის შედეგადაც ირღვევა საჭმლის მომნელებელი სისტემა და ნივთიერებათა ცვლა. ვინაიდან მთლიანობაში ეს გავლენას ახდენს მისიის წარმატებაზე, აუცილებელია (ასევე ფრენის დროს) შეიქმნას პირობები მიწიერის მიბაძვით: დღისა და ღამის შეცვლა (განათება), მუშაობის რეჟიმი, კვება და ფიზიკური აქტივობა.

შეზღუდულ სივრცეში ხანგრძლივი ყოფნის ფსიქოლოგიური ასპექტი: კოგნიტური და ქცევითი დარღვევები, გუნდური მუშაობის სირთულეები. აგრესიის გაზრდის თავიდან ასაცილებლად და, შედეგად, ასტრონავტებს შორის კონფლიქტების თავიდან ასაცილებლად, მეცნიერები კვლავ გვთავაზობენ, შექმნან პირობები რაც შეიძლება ახლოს მიწიერთან და გარდა ამისა, გუნდის ფრთხილად შერჩევა ფსიქოლოგიური ჯანმრთელობის მიხედვით. როგორც რწმენის, რწმენის, ცხოვრების წესის და სხვა ასპექტების საფუძველზე.

ცივილიზაციისგან დაშორება იწვევს ადეკვატური სამედიცინო დახმარების ნაკლებობას, გარდა ამისა, მკურნალობის არაპროგნოზირებად ეფექტს წამლების გრძელვადიანი შენახვის გამო უწონობისა და რადიაციის პირობებში, აგრეთვე ორგანიზმში მათი განაწილებისა და გამოყენების შესაძლო ცვლილებებს.

დეკომპრესიული დაავადების განვითარების ალბათობა იზრდება,

იხ. ვიდეო - Elon Musk Just Revealed NASA's TERRIFYING Discovery On Mars

                        მზის ლაქები

                   
      ჯგუფი ლაქები მზეზე ფოტოგრაფირება ხილული ხედზე სინალეზე. სურათი გდაღებულია კოსმოსური                       აპარატით Hinode   2006-წ  13 დეკემბერი ამ ჯგუფში ამ დღეს წარმოიქმნა ნათება
ბნელი ადგილები მზეზე 4500კელვინი გარემო ნაწილები ფოტოსფეროს. დაიმზირება მზის დისკზე (ოპტიკური ხელსაწყოების მეშვეობით) ბნელი ლაქების სახით. მზის ლაქები წარმოადგენს ადგილებს გამოსვლისა ფოტოსფეროში ძლიერი (რამდენიმე ათასი გაუსი) მაგნიტური ველისა. გამუქება ფოტოსფეროსი ლაქების განპირობებულია ზეწოლის გამო მაგნიტური ველისა კონვეციური მოძრაობისა ნივთიერებებისა და შედეგი დაწევისა გადატანისას  ნაკადის სითბური ენერგიის ან ადგილებში.
 რაოდენობა ლაქებისა მზეზე (დაკავშირებული ვოლფის რიცხვისა) ერთ-ერთი მთავარი მაჩვენებელია მზის მაგნიტური აქტივობისა.
უფრო ცივი ვარსკვლავებისა ( K კლასის და ცივი) აღენიშნებათ უფრო ბეტ ტერიტორიაზე და მეტი ვიდრე მზეზეა. ლაქები წარმოიქმნება შეშფოთების შედეგად ცალკეული უბნებზე მაგნიტური ველისა მზეზე. ამ პროცესისი დასაწყისში მაგნიტური მილები ,,გამოახწევს'' ფოტოსფეროში კორონას რეგიონში და ძლიერი ველი ზეწოლას ახდენს კონვეციური მოქმედება პლაზმის გრანულაში, ეწინააღმდეგება ან ადგილას გადატანა ენერგიის შიგნიდან გარეთ. თავიდან წარმოიქმნება ჩირაღდანი მოგვიანებით პატარა წერტილი,,პორის'' სახლწ. რამდენიმე ათასი კმ რამდენიმე საათის მერე სიდიდე მაგნიტური ინდუქციისა იზრდება (დასაწყისისთვის 0,1 ტესლა 0,4-მდე) სიდიდე და რაოდენობა პორის იზრდება. შემდეგ ერთიმეორეში ირევა და საბოლოოდ ყალიბდება ერთი ან რმდენიმე ლაქები. ლაქების არსებობის პერიოდს აღწევს რამდენიმე თვეს                                 
                                                   

                    აღმოცენება  მზისლაქების: მაგნიტურიხაზებიგაარწევსფოტოსფეროს მზის

შვედური ტელესკოპის დახმარებით, ასტრონომებმა მიიღეს ახალი მონაცემები მზეზე ბნელი ლაქების შესახებ.

მეცნიერებმა დიდი ხანია იციან, რომ მზის ლაქები ვარსკვლავის ზედაპირის შედარებით უფრო ცივი ადგილებია (დაახლოებით 4000 ° C მზის საშუალო ტემპერატურის 6000 ° C). მაგრამ ასტრონომებმა ცოტა რამ იცოდნენ მათი წარმოშობის შესახებ.

ლაქები გამოწვეულია მზის მაგნიტური ველის გამო. ზოგჯერ მასში ხდება დარღვევები, შემდეგ კი ამ ადგილას ე.წ. ტელესკოპით პენუმბრას დანახვა საკმაოდ რთულია, რადგან ისინი მცირე ზომისაა - მხოლოდ 150 კმ სიგანისა და 2 ათას კმ სიგრძისა.

რა არის ეს, ეს ადრე მხოლოდ თეორიულად იყო ცნობილი. ფიზიკოსების აზრით, პენუმბრა არის ცხელი და ცივი აირების აღმავალი და დაღმავალი ნაკადები. ბოლოდროინდელმა დაკვირვებებმა დაადასტურა, რომ ეს თეორია სწორი იყო.

”ჩვენ ვიპოვნეთ ზუსტად ის, რისი პოვნაც გვინდოდა, მაგრამ მაინც გაგვიკვირდა, როდესაც რეალურად მოვახერხეთ ამ ნაკადების დანახვა”, - ციტირებს შვედეთის სამეფო მეცნიერებათა აკადემიის ერთ-ერთ მკვლევარს

მომავალში ასტრონომები იმედოვნებენ, რომ ზუსტად გაარკვევენ, თუ როგორ მოქმედებს მზის მაგნიტური ველი მზის ლაქების გარშემო პენუმბრას წარმოქმნაზე.

                                           მზის ჩირაღდნი

                    ჩირაღდნები — ნათელი ადგილები

                                                  მზის ზრდაპირზე

                                                   

ეძახიან მკაფიო ველი, გარშემორტყმული ნზის ლაქას. ჩირაღდნები წარმოადგენენ უფრო 

ნათელი ადგილებს ვიდე საერთო მზის ზედაპირისა. სტრუქტურა ჩირაღდნების საკმაოდ რთულია

ის წარმოადგენს ვენებს ნათელი ხაზებით, ყოველის სიდიდე შეადგენს 30000კმ

მზის ჩირაღდნები წარმოიქმნებია აქტიურ ადგილებში მაგნიტური ველი მზისა.
როგორც ყველა ბუნებაში 

ჩირაღდნები არ წარმოიქმნებიან უბროლოდ ასე.
 მისი წარმოშობა განპირობებულია ერთ-ერთი მაგნიტური ველის 

თვისებები კონკრეტულად მაგნიტური ველი  აფერხებს მოძრაობას იმ შემთხვევაში
როცა ის გადაკვეთს ძალოვან ხაზებს.
თუ ენერგია
 ველის

დიდია , შესაძლოა ნივთიერებების ექკლუზიურად გადააადგილება.
წინაამღდებ შემთხვევაში სუსტი მაგნიტურ ველი ჩირაღდნის
ადგილებში

არ შეუძლია დატოვოს საკმაოდ ძლიაერი კონვექტირებული მოძრაობა, თუმცა შეიძლებამეტად 

 მოწესრიგებული ხასიათიმიეცეს. უნდა აღინიშნოს, ის რომ უწესიგრო მოძრობა წარმოიქმნება

როგორც ვერტიკალურ სიბრტყეზე (ძირითადად) ასევე ჰორიზონტალური.ბოლო იწვევს ხახუნი

ცალკეული კონვექციური დინებისას, ხოლო შემდგომ ისინი მუხრღდებიან მაგნიტური ველით,

დაძაბულობა, რ-იც ჩირაღდნის მოდამოში ბევრად ნაკლებია, ვიდრე სხვა ადგილებში. რის გამოც

გაზებს შაშუალება ეძლევა აიწიოს მაღლა და გადაიტანოს უფრო მეტი ენერგიის დინება. ასეთი

სახით ჩირაღდნები წარმოიქმნებიან  კონვექციური ძალისხმევის შედეგად, რ-იც იწვევს სუსტი

მაგნიტური ველი.

                                             მზის რადიაცია

                   ელექტრომაგნტური და კორპოსკულური გამოსხივება მზის. უნდა აღინიშნოს, რომ ტერმინი არის კალკირებული ინგლ./ (Solar radiation მზის რადიაცია) და არ აღნიშნავს რადიაციას ,,ყოფითი" გაგებით ეს სიტყვა (მაიონებელი გამოსხივება)

 მზის რადიაცია იზომება სიმძლავრით გადატანით მისი ენერგიით ერთეული ზედაპირის ფართობზე (ვატი|მ²). მთლიანობაში დედამიწა იღებს მზისგან დაახლოებით  0,5×10⁻⁹    (ერთი ორ მილიარდიდან) ენერგიიდან მისი გამოსხივებიდან.

 ელექტრომაგნიტური შემადგენლობა მზის რადიაციისა ვრცელდება სინათლის სიჩქარით დააღწევს ატმოსფეროში.დედამიწამზე მზის რადიაცია არწოევს პირდაპირი და გაფანტული სხივებით. სქექტრული დიაპაზონში ელექტრომაგნიტური გამოსხივება ძალიან ფართოა -  რადიოა ტალღებიდან რენდგენული გამოსხივებამდე,მაგრამ მაქსიმუმი მისი ინესივობისა წარმოადგენს (ყვითელ-მწვანე) სახით ნაწილი სპექტრში.

არსებობს ასევე კორპოსკულური ნაწილი რადიაციისა, რ-ის შემადგენლობას ძირითადად პროტონებისგა შედგენს, მოაძრაობს მზიდან 300-1500კმ|წ (მზის ქარი) მზის ანთებების დროს წარმოიქმნება ასევე დიდი ენერგიის(ძირითადად პროტონებისგან და ელექტროებისგან) ფორმირებული მზის კომპონენტს კოსმოსური სხივებისა.

 წილი ენერგიისა კორპოსკულური შემადგენლობა მზისა რადიაციისა მისი საერთო ინტესივობა მცირეა ელექტრომაგნიტური გამოსხივებასთან შედარებით. აბსოლიტურად წილი ნაწილაკებისა აჩერებს დედამიწის მაგნიტური ველი, ან შთანთქავს ზედა შრე ატმოსფეროსი, ამიტომ რიგითი ტერმინი ,,მზის რადიაციას'' გამოუყენება ვიწრო გაგებით, მხედველობაში მიიღება მხოლოდ ელექტრომაგნიტური ნაწილი.

მსოფლიო ჯანდაცვის საერთაშორისო ორგანიზაციამ მზის რადიაცია აღიარა კონცეროგენად.
იხ. ვიდეო

მზის რადიაცია მთავარი წყაროა ყველა ფიზიკა-გეოგრაფიული პროცესების მიმდინარე დედამიწის ზედაპირზე და ატმოსფეროში 

 მზის რადიაციას განიცდის დღის მხარე დედამიწის ზედაპირის პოლუსების ახლოს. პოლარული დღეების დროს. როცა მზე ოცდაოთხი საათი იმყოფება ზენიტში. მაგრამ პოლარული ღამეების დროს იმავე ადგილებში მზე საერთოდ არ ადის ჰორიზონტზე.მზის რადიაცია სრულად არ ბლოკავს ღრუბელი და წილი აღწევს ზედაპირზე ნებისმიერ ამინდისას დღის განმავლობაში გამჭირვალე ღრუბლების სითბური კომპონენტის სპექტრი მზის რადიაცია. მზის რადიაცია ზომავს პირანომეტრი და პირგელიომეტრი.

                                     

                   IBM

                     

International Business Machines Corporation

ტიპი	საზოგადო/სააქციო
დაფუძნდა	ენდიკოტი, ნიუ იორკი (16 ივნისი, 1911)
დამაარსებელი	ჩარლზ ფლინტი
მდებარეობა	არმინკოტი, ნიუ-იორკი
წამყვანი	ჯინი რომეტი, CEO
დარგი	კომპიუტერული ტექნიკა პროგრამული უზრუნველყოფა
ბრუნვა	US$ 81.741 მილიარდი (ფისკალური წელი 2015)
საწარმოო შემოსავალი	US$ 14.538 მილიარდი (ფისკალური წელი 2015)
სუფთა მოგება	US$ 13.190 მილიარდი (ფისკალური წელი 2015)
თანამშრომელი	377 757

 (International Business Machines Corporation) — კომპიუტერული ტექნიკისა და პროგრამული უზრუნველყოფის მწარმოებელი ერთ-ერთი უმსხვილესი კორპორაცია მსოფლიოში. დაარსდა 1911 წელს. ამჟამად შტაბ-ბინა განლაგებულია ქალაქ არმონკში (ნიუ-იორკის შტატი). კომპანიის თანამშრომლები ატარებენ ცისფერ უნიფორმას, რის გამოც კომპანიას ხშირად „ცისფერ გიგანტს“ უწოდებენ გავრცელებული მეტსახელი კოპანია Big Blue რ-იც ითარგმნება ,,დიდი ლურჯი'' ან ,,ლურჯი გიგანტი''არსებობს რადენიმე ვერსია ამ სეხალთან დაკავშირებით.ერთ ერთი მათგანია სახელწოდება გამომდინარეობს მეინფრეიმიდან რ-იც კომპანია აწარმოებდა 1950-დან - 1960წწ. ისინი იყვნენ ოთახის ხელა და ჰქონდათ ცისფერი ფერი.                                                                                              მნიშვნელოვანი  განვითარება ინფორმაციის ტეხნოლოგიაში

• 1943 год — Марк I, პირველი ამერიკული კომფიუტერი
• 1946 год (27 სექტემბერი) — პირველი კომპიუტერული კალკურატორი;
• 1956 год — პირველი კომეციული მყარი დისკი
• 1957 год —გამოვიდა კომპიუტერუ ფორტრანი;
• 1959 год — პირველი სისტემა ავიაბილეთების ბრონირებისთვის — Sabre (англ.)
• 1961 год — ელექტრული წერითი თაგვი მრგვალი თავით — IBM Selectric typewriter 
• 1964 год — დაწყება სერიული წარმოებისა კომპიუტერების IBM System/360,რ-იც მიჩნეულია მთავარი მთელი კლასის გამოთვლითი მანქანის — мейнфреймов;
• 1968 год — დინამიური ოპარატიული მახსოვრობა;
• 1971 год — დისკეტა;
• 1974 год — ენაSQL
• 1981 год — IBM PC — პერსონალური კომპიუტერი, არქიტექტურა რ-იც გახდა სტანდარტულიდე-ფაქტო ინდუსტრიაში  80-წწ годов XX საუკუნეში, გახსნილია არქიტექტურა IBM PCბევრად ხელი შეუცყო დიდი წარმატებებს IBM PC, მასიური გამოსვლას PC-ერთობლივი კლონებით მრავალი კომპანიებიდა საბოლოოდ სათავე დაუდო პერსონალური კომპიუტერების ერასდა კომპიუტერულ რევულუციას 

                           მეორე ვერსიით სახელწოდება მომდინარეობს კომპანიის ლოგოტიპისგან. კიდევ ერთი ვერსიით კი თანამშრომელთა ფორმა რ-იც მოითხოვდა კომპანია ეტარებინათ ლუჯი ფერის.

                                                   შტრიხ კოდი
                                             

                                              Линейный штрихкод  
გრაფიკული ინფორმაცია, ნანომტრიული ზედაპირზე მარკირება ან დაფასოებული პრიდუქტებზე წარმოდგენს შესაძლებლობას აღრიცხვისთვის ტეხნიკურ საშუალებას წარმოადგენს შავი და თეთრი ხაზები ან გეომეტრიული ფიგურას. 1948წ-ს ბერნად სილვერმა (1924--1963)ასპირნტმა ტეხ. ინსტიტის დრექსელის უნივერსიტეტში ფიალდელფიაში გაიგო, თუ როგორ სთხოვა დეკანს გაერკვეს ელ. აღრიცხვა ადგილობრივი სავაჭრო ქსელის პრიდუქტების მისი კონტროლით. სილვერმა ემის სესახებ მოუყვა მი მეგობრებებს ნორმან ჯოზეფსა ვუდნალდუს Norman Joseph Woodland; 1921—2012) და ჯორჯ იახონსონს  (Jordin Johanson სამივემ დაიწყეს კვლევები სხდასხვა სისტემები მარკიროვკის. მათი პირველი სამუშაო იყო ულტრაისფერი მელანი,მაგრამ ისის იყო საკმაოდ ძვირი თანამედროვესგან განსხვავებით.
 დარცმუნებული იმაში, რომ სისტემა რელიზებადია, ვუდნაულდმა დატოვა ფინადელფია და გადავიდა ფლორიდაში თავისი მამის სახლში, გასაგრძელებლად თავისი სამუშაოს მიზნით. შემდეგი რეალიზებური სისტემა მიანიშნა მორზეს ანბანმა, ვუდლადუმ თავისი პირველი შტრიხკოდი ჩამოაყალიბა ქვიშაზე სანაპიროზე.ის წერდა ,,მე მხოლოდ გავაფართოვე ტირე და წერტილი და შევქმენი წვრილი და ფართო ხაზები". შტრიხ კოდის წაკითხვა , რომ ყოფილიყო შესაძლებელი ის იყენებდა ოპტიკური ტეხნოლოგიას, რ-იც გამოიყენება კინოინდუსტრიაში.1949წ-ს 20 ოქტომბერს ვუდნალდუმ და სილვერმა შეიტანეს განცხადება გამოგონებაზე, რ-იც იყო დაკმაყოფილებული 1952წ-ს 7 ოქტომბერს.
1951წ-ს ვუდლანდუ და სილვერმა სცადეს დაინტერესებინათ IBM განვითარებისთვისთვის მათი სისტემების, რ-იც, თუმცა უარი განაცხადეს ვინაიდან ჩათვალეს,რომ მოიტხოვდა ტეხნიკის გადაიარაღებას. 1952წ-ს ვუდლადუმ და ცილვერმა გაყიდეს პატენტი კოპანია Philco (в дальнейшем — Helios Electric Company), ხოლო იმაცე წელს კომპანიამ გადაყიდა კოპანია RCA.
პირველი გაყიდვა შტრიხის გამოყენებით გამოიყენეს საღეჭი რეზინის შესაფუთზე კოპანია Wrigley ის სრულყო სუპერმარკეტმა Marsh ქ. ტროა (შტატი ოჰაიო) 1974წ-ს 26 ივნისი 8:01 დილით ჩეკთან ერთად ინახება აშშ ისტორიის მუზეომში სმიტსონის ინსტიტუში.

                                           ციფრული ვალიუტა
                        
ელექტრინული ფული, რ-იც გამოიყენება როგორც ალტერნატივა ან დამატებითი ვალიუტა. უფრო ხშირად მისი ღირებულება ეროვნულ ვალიუატასთანაა (E-gold, WebMoney Gold — WMG), ასევე გვხდება მცურავი სავალიუტო კურსიც (ბიტკოინი და სხვა კრიპტოვალიუტა) გეგმებზე გამოუშვას თვისი ერვნული ციფრული ვალიუტა განაცხადეს სახელმწიფოებმა ცენტრალური ბანკებმა ჩინეთის, იაპონიის, ეკვადორის, ჰოლანდიის და ყაზახეთის.
 განხვავებით ვალიუტებისგან ვირტუალური ეკონომიკა (მაგ,. ინლაინ-თამაშები) ციფრული ვალიუტა გამოიყენება ყიდვისთვის რეალური საქონელის და მომსახურებისთვის პირდაპირ. მოიხევად ამისა ციფრული ვალიუტა ასევე შეიძლება  ვირტუალური ვალიუტაც დავარქვათ. ე.ც.ბ.ციფრული  ვალიუტა ყველა ვალიუტა ციფრული (არამატერილური) ფორმა. კრიტიკა აქვს ამ ვალიუტას გაუკონტროლებლის გამო და არაპროგნოზირების.

გავრცელებული კრიპტოვალიუტა

სიმეტნაკლებად პოლულარული კრიპტოვალიუტასაერთო რაიდენობა 2013წ-ის გადაარჭაბა 80

ვალიუტა	კოდი	წელი გამოჩენის	ავტორი	აქტიურობა	საიტი	კრიპტოვალიუტა(მაისი 2013)	შენივნები
Bitcoin	BTC	2009	Satoshi Nakamoto	დიახ	bitcoin.org	~1 მილიარდი USD	პირველი და ყველაზე პოპულარული კრიპტოვალიუტა, SHA-256, proof-of-work
Litecoin	LTC	2011	Coblee	დიახ	litecoin.org	~38 მილიონი USD	Scrypt, proof-of-work
Namecoin	NMC	2011	Vinced	დიახ	dot-bit.org	~4,5 მილიონი USD	SHA-256, proof-of-work. შეიქმნა გამოყენებისთვის ხარისხიиспользования არაცენტრალიზებული DNS თვის გართულებული ცენზურა ინტერნეტში
NXT	NXT	2013	BCNext	დიახ	nxt.org	~26 მილიონი USD	SHA-256, proof-of-stake; შეიქმნა ფასიანის ინსტრუმეტისთვისа არაცენტრალიზებული ფორმებისთვუს პლათმ~ფორმაზე Nxt.
PPCoin	PPC	2012	Sunny King	დიახ	ppcoin.org	~4 მილიონი USD	SHA-256, ჰიბრიდული მექანიზმიproof-of-work/proof-of-stake, ზე გააჩნია ზემო ზღვარი საერთო ემისიაზე

ვალიუტა	კოდი	გამოჩენის წელი	დამფუძნებელი	აქტიურობა	მართვა	საიტი	შენიშნვნები
e-gold, e-silver, e-platinum, e-palladium		1996		არა	Gold & Silver Reserve Inc.	e-gold.com
Digital Monetary Trust		1999		არა	James Orlin Grabbe	DMT Guide
Ripple	XRP	2005	jed/OpenCoin	დიახ	OpenCoin Inc.	ripple.com	თავდაპირველად იყო დახურული, შემოდგომაზე 2013 წელი კოდი ღია.
Ven		2007		დიახ	Hub Culture	ven.vc