ევტექტიკა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              ევტექტიკა

ფაზური დიაგრამა ფიქტიური ორობითი ქიმიური ნარევისთვის (ორი კომპონენტით აღინიშნა A და B) ევტექტიკური შემადგენლობის, ტემპერატურისა და წერტილის გამოსასახად. (L აღნიშნავს თხევად მდგომარეობას.)

 ევტექტიკა (ბერძნ. εύτηκτος - დაბალი დნობის) არის ტერმინი, რომელიც გამოიყენება ან:

აღვნიშნოთ თხევადი ერთგვაროვანი სისტემა (ხსნარი, დნება) ევტექტიკური შემადგენლობით, ანუ მოცემული ნარევის შემადგენლობით ევტექტიკურ წერტილში (თხევადი ევტექტიკა) 

მყარი ჰეტეროგენული სისტემის აღსანიშნავად (მაგალითად, ჰეტეროგენული შენადნობის) - თხევადი ევტექტიკის გამაგრების პროდუქტი (მყარი ევტექტიკა) და დნობის შემდეგ თხევადი ევტექტიკის მიცემა 

როგორც ევტექტიკური წერტილის შემოკლებული სახელწოდება.

მყარ ფაზებში კომპონენტების შეზღუდული ხსნადობის მქონე ორობითი ნარევის ფაზის დიაგრამა, რომელსაც აქვს მყარი ევტექტიკური ფაზის ლამინარული ტიპი.

ზოგადი ინფორმაცია

ევტექტიკური წერტილი არის უცვლელი (მუდმივი წნევის დროს) წერტილი n კომპონენტის სისტემაში, რომელშიც n მყარი ფაზა და თხევადი ფაზა თერმოდინამიკურ წონასწორობაშია. თხევადი ევტექტიკა არის ხსნარი ან დნობა, რომელიც კრისტალიზდება ნარევიში შემავალი თითოეული ნივთიერების კრისტალიზაციის ტემპერატურაზე დაბალ ტემპერატურაზე. შესაბამისად, მყარი ევტექტიკის დნობის წერტილი ყველაზე დაბალია კომპონენტების მოცემული ნარევისთვის. ეს ფენომენი ზუსტად აისახება ტერმინის ეტიმოლოგიაში.

ტერმინი ევტექტიკა შემოგვთავაზა 1884 წელს ბრიტანელმა ფიზიკოსმა და ქიმიკოსმა ფრედერიკ გატრიმ.

ორკომპონენტიან (ან ბინარულ) სისტემაში ევტექტიკური წონასწორობა შეიძლება გამოიხატოს:

სადაც  

თხევადი ფაზა (დნობა, ან ხსნარი, მაგალითად, "წყლიანი ხსნარი")

${\displaystyle \alpha }$ —კომპონენტის მყარი ხსნარი ${\displaystyle B}$ კომპონენტის მიერ წარმოქმნილ ბროლის ბადეში ${\displaystyle A}$;

${\displaystyle \beta }$ —კომპონენტის მყარი ხსნარი ${\displaystyle A}$ კომპონენტის მიერ წარმოქმნილ ბროლის ბადეში ${\displaystyle B}$.

სითბოს დამატებით ან ამოღებით, შესაძლებელია შეცვალოს პროპორცია კრისტალური ფაზების მთლიან მოცულობასა და დნობას შორის ევტექტიკურ წერტილში დაახლოებით ევტექტიკურ ტემპერატურაზე.

ამ პროცესების დროს სისტემის ტემპერატურა განსხვავდება წონასწორულიდან (პრაქტიკული შემთხვევების აბსოლუტურ უმრავლესობაში, ძალიან ოდნავ - მეათედი ან მეასედი გრადუსი ცელსიუსით), რადგან ფაზური გარდაქმნები (კრისტალიზაცია ან დნობა) საჭიროებს თერმოდინამიკურ სტიმულს - სუპერგაგრილებას. ან გადახურება.

კრისტალიზაციის პროცესი:

კრისტალიზაციის შემდეგ ევტექტიკა იქცევა ფაზების კრისტალიტების ნარევად (ძალიან ხშირად ძლიერ განშტოებული, ევტექტიკური კრისტალიზაციის პროცესში ურთიერთგაზრდილი). ევტექტიკური კრისტალიზაციის დროს რამდენიმე კრისტალური ფაზის ერთდროული წარმოქმნა შესაძლებელს ხდის მათ ერთობლივ ზრდას, იმ პირობით, რომ დაკმაყოფილებულია დამატებითი პირობები - უპირველეს ყოვლისა, ევტექტიკური ფაზების გისოსების ნაწილობრივი კრისტალოგრაფიული თანმიმდევრულობა. შედეგად წარმოიქმნება ევტექტიკური ბიკრისტალები (ორკომპონენტიანი და ასევე კვაზიორობითი სისტემების შემთხვევაში) - ევტექტიკური ფაზების განშტოებული, ორმხრივი ბუდე დენდრიტები, რომლებიც მხოლოდ წვრილად გაფანტულ ნარევს ჰგავს განივი კვეთით.

ევტექტიკა არის დნობის წონასწორული ზედაპირების გადაკვეთა შესაბამის (ევტექტიკურ) ფაზებთან. თუ სითბოს სათანადო რაოდენობა ამოღებულია, მაშინ ევტექტიკური შემადგენლობის დნობა, წონასწორობასთან ახლოს მყოფ პირობებში კრისტალიზაციისას, მისცემს წონასწორობაში მონაწილე ყველა კრისტალურ ფაზას. თუ სითბო მიეწოდება საკმარისი რაოდენობით, მაშინ ევტექტიკური შემადგენლობის შესაბამისი ფაზების ნარევი, წონასწორობასთან ახლოს, დნება თითოეული კრისტალური ფაზის პროპორციის ერთდროული შემცირებით მათ სრულ გაქრობამდე.

იხ. ვიდეო - What is a Eutectic?