შოთას ბლოგი

понедельник, 17 сентября 2018 г.

ვინ იყო პირველი ქართველი მეფე
ქართველთა მეფეების გენოლოგია

მოქცევაჲ ქართლისაჲს მიხედვით იბერიის პირველი მეფე, ძვ. წ. IV-III საუკუნეებში (ძვ. წ. 326 — ძვ. წ. 302), რომელიც იყო ალექსანდრე მაკედონელის თანამედროვე. ძვ. წ. 329— 305 თრაკია-მაკედონიის მეფის ლისიმაქეს (ლეონტი მროველი „ბიზანტიოსს“ ეძახის) სარდალი. მომავალში მასთან ბრძოლაში სამარას ძმის შვილი ფარნავაზი გაიმარჯვებს, აზო არტაანთან ბრძოლაში დაიღუპება. იბერაში იწყება ფარნავაზიანთა დინასტია მეფის ტიტულითაზოს წარმომავლობასთან დაკავშირებით საერთო აზრი არ არსებობს ქართულ საისტორიო წყაროებში.მას შემდეგ რაც მოიკლა უკანასკნელი მამასახლისი — სამარა და მისი ძმა (ფარნავაზის მამა), მის ადგილას ინიშნება აზო. ეს შეიძლება მომხდარიყო ცნობილი მოვლენის, მაკედონელის მიერ დარიოსის მოკვლის შემდეგ, ანუ ძვ. წ. 330 წლის შემდეგ.

ვახუშტი ბატონიშვილის აზრით გამეფდა ძვ. წ. 326 წელს (ქართულსა 490კირილ თუმანოვს თავის ნაშრომში აზო არა ჰყავს მეფეთა რიგში შეყვანილი და იბერიის მეფეთა ნუმერაციას ფარნავაზიდან იწყებს.

სერგი გორგაძეს ვარაუდით აზოს მეფობის პერიოდი იყო ძვ. წ. 330-ძვ. წ. 272, ხოლო იმეფა 58 წელიმოქცევაჲ ქართლისაჲ"–ს "ქრონიკის" თანახმად, ქართლის პირველი მეფე. მემატიანე მოგვითხრობს, რომ როდესაც ალექსანდრემ დაიპყრო ქართლი, მას თან ჰყოლია აზო, "არიან-ქართლის" მეფის ძე და მისთვის მიუბოძებია მცხეთა საჯდომად, ხოლო საზღვრად დაუდგენია აღმოსავლეთით ჰერეთი, დასავლეთით – ეგრის წყალი, სამხრეთით – სომხითი და ჩრდილოეთით – ცროლის მთა ("მთაჲ ცროლისაჲ"). ამის შემდეგ აზო წასულა არიან–ქართლში მამამისთან, საიდანაც წამოუყვანია თავისი რვა და მამა-მძუძის ათი სახლი (გვარი) და დამჯდარა "ძუელ მცხეთას". მას თან ასევე წამოუღია გაცის და გას კერპები. "მოქცევაჲ ქართლისაჲ" აღნიშნავს, რომ "ესე იყო პირველი მეფეჱ მცხეთას შინა აზოჲ ძჱ არიან–ქართველთა მეფისაჲ". აზოს შემდგომ ქართლის მეორე მეფედ იხსენიება ფარნავაზი.