ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

             ზაფხულის ღამის სიზმარი

ობერონი, ტიტანია და პაკი ფერიებით ცეკვავენ უილიამ ბლეიკის, გ. 1786 წ

(A Midsummer Night's Dream) — უილიამ შექსპირის კომედია. იგი დაწერილი უნდა იყოს 1594–1595 წლებს შორის. პიესა დაიწერა რომელიმე დიდგვაროვანის საქორწინო ცერემონიალზე წარსადგენად, რომელსაც შესაძლოა თვით დედოფალი ელიზაბეთიც ესწრებოდა. აღნიშნავენ დედოფლის მიმართ პიესაში ჩაქსოვილ რამდენიმე ქათინაურს. ერთი ვერსიით, შექსპირმა კომედია მიუძღვნა სამოც წელს მიღწეულ სერ თომას ჰენიჯის დაქორწინებას საუთჰემპტონის გრაფის ქვრივ მერიზე. მერი იყო იმ გრაფ საუთჰემპტონის დედა, რომელიც მფარველობას უწევდა შექსპირს და რომელსაც მიეძღვნა პოემები ვენერა და ადონისი და ლუკრეციას გაუპატიურება.

კომედიაში ნაგულისხმებია ზაფხულის ბუნიაობის ღამე (Midsummer Eve), 23 ივლისი, რომლის დროსაც თითქოს სულები გადმოდიოდნენ საფლავიდან და ოინებს უმართავდნენ ადამიანებს. ამ დროს ტარდებოდა ტრადიციული რიტუალები, ანთებდნენ კოცონს, რაც წინაქრისტიანული ბრიტანეთის ნაყოფიერების დღესასწაულის გადმონაშთი იყო.

შექსპიროლოგთა შორის გამოითქვა მოსაზრება რომეო და ჯულიეტასა და ზაფხულის ღამის სიზმრის ურთიერთმიმართების შესახებ, რომლის თანახმადაც ორივე პიესა ერთიან გენეტიკურ ტიპს განეკუთვნება, ორივეში დახატულია მტრული ოჯახის შვილების ბედ–იღბალი.

კომედიის სიუჟეტის წყაროები მრავლად მოიძებნება კლასიკური ლიტერატურიდან. შექსპირი აერთიანებს განსხვავებულ სიუჟეტურ მოტივებს პლუტარქეს ქრონიკებიდან, ჯეფრი ჩოსერის კენტერბერიული მოთხრობებიდან, აპულეუსის ოქროს ვირიდან. სახელი ტიტანია შექსპირმა ალბათ ნახა ოვიდიუსთან და ა.შ. საერთოდ, პიესის სამყარო სავსეა შუა საუკუნეების ფოლკლორული სახეებით, ანგლო–საქსური წარსულის ფურცლებიდან გაცოცხლებული წარმოდგენებით. მეტად ძლიერი და აქტიურია პიესაში მითური არქეტიპების სიღრმისეული შრე.

იხ. ვიდეო - სპექტაკლის დრო - "ზაფხულის ღამის სიზმარი"

პერსონაჟები

თეზევსი – ათენის მთავარი

ეგეოსი – ჰერმიას მამა

ლისანდრე – ჰერმიას მოტრფიალე

დემეტრიოსი – ჰერმიას მოტრფიალე

ფილოსტრატე – თეზევსის დღესასწაულის გამგებელი

კომშა – დურგალი

კოხტაპრუწა – ხურო

კოჭა – ფეიქარი

სტვირა – მესაბერვლე

დრუნჩა – თოქმაჩი

კნაჭა – თერძი

ჰიპოლიტა – ამორძალების დედოფალი

ჰერმია – ეგეოსის ქალი, ლისანდრეს შეყვარებული

ელენე –დემეტრიოსის მოტრფიალე

ობერონი–ფერიების მეფე

ტიტანია – ფერიების დედოფალი

პაკი – ანუ საყვარელი ბიჭი რობინ გუდფელოუ

მდოგვის მარცვალი – ფერია

ფარვანა – ფერია

აბლაბუდა – ფერია

მუხუდო – ფერია

სხვა ფერიები, თეზევისისა და ჰიპოლიტას ამალა

ტრადიცია (რომელიც სამოცდაათი წელი გაგრძელდა), რომლის მიხედვითაც ობერონისა და პაკის როლებს ქალები ასრულებდნენ.

პიესის მუსიკალური აკომპანიმენტი დაწერა ფელიქს მენდელსონმა, 1826 წელს (იმ დროს ის ჩვიდმეტი წლის იყო) დაწერა უვერტიურა და თავიდან არ აპირებდა მის დამატებას სხვა ნაწილებით, მაგრამ 1841 წელს მეფე ფრიდრიხ ვილჰელმ IV. რომელიც აღფრთოვანებული იყო მენდელსონის თეატრალური მუსიკით სოფოკლეს ტრაგედიაზე „ანტიგონე“, რომელიც შესრულდა პოტსდამის ახალ სასახლეში, მიიწვია კომპოზიტორი ამ ჟანრის მეტი ნაწარმოების შესაქმნელად. მენდელსონმა მიიღო შეკვეთა და 1843 წლის განმავლობაში დაამატა უვერტიურას კიდევ 10 ნაწილი (მათ შორის მოგვიანებით ცნობილი "საქორწილო მარში"), რითაც იგი სუიტად აქცია. კომედიისთვის მუსიკის პირველი შესრულება შედგა 1843 წლის 14 ოქტომბერს პოტსდამის სასახლეში. ამის შემდეგ მენდელსონის მუსიკა ჟღერდა ოცნების თითქმის ყველა სპექტაკლში მე-19 საუკუნის ბოლომდე. 1890 წელს გამოჩენილი ვიქტორიანელი მხატვრებისა და ფოტოგრაფების მოდელი და დრამატული მსახიობი დოროთი დინი გამოჩნდა თეატრში Globe სპექტაკლში A Midsummer Night's Dream ჰელენის როლში.

მეოცე საუკუნის დასაწყისში საზოგადოებამ დაიწყო უკმაყოფილების გამოხატვა ზედმეტად მასშტაბური სპექტაკლის მიმართ. შემდეგ ინოვაციურმა რეჟისორმა ჰარლი გრენვილ-ბარკერმა 1914 წელს შესთავაზა სპექტაკლის წარმოების სრულიად ახალი სახე: მან შეამცირა სპექტაკლში დასაქმებული მსახიობების რაოდენობა და ამოიღო მენდელსონის მუსიკა, შეცვალა იგი დედოფალ ელისაბედის ეპოქის ხალხური მუსიკით. . ნაყარმა დეკორაციებმა ადგილი დაუთმო შაბლონიანი ფარდების უპრეტენზიო კომპლექტს. ამ ყველაფერმა ხელი შეუწყო სპექტაკლს უფრო ნათელი და ხელმისაწვდომი გამხდარიყო.

1970 წელს რეჟისორმა პიტერ ბრუკმა გადამწყვეტად მიატოვა სიზმრის ყველა თეატრალური ტრადიცია და სპექტაკლი დადგა ცარიელ თეთრ სცენაზე. მან სპექტაკლში შემოიტანა აკრობატული ტრაპეციის ნომრები და იყო პირველი, ვინც შესთავაზა იგივე მსახიობების გამოყენება თეზევსის / ობერონის და იპოლიტას / ტიტანიას როლებისთვის, რითაც აჩვენა, რომ ფერიების და ელფების სამყარო მხოლოდ ადამიანთა სამყაროს ანარეკლია.

1990 წელს ინგლისელმა მწერალმა ნილ გეიმანმა გამოაქვეყნა სიზმრის კომიქსების ვერსია, ილუსტრირებული მხატვრის ჩარლზ ვესის მიერ, როგორც მისი კომიქსების სერიაში The Sandman. ეს ნამუშევარი გახდა პირველი და ერთადერთი კომიქსები, რომელმაც მოიპოვა World Fantasy Award (1991 წელს მოკლე ფორმის კატეგორიაში).

შექსპირის პიესის სიუჟეტზე დაფუძნებული გამორჩეული ბალეტებია, რომელთაგან ყველაზე პოპულარული ერთმოქმედებიანი ბალეტი ფრედერიკ ეშტონის "სიზმარი" და ორმოქმედებიანი ბალეტი - ჯ. ბალანჩინი, სახელწოდებით "ზაფხულის ღამის სიზმარი", ორივე მუსიკაზე. მენდელსონის. არსებობს მრავალი ოპერები, მათ შორის ბენჯამინ ბრიტენის ოპერა.