ქიმიური ელემენტი

                             

                                                           ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემა

ატომური მოძღვრების თანახმად ქიმიური ელემენტი, ელემენტი ბირთვის ტოლი მუხტის მქონე ატომების ერთობლიობაა. ატომის ბირთვის მუხტი განპირობებულია მასში პროტონებისრაოდენობით. ამ რაოდენობას ატომურ ნომერს უწოდებენ.

ეს ტერმინი აღნიშნავს აგრეთვე სუფთა ნივთიერებას, რომელიც შედგება ბირთვში ერთი და იმავე რაოდენობის პროტონების მქონე ატომებისაგან. ქიმიური რეაქციების დროს არ ხდება ქიმიური ელემენტების გარდაქმნა. ქიმიური ელემენტების გარდაქმნა შესაძლებელია მხოლოდ ბირთვული რეაქციების გზით. ქიმიური ელემენტის ეს თანამედროვე განსაზღვრება შემოიტანა რობერტ ბოილმა 1661 წელს და იგი უპირისპირდება პლატონისეულ ოთხი ელემენტის თეორიას.

ქიმიური რეაქციების დროს იცვლება ატომების გარეელექტრონთა შორის კავშირები, ხოლო ბირთვული რეაქციების დროს კი ხდება ატომის ბირთვის შემადგენელი ნუკლონებისგარდაქმნა.

დღეისათვის ცნობილია 117 ელემენტი (1–იდან 118–ის ჩათვლით გარდა 117–ესი), მათგან 94 გვხვდება ბუნებრივი სახით დედამიწაზე.

ჩვეულებრივ, ქიმიურ ელემენტებს განადასებენ მენდელეევის მიერ გამოგონებულ მენდელეევის ელემენტთა პერიოდულობის ცხრილში

იხ ვიდეოები

სიტყვა ელემენტი (ლათ.  elementum) გამოიყენბდნენ ჯერ კიდევ ანტიკურ ხანაში (ციცერონი, ოვდიუსი,ჰორაციუსი), როგორც რაღაცის ნაწილი (ელემენტი სიტვის, ელემნტი განატლების და აშ) 

სიმბოლო ქიმიური ელემენტის ჯონ დალტონი : 1 — წყალბადი; 2 — მაგნიუმი; 3 — ჟანგბადი 4 —გოგირდი; 5 — ამიაკი ; 6 — ნახშიროჟანგი

ქიმიურ ელემენტთა სახელებს სხვადასხვა ენაში სხვადასხვა წარმოშობა აქვთ. ძველთაგანვე ცნობილი ელემენტების სახელები ქართულ ენაში (მაგ. ვერცხლი, რკინა, ტყვია...) , როგორც წესი ენის უძველეს ფენას მიეკუთვნება და მათი ეტიმოლოგიის დადგენა საკმაოდ შრომატევადია; ამ ელემენტების სახელებს მოპოვებათ კანონზომიერი შესატყვისები სხვა ქართველურ ენებშიც.

ზოგიერთი ელემენტის სახელი, მიუხედავად იმისა, რომ ქართველი ხალხი მათ უხსოვარი დროიდან იყენებს, ზოგიერთი ენათმეცნიერის მოსაზრებით უძველეს ნასესხობას წარმოადგენს, ასეთებია: კალა, სპილენძი, ოქრო...

ელემენტების ქართული სახელების შემუშავება–დამკვიდრებაში ფასდაუდებელი ღვაწლი მიუძღვით მეოცე საუკუნის დასაწყისის ქართველ მეცნიერთ, რომელთაც შეთხზეს ისეთი ელემენტების სახელები, როგორიცაა წყალბადი, ნახშირბადი, ჟანგბადი...

დანარჩენი ელემენტების სახელები ნასესხებია ლათინურიდან. ლათინური სახელების წარმოშობა მარავალფეროვანია და იგი უკავშირდება:

• მითოლოგიას: ტანტალი, თორიუმი, ნიობიუმი..
• ფერებს: ქრომი, რუბიდიუმი, ქლორი..
• გეოგრაფიას: პოლონიუმი, გერმანიუმი, ფრანციუმი, ევროპიუმი...
• აღმომჩენის ან გამოჩენილი პიროვნების სახელს: კიურიუმი, ფერმიუმი, ბორიუმი...

იხ.  ვიდეო  10 ყველაზე უცაური ქიმიური ელემენტები