ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                 იოჰან გოტფრიდ ჰერდერი

(გერმ. Johann Gottfried Herder; დ. 25 აგვისტო, 1744 — გ. 18 დეკემბერი, 1803) — გერმანელი კულტურის ისტორიკოსი, სოციოლოგი, კრიტიკოსი და პოეტი. საფუძველი ჩაუყარა ხელოვნებისა და კულტურის ისტორიულ გაგებას.

დაიბადა 1744 წლის 25 აგვისტოს აღ. პრუსიაში, მორუნგენში, მექანიკოსების ოჯახში. დაამთავრა კენიგსბერგის უნივერსიტეტის საღვთისმეტყველო ფაკულტეტი. მშობლიურ ქვეყანაში იოჰანს საფრთხე ემუქრებოდა, ამიტომაც 1764 წელს რიგაში გაემგზავრა, სადაც სასულიერო სასწავლებელში პედაგოგად მუშაობდა. გოტფრიდმა ლიტერატურული მოღვაწეობაც რიგაში დაიწყო. 1766 წელს, გოეთეს დახმარებით, ვაიმარში დამკვიდრდა, სადაც კარის მოძღვრის თანამდებობა მიიღო. 1788 წელს იმოგზაურა იტალიაში. იოჰანი 1803 წლის 18 დეკემბერს გარდაიცვალა ვაიმარში.

• „იდეები კაცობრიობის ისტორიის ფილოსოფიისათვის“.

• ადამიანი კონკრეტული სოციალური გარემოს (ნაციის) ნაწილია.
• ლიტერატურა და, მთლიანად, კულტურა დამოკიდებულია ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე: კლიმატზე, ენაზე, ზნე-ჩვეულებებზე, ცხოვრების წესზე, კონკრეტული ისტორიული პერიოდის სპეციფიკურ პირობებზე.
• კაცობრიობა, ინდივიდის მსგავსად, გადის ახალგაზრდობისა და სიბერის საფეხურებს.
• „ოქროს საუკუნე“ მომავალშია საძიებელი.
• ადამიანი, როგორც ცოცხალი არსება, ბუნების კანონზომიერებებს ექვემდებარება, თუმცა დანარჩენი ცოცხალი არსებებისაგან მას განასხვავებს გონიერება, საზოგადოებრივი ურთიერთობანი და ენა, რომლებიც წმინდა ადამიანური არსებობის ფორმებს წარმოადგენენ.
• ისტორია ადამიანთა ძალისხმევით იქმნება, ადამიანი ბუნების ძალების ნაწილი და გაგრძელებაა. ეს ძალები, გარემო პირობების სახით, გავლენას ახდენენ ისტორიასა და კულტურაზე, მაგრამ საზოგადოებრივი განვითარება მაინც შინაგან კანონზომიერებებზე, კერძოდ, კულტურის უფრო ადრეული ფორმების ათვისებაზეა დამოკიდებული. ადამიანები ითვისებენ და ამდიდრებენ წინა თაობების გამოცდილებას.
• კულტურის ელემენტებს შორის უმნიშვნელოვანესი ენაა.
• ადამიანთა საზოგადოებისა და კულტურის განვითარება არ ექვემდებარება არავითარ საბოლოო მოზანს, მაგალითად, სახელმწიფოს შექმნას. არსებობს მრავალი ხალხი, რომლთაც არ ჰქონიათ სახელმწიფო, მაგრამ ამის გამო სულაც არ არიან უბედურნი.

იხ. ვიდეო Простые истории. Писатель и теолог, историк культуры Гердер Иоганн Готфрид

ვოლუცია ჰერდერი აღწერილია როგორც პროტო-ევოლუციური მოაზროვნე ზოგიერთი მეცნიერების ისტორიკოსის მიერ, თუმცა ეს კამათობდნენ სხვების მიერ. რაც შეეხება დედამიწაზე ცხოვრების ისტორიას, ჰერდერმა შესთავაზა ნატურალისტური და მეტაფიზიკური (რელიგიური) იდეები, რომელთა გარჩევა და ინტერპრეტაცია რთულია. იგი ცნობილი იყო არსებობის დიდი ჯაჭვის შეთავაზებით. თავის წიგნში ბერძნებიდან დარვინამდე, ჰენრი ფეირფილდ ოსბორნი წერდა, რომ „ზოგადად იგი მხარს უჭერს ცხოვრების ქვედა და უმაღლესი ფორმების გარდაქმნის დოქტრინას, უწყვეტი გარდაქმნის ქვედადან უფრო მაღალ ტიპებზე და კანონს. სრულყოფილება." თუმცა, ბიოგრაფი ვულფ კეპკე არ დაეთანხმა და აღნიშნა, რომ "ბიოლოგიური ევოლუცია ცხოველებიდან ადამიანთა სახეობამდე იყო მისი აზროვნების მიღმა, რომელიც ჯერ კიდევ ღვთაებრივი შემოქმედების იდეის გავლენით იყო

იხ. ვიდეო The Philosophy of Johann Gottfried von Herder -