მთვარე
დედამიწიდან დანახული მთვარე
დედამიწის ერთადერთი ბუნებრივი თანამგზავრი. მზის სისტემის ერთ-ერთი უდიდესი ბუნებრივი თანამგზავრი, და უდიდესი თანამგზავრებს შორის ზომის შეფარდებით იმ პლანეტასთან, რომლის გარშემოც ისინი ბრუნავენ. აგრეთვე, დღეს ცნობილი თანამგზავრების სიმკვრივეებს შორის, ის ამ მაჩვენებლით მეორეა (იუპიტერის თანამგზავრ იოს შემდეგ). მას რაიმე ფორმალური სახელი გარდა მთვარისა არ გააჩნია, თუმცა ზოგადად მეცნიერულ შრომებში მას „ლუნა"-დაც (ზედს. ლუნარული) მოიხსენიებენ (ლათ. Luna). მისი სიმბოლოა ნახევარმთვარე. მთვარის საშუალო სიშორე დედამიწიდან 384 000კმ-ია. პერიგეუმში მანძილი 363 104 კმ -ია და აპოგეუმში 405 696 კმ. დიამეტრი 3 476 კმ-ია.
იხ. ვიდეოები
| ორბიტალური მახასიათებლელბი | ||||
|---|---|---|---|---|
| პერიგეი | 363 104 კმ (356 400 – 370 400 კმ) | |||
| აპოგეი | 405 696 км (404 000 – 406 700 კმ) | |||
| დიდი პოლუსი (a) | 384 399 კმ 0,00257 ა.ე. | |||
| ორბიტის ექსენტრიტი (e) | 0,0549 (საშუალო) | |||
| სინოდური პერიოდი მოძრაობა | 27,321661 დღე 27 დღე 7სთ 43 წუთი 11,5 წამი | |||
| სინოდური პერიოდი მოძრაობა | 29,530588 დღე 29 დღ 12 სთ 44,0 წუთი | |||
| ორბიტალური სიჩქარე (v) | 1,023 კმ/სთ (საშუალო) | |||
| დახრა (i) | 5,145° (4,983° – 5,317°) ურთ. ეკლიპტიკი 6,668° (6,517° - 6,85°) ურთ. მთვარის ეკვატორი 18,3° - 28,6° ურთ. დედამიწის ეკვატორი | |||
| გრძედი აღმავალი კვანძი (Ω) | (დაღნავალი) 1 ბრუნვა 18,6წელზე | |||
| არგუმენტი პერიცენტრი (ω) | (возрастание) 1 ბრუნვა 8,85 წელი | |||
| ვისი თანამგზავრია | დედამიწა | |||
| ფიზიკური მახასიათებლები | ||||
| პოლარული შეკუმშვა | 0,00125 | |||
| ეკვატორული რადიუსი | 1738,14კმ 0,273 დედამიწის | |||
| პოლარული რადიუსი | 1735,97 კმ 0,273 დედამიწის | |||
| საშუალო რადიუსი | 1737,10კმ 0,273 დედამიწის | |||
| ცირკულაცია | 10 917კმ | |||
| ზედაპირის არეალი | 3,793·107 კმ² 0,074 დედამიწის | |||
| მოცულობა (V) | 2,1958·1010კმ³ 0,020 или 1/50 დედამიწის | |||
| მასა (m) | 7,3477·1022 кг 0,0123 или 1/81 დედამიწის | |||
| საშუალო სიმკვრივე (ρ) | 3,3464 გ/სმ³ | |||
| თავისუფალი ვარდნა ვარდნა ეკვატორზე (g) | 1,62 მ/с² 0,165 g | |||
| პირველი კოსმოსური სიჩქარე (v1) | 1,68 კმ/წმ | |||
| მეორე კოსმოსური სიჩქარე (v2) | 2,38 კმ/წმ | |||
| მოძრაობის დრო (T) | სინქრორიზებულია ყოველთვის მობრუნებულიადედამიწაზე ერთი მხარით) | |||
| ღერძის დახრა | 1,5424° (მიმართებასი სიბრტყეში ეკლიპტიკა) | |||
| ალბედო | 0,12 | |||
| ხილული ვარკსლავური სიდიდე | −2,5/−12,9 −12,74 სავსე მთვარის დროს) | |||
| ტემპერატურა | ||||
| ||||
| ტემპერატურა ეკვატორზე |
| |||
| ატმოსფეროს | ||||
კვალი წყალბადის, ჰელიუმის, ნეონის და არგონის | ||||
მთვარე ბნელი და ცივი, „ბრმა“ ციური სხეულია, რომელიც მზისგან არეკლილი სინათლით ანათებს, იგი მზიდან გამოსხივებული სინათლის მხოლოდ 7%-ს ირეკლავს.
პირველი ხელოვნური ობიექტი, რომელიც მთვარეზე დაეშვა იყო „ლუნა 2“ (1959). პირველი ფოტოსურათები მთვარის დედამიწისგან მოფარებულ მხარეს გადაიღო „ლუნა 3“-მა იმავე წელს. პირველი ადამიანები, რომლებმაც მთვარეზე დადგეს ფეხი იყვნენ ხომალდიდან „აპოლო 11“ (აშშ, 1969
რუქა კონცენტრაციათორიუმის მთვარის ზედაპირზე მონაცემების მიხედვით Lunar Pro
ქიმიური აგებულება
| ელემენტი | ჩამოტანილი «ლუნა -20» | ჩამოტანილი «მთვარე-16» |
|---|---|---|
| Si | 20,0 | 20,0 |
| Ti | 0,28 | 1,9 |
| Al | 12,5 | 8,7 |
| Cr | 0,11 | 0,20 |
| Fe | 5,1 | 13,7 |
| Mg | 5,7 | 5,3 |
| Ca | 10,3 | 9,2 |
| Na | 0,26 | 0,32 |
| K | 0,05 | 0,12 |
დედამიწის ირგვლივ მთვარის ბრუნვისას მზე მის სხვადასხვა ნაწილს ანათებს. სინამდვილეში მთვარის ფორმა სრულებით არ იცვლება. იგი 27,3 დღეს ანდომებს დედამიწის გარშემო შემობრუნებას. მთვარის „ფორმაცვლილებებს“ ფაზები ეწოდება.
როდესაც მზე მთვარის უკანა მხარეს ანათებს, მთვარე ცაზე თითქმის არ ჩანს. ამ მოვლენას ახალმთვარეობა ეწოდება. მომდევნო ორი კვირის მანძილზე, მთვარის დედამიწის ირგვლივ ბრუნვისას, მზის სინათლის ქვეშ მისი მეტი და მეტი ნაწილი ექცევა.
როდესაც მთვარე დედამიწას სანახევროდ შემოუვლის, იგი მთლიანად გამოჩნდება. ამ მოვლენას სავსემთვარეობა ეწოდება. მომდევნო ორი კვირის განმავლობაში მთვარის დისკო ცაზე პატარავდება, რადგან მზის სინათლე მის სულ უფრო მცირე ნაწილს ხვდება. მალე მთვარე ახალ შემობრუნებას დაიწყებს
ატმოსფერო მთვარეზე უკიდურესად გაიშვიათებულია. როცა ზედაპირი არ არის განათებული მზით, შემადგენლო გაზების მასზე არ აღემატება2,0·105ნაწილაკი/სმ³ (დედამიცისთვის ეს მაჩვენებელი შეადგენს 2,7·1019ნაწილაკი /სმ³), ხოლო მზიას ამოსვლის შემდეგ, მზე ზრდის ორჯერ მეტად зგრუნტის დეგრადაციის გამო. ატმოსფეროს გაიშვიატებას მოაქვს მაღალი მერყეობას ტემპერატურის ზედაპირზე (- 173 °C ღამით დან +127 °C მდე მის წერტილზე) დამოკიდებულია განათებაზე. ამავე დროს ტემპერატურა 1 მ სიღრმეზე ტოლია -35°C ხედი მთვარეზე პრაქტიკულად ატმოსფეროს არ ქონის გამო მთვარეზე ცა შავია და ვარკვლავებით იმ შემთხვევაშიც თუ მზითა არის განათებული. თუმცა დღის გადაღებული სურათებზე ვასკვლავები არ ჩანს როგორც მეცნიერები გვიხსნიან ამისათვის საჭირო იქნებოდა ანალოგიური ექსპოზიცია, რომლის დროსაც განათება მზის ობიექტის იქნებოდა გადანათებული.
დაახლ. 3,5 მლრდ წლის უკან, მაშტაბური ამორფქვევის დროს ლავის, მთვარის ატმოსფერო იყო მკვრივი. გამოთვლებმა აჩვენა,რომ ნივთიერება (CO, S, Н2O) შეეძლო ჩამოეყალიბებინა ატმოსფერო წნევით 0,01დედამიწის. დრო მისი გაფანტვისა შფასებულია 70მლნ წელი.
სუპერმთვარე
2011 წ-ის 19 მარტი სუპერმთვარე დედამწიდან იყო დაშორებული 356 577კმ
მოვლენა, როდესაც სავსემთვარეობა ემთხვევა მთვარის უახლოეს მდებარეობას დედამიწასთან, მის ელიფსურ ორბიტაზე; შედეგად, დედამიწადან მთვარე ზომაში ბვევრად უფრო დიდი ჩანს.ტექნიკური სახელია დედამიწა-მთვარე-მზის სისტემის პერიგეა-სიზიგია. ტერმინი „სუპერმთვარე“ ასტრონომიული არაა, სათავეს იღებს თანამედროვე ასტროლოგიიდან. ოკეანეებისა და დედამიწის ქერქის მიქცევა-მოქცევასთანმთვარის კავშირის გამო, სუპერმთვარის ფენომენს ხშირად აკავშირებენ ისეთ სარისკო მოვლენებთან, როგორებიცაა მიწისძვრები და ვულკანური ამოფრქვევები, თუმცა ამის მტკიცებულებები ნაკლებ დამაჯერებელია.
საპირისპირო მოვლენას, აპოგეა-სიზიგიას მიკრომთვარეს უწოდებენ, თუმცა ეს ტერმინი ისე გავრცელებული არაა, როგორც სუპერმთვარე.
იშვიათად, სუპერმთვარეობა მთვარის სრულ დაბნელებასაც ემთხვევა. ბოლო ასეთი ფაქტი 2015 წლის 27–28 ოქტომბერს მოხდა, შემდეგი კი 2033 წლის ოქტომბერში განმეორდება
დედამიწის გარშემო მთვარის ელიფსური ორბიტის გამო, მანძილი მათ შორის ყოველთვიურად 357 000-სა და 406 000 კმ-ს შორის იცვლება.
სუპერმთვარეობისას, მის უშორეს წერტილთან შედარებით, მთვარე დიამეტრში 14%-ით უფრო დიდი ჩანს, სიკაშკაშე კი 30%-ით მეტი.
მზისა და მთვარის კომბინირებული ეფექტები დედამიწის ოკეანეებზე, მის მიქცევა-მოქცევაზე პიკს მაშინ აღწევს, როცა მთვარე ახალია ან სავსე. მთვარის პერიგეის დროს, მისი გრავიტაციული ძალა გარკვეულწილად ძლიერია. თუმცა, პიკშიც კი, ეს ძალა მაინც შედარებით სუსტია და მიქცევა-მოქცევას შორის ერთ ინჩზე ნაკლებ სხვაობას იწვევს
მედიაში ბევრი სპეკულაცია იყო იმასთანდ აკავშირებით, რომ სუპერმთვარეობის 1-2-კვირიან პერიოდთან დაკავშირებული იყო 2011 წლის მიწისძვრა წყნარ ოკეანეში ტოჰოკუს რეგიონთან, ასევე 2004 წელს ინდოეთის ოკეანის მიწისძვრა და ცუნამი.მიუხედავად ამისა, სუპერმთვარესა და ძლიერ მიწისძვრებს შორის კავშირი დამტკიცებული არ არის
განსხვავებული შეხედულება მთვარის შესახებ უფოლოგიური მიდგომა და კოსმონავტებისა და ექსპერტების მოსაზრებები იხ. ვიდეო
მთვარის ანომალიები და ნათებები რ-იც შეიმჩნევა მრავალი წლებია შეგვიძლია ვიხილოთ ვიდეო
მთავრეზე უამრავი იდუმალება არის იხ. ვიდეო
იხ.ვიდეო
როგორ აპირებენ ამერიკელები მთვარეზე დაბრუნებას ორი პროგრამით ესელესით და ორიონით, პროგრამა არტიმრდა იხ. ვიდეო
Комментариев нет:
Отправить комментарий