ჰომეოსტაზი

                                   ჰომეოსტაზი

                                                     

                                                               სასუნთქი ცენტრი

 (ბერძ. homoios - მსგავსი და statis - უძრაობა)— ადამიანის, ცხოველთა და მცენარეთა ორგანიზმის შინაგანი გარემოს შედგენილობისა და ფიზიკურ-ქიმიური თვისებების შედარებითი დინამიკური მუდმივობა და ძირითადი ფიზიოლოგიური ფუნქციების მედეგობა.

ჰომეოსტაზი გულისხმობს ადამიანის, ძუძუმწოვრებისა და ფრინველების სხეულის ტემპერატურის, სისხლისა და ქსოვილთა სითხის, ოსმოსური წნევის, მათში Na, K, Ca, P-ის, ცილების, შაქრის შემცველობის, წყალბადიონთა კონცენტრაციის და სხვ. მუდმივობის შენარჩუნებას. ადამიანისა და უმაღლეს ცხოველთა ყველაზე სრულყოფილი ჰომეოსტაზური მექანიზმია თერმორეგულაცია. ჰომეოსტაზის შენარჩუნებაში დიდი როლი განეკუთვნება ნერვულ და ენდოკრინულ სისტემას.

მცენარეების ჰომეოსტაზის მაგალითია წყლით მომარაგების მუდმივობის შენარჩუნება ფოთლების ბაგეების გახსნისა და ჩაკეტვის გზით. ჰომეოსტაზის ცნებას იყენებენ აგრეთვე ორგანიზმთა თანასაზოგადოების მიმართ, მაგ; ჰომეოსტაზს უწოდებენ ბიოცენოზში ინდივიდების შემადგენლობისა დარაოდენობის მუდმივობას

იხ. ვიდეო

ჰომეოსტაზის თვისებები

ჰომეოსტატულ სისტემებს აქვთ შემდეგი თვისებები:

სისტემის არასტაბილურობა: ტესტს უკეთებს ადაპტირებას.

ბალანსისკენ სწრაფვა: სისტემების მთელი შიდა, სტრუქტურული და ფუნქციონალური ორგანიზაცია ხელს უწყობს წონასწორობის შენარჩუნებას.

არაპროგნოზირებადი: კონკრეტული მოქმედების შედეგად მიღებული შედეგი ხშირად შეიძლება განსხვავდებოდეს მოსალოდნელიდან.

ძუძუმწოვრების ჰომეოსტაზის მაგალითები:

მიკროელემენტებისა და წყლის ოდენობის რეგულირება ორგანიზმში - ოსმორეგულაცია. ტარდება თირკმელებში.

მეტაბოლური ნარჩენების განკარგვა - აღდგენა. იგი ხორციელდება ეგზოკრინული ორგანოების მიერ - თირკმელებით, ფილტვებით, ოფლი ჯირკვლებით და კუჭ-ნაწლავის ტრაქტით.

სხეულის ტემპერატურის რეგულირება. ტემპერატურის დაქვეითება ოფლიანობის გზით, მრავალფეროვანი თერმორეგულატორული რეაქციები.

კალციულციუმის ჰომეოსტაზი

სისხლში გლუკოზის რეგულირება. იგი ძირითადად ხორციელდება ღვიძლის , ინსულინისა და გლუკაგონის მიერ, რომელიც გამოიყოფა პანკრეასის მიერ.

ძირითადი მეტაბოლიზმის დონის რეგულირება დიეტის მიხედვით.

მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ მიუხედავად იმისა, რომ სხეული წონასწორობაშია, მისი ფიზიოლოგიური მდგომარეობა შეიძლება დინამიური იყოს. მრავალ ორგანიზმში ენდოგენური ცვლილებები შეინიშნება კერკადული, ულტრადიანური და ინფარარდიული რითმების სახით. ასე რომ, ჰომეოსტაზის დროსაც კი, სხეულის ტემპერატურა, არტერიული წნევა, გულისცემა და მეტაბოლური მაჩვენებლები უმეტესობა ყოველთვის არაა მუდმივ დონეზე, მაგრამ იცვლება დროთა განმავლობაში.