ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                      ტურანდოტი (ოპერა)

პლაკატი 1926 წლის ოპერის საპრემიერო წარმოდგენისთვის.

(იტალ. Turandot) — ჯაკომო პუჩინის ოპერა სამ მოქმედებად (ხუთი სცენა), დაფუძნებული C. Gozzi-ის ამავე სახელწოდების პიესაზე. ჯუზეპე ადამისა და რენატო სიმონის ლიბრეტო.

პირველი წარმოდგენა შედგა 1926 წლის 25 აპრილს მილანში. პუჩინი 1924 წელს გარდაიცვალა ოპერის დასრულებამდე და მომავალში "ტურანდოტის" ყველა სპექტაკლი დასრულდა ფრანკო ალფანოს მიერ ავტორის მონახაზების მიხედვით დაწერილი ფინალური დუეტით და ფინალით. თუმცა, ოპერის დასასრულის ეს ვერსია ერთადერთი არ არის. კომპოზიტორებმა ლუჩიანო ბერიომ (პრემიერა შედგა 2002 წელს, დირიჟორი ვ. გერგიევი) და ჰაო ვეია (პრემიერა შედგა 2008 წელს) ასევე შესთავაზეს საკუთარი ვერსიები.

კალაფის არია „ნესუნ დორმა“ ამ ოპერიდან ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული საოპერო ფრაგმენტია როგორც შემსრულებლებსა და მსმენელებს შორის.

იხ. ვიდეო - Puccini "Turandot", rus subs.

პერსონაჟები

Party Voice პრემიერა მილანში, Teatro alla Scala

1926 წლის 25 აპრილი

დირიჟორი არტურო ტოსკანინი

პრინცესა ტურანდოტი სოპრანო როზა რაიზა

ალტუმი, ჩინეთის იმპერატორი, მისი მამა ტენორი ფრანჩესკო დომინიკია

ტიმური, ჩამოგდებული თათრული ცარის ბასი კარლო ვალტერი

კალაფი, მისი ვაჟი ტენორი მიგელ ფლეტა

ლიუ, სოპრანო მარია ზამბონის მონა

პინგი, დიდი მრჩეველი ბარიტონი ჯაკომო რიმინი

პანგი, დიდი ტენორი ემილიო ვენტურინი

პონგი, დიდი შეფ-მზარეული ტენორი ჯუზეპე ნესტი

მანდარინის ბარიტონი არისტიდ ბარაჩი

სპარსელი თავადი, ჯალათი, საიმპერატორო მცველი, ჯალათის მსახურები, ბავშვები, რვა ბრძენი, ტურანდოტის მსახურები, ჯარისკაცები, მესაზღვრეები, მუსიკოსები, მიცვალებულთა ჩრდილები, ბრბო - გუნდი ან უმღეროდ.

                                                      

ჯაკომო პუჩინი

გოზის ზღაპრის ამბავზე დაფუძნებული ოპერის შექმნის იდეა პუჩინიმ 1919 წელს დაიბადა მაქს რეინჰარდტის თეატრში დრამატული წარმოდგენის შთაბეჭდილების გავლენით .

მას შემდეგ რაც მიიღო ლიბრეტისტთა ადამისა და სიმონის თანხმობა პიესის გადამუშავებაზე, მან დამოუკიდებლად შეუდგა მუშაობას. ამავე დროს, იგი არ შემოიფარგლა მუსიკის შედგენით; მისი წერილები შეიცავს უამრავ მითითებას ლიბრეტისტებისთვის ოპერის შინაარსის შესახებ. ლიბრეტოში მკვლევარები გოზისგან აღებულ საფუძველთან ერთად პოულობენ შილერის გავლენასაც, რომელმაც შექმნა ამ სიუჟეტის საკუთარი ვერსია, ასევე შექსპირის.

კომპოზიტორის მუშაობა ტურანდოტზე გაგრძელდა 1920 წლის ზაფხულიდან კომპოზიტორის გარდაცვალებამდე 1924 წელს. ამ დროის განმავლობაში მან მოახერხა ოპერის დაგეგმილი მოცულობის სამი მეოთხედის დაწერა, ტურანდოტისა და კალაფის ბოლო დუეტისა და III აქტის ბოლო სცენის გარეშე. ამჟამად ოპერა ცნობილია პუჩინის უმცროსი მეგობრის ფრანკო ალფანოს ძალისხმევით დასრულებული ვერსიით.

ოპერის სიუჟეტი აგებულია სასტიკი პრინცესა ტურანდოტისა და პრინცი კალაფის სიყვარულის ისტორიის გარშემო. როგორც გოზის ზღაპარში, ტურანდოტი ამოწმებს ყველა მსურველს მოსარჩელეებისთვის, სთხოვს მათ სამ გამოცანას, იმ პირობით, რომ ვინც სწორად გამოიცნობს მიიღებს ტურანდოტს ცოლად, ხოლო ვინც არასწორად პასუხობს, სიკვდილით დასჯიან. მთელი რიგი პერიპეტიების შემდეგ, კალაფი გამოცნობს გამოცანებს და იღებს ტურანდოტს, რომელიც საბოლოოდ დაემორჩილა გრძნობის ძალას. გვერდითი ხაზია მონა ლიუს ისტორია, რომელიც შეყვარებულია კალაფზე (არსებობს "ლუს" ვარიანტი). გოზის ნაწარმოებისგან განსხვავებით, სადაც ტურანდოტის კონკურენტი ადელმა იყო ცბიერი და ცბიერი, ლიუ განასახიერებს მხოლოდ შეხებით ქალურობას, რაც ხაზგასმულია მისი რბილი და ლირიკული ვოკალური ნაწილით.

ტურანდოტი არ არის ტიპიური პუჩინის ოპერა. როგორც მუსიკათმცოდნე ი.ნესტიევმა აღნიშნა 1963 წელს, ამ ნაწარმოებში კომპოზიტორმა „მკვეთრად დაარღვია მკაცრი ინტიმური ურთიერთობის ტრადიცია, ლირიკული სიახლოვე, რომელიც ჭარბობდა მის წინა ოპერების უმეტესობაში: მან თითქოს აქ ახალ ეტაპზე გააცოცხლა ოპერის სერიალის მივიწყებული ტიპი. ორატორიოს გეგმის უზარმაზარი საგუნდო მასივებით“.

სიუჟეტის მსგავსად, მკვლევარები ტურანდოტში ხედავენ შესაბამის მთავარ მუსიკალურ თემებს: თავად პრინცესას "ყინულოვანი" თემა, კალაფის "გმირული" თემა, მინისტრების "კომიკური" და "ცინიკური" თემა, "რომანტიული". ლიუს თემა, ასევე ხალხის თემა (მასობრივი გუნდის სცენები). მუსიკათმცოდნე ჯორჯ მარეკი არ გამორიცხავს, ​​რომ კომპოზიტორის სხვა ნაწარმოებებისთვის დამახასიათებელი ეს „ხალხური თემა“ „ტურანდოტში“ მ.მუსორგსკის და მისი „ბორის გოდუნოვის“ გავლენით გამოჩნდეს.

                                                                    

ჯოვანი ბატისტა ტიეპოლოს ფრესკები ჩინურ თემაზე შეიძლება იყოს ოპერის დეკორაცია

აქტი I

ჯოვანი ბატისტა ტიეპოლოს ფრესკები ჩინურ თემაზე შეიძლება იყოს ოპერის დეკორაცია

მანდარინი აცხადებს კანონს: ”ნებისმიერმა, ვისაც სურს ტურანდოტის დაქორწინება, ჯერ უნდა უპასუხოს მის სამ გამოცანას. თუ ვერ მოახერხებს, სიკვდილით დასაჯეს“. სპარსეთის პრინცი მარცხი განიცადა და მთვარის ამოსვლისას უნდა დაისაჯონ. განრისხებულ ბრბოს სიკვდილით დასჯა სურს, მცველები მას აშორებენ საიმპერატორო სასახლეს. აურზაურში მიწაზე ცვივა დაბნეული მოხუცი - ეს არის თათრების მეფე ტიმური, რომელიც გადატრიალების შედეგად ჩამოაგდეს და მხედველობა დაკარგა. მონა ლიუ, რომელიც ბატონის ერთგული დარჩა, სასოწარკვეთილებაშია: მას არ შეუძლია ტიმურის გაზრდა. საბედნიეროდ, ახალგაზრდა მამაკაცი კალაფი ეხმარება მას; ის აღმოჩნდება ცარ ტიმურის ერთადერთი ვაჟი, რომელიც ინკოგნიტოდ მოგზაურობს.

სცენაზე ახალგაზრდა სპარსელი პრინცი მიდის. მისი გარეგნობა იწვევს ხალხში მოწყალებას, წუწუნს და შემდეგ აღშფოთებას. თავად პრინცესა გამოდის ხალხის დასამშვიდებლად, მისი არამიწიერი სილამაზე ატყვევებს კალაფს. ის აუცილებლად გადაწყვეტს მიაღწიოს მის სიყვარულს. სამი მინისტრი გადაკეტავს მას გზას: Ping, Pang, Pong; ლიუ არიასთან "Signore, ascolta" ("მისმინე, ჩემო ბატონო!"), სადაც იგი აღიარებს თავის სიყვარულს კალაფს; ტიმური ტირის: "Ah, per ultima volta" ("ოჰ, ბოლოჯერ"). კალაფი ლიუს პასუხობს ცნობილი არიით "Non piangere, Liu" ("ნუ ტირი, ჩემო ლიუ") და მიდის გონგისკენ. სამჯერ ურტყამს, ეძახის: "ტურანდოტ!"

„უაზროა ყვირილი ბერძნულად, ჩინურად, მონღოლურად! მინისტრები იძახიან. - როგორც კი გონგი გაისმა - და სიკვდილი ჩქარობს ზარს!

მოქმედება II

იმპერიული მინისტრები პინგ, პონგი და პანგი თავსატეხის ცერემონიისთვის ემზადებიან და გლოვობენ ჩინეთის ბედს. მათი თქმით, უბედურმა ქვეყანამ ტურანდოტის გამო სიმშვიდე არ იცის. „ამას მივედით! ჩვენ გავხდით ჯალათები! მინისტრები მკვლელები არიან. ისინი ოცნებობენ რაც შეიძლება მალე დატოვონ თავიანთი დაწყევლილი სამუშაო და დაბრუნდნენ წყნარ, მშვიდ ცხოვრებაზე (ტრიო "Ho una casa nell'Honan"; "მე მაქვს სახლი ჰენანში").

                                                                          

გაბრიელ მარია რონჟე ტურანდოტის როლში თანამედროვე გერმანულ ნაწარმოებში

მოედანი სასახლის წინ. მოხუცი იმპერატორი ალტუმი ცდილობს კალაფს შეჯიბრებისაგან ("Basta sangue!"; "კმარა სისხლი!"). "ნება მომეცი, ახალგაზრდავ, მშვიდად მოვკვდე, არ ვნანობ შენს სიკვდილს!" მაგრამ კალაფი მტკიცეა. შემდეგ ჩნდება პრინცესა ტურანდოტი, ის საუბრობს კაცობრიობის მთელი ძლიერი ნახევრის მიმართ სიძულვილზე, იხსენებს ბებიას, პრინცესა ლუ-ლინს, რომელიც შეურაცხყოფა მიაყენეს თავხედმა დამპყრობლებმა (არია "In questa reggia"; "ამ სასახლეში").

კალაფი ითხოვს გამოცანების გამოცნობას. პირველი გამოცანა: რა არის ეს მშვენიერი მოჩვენება, რომელიც დაფრინავს ღამის საფარქვეშ? დილით უჩინარდება, რომ მზის ჩასვლისას გულში აღდგეს, სამყარო ევედრება დარჩენას, მაგრამ ის მტკიცეა. კალაფი ადვილად პოულობს პასუხს: ეს იმედია. მეორე გამოცანა: ალივით იწვის, მაგრამ ალი არა, ბოლო საათზე ცივდება, მოწიწებით უსმენთ და ფერითაც გათენებას ჰგავს? აქ კი თავადი არ ყოყმანობს: ეს სისხლია. მესამე თავსატეხი: ყინულმა ცეცხლი წაუკიდა შენს გულს, მაგრამ მას არ შეუძლია ამ ყინულის დნობა. რა არის, სინათლეც და სიბნელე, მონას ნებას აქცევს, მონობის მსურველს გააჩენს მეფეს?

კალაფს უჭირს პასუხის გაცემა; მას ამხნევებენ იმპერატორი, მინისტრები, ხალხი და ლიუ. ტურანდოტი სახეში უყურებს და ხითხითებს: "აბა, უცხონო, რა არის ეს ყინული, რომელიც ცეცხლს ანთებს?" ეს იწვევს კალაფის პასუხს: "ჩემი ალით გავდნო შენი ყინული: ტურანდოტი!"

პრინცესა სასოწარკვეთილებაშია: ის სთხოვს მამას, არ გადასცეს იგი უცხოდ. „წმინდა ფიცი! ”არა, ფიცი არ არის, მაგრამ ქალიშვილი წმინდაა!” თუმცა კალაფს არ სურს ტურანდოტის ძალით აღება. ის კითხულობს გამოცანას ასეთ პირობებში: თუ ტურანდოტი ამას მზის ამოსვლამდე გამოიცნობს, კალაფი თვითონ წავა სიკვდილამდე. თუ არა, პრინცესა მასზე დაქორწინდება. გამოცანა მარტივად ჟღერს: ტურანდოტმა უნდა დაასახელოს უცნობი პრინცი. ხალხი იფანტება და ადიდებს თავის იმპერატორს.

III მოქმედება

საიმპერატორო ბაღი მთვარის შუქით იყო გაჟღენთილი. ჰერალდები აცხადებენ ტურანდოტის ბრძანებას: "ამ ღამეს პეკინში არავის სძინავს" - არავის სძინავს, ნებისმიერ ფასად, სიკვდილის ტკივილის ქვეშ, გაარკვიეთ უცნობი პრინცის სახელი. მაგრამ კალაფი სავსეა სასიხარულო იმედებით: "ჩემი საიდუმლო ჩემშია დამალული, ჩემს სახელს არავინ გაიგებს!" (არია „არავის სძინავს“ [იტალ. Nessun dorma]).

ჩნდებიან მინისტრები Ping, Pang და Pong. ისინი წარუმატებლად ცდილობენ კალაფის

იხ. ვიდეო მოხიბვლას ლამაზი გოგოებით, სიმდიდრით და დიდებით. შემდეგ კალაფი გარშემორტყმულია ქალაქელებით, რომლებიც ევედრებიან მას სახელის გამხელას, რადგან წინააღმდეგ შემთხვევაში მათ სიკვდილი ემუქრება, მაგრამ ეს ასევე წარუმატებელია. შემდეგ ბრბო მას სიკვდილით ემუქრება, მაგრამ კალაფი მტკიცეა. მესაზღვრეებმა შემოიყვანეს ტიმური და ლიუ, რომლებიც აღიარებულნი არიან, როგორც ადამიანები, რომლებმაც ისაუბრეს უცნობ პრინცთან. ტიმურის წამებისგან თავის დასაცავად, ლიუ აცხადებს, რომ მხოლოდ მან იცის სახელი. მაგრამ ის უარს ამბობს კალაფის სახელის დარქმევაზე და ამბობს, რომ სიყვარული აძლევს ძალას გაჩუმდეს.

მან თავი მოიკლა მას შემდეგ, რაც ტურანდოტს უწინასწარმეტყველა, რომ მასაც შეუყვარდება პრინცი. შოკირებული ბრბო ატარებს ლიუს ცხედარს და მარტო ტოვებს ტურანდოტს და კალაფს. კოცნა კალაფი პრინცესას გულს აკანკალებს. ის ამხელს თავის ნამდვილ სახელს, მაგრამ ტურანდოტი ყველას უცხადებს, რომ პრინცის სახელია სიყვარული. ხალხი ფინალურ გუნდში ადიდებს სიყვარულს და სიცოცხლეს.

იხ. ვიდეო - Franco Corelli sings Nessun Dorma