ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

              ერნსტ თეოდორ ჰოფმანი

(გერმ. Ernst Theodor Amadeus Hoffmann; დ. 24 იანვარი, 1776, კენიგსბერგი — გ. 25 ივნისი, 1822, ბერლინი) — გერმანელი მწერალი და კომპოზიტორი.

სწავლობდა კენიგსბერგის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე, ბავშვობიდან მეცადინეობდა მუსიკასა და მხატვრობაში. თხზავდა მუსიკალურ ნაწარმოებებს, იყო დირიჟორი, რეჟისორი, თეატრის დეკორატორი. 1814 წლიდან ცხოვრობდა ბერლინში. ამ პერიოდში უკვე ცნობილი მუსიკის კრიტიკოსი, კომპოზიტორი და პირველი გერმანული რომანტიკული ოპერის „უნდინეს“ (1813) ავტორი იყო. ჰპფმანის პირველი ლიტერატურული ნაწარმოები მუსიკასთანაა დაკავშირებული. მისი მოთხრობები „კავალერი გლუკი“ (1809), იოჰან კრაისლერის, „კაპელმაისტერის მუსიკალური ვნებანი“ (1810), „დონ-ჟუანი“ (1813) გაერთიანდა კრებულებში „კალოს სულისკვეთების ფანტაზიები“ (ტ. 1-4, 1814-1815), რომელთა თემა იყო ხელოვნების ბედი და ადგილი თანამედროვე საზოგადოებაში.

ჰოფი იმთავიტვე წარმოდგა გერმანული რომანტიკული სკოლის მნიშვნელოვან მწერლად. შემდგომ მოთხრობაში „ოქროს ქოთანი“ (1814) და რომანში „ეშმაკის ელექსირი“ (1816) წამყვანი თემა იყო ნათელი და ბნელი ძალების შეჯახება, სამყარო აისახა რეალურ და ფანტასტიურ პლანში. სატირული ინტონაციები გამოჩნდა მოთხრობებში „თეატრის ერთი დირექტორის საოცარი ტანჯვა“, „ცინობერად წოდებული პატარა ცახესი“ (ორივე 1819), „ღამის მოთხრობები“ (ტ. 1-2, 1817), კრებულში „სერაპიონის ძმები“ (ტ. 1-4, 1819-1821), „უკანასკნელი მოთხრობები“ (1825). ტრაგედიისა და კომედიის, სატირიზმისა და ლირიზმის, გროტესკისა და ხუმრობის ელემენტები შესანიშნავადაა შერწყმული დაუმთავრებელ რომანში „კატა მურის ცხოვრებისეული შეხედულებები“ (1820-1822). რომანში „რწყილთა მბრძანებელი“ (1820) ჰოფმანი თავს დაესხა პრუსიის პოლიციურ რეჟიმს, რისთვისაც იგი სასამართლოს წინაშე წარდგა და სიცოცხლის ბოლომდე პოლიტიკურად არასანდო პიროვნებად იყო მიჩნეული. მისი სატირა მიმართული იყო საერთოდ გერმანული აბსოლუტიზმის წინააღმდეგ, გამოდმებით ებრძოდა ფილისტერებს, პედანტებს, ბურჟუაზიულ უტილიტარიზმს, მაგრამ მისი ბრძოლა ჩაკეტილი იყო მისივე ფანტასტიკის, ზღაპრულ რომანტიკულ სამყაროში, თუმცა ამავ დროს არც საკმაოდ ფხიზელი რეალისტური ხედვა აკლდა.

ჰოფმანი ავტორია ორი ოპერისა „ავრორა“ (1812), „უნდინე“, სიმფონიებისა და კამერული ნაწარმოებებისა. მისი ნაწარმოებების „ოსტატი მარტინი და მისი შეგირდები“, „ცინობერად წოდებული პატარა ცახესის“, „პრინცი ქალი ბრამბილას“ სიუჟეტებზე შეიქმნა ოპერები. ჰოფმანის პოეტური სახეები გამოიკვეთა რ. შუმანის („კრაისლერიანა“), რ. ვაგნერის („მფრინავი ჰოლანდიელი“), პ. ჩაიკოვსკის („მაკნატუნა“), ა. შ. ადანის („ჟიზელი“), ლ. დელიბის („კოპელია“) და სხვა. ჰოფმანის შემოქმედებამ დიდი გავლენა მოახდინა კ. მ. ვებერზე, რ. შუმანზე, რ. ვაგნერზე და სხვა. ჰოფმანი გახდა ჟ. ოფენბახის („ჰოფმანის ზღაპრები“) და გ. ლაჩეტის („ჰოფმანი“) ოპერების გმირი.

იხ. ვიდეო - Гофман. Мистическое очарование. Документальный фильм.

ჰოფმანი და რომანტიზმი

როგორც მხატვარი და მოაზროვნე, ჰოფმანი თანმიმდევრულად ასოცირდება იენის რომანტიკოსებთან, მათ მიერ ხელოვნების, როგორც სამყაროს გარდაქმნის ერთადერთი შესაძლო წყაროს გაგებით. ჰოფმანი ავითარებს ფ.შლეგელისა და ნოვალისის ბევრ იდეას, როგორიცაა დოქტრინა ხელოვნების უნივერსალურობის შესახებ, რომანტიკული ირონიის კონცეფცია და ხელოვნების სინთეზი. მუსიკოსი და კომპოზიტორი, დეკორატორი და გრაფიკული ნახატის ოსტატი, მწერალი ჰოფმანი ახლოსაა ხელოვნების სინთეზის იდეის პრაქტიკულ განხორციელებასთან.

ჰოფმანის ნამუშევარი გერმანული რომანტიზმის განვითარებაში წარმოადგენს რეალობის უფრო მწვავე და ტრაგიკული გაგების ეტაპს, იენას რომანტიკოსების რიგი ილუზიების უარყოფას და იდეალსა და რეალობას შორის ურთიერთობის გადახედვას. ვ. სოლოვიოვმა ჰოფმანის შემოქმედება ასე აღწერა:

ჰოფმანის პოეზიის არსებითი ხასიათი ... მდგომარეობს ფანტასტიური და რეალური ელემენტების მუდმივ შინაგან კავშირში და ურთიერთშეღწევაში, ხოლო ფანტასტიკური გამოსახულებები, მიუხედავად მათი უცნაურობისა, ჩნდება არა როგორც სხვა, უცხო სამყაროს მოჩვენებები, არამედ როგორც მისი მეორე მხარე. რეალობა, იგივე რეალური სამყარო, რომელშიც ცოცხალი სახეები, რომლებსაც პოეტი ხატავს, მოქმედებს და იტანჯება. ...ჰოფმანის ფანტასტიკურ მოთხრობებში ყველა სახე ორმაგ ცხოვრებით ცხოვრობს, მონაცვლეობით ლაპარაკობენ ფანტასტიკურ თუ რეალურ სამყაროში. შედეგად, ისინი, უფრო სწორად, პოეტი - მათი მეშვეობით - თავს თავისუფლად გრძნობს, არ არის მიბმული ექსკლუზიურად ამა თუ იმ სფეროსთან .

ჰოფმანის გმირი ირონიის საშუალებით ცდილობს თავის დაღწევას ირგვლივ სამყაროს ბორკილებიდან, მაგრამ რეალურ ცხოვრებასთან რომანტიკული დაპირისპირების უძლურების გაცნობიერებით, თავად მწერალი დასცინის თავის გმირს. ჰოფმანის რომანტიკული ირონია იცვლის მიმართულებას; ჯენესისგან განსხვავებით, ის არასოდეს ქმნის აბსოლუტური თავისუფლების ილუზიას. ჰოფმანი დიდ ყურადღებას ამახვილებს მხატვრის პიროვნებაზე და თვლის, რომ ის ყველაზე თავისუფალია ეგოისტური მოტივებისა და წვრილმანი საზრუნავებისგან. ნ.ია.ბერკოვსკის დაკვირვებით:

ჰოფმანი მაშინდელი ლიტერატურისთვის ძალიან მნიშვნელოვან აღმოჩენას აკეთებს: საშინელი სამყარო კარგად ერწყმის ბიდერმაიერს, ბიდერმაიერის სტილის კეთილგანწყობილ ადამიანებს. ბიდერმაიერის მუცელში ცხოვრობს დანაშაულები, სასამართლო პროცესები, გამოძიება, კვარტალი და ჩამოხრჩობა. თავად ჰოფმანმა, როგორც მხატვარმა, ყველაზე მეტად მიაღწია საშინელი სამყაროს გამოსახვას, როდესაც მას ჩვეულებრივ სამოქალაქო ცხოვრებასთან ერწყმის. როდესაც ჰოფმანი წერდა საშინელებას, როგორც ერთგვარ ჟანრს, თავისთავად დახურულს, როდესაც მას წარუდგინა ნაწყვეტები, შავი ამონაწერები, როგორც მის ბევრ ღამის ისტორიაში - მაგალითად, იგნაზ დენერში - მან უდავო მარცხი განიცადა. შთაბეჭდილების მოხდენისთვის საშინელებას ყოველდღიური საფუძველი, რეალობის გარანტიები სჭირდებოდა, თორემ მხოლოდ წარმოსახვას და გონებას აღიზიანებდა.

იხ. ვიდეო - E.T.A. Hoffmann - Symphony in E-flat major (1806)