ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            შავი გედი

(ლათ. Cygnus atratus) — ფრინველი გედების გვარიდან (Cygnus) იხვისებრთა ოჯახისა (Anatidae). სახეობა აღმოაჩინეს ავსტრალიაში, ქალაქ პერტის მახლობლად, 1697 წელს, როდესაც იგი ახსენა ჰოლანდიელმა მოგზაურმა ვილემ დე ვლამინკმა. შავი გედი ენდემურია ავსტრალიისა და ტასმანიაში და არის გედების ერთადერთი სახეობა მეხუთე მატერიკზე. 1864 წელს შემოვიდა ახალ ზელანდიაში

მოზრდილები 110-დან 140 სმ-მდე სიმაღლეს აღწევენ და პატარა  გედზე ოდნავ მცირე ზომის არიან და მათმა მასამ შეიძლება 10 კგ-ს მიაღწიოს. შავი გედის კისერი ყველაზე გრძელია გედებს შორის, 32 საშვილოსნოს ყელის ხერხემლის წყალობით, მას შეუძლია წყალქვეშ ნადირობა ღრმა წყლებში .

ფრენისას კისერი ფრინველის მთელი სიგრძის ნახევარზე მეტია. ქლიავი და თათები შავია, მხოლოდ სიღრმეში დამალული ცალკეული ბუმბული თეთრია. შავ გედებს ფრთების კიდეებზე ხვეული ბუმბული აქვთ. ნისკარტი წითელი ფერისაა და კიდეზე თეთრი რგოლით არის მორთული. თვალის ფერი მერყეობს ნარინჯისფერსა და ღია ყავისფერს შორის.

  ხმა

მუნჯი გედებისგან განსხვავებით, შავ გედებს აქვთ ხმა, რომლითაც ისინი ესალმებიან ერთმანეთს, რასაც თან ახლავს თავის აწევა და დაწევა. ხანდახან შუა ტბისკენ მიცურავდნენ, დიდხანს იდებენ თავს წყალს და საყვირს, ურეკავენ ახლობლებს ან უბრალოდ უკმაყოფილებას გამოხატავენ.

იხ. ვიდეო - The Black Swan Theory

                          შავი გედის თეორია

 შავი გედის თეორია ან თეორია შავი გედის ღონისძიებაზე არის მეტაფორა რომელიც აღწერს ღონისძიებას რომელიც ხდება როგორც სურპრიზი, აქვს ძირითადი ეფექტი და ხშირად არის არასათანადოდ რაციონალიზებული უკანდახედვის სარგებელის შემდეგ. ტერმინი დაფუძნებულია უძველეს გამონათქვამზე რომელიც ვარაუდობდა რომ შავი გედები არ არსებობდა — გამონათქვამი რომელიც გახდა ხელახალა ინტერპრეტირებული რომ ესწავლებინა სხვა გაკვეთილი ევროპელებისთვის მათთან პირველად შეხვედრის შემდეგ.

თეორია ჩამოყალიბებული იქნა ნასიმ ნიკოლას ტალების მიერ, 2001 წლის დასაწყისში.

თალების "შავი გედის თეორია" ეხება მოვლენებს რომელიც მოულოდნელია მათი დიდი სიდიდით, შედეგით და დომინანტური როლით ისტორიაში. ასეთი ღონისძიებები განიხილება ექსტრემალურად გამოკვეთლად, ერთობლივად თამაშობენ ბევრად უფრო დიდ როლებს, ვიდრე ჩვეულებრივი მოვლენები. უფრო ტექნიკურად, მეცნიერულ მონოგრაფიაში "ჩუმი რისკი", ტალები მათემატიკურად განსაზღვრავს შავი გედის პრობლემას როგორც "დეგენერაციული მეტა ალბათობის გამოყენებას".

ფონი

ფრაზა "შავი გედი" მომდინარეობს ლათინური გამოხატულებიდან; მისი უძველესი ცნობილი მოვლენა არის II საუკუნის რომაელი პოეტი იუვენალის დახასიათება თავის "satire IV"-ში რაღაც არსების "rara avis in terris nigroque simillima cygno" (არის იშვიათი ფრინველები და ძალიან გავს შავ გედს) როდესაც ეს ფრაზა გამოიგონეს, შავი გედზე ვარაუდობდნენ რომ არ არსებობდა. მეტაფორის მნიშვნელობა მდგომარეობს მის ანალოგიაში ნებისმიერი აზროვნების სისტემის სისუსტესთან.დასკვნების ნაკრები არის პოტენციურად დაუსრულებელი მას შემდეგ, რაც მისი რომელიმე ფუნდამენტური პოსტულატი უარყოფილია. ამ შემთხვევაში, დაკვირვება ერთ შავ გედზე იქნებოდა ნებისმიერი აზროვნების სისტემის ლოგიკის გაუქმება,ისევე როგორც ნებისმიერი მსჯელობა, რომელიც მოჰყვა საფუძვლიან ლოგიკას.

ჯუნევალის ფრაზა განიხილებოდა მეთევსმეტე საუკუნეში როგორც შეუძლებლობის განცხადება. ლონდონის გამოთქმა მომდინარეობს ძველი სამყაროდან, ვარაუდი იმაზე რომ ყველა გედი უნდა იყოს თეთრი რადგან ყველა ისტორიული ჩანაწერი ამბობს რომ გედებს აქვთ თეთრი ბუმბულები. ამ კონტექსტში შავი გედები იყო შეუძლებელი ან მინიმუმ არ არსებული.

თუმცა, 1697 წელს ჰოლანდიელი მკვლევარებმი ვილიამ დე ვლამინგის ხელმძღვნალობით გახდნენ პირველი ევროპელები რომლებმაც ნახეს შავი გედები, დასავლეთ ავსტრალიაში. ტერმინი შემდგომში მეტამორფოზირებული იყო იმ იდეის აღსანიშნავად, რომ აღქმული შეუძლებლობა მოგვიანებით შეიძლება უარყოფილიყო. ტალები აღნიშნავს, რომ მეცხრამეტე საუკუნეში, ჯონ სტუარტ მილმა გამოიყენა შავი გედის ლოგიკური სიცრუე როგორც ახალი ტერმინი გაყალბების იდენტიფიცირებისთვის.

შავი გედის თეორია განიხილა ნასიმ ნიკოლას ტალებმა 2001 წელს თავის წიგნ„მოტყუებული შემთხვევითობით“, რომელიც ეხებოდა ფინანსურ მოვლენებს. მისი 2007 წლის წიგნი შავი გედი გააფართოვა მეტაფორა ფინანსური ბაზრების გარეთ მოვლენებზე. თალები ეხება თითქმის ყველა ძირითად სამეცნიერო აღმოჩენას, ისტორიულ ღონისძიებებს და მხატვრულ მიღწევებს როგორც „შავი გედი“ — მიუმართავი და არაპროგნოზირებადი. ის ასახელებს ინტერნეტს, პერსონალურ კომპიუტერს, პირველ მსოფლიო ომს, საბჭოთა კავშირის დაშლას და 2001 წლის 11 სექტემბრის თავდასხმებს შავი გედების მოვლენების მაგალითებად.

იხ. ვიდეო - Теория Черного лебедя: причины возникновения и чем опасна?