ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 კუნელი

(ლათ. Crataegus) — ეკლიანი ხეებისა და ბუჩქების გვარი ვარდისებრთა ოჯახისა.

მოიცავს 200-მდე სახეობას (სხვა მონაცემებით 1000-ზე მეტ სახეობას), რომელიც გავრცელებულია ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერსა და ნაწილობრივ სუბტროპიკული ჰავის ზონაში (ძირითადად ჩრდილოეთ ამერიკაში). ყოფილ სსრკ-ში 50-მდე ველური და 75-მდე ეგზოტური სახეობაა.

კავკასიაში ბუნებრივად გავრცელებული 20-მდე სახეობიდან საქართველოში იზრდება 9. მათგან კავკასიური კუნელი (ლათ. Crataegus caucasica) და კოლხური კუნელი (ლათ. Crataegus colchica, Crataegus pentagyna supsb. pentagyna) ენდემებია, პირველი სამხრეთ-აღმოსავლეთ კავკასიისა, მეორე — კოლხეთის. მოშენებულია ზოგიერთი ველური კუნელიც. ინტროდუცირებულია აგრეთვე 30-მდე სახეობა. ველური სახეობიდან ჩვენში ყველაზე უფრო გავრცელებულია შავი ანუ ხუთბუშტუკოვანი კუნელი, შავი კუნელი (ლათ. Crataegus pentagyna) და ირიბჯამფოთოლაკიანი კუნელი (ლათ. Crataegus curvisepala, Crataegus kyrtostyla).

იხ. ვიდეო

კუნელი საქართველოში ყველგან იზრდება, ბარიდან მოკიდებული მთის შუა სარტყლამდე, მშრალ და ღია ფერდობებზე, გამეჩხერებულ ტყეებსა (ქვეტყედ) და ნაკაფებზე, ზოგჯერ სუბალპურ სარტყელშიც აღწევს. გვხვდება უფრო ბუჩქნარების — კუნელიანების სახით, რომელიც მეტწილად ტყის მოჭრის შედეგად ჩნდება და ნიადაგდაცვითი მნიშვნელობა აქვს. ნიადაგისადმი კუნელი საკმაოდ განურჩეველია, თუმცა უფრო ხაროს ღრმა, საშუალოდ ტენიან და დაწრეტილ ნიადაგზე. ყვავილობს აპრილ-ივლისში. ნაყოფი მწიფდება სექტემბერ-ოქტომბერში. საკმაოდ ყინვაგამძლე და სინათლის მოყვარულია. მრავლდება თესლით და ძირკვის ამონაყრით, ზოგჯერ ფესვის ნაბარტითაც. ცოცხლობს 200-300 წელს. დეკორატიულია. გამოსადეგია ცოცხალ ღობედ. მშრალი ფერდობების გასამწვანებლად, ვაშლის, მსხლის, კომშის, ზღმარტლის ქონდარა საძირედ. აქვს მკვრივი და მაგარი ღია ვარდისფერი ან მურა-მოწითალო მერქანი, რომელსაც იყენებენ წვრილმანი ნივთების დასამზადებლად, ნუჟრებს — სადურგლოდ. ზოგი სახეობის (ყამბრო — (Crataegus pontica), კნაპა — (ლათ. Crataegus orientalis) და სხვა) ნაყოფი იჭმევა. ზოგან გამხმარ ნაყოფს ფქვავენ და პურის ფქვილში ურევენ ნორჩი ფოთლებისაგან აყენებენ ჩაისმაგვარ სასმელს. კუნელი თაფლოვანია.

კუნელის ნაყენი

მე -16 საუკუნიდან კუნელს იყენებენ მედიცინაში. ძველად მას მხოლოდ ფაღარათისა და დიზენტერიის დროს იყენებდნენ. მე -19 საუკუნიდან ყვავილებისა და ფოთლებისგან დამზადებულ ჩაის იყენებენ სისხლის გამწმენდად, ხოლო მე -20 საუკუნის დასაწყისიდან კუნელის ნაყოფსა და ყვავილებს ურჩევენ, როგორც წამალს გულისა და სისხლძარღვების დაავადებების დროს

ჩვეულებრივი კუნელი (Crataegus laevigata (Poir.) DC.), წითელი კუნელი (Crataegus sanguinea Pall.), მწვანე კუნელი (Crataegus chlorocarpa Lenne et K. Koch), დაჰურიული კუნელი (Crataegus dahurica) (Crataegus monogyna Jacq.) კუნელი (Crataegus pentagyna Waldst. Et Kit. Ex Willd.) და სხვა სახეობები აწარმოებენ მცენარეებს ორი სახის სამკურნალო ნედლეულის მისაღებად: კუნელის ყვავილები (ლათინური Flores Crataegi) და კუნელის ხილი (Fructus Crataegi). ყვავილებს იღებენ მშრალ ამინდში აყვავების დასაწყისში, აშრობენ კანოპის ქვეშ ან საშრობებში, როდესაც თბებიან +40 ° C- მდე. ნაყოფს იღებენ სრული სიმწიფის ეტაპზე და აშრობენ თბილ ოთახებში ან საშრობებში + 70 ° C ტემპერატურაზე საცერებზე. ძირითადი აქტიური ინგრედიენტებია ფლავონოიდები: ჰიპეროზიდი, ქერციტრინი, კვერცეტინი, ვიტექსინი, აცეტილვიტექსინი, აგრეთვე ოქსიცინამინის მჟავები - კოფეინური და ქლოროგენული. კუნელისგან დამზადებულ მედიკამენტებს აქვთ კარდიოტონური ეფექტი. ისინი ზრდის მიოკარდიუმის შეკუმშვას, მაგრამ ამცირებენ მის აგზნებადობას; ტრიტერპენიული მჟავები ზრდის სისხლის მიმოქცევას კორონარულ და ცერებრალურ გემებში, ზრდის გულის კუნთის მგრძნობელობას გულის გლიკოზიდების მოქმედებაზე და ამცირებს ტკივილს და დისკომფორტს გულში. კუნელის პრეპარატები გამოიყენება გულის აქტივობის, კარდიალგიის, კლიმაქტერული სინდრომის, ჰიპერტენზიის, ასთენო-ნევროზული პირობების ფუნქციური დარღვევების კომპლექსურ თერაპიაში. სამეცნიერო მედიცინაში გამოიყენება ალკოჰოლური ნაყენი, აგრეთვე თხევადი და სქელი ექსტრაქტი ყვავილებიდან და ხილიდან. ხალხურ მედიცინაში კუნელის ყვავილებს იყენებენ იგივე მიზნებისთვის (ნაკლებად ხშირად ხილით და უფრო მეტიც კვების მიზნით)