ყორანი

                                      ყორანი

                                                      

ფრინველი ბეღურასნაირთა რიგისა. მისი სხეულის სიგრძე 65 სმ აღწევს. ფერად შავი, ლურჯი ან მწვანე, ლითონისებრი ბზინვარება დაკრავს. გავრცელებულია ევროპაში, აზიაში (გარდა სამხრეთ-აღმოსავლეთისა), ჩრდილოეთ აფრიკასა და ჩრდილოეთ და ცენტრალურ ამერიკაში. საქართველოში ყველგან გვხვდება, მჭიდროდ დასახლებული ადგილების გარდა. ზამთარში მცირერიცხოვანი გუნდებით ნომადობს. ბუდეს იკეთებს ხეზე, კლდეზე, მდინარის ციცაბო ნაპირზე, მაღალ შენობაზე (ზოგჯერ იმავე ბუდეს თაობებიც იყენებენ). 
იხ. ვიდეო

დებს 4 - 5 (7-მდე) კვერცხს, ინკუბაცია გრძელდება 21 დღე-ღამეს. პოლიფაგია, მაგრამ ძირითადად მძორით იკვებება. შვედმა ექომა და ნატურალისტმა კარლ ლინემ თავის ფუნდამეტურ ნამუშევარში ,,ბუნების სისტემა'' 1758წ-ს 
 ორნიტოლოგები გამოყოფენ 8-დან 11-მდე სახეობას, მიუხედავად იმისა, რომ ისინი დიდ არეალში არიან გავრცელებული ფენოტიპურად განსხვავება ერთმანეთისგან უმნიშვნელოა. ისინი ყველაფერს მიიღთმევენ რაც კი იჭმევა. დამახასიათებელი ხმით.
ყორანი მიჩნეულია ერთ-ერთი ჭკვიან ჩიტად ,ეცნიერებმა დაამტკიცეს ყორანის ინტელექტი.

ბერძნული და რომაული მითოლოგიაში ყორანი აცილებს ღმერთებს კრონოსს (სატურნი) აპოლონი ჰელიოსი, ათენა, ის იღბალის სიმბოლოა, სინათლის გამცემი ღვთის მაცნე. ასევე მოხსენიებული ბიბლიაში და სხვა ქვეყნების მითოლოგიაში.ქვემოთ მოყვანილი ვიდეოში კარგად ჩანს თუ რამდენად ჭკვიანი ფრინველია და გამორჩეული.
იხ. ვიდეო

ბაზი (გვარი)

                                      ბაზი (გვარი)

                                                                         

ბაზი

ბუდის მშენებელი საზოგადო მწერებისგვარი ფუტკრისებრთა ოჯახისა. საკმაოდ მსხვილი, 3,5 სმ-მდე სიგრძის სხეული ხშირი ბუსუსით აქვს დაფარული. ამჟამად ცნობილია ბაზის 300-მდე სახეობა, რომლებიც ფართოდაა გავრცელებული ზომიერსა და ცივ სარტყელში. ავსტრალიასა და ახალ ზელანდიაში ბაზი შეყვანილია ევროპიდან წითელი სამყურას დამტვერვის მიზნით. ბუდეს აშენებს დედალი ბაზი, კვერცხების დაყრიდან 20-25 დღის შემდეგ იჩეკებიან პირველი „მუშები“, ზაფხულის მიწურულში კი — დედლები და მამლები. განაყოფიერება შემოდგომაზე ხდება, რის შემდეგ მამლები იღუპებიან, დედლები კი მყუდრო ადგილებში იზამთრებენ. ბაზი სასარგებლო მწერია, ითვლება მრავალი მცენარის (მაგ., წითელი სამყურას) საუკეთესო დამმტვერავად (ამის გამო ბოლო დროს ცდილობენ მის მოშინაურებას). ზოგი ბაზი ფაკულტატური პარაზიტია საკუთარ და მონათესავე სახეობის ბუდეში.

                                                            კლასიფიკაცია

                                                    

Bombus

Mendacibombus, 12 სახეობა Bombias, 3 სახეობა Kallobombus, 1 სახეობა Orientalibombus, 3 სახეობა Subterraneobombus, 10 სახეობა Megabombus, 22 სახეობა Thoracobombus, 50 სახეობა Psithyrus, 30 სახეობა Pyrobombus, 50 სახეობა Alpinobombus, 5 სახეობა Bombus (подрод), 5 სახეობა Alpigenobombus, 7 სახეობა Melanobombus, 17 სახეობა Sibirocobombus, 7 სახეობა Cullumanobombus, 23 სახეობა

                                                         მეტეორი
                         მეტეორული ნაკადი ლეონიდები 
ერთ-ერთი ყველაზე შესწავლილი მეტეორთა ნაკადი, რომელიც ყოველწლიურად ნოემბრის თვეში ჩნდება ლომის თანავარსკვლავედის მხრიდან.
 ყველაზე ადრე ისტორიული დადასტურებისა ამ მეტეორული ნაკადისა გადმოცემულია ევტიქი (ალექსანდრიის პატრიარქის) მიერ აღწერილი 901წ-ს
   ცნობილი მეტერული წვიმა, რ-იც დაიკვირვება მოხდა 1833წ-ის ნოემბერში აშშ ტერიტორიაზე ატლანტიკის ოკენაიდან კლდივან მთებამდე. აგნეს კლერკი აღწერს როგორც ,,ქარიშხალი ვარსკვლავების ცვენა დედამიწაზე''. 
ბოლოს მეტეირული წვიმა იყო 1996წ-ს როცა ყოველ საათში შესაძლებელი იყო დაგვენახა 150 ათასამდე მეტეორი

ეს მეტეორული ნაკადი წარმოიშვება კომეტა ტემპელ-ტუტლის მასალის გამოდინებით, რომელიც 33 წელში ერთხელ უახლოვდება დედამიწას. უწვრილესი ნაწილაკები რომლებიც იწვიან დედამიწის ატმოსფეროსთან დაჯახებით წარმოქმნიან მეტეორთა წვიმას. პირველად ის "გადმოედინება" დიდ ძალით, ხოლო დროთა განმავლობაში მისი ძალა იკლებს.

ბოლო ძლიერი მეტეორული წვიმა იყო 1966 წელს, როდესაც ყოველ საათს დედამიწის ატმოსფეროში იწვოდა 150 ათასამდე მეტეორი. მოსალოდნელია რომ შემდეგი ძლიერი მეტეორული წვიმა იქნება 2099 წელს.აკადი  ლეონიდები

"ჰაერში მოლივლივე" — გავარვარებული სხეული კოსმოსური წარმოშობისა, რომელიც სწრაფად მოძრაობს დედამიწის ატმოსფეროში. ამ მოვლენას წარმოშობს მცირე მეტეორული სხეულაკების დაწვა (მაგალითად, კომეტების ან ასტეროიდების ნაწილაკების). უფრო დიდი ინტენსივობის ანალოგიურ მოვლენას, ბოლიდი ეწოდება. ამ მოვლენებს მეტეორიკა სწავლობს.

მეტეორები ხშირად მეტეორულ ნაკადებად ჯგუფდება, რაც მეტეორების მუდმივ მასებს წარმოადგენს, რომლებიც წელიწადის განსაზღვრულ დროს, ზეცის განსაზღვრულ ადგილებში ჩნდებიან. მეტეორი განსხვავდება მეტეორიტებისგან და მეტეორიდებისაბან 

                                      პროექტი ,,ექსელსიორი''
                                                                                                                                                                      რეკორდულიგადმოხდომა კიტენგერის

(სახლეწ.წარმოიშვა ლათინური სიტყვისგან  ,,excelsior'' ყველაზე მაღლა ) სერია სიმაღლიდან პარაშუტით ადმოხდომა სტრატოსტატიდან, რ-იც შეასრულა აშშ სსძ კაპიტანმა ჯოზეფ კიტინგერმა 1959წ და 1960წწ. გამოცდებისთვის მრავალსაფეხურიანი პარაშუტული სისტემის. კიტინგერის პროექტში დამყარდა მსოფლიო რეკორდი სიმაღლის და პარაშუტით ხანგარძლივი გადმოხდომა და ყველაზე სწარაფი სიჩქარე,მიღწეული ადამიანისგან თავისუფალი ვარდნა, დარჩენილი ამის მერე ცოცხალი.

პირველი ტესტი გადმოხდომის ,,ექსელსიორი'' იყო შესრულებული 19959წ-ს 16 ნოემბერს კიტტინდერი ავიდა 23000მ სიმაღლეზე და შეასრულა გადმოხდომა პარაშუტით. ამ გადმოხდომის დროს სტაბილიზირებული პარაშუტი გაიხსნა ადრე რის გამოც კიტტინგერს კისერზე შემოეხვია, შემდეგ მოხვდა შტეპორში ის მოძრაობდა 120 ბრუნვით წუთში. მან გონება დაკარგა  დაკარგა, თუმცა გადარჩა ავტომატური გახსნით პარაშუტით 3 ათას სიმაღლეზე.

მეორე ტესტი მიუხედავად იმისა, რომ კიტტინგერი ბეწვზე გადარჩა მან განახორციელა მეორე გადმოხდომა ,,ექსელსიორი2'' მან განახორციელა 3 კვირის მერე 1959წ-ის 11 დეკემბერს 22 800მ სიმაღლიდან, ფრინისას თავისუფალ ვარდნაში 17 ათასი მეტრი, რის მერე მან გახსნა ძირითადი პარაშუტი

მესამე შესრულებული გადმოხდომა ,,ექსელსიორი'' იყო შესრულებული 1960წ-ის 16 აგვისტოს. ირს დროსაც მორჯვენა ფერჩათქის დეჰერმიტიზაცია მოხდა და ტკივილს განიცდიდა ხელზე გაყინვის გამო.მიუხედავად ამისა ის მაინც ავიდა 31 333მ სიმარლეზე.

ასეთი სიმაღლეზე ასვლას მოანდომა 1სთ და 31წთ მან დაჰყო 12წთ რის შემდეგ შეასრულა გადმოხდომა

პატარა სტაბილიზებული პარაშუტი წარმატებით გაიხსნა და კიტტინგერი ასე ეშვებოდა 4წთ და 36წმ მან გახსნა ძირითადი პარაშუტი 50330მ სიმაღლეზე და წარმატებით დაეშვა ნიუმეკსიკის უდაბნოში საერთო დრო გადმოხდომისშეასრულა 13წთ და 45წტ რის დროს დამყარდა მსოფლიო რეკორდი ყველაზე მაღალი ხდომა პარაშუტიდან. გადმოხდომის დროს კიტტინგერმა განავითარა მაქსიმალური სიჩქარე 988კმ|სთ გადოხდომა მიმდინარეობდა 170 გრადუსი ყინვის ცელსიუსი ტემპერატური გარემოში.

შედეგი კიტტინგერმა დაამტკიცა, რომ შესაძლებელია დიდ სიმაღლეზე ზებგერითი შიცქარეზე და უსაფრთზოდ დაეშვე. 

                 მარსის  ფიზიკური მონაცემები
                   
                                                განაწილება ადგილების მარსის ატმოსფეროში ზაფხულის პერიოდი ჩრდილოეთ ნახერვარსფერო
სამეცნიერო ჰიპოთეზა წარსულში სიცოცხლრ მარსზე არსებობს დიდი ხანია. დაკვირევების შედეგად დედამიწიდან კოსმოსური აპარატის მარს-ექსპრესი მარსის ატმოსფეროში აღმოჩენილია მეთანი. მოგვიანებით 2014წ მარსახოდმა ქურიოზიტმა დააფიქსირა მარსის ატმოსფეროში მეთანის შემადგენლობა და ორგანულიმოლეკულები.
 მარსის პირობებში ეს გაზი საკმაოდ სწრაფად ინფატება, აქედან გამომდინარე უნდა  წყარო არსებობდეს მუდმივი შევსებისა. ასეთი წყარო შეიძლება იყოს ან გეოლოგიური აქტიურობა (მოქმედი ვულკანი მარსზე არაა აღმოჩენილი) ან ცხოვრება ბაქტერიების. საინტერესოა, რომ ზოგიერთ მარსიანული წარმოშობის მეტეორში აღმოჩენილია წარმონაქმნი, ფორმით ძალიან გავს უჯრედს.თუმცა ისინი ჩამორჩებიან უმცირესი დედამიწის ორგანიზმებს სიდიდით. ასეთი მეტეორი წარმოადგენს ALH 84001, ნაპოვნი ანტარქტიდაზე 1984წ.
იხ. დიკუმენტური ფილმი მარსზე ფრენების სადუმლოდ  მოცული ინფორმაციები

მნიშვნელოვანი აღმოჩენა გააკეთა ქურუოზიტმა 1912წ-ის დეკემბერს რ-მაც ორგანული ნივთიერებები იპოვა. დაკვირვების ანალიზმა გვაჩვენა,რომ ადრე მარსზე უფრო ხელსაყრელი პირობები იყო სიცოცხლისათვის. პროგრამის დროს ,,ვიკინგები'' რ-იც 1970წ იკვლევდნენ მარსს თავიდან დადებითი რეზულტადი მოგვცა ცეორზე გრუნტის კვლევებისად ხოლო შემდეგ დადსტურება მარსზე სიცოხლის არსებობის დადსტურებისა იყო გაპროტესტებული მეცნიერებისა და უარყოფილი. ტესტი აპარატი ,,ფენიქსისა,, აჩვენა,რომ მარსის გრუნტში არის  pH და შეადგენს მაგნიუკს,ნატრიუმს, კალიუმს,და ქლორს.კვენითი ნივთიერებები საკმარისია სიცოცხლისათვის. მაგრამ საციცოხლო ფორმები უნდა იყვნენ დაცულები ულტრაიისფერი გამოსხივებისგან შექზე.
მარსახოდმა ქურიაზიტმა აღმოაჩინა ერთბაშად ორი ორი ორგანული მოლეკულა მარსის ზედაპირზე. 2013წ-ის ბოლოსა და 2014წწ ქურიოზიტმა აღმოაჩინა ათეულჯერ გადიდებული წილი საშუალოდან მეთანი. ეს გაზი წარმოადგენს ბიოლოგურს თუ სხვა სახის მეცნიერები ვერ პასუხობენ ამ ეტაპზე.
მარსზე და მთვარეზე ფრენების პრობლემებზე და მის სამეცნიერო მდგომარეობაზე იხ. ვიდეო

                            კიბერნეტიკა

კიბერნეტიკური სისტემის პრინციპული დიაგრამა უკუკავშირის მარყუჟით

 მეცნიერება, რომელიც სწავლობს მანქანებისა და ცოცხალი ორგანიზმებისმიერ ინფორმაციის მიღებას, შენახვასა და გადაცემას, აგრეთვე ამ ინფორმაციის გამოყენებას მართვისათვის.

შექმნა ამერიკელმა მეცნიერმა ნორბერტ ვინერმა.

ტერმინო კიბერნეტიკა თავიდან სამეცნიერო სფეროში შემოიღო ამპერმა რ-იც თავისი ფუნდამეტური შრომ

აში ,,გამოცდილება ფილოსოფიისა და მეცნიერების ანა ანალიტიკური განხილვა ბუნებრივი კლასიფიკაცია ყველა ადამიანის ცოდისა'' პირველი ნაწილი რ-იც გამოვიდა სინათლეზე 1834წ-ს მეორე 1843წ-ს ხოლო განსაზღვრა მეციერების მოხდა 1948წ-ს 

კიბერნეტიკა ჩართულია გამოკვლევა უკუ კავშირის, შავი ყუთი და მიღებული ცნებები ისეთი როგორიცაა მართვა და კომუნიკაციაცოცხალ ორგანიზმის, მანქანები თუ ორგანიზაცია, თვითორგანიზაციის ჩათვლით. ის ფიკუსირებას ახდენს იმაზე, რომ რაიმე (ციფრული მექანიკური ან ბიოლოგიური) დამუშავებული ინფორმაცია, რეაგირება მასზე და შეცვალოს ან შეცვლილი იყოს იმისათვის, რომ შესრულდეს პირველი ორი ამოცანა. სუფთა კიბერნეტიკა 

ხელოვნური ინტელექტი

კიბერნეტიკა მეორე წესრიგის

კიბერნეტიკა მხედველობა
იხ. ვიდეო

emergent 

შესწავლა ორგანიზაციის

ახალი კიბერნეტიკა

• Interactions of Actors Theory
• თეორია ურთიერთობა                                               
•                                             ბიოლოგია
• ბიოინჟინერია
• ბიოლოგიური კიბერნეტიკა          
• ბიოინფორმატიკა
• ბიონიკა
• სამედიცინო კიბერნეტიკა
• ჰემოსტაზი
• სინთეთეტიკური ბიოლიგია
• სისტემური ბიოლოგია
•                                               თეორია რთული სისტემების
• რთული ადაპტირებული სისტემა
• რთული სისტემა
• თეორია რთული სისტემების
•                                                             გაოთვლითი ტექნიკა
• რობოტექნიკა                                                                     
• სისტემა მხარდაჭერისა და გადაწყვეტილების მიღების
• ASIMO გამოიყენებს სენსორს და  ინტელექტუალური ალგორითმები, რათა განარიდოს  წანაღობები კიბეზე.
• უჯრედული ავტომატი
• სიმულაცია
• კომპიუტერული მხედველობა
• ხელოვნური ინტელექტი
• გარჩევა ობიექტის
• მართვის სისტემა
• ასმ
  
  
  
• პოიკილოთერმული ტარანტულის ობობის თერმული გამოსახულება ჰომეოთერმული ადამიანის ხელზე

•                                               ინჟნერია
• ადაპტირებული სისტემა
• ერგონომიკა
• ბიომედიცინური კიბერნეტიკა
• ნეროკოპიუთინგი
• სისტემოტეხნიკა
•                                        ეკონომიკა და მართვა
• კიბერნეტიკული , მართვა
• ეკონომიკური კიბერნეტიკა
• ოპერაციის კვლევების
•                                                 მეთემატიკა
• დინამიკური სისტემა
• ინფორმაციის თეორია
• თეორია სისტემის
•                                        ფსიქოლოგია
• ფსიქოლოგიური კიბერნეტიკა
•                                          სიციოლოგია
• მემეტიკა
• სოციალური კიბერნეტიკა

ხელოვნური გული, ბიოსამედიცინო ინჟინერიის მაგალითი.

                                            ბიოლოგიური იარაღი
                                
                                            საერთაშორისო სიმბოლო  ბიოლოგიური საფრთხე
ესაა პათოგონური მიკრობების ან მათი სპორები, ვირუსები ბაქტერიული ტოქსინები, დასევნობებული ადამიანები და ცხოველები, ასევე საშუალებები მათი ნიტანა (რაკეტებით არტილერიული ჭურვები საავიაციო ბობმები აეროსტატებით და სხვა. განკუთვნილია მასობრივი განადგურებისთვის ცოცხალი ძალის და მოსახლეობის მოწინაამღდეგის ასევე სასოფლო სამეურნეო ცხოველების, პროდუქტების სხვადსხვა სამხედრო ტექნიკისა და საშულებების და სხვ. წარმოადგენს მასობრივი განადგურების იარაღს დააკრძალულია ჟენევის პტოტოკოლის 1925წ-ს.
 ბიოლოგური იარაღის საბრძოლომასალას ძირითადად წარმოადგენს და გამოიყეყება ბაქტერიების და ვირუსები, ინფექციუერი დავადებები, ეპიდემიის სახით. ის განსაზღვრულია ადამიების განადგურებისთვის. 
გამოყენება თავისებური ბიოლოგიური იარაღიდ იყო ცნობილი ჯერ კიდევ ძველ რომში, როცა ალყის დროს ქალაქში სიმაგრის კედლიადან გადააგდებდნენ გვამებს გარდაცვლილი შავი ჭირისგან რათა გამოეცვიათ ეპიდემია დახურლ სივრცეში ეპიდემია ცრცელდებოდა სცრაფად.
1346წ-ს დაწყება შავი ჭირის დროს ევროპაში. არის ვარაუდი, რომ ეს საშინელი ,,საჩუქარი'' გააკეთა ჯანიბეკ ხანმა იმის მერე როცა ვერ აიღო ქალაქი (ფეოდოსია) მან გადააგდო გვამი ადამიანის ციხესიმაგრის კედლიდან შავი ჭირისგან დაღუპული.
1763წ-ს პირველი კონკრეტული გამოყენება ბაქტერიული იარაღის ომში წინასწარგანზრახული გავრცელება ყვავილის ინდიელების ტომებში.ამრიკელი კოლონიზატორების მხრიდან ინდიელებში იეთქა ეპიდემიამ.
1942წ-ს დიდი ბრტანეთმა Operation Vegetarian  გეგმა გამოყენება ციმბირული წყლულის ომში გერმანიასთან ტესტირება კუნძულ Gruinard კუნძული იყო დასნევბული ციმბირული წლულისგან. 1990წ-ს იყო გასუფთავებული.
1939-45წწ  იაპინია მანჯურია შენართების მიერ 731 წინაამღდეგ 3ათასი წინაამღდეგ ხალხის წინაამღდეგ. გამოცდებისას მონღოლეტსადა ჩინეთში. ასევე მომზადება გეგმის გამოყენება რაიონში ხაბაროვსკი, ბლაგავეშენსკა, უსურისკასა და ჩიტა. მიღებული მონაცემები შევიდა აშშ-ს არმიაში ფრონტ-დეტრიკე (მერილენდ შტატი).

იხ. ვიდეო ყველაზე საშიში სახეობა ბიოლოგიური იარაღის