კაპიტალიზმი

                          კაპიტალიზმი

                            

                                               ხედი საქმიანი კვარტალის ლა-დეფანსი პარიზი

     ეკონომიკური სისტემა, რომლის დროს წარმოების საშუალებები კერძო საკუთრებაშია და ფართოდ გამოიყენება დაქირავბული მუშახელი. კაპიტალიზმის მთავარი მახასათებლებია: კერძო საკუთრება, კაპიტალის აკუმულაცია, დაქირავებული მუშახელი, საბაზრო კონკურეციის პრინციპი.

კაპიტალისტური ეკონომიკის პირობებში მხარეები ადგენენ ფასს, რომლის მიხედვითაც ხდება აქტივების, საქონლის, მომსახურების გადაცვლა.

პრაქტიკაში გვხვდება კაპიტალიზმის შემდეგი ფორმები:laissez-faire - დერეგულირებული ბაზარი, თავისუფალი ვაჭრობა;welfare capitalism - წყობილება, რომელიც სოციალურ კეთილდღეობაზეა დაფუძნებული (სკანდინავიის ქვეყნები);კრონი კაპიტალიზმი - ეკონომიკური მოდელი, სადაც ნაკლებად ხდება სახელმწიფოს ინტერვენცია ეკონომიკაში და ეს უკანასკნელი გამოიხატება გარკვეული რეგულაციების შემსუბუქებაში, იმისთვის რომ მოხდეს ბიზნესის წახალისება;კორპორატივიზმი - პოლიტიკური თეორია, სადაც მმართველობა არის სოციალური ჯგუფების და არა ცალკეული სუბიექტების ხელში, ე.წ. „ქრისტიანულიდემოკრატია“.    

                                      

                                                              ორთქლის ძრავა 

   უკვე XIV საუკუნეში გამოჩნდა პირველი ქარხნები იტალიის ქალაქებში. მეთვრამეტე საუკუნისათვის, ისინი გავრცელებული იყო მთელ დასავლეთ ევროპაში. მაგრამ ინდუსტრიული კაპიტალიზმის გაჩენა თარიღდება მე -18 და მე -19 საუკუნეების ბოლოს. მარქსის თანახმად, ”წისქვილმა შექმნა ფეოდალიზმი, ხოლო ორთქლის ძრავამ შექმნა კაპიტალიზმი” (ფილოსოფიის სიღარიბე, 1847). ორთქლის ძრავების გამოყენებამ განაპირობა, რომ სახელოსნოები და ქარხნები უზარმაზარი ქარხნები გახდნენ. ხელოსნები, რომლებიც თავდაპირველად საკუთარი წარმოების საშუალებებს ფლობდნენ, თანდათან გადაიქცა ხელფასის მუშათა კლასად, რომელსაც ჩამოერთვა წარმოების საშუალებების - პროლეტარიატის საკუთრება. მწარმოებლები და ბანკირები გახდნენ კაპიტალისტები, რომლებმაც ჩამოაყალიბეს ახალი მმართველი კლასი და უბიძგეს უკან დაბრუნების წინა კეთილშობილება. ინდუსტრიულ რევოლუციას თან ახლდა შრომის პროდუქტიულობის მკვეთრი ზრდა, სწრაფი ურბანიზაცია, სწრაფი ეკონომიკური ზრდის დასაწყისი (მანამდე, ეკონომიკური ზრდა, როგორც წესი, შესამჩნევი იყო მხოლოდ საუკუნეების მასშტაბებით), და ისტორიულად სწრაფი ზრდა მოსახლეობის ცხოვრების დონის მიხედვით. ინდუსტრიულმა რევოლუციამ მხოლოდ 3-5 თაობას დაუშვა აგრარული საზოგადოებიდან (სადაც მოსახლეობის უმეტესი ნაწილი საარსებო მეურნეობაში ცხოვრობდა) თანამედროვე ურბანული ცივილიზაციისკენ

კაპიტალისტური წყობის პირობებში საზოგადოება იყოფა სოციალურ კლასებად. საზოგადოების იმ ნაწილს, რომლებსაც აქვთ საწარმოო საშუალებები კერძო საკუთრებაში ეწოდება ბურჟუაზია. ისინი მოსახლეობის მცირე ნაწილს შეადგნენ. კაპიტალისტურ საზოგადეობაში მეორე კლასს წარმოადგენს პროლეტარიატი, იგივე დაქირავებული მშრომელი, რომელსაც არ გააჩნია საკუთრებაში წარმოების საშუალებები და ამის გამო ბაზარზე თავის სამუშაო ძალისა და დროის გაყიდვა უხდება. ინდუსტრიული რევოლუციის შემდეგ პროლეტარიატის რაოდენობა დიდი მასშტაბებით იზრდებოდა და დღეს მოსახლეობის უმრავლესობას შეადგენს. კაპიტალისტი შეიძლება თითქმის არანაირ სამუშაოს არ ასრულებდეს, თუმცა მოგების დიდი ნაწილი სწორედ მის ხელში რჩება, რა დროსაც პროლეტარიატია წარმოების მთავარი მამოძრავებელი ძალა და სწორედ ის ქმნის დოვლათს.

იხ. ვიდეო