აზროვნება

როდენის ქანდაკება "მოაზროვნე".

კოგნიტური პროცესი, რომელიც წარმოადგენს ახალ სიტუაციაში ადამიანის ორიენტაციის, პრობლემის, ამოცანის გადაჭრის უნარს. ბარტლეტის თანახმად, აზროვნება ეხება ისეთ პროცესებს, რომლებიც უშუალო აღქმის გარეშე მიმდინარეობს. მაშინ, როდესაც თვალსაჩინო ინფორმაცია ხარვეზიანი და არასრულია, თავს იჩენს აზროვნება, რომელიც ამ ხარვეზების აღმოფხვრას ემსახურება. აზროვნების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მახასიათებელია გაგების მოთხოვნილება, რომელიც განპირობებულია რაიმე ამოცანასთან დაკავშირებული გაურკვევლობის შემცირების შინაგანი მოთხოვნილებით. პრობლემური სიტუაციის გადაჭრასთან ერთად აზროვნების პროცესიც მთავრდება. ის წარმოადგენს მიზანდასახულ, ნებისმიერ პროცესს. ამით კი ის ოცნებისგან განსხვავდება.

                                                    

პარმენიდე ელეელი ძველი ბერძენი ფილოსოფოსი და პოლიტიკური მოღვაწე, დამფუძნებელი სამეცნიერო მიდგომა აზროვნების.

კვლევები აზროვნების დაიცყო ჯეი კიდევ ანტიკური ფილოსოფოსების და მეცნიერიბის მიერ, თუმცა ამას ისინი აკეთებდნენ არა ფსიქოლოგიის ან სხვა სამეცნიერო პოზიიცით არამედ ფილოსოფიის და ლოგიკის. ერთერთი პირველი იყო პარმენიდე. მისი თხუზულებაში ,,სიმართლი გზა''(ბერძნ - Αλήθεια) მან წარმოადგინა პირველი ისტორიაში ევროპული ფილოსოფია შემონახული გამოხატული დაფუძნებული დედუქციური ფილოსოფიაზე.

შემდეგში იყვნენ ორი სხვა ძველი ბერძენი მეცნიერ პროტაგორა და ეპიკურე. რ-აც წარმოადგინეს სენსუალიზმი.

იხ ვიდეო

                                                  

პროტაგორა - ძველი ბერძენი ფილოსოფოსი და მათემატიკოსი, დაფუძნებელი ტვინის თეორიის აზროვნების

უდიდესი თეორიტიკოსი მეცნიერი და მოაზროვნე იმ დროის იყო არისტოტელე. მან გამოიკვლია მისი ფორმები, დააფუძნა და გამოიყვანა აზროვნების კანონი.თუ,მცა მისთვის აზროვნება იყო მოღვაწეობა ,,გონიერი სულის''ამის გარდა ის ძირითადად დაკავებული იყო ფორმალური ლოგიკით.

თანამედროვე ფსიქოლოგიაში გამოიყოფა აზროვნების შემდეგი სახეები:

• პრაქტიკული ანუ მოქმედებით-ხატოვანიაზროვნება - ამოცანის გადაწყვეტა ხდება უშუალოდ მოქმედების პროცესში.
• ხატოვანი აზროვნება - პრობლემის გადაჭრა ხორციელდება ხატებზე დაყრდნობით.
• ლოგიკური აზროვნება - ამოცანის გადაწყვეტა ცნებების მეშვეობით. ეყრდნობა ვერბალურ-ლოგიკურ მსჯელობას

                                  

ი. პ. პავლოვი  —აკადემიკოსინობელის პრემიის ლაურეატი ; მან და მისმა სკოლამ   შეიმუშავესთავისი თეორია აზროვნების პროცესი 

არსებობს დიქოტომიურ დაყოფაზედაფუძნებული აზროვნების კლასიფიკაციაც:

• თეორიული აზროვნება - გარკვეული კანონზომიერების შემეცნება აბსტრაქტული მიმართებების დამყარების საფუძველზე. თეორეტიკოს მეცნიერთა აღმოჩენები სწორედ ამ ფორმის აზროვნების შედეგია.პრაქტიკული აზროვნება - მიმართულია კონკრეტული, კერძო ამოცანების გადაჭრაზე. გადაწყვეტილება უშუალოდ მიმდინარე პროცესის სწრაფი ანალიზის შედეგად მიიღება.

• ანალიტიკური (ლოგიკური) აზროვნება - პროცესი დროში გაშლილია, ეტაპობრივად მიმდინარეობს და შედარებით გაცნობიერებულია. ინტუიტურიაზროვნება - პროცესი დროში შეკუმშულია და მინიმალურადაა გაცნობიერებული.

• შემოქმედებითი აზროვნება - ემსახურება ახალი კანონზომიერებების აღმოჩენას. მიმართლია ახალი იდეების შექმნაზე. კრიტიკული აზროვნება - ორიენტირებულია უკვე მიღებული გადაწყვეტილებების შემოწმებაზე, არსებული ნაკლოვანებების გამოვლენაზე                                                                                                                                                    
  ა. ბინე  — ფრანგი პსიქოლოგი , ერთერთი  ძირითადი დამფუძნებელი  ფრანგული ექსპერიმენტალური ფსიქოლოგიის, შექმნელი  ტესტოლოგიის
• რეალისტური აზროვნება - მიმართულია გარე სამყაროზე. იგი ემყარება ლოგიკურ კანონებს და პრობლემის გადაჭრისას მიმართავს ანალიზსა და აბსტრაქციას. აუტისტური აზროვნება - მიმართულია შინაგან სამყაროზე, პიროვნების მოთხოვნილებების დაკმაყოფილებაზე, სურვილების რეალიზაციაზე. პრობლემის გადაჭრისას ეყრდნობა არა რეალურად არსებულ მიმართებებს, არამედ საკუთარ სურვილებს.                                                                                                                                                         მიშვნელოვანი არსებითი  ნიშანი  შედარებისთვის:შედარება  უდაბნო და ტყე აუცილებელია ავიჩიოთ კლიმატი  გეოგრაფიული მდგომარეობა ,არ ყოფნა ან არ არსებობა კაკტუსების .                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                პროდუქტული აზროვნება - მისი მეშვეობით მიიღება სრულიად ახალი ცოდნა, გამოცდილება. რეპროდუქტული აზროვნება - პრობლემის გადაჭრსას ეყრდნობა უკვე მზა ჩვევას, გამოცდილ სქემას.

ოპერაცია ისეთი გონებრივი მოქმედებაა, რომელიც სააზროვნო ამოცანის გადაჭრას ემსახურება. განასხვავებენ აზროვნების შემდეგ ოპერაციებს:

• ანალიზი
• აბსტრაქცია ანუ განყენება
• სინთეზი

1. ანალიზის ოპერაცია ადამიანს საშუალებას აძლევს აღქმული მთლიანი მოვლენიდან სხვადასხვა მხარე გამოყოს. ის გულისხმობს ამოცანის ცალკეულ ნაწილად დაშლას და მის შემადგენელ ელემენტებზე მსჯელობის უნარს.
2. აბსტრაქცია, განყენება ისეთი ოპერაციაა, რომლის დროსაც ხდება საგანთა ერთობლიობისათვის დამახასიათებელი საერთო, ზოგადი ნიშნის, თვისების გამოყოფა და ამ ზოგადი ნიშნის გააზრება კონკრეტული საგნის გარეშე. აბსტრაქცია გულისხმობს ობიექტთა შედარებით ანალიზს, ამ ობიექტებისათვის დამახასიათებელი ზოგადი ნიშნების გამოყოფას და ამ ნიშნების საფუძველზე ობიექტთა კატეგორიაში გაერთიანებას.
3. სინთეზის ოპერაცია მოიაზრებს ცალკეული ელემენტების, საგანთა თვისებების ერთ მთლიანობაში გაერთიანებას, ერთ შინაარსად შეკვრას