ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                  კონვექცია

                                                კონვექციური მოძრაობის უბრალო მოკროტალღაში

(ლათ. Convectio - მოზიდვა, მოტანა) — სითხეებსა და აირებში სითბური ენერგიის გავრცელება. როდესაც სითხე ან აირი თბება, სითბოს წყაროსთან ყველაზე ახლომდებარე ნაწილი ფართოვდება და ნაკლებად მკვრივი ნაწილი ზემოთ ადის. სითხეებსა და აირებში აღძრულ ასეთ მოძრაობას, კონვექციური ნაკადი ეწოდება.

                                                                     

ეს ილუსტრაცია გვიჩვენებს დედამიწის მანტიაში ნონვექციური მოძრაობის გათვლილ ნიმუშს. 

შერევა თვთორგანიზებული სტრუქტურების ცალკეული ფენეფში მიიღება კონვექციური უჯრედების მეტნაკლებად რეგულარული ქსელი.

განსახავევებენ ლამინირებულ და ტურბულენტურ კონვექციას.

იხ. ვიდეო

ბევრი ატმოსფერული მოვლენა გამოწვეულია ბუნებრივი კონვექციით, მათ შორის ღრუბლების ფორმირებით. იგივე ფენომენის წყალობით, ტექტონიკური ფირფიტები მოძრაობენ. კონვექცია პასუხისმგებელია გრანულების გამოჩენაზე მზეზე.

იძულებითი (იძულებითი) კონვექციის დროს, მატერიის მოძრაობა გამოწვეულია გარე ძალების მოქმედებით (ტუმბო, გულშემატკივართა პირები და ა.შ.). იგი გამოიყენება მაშინ, როდესაც ბუნებრივი კონვექცია არ არის საკმარისად ეფექტური. კონვექციას ასევე უწოდებენ მოძრავი საშუალების მიერ სითბოს, მასის ან ელექტრო მუხტების გადაცემას.

ტერმოგაცივება ცირკულაცია

დედამიწის გარშემო ქარების მოძრაობა კონვექციური ნაკადებითაა გამოწვეული. ამის მიზეზი ისაა, რომ ეკვატორის მახლობლად დედამიწის ზედაპირს მზის მეტი ენერგია ეცემა. გათბობისას ჰაერი ფართოვდება და მაღლა ადის. თავისუფალი ადგილისკენ მიემართება შედარებით ცივი და მკვრივი ჰაერი, რის შედეგადაც ჩნდება ქარი.

ცნობილია, რომ ოთახის გასათბობ რადიატორთან შეხებაში მყოფი ჰაერი თბება და ფართოვდება ვინაიდან, ამ დროს შესაბამისად მცირდება ჰაერის სიმკვრივე. იგი არქიმედეს კანონის თანახმად, მიემართება ზევით და მის ადგილს იკავებს უფრო დაბალი ტემპერატურის და მაშასადამე უფრო მეტი სიმკვირივის მქონე ჰაერი.

კონვექცია ორი სახისაა:

• ბუნებრივი
• იძულებითი

კონვექცია ბუნებრივია, თუ ის თავისუფლად მიმდინარეობს, გარედან ყოველგავრი ჩარევის გარეშე. ბუნებრივი ანუ თავისუფალი კონვექციის წარმოსაქმნელად საკმარისია, სითხე ან აირი ქვემოდან გავათბოთ ან ზემოდან გავაცივოთ, ამასთან ნივთიერება არათანაბრად უნდა იყოს გამთბარი.

იძულებითი კონვექცია კი გარედან ჩარევის შედეგად ხდება : სითხისა და აირის ფენები ტუმბოს ან მექანიკური სარევის დახმარებით გადაადგილდება (სწორედ ტუმბოს საშუალებით ხდება კოსმოსური ხომალდის გათბობისას საჭირო კონვექციური ნაკადის შექმნა).

საშინაო ცდაში წყალზე დაკვირვებით ვამჩნევთ: თბილი, შეფერილი წყალი ბოთლიდან ზედაპირზე ამოდის და მიემართება ყინულისაკენ. წყლის ადუღება აიხსნება თბილი და ცივი წყლის ფენების მოძრაობით. ცივი წყალი ქვევით ჩამოდის, ცხელდება, შემდეგ ისევ ზევით ადის და ა. შ. ადგილი აქვს წყლის ცირკულაციას. სითბოს გადაცემის ამ ხერხს კონვექცია ეწოდება.

იხ. ვიდეო