ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
მუსიკა
მუსიკალური ნოტები
(ბერძ. μουσική musike) — ხელოვნების სახე, რომელიც სინამდვილეს ასახავს მუსიკალური მხატვრული ფორმებით და აქტიურად ზემოქმედებს ადამიანის ფსიქიკაზე. მუსიკას შეუძლია კონკრეტულად და დამაჯერებლად გადმოსცეს ადამიანთა ემოციური მდგომარეობა. იგი გამოხატავს გრძნობებთან დაკავშირებულ განზოგადოებულ იდეებს.
მუსიკალური სახეების ხორცშესხმის საშუალებაა განსაზღვრული წესით ორგანიზებული მუსიკალური ბგერები. მუსიკის ძირითადი ელემენტები და გამოხატვის საშუალებებია: რიტმი, მეტრი, ტემპი, დინამიკა, ტემბრი, კილო, მელოდია, ჰარმონია, ფაქტურა. მუსიკა შესაძლოა იყოს ერთხმიენი (მონოდია) და მრავალხმიანი (პოლიფონია, ჰომოფონია, ჰეტეროფონია). მუსიკა ფიქსირდება სანოტო ჩაწერით და ხორციელდება შესრულების პროცესში. შესრულების საშუალებების შესაბამისად მუსიკას ყოფენ: ვოკალურ, ინსტრუმენტულ (საკრავიერ) და ვოკალურ–ინსტრუმენტულ სახეებად. მუსიკა ხშირად თანმხლებია ხელოვნების სხვა დარგებისა: ქორეოგრაფია, თეატრალური ხელოვნება, კინო. მუსიკა შესაძლოა იყოს ეპიკური, ლირიკული, ტრაგიკული, კომიკური, დრამატული ან სხვა შინაარსის.
ანტიკური და თანამედროვე ცივილიზაციის ხალხმა საკუთარი მუსიკალური სისტემები განავითარეს. თითოეული კულტურის, ხალხის ხასიათის თავისებურებები ვლინდება მის მუსიკაში. ხალხური შემოქმედების საფუძველზე საზოგადოების განვითარების კანონზომიერებების შესაბამისად ვითარდება პროფესიული მუსიკა, ჩნდება სხვადასხვა სტილი, სკოლები, მიმდინარეობები. მუსიკისათვის დამახასიათებელია მდგრადი ტიპური სტრუქტურები, რომლებიც გამოხატავენ კონკრეტული ეპოქის მუსიკალური აზროვნების თავისებურებებს.
Grooved side of the Voyager Golden Record launched along the Voyager probes to space, which feature music from around the world
მუსიკის წარმოშობა და ისტორია
ჰ. სპენსერის აზრით, მუსიკა წარმოიშვა აღელვებული მეტყველების ინტონაციების საფუძველზე. ჩარლზ დარვინის აზრით მუსიკა წარმოიშვა ნადირ-ფრინველის სასიყვარული გადაძახილიგან. კ. ბიუხერი მუსიკის წარმოშობის საფუძვლად მიიჩნევდა პირველყოფილი ადამიანის შრომის რიტმს. ჟ. კომაბარიე მუსიკის გაჩენას უკავშირებდა მაგიური შელოცვების რიტუალებს.
მუსიკის წარმოშობის ხანგრძლივ პროცესში განსაკუთრეული მნიშვნელობა ენიჭება პირველყოფილი ადამიანის სინკრეტულ კომპლექსს, ხელოვნების წინა ეტაპს, რომელიც აერთიანებდა მუსიკის, ცეკვის და მეტყველების ელემენტებს. პირვლადი ქაოსური, დიდი დიაპაზონის შემცველი ბგერების რიგი, რომელიც ბუნების ხმების მიბაძვას წარმოადგენდა, შეიცვალა რამდენიმე ტონზე აგებული მყარი და მერყევი ბგერების შემველი თხზულებით. გაჩნდა მუსიკალური საკრავები. პირველყოფილი თემური წყობილების რღვევასთან ერთად მუსიკა ჩამოყალიბდა როგორც ხელოვნების დარგი. ერთმანეთს გამოეყო ხალხური და პროფესიული მუსიკა. პირველი პროფესიონალი მუსიკოსები ეგვიპტეში, ბაბილონში, ჩინეთში, შუმერში, სირიაში, პალესტინაში, ინდოეთში, საბერძნეთში, ამიერკავკასიაში, შუა აზიაში ერთდროულად კომპოზიტორებიც იყვნენ და შემსრულებლებიც. თანდათანობით განვითარდა მეცნიერული აზრი მუსიკის შესახებ. პლატონმა დაიწყო მუსიკის ესტეტიკის შესწავლა, პითაგორამ მუსიკის აკუსტიკისა. პრაქტიკაში დამკვიდრდა ახალი მუსიკალური საკრავები ქნარი, ჩანგი, ჩასაბერი და დასარტყამი საკრავები.
იხ. ვიდეო - Stive Morgan - My Angel - Музыка души
შუა საუკუნეებში მუსიკალური ცხოვრება ძირითადად ეკლესია-მონასტრებში მიმდინარეობდა. განვითარდა ტრუბადურების, ტრუვერებისა და მინეზინგერების ხელოვნება. გაჩნდა პირველი არასტაბილური ანსამბლები. VI-VII საუკუნეებში ჩამოყალიბდა გრიგორიანული ქორალი — მონოდიური მუსიკა, რომელიც შედგებოდა რეჩიტატივისა და გალობისგან. X საუკუნის ბოლოსა და XI საუკუნის დასაწყისში გაჩნდა მრავალხმიანობა, რამაც შეავიწროვა ერთხმიანი მუსიკა. ჩამოყალიბდა ახალი ჟანრები, მოტეტი და მესა. XI საუკუნეში გვიდო დ'არეცოს მიერ გამოგონებულმა ჩაწერის საშუალებებმა შესაძლებელი გახადა მუსიკალური ნაწარმოების ფიქსირება. XIV საუკუნეში საფრანგეთსა და იტალიაში ჩამოყალიბდა ახალი სტილი არს ნოვა. ამავე პერიოდში კიევის რუსეთსა და ნოვგოროდში ვითარდება საკულტო გალობა (ტროპარი, სტიქირი, ჰიმნები), აღმოსავლეთის ქვეყნებში კი მონოდიური ვოკალური და საკრავიერი მუსიკა (მუღამი, მაკამი, რაგა).
აღორძინების ეპოქამ გავლენა იქონია მუსიკაზეც. ხელოვანი გათავისუფლდა ტრადიციული კანონიკური დოგმებისგან. გავრცელდა საოჯახო მუზიცირების ფორმები. უმაღლეს მწვერვალს მიაღწია საუნდო მრავალხმიანობამ, ა კაპელამ, მკაცრი სტილის პოლიფონიამ. შეიქმნა მუსიკალური თეორიული ტრაქტატები. XVI-XVIII საუკუნეებში საერო მუსიკა გახდა საეკლესიოზე მეტად პრიორიტეტული. შექიმნა საოპერო თეატრები, ფილარმონიული საოგადოებები, კონსერვატორიები, დაიწყო ნოტების ბეჭდვა. განვითარდა მუსიკალური საკრავები, ვიოლიონის ოჯახი, 1709 წელს შეიქმნა ფორტეპიანო. გაჩნდა მუსიკალური ჟურნალები. წარმოიშვა და სწრაფად განვიტარდა ოპერა, ორატორია, კანტატა. თავისუფალი სტილის პოლიფონიამ მწვერვალს მიაღწია იოჰან სებასტიან ბახის შემოქმედებაში. ჩაისახა საკრავიერი კონცერტის ფორმები, ჩამოყალიბდა მაჟორულ-მინორული სისტემა.
განმანათლებლობის ეპოქაში აღსანიშნავია გლუკის საოპერო შემოქმედება, ვენის კლასიკური სკოლის (ჰაიდნი, მოცარტი, ბეთჰოვენი) როლი. ჩამოყალიბდა სიმფონიის და სონატის ცალკეული ფორმები. აღმავლობა განიცადა ეროვნულმა მუსიკალურმა სკოლებმა რუსეთში (გლინკა), პოლონეთში (შოპენი), უნგრეთში (ლისტი), ჩეხეთში (სმეტანა, დვორჟაკი), ესპანეთში (ალბენისი, გრანადოსი), ნორვეგიაში (გრიგი), ფინეთში (სიბელიუსი). კლასიციზმის შემდეგ დიდ გაქანებას მიაღწია რომანტიზმმა (შუბერტი, შუმანი, მენდელსონი, ვებერი, ბერლიოზი, ვაგნერი). შეიქმნა პრგრამული სიმფონიური მუსიკა (ბერლიოზი, ლისტი). XIX საუკუნის II ნახევარში აღსანიშნავია ვაგნერი, ბრუკნერი, ბრამსის, ვერდის, ბიზეს შემოქმედება. მუსიკაში გაძლიერდა რეალიზმი. XIX საუკუნის ბოლოს და XX საუკუნის დასაწყისში გაწყდა რომანტიზმის ხაზი, ჩაისახა ექსპრესიონიზმი (შენბერგი), საფრანგეთში ჩამოყალიბდა იმპრესიონიზმი (დებიუსი, რაველი), იტალიაში გაჩნდა ვერიზმი (მასკანის, ლეონკავალოს, პუჩინის ოპერები). რუსეთში განვითარდა „მძლავრი ჯგუფის“ და ჩაიკოვსკის ტრადიციები. საფუძველი ჩაეყარა ეროვნულ კლასიკურ მუსიკას საქართველოში (არაყიშვილი, ფალიაშვილი, ბალანჩივაძე, დოლიძე), სომხეთში (კომიტასი, სპენდარიანი), უკრაინაში (ლისენკო, ლეონტოვიჩი), აზერბაიჯანში, ესტონეთში, ლიტვაში, ლატვიაში. XIX საუკუნეში გაჩნდა ოპერეტა, მსუბუქი და საესტრადო მუსიკალური ჟანრები.
XX საუკუნის 20-იანი წლებიდან მნიშვნელოვან მოვლენას წარმოადგენდა ამერიკელ შავკანიანთა წიაღში გაჩენილი ჯაზი. 1960-1970 იანი წლებიდან განსაკუთრებით გავრცელდა პოპ-მუსიკა და როკი. XX საუკუნის მუსიკალური ცხოვრებისთვის დამახასიათებელია აფრიკის, აზიის და ლათინური ამერიკის ქვეყნების მუსიკალური ცხოვრების დაახლოება ევროპულ მუსიკალურ კულტურასთან.
ბერძნულ მითოლოგიაში, ცხრა მუზა იყო მრავალი შემოქმედებითი მცდელობის შთაგონება, მათ შორის ხელოვნება, და საბოლოოდ მჭიდროდ დაემთხვა სპეციალურად მუსიკას.
თანამედროვე ინგლისური სიტყვა "მუსიკა" 1630-იან წლებში შევიდა. იგი მომდინარეობს თანმიმდევრული წინამორბედების გრძელი ხაზიდან: მე-13 საუკუნის შუა ხანების ძველი ინგლისური „musike“; მე-12 საუკუნის ძველი ფრანგული მუსიკა; და ლათინური mūsica. თავად ლათინური სიტყვა მომდინარეობს ძველი ბერძნული mousiké (technē) — μουσική (τέχνη) — სიტყვასიტყვით ნიშნავს „მუზების ხელოვნებას“. მუზა იყო ცხრა ღვთაება ძველ ბერძნულ მითოლოგიაში, რომლებიც ხელმძღვანელობდნენ ხელოვნებასა და მეცნიერებას. ისინი შეიტანეს უძველესი დასავლელი ავტორების, ჰომეროსისა და ჰესიოდეს ზღაპრებში და საბოლოოდ დაუკავშირდნენ კონკრეტულად მუსიკას. დროთა განმავლობაში, პოლიჰიმნია მუსიკაზე უფრო გამორჩეულად დამკვიდრდებოდა, ვიდრე სხვა მუზები. ლათინური სიტყვა musica ასევე იყო როგორც ესპანური მუსიკის, ასევე ფრანგული მუსიკის დამფუძნებელი ორთოგრაფიული და ლინგვისტური კორექტირების გზით, თუმცა სხვა ევროპული ტერმინები ალბათ იყო სესხის სიტყვა, მათ შორის იტალიური მუსიკა, გერმანული მუსიკა, ჰოლანდიური muziek, ნორვეგიული მუსიკა, პოლონური muzyka და რუსული muzïka.
თანამედროვე დასავლური სამყარო ჩვეულებრივ განსაზღვრავს მუსიკას, როგორც ყოვლისმომცველ ტერმინს, რომელიც გამოიყენება სხვადასხვა ჟანრის, სტილისა და ტრადიციების აღსაწერად. ეს ასე არ არის მთელ მსოფლიოში და ენებმა, როგორიცაა თანამედროვე ინდონეზიური (musik) და შონა (musakazo) ახლახან მიიღეს სიტყვები ამ უნივერსალური კონცეფციის ასასახად, რადგან მათ არ ჰქონდათ სიტყვები, რომლებიც ზუსტად შეესაბამება დასავლურ ასპექტს. აღმოსავლეთ აზიაში არც იაპონიას და არც ჩინეთს არ აქვთ ერთი სიტყვა, რომელიც მოიცავს მუსიკას ფართო გაგებით, მაგრამ კულტურულად ხშირად განიხილება მუსიკა ასეთი სახით.ჩინურ ენაზე მუსიკის მნიშვნელობის უახლოესი სიტყვა, yu, იზიარებს ხასიათს le-სთან, რაც ნიშნავს სიხარულს და თავდაპირველად მოიხსენიებდა ყველა ხელოვნებას, სანამ მისი მნიშვნელობით შევიწროება. აფრიკა ზედმეტად მრავალფეროვანია მტკიცე განზოგადებისთვის, მაგრამ მუსიკათმცოდნე J. H. Kwabena Nketia ხაზს უსვამს აფრიკული მუსიკის ხშირად განუყოფელ კავშირს ცეკვასთან და ზოგადად მეტყველებასთან. ზოგიერთ აფრიკულ კულტურას, როგორიცაა DRC-ის სონგიეს მოსახლეობა და ნიგერიის ტივი ხალხი, აქვთ ძლიერი და ფართო კონცეფცია "მუსიკის" შესახებ, მაგრამ არ აქვთ შესაბამისი სიტყვა მათ მშობლიურ ენებზე. სხვა სიტყვებს, რომლებიც ჩვეულებრივ ითარგმნება როგორც "მუსიკა", ხშირად უფრო სპეციფიკური მნიშვნელობები აქვთ მათ შესაბამის კულტურებში: ჰინდი სიტყვა მუსიკაზე, სანგიტა სწორად ეხება ხელოვნების მუსიკას, ხოლო ამერიკის ბევრ ძირძველ ენას აქვს მუსიკის სიტყვები, რომლებიც კონკრეტულად ეხება სიმღერა, მაგრამ აღწერს ინსტრუმენტულ მუსიკას მიუხედავად იმისა. მიუხედავად იმისა, რომ არაბულ მუსიკას შეუძლია მიმართოს ყველა მუსიკას, ის ჩვეულებრივ გამოიყენება ინსტრუმენტული და მეტრიკული მუსიკისთვის, ხოლო ხანდანი განსაზღვრავს ვოკალურ და იმპროვიზირებულ მუსიკას.
იხ. ვიდეო - La Traviata: “Libiamo, ne’ lieti calici”
ხშირად კამათობენ იმის შესახებ, თუ რამდენად იქნება ოდესმე გაგებული მუსიკის წარმოშობა, და არსებობს მრავალი კონკურენტი თეორია, რომლებიც მიზნად ისახავს მის ახსნას. ბევრი მკვლევარი ხაზს უსვამს კავშირს მუსიკის წარმოშობასა და ენის წარმოშობას შორის და არსებობს უთანხმოება იმის შესახებ, იყო თუ არა მუსიკა განვითარებული ენაზე ადრე, შემდეგ ან ერთდროულად. მსგავსი კამათის წყაროა იმის შესახებ, მუსიკა ბუნებრივი გადარჩევის მიზანმიმართული შედეგი იყო თუ ევოლუციის ქვეპროდუქტი. ყველაზე ადრეული გავლენიანი თეორია შემოგვთავაზა ჩარლზ დარვინმა 1871 წელს, რომელმაც განაცხადა, რომ მუსიკა წარმოიშვა, როგორც სექსუალური შერჩევის ფორმა, შესაძლოა შეჯვარების ზარების მეშვეობით. დარვინის თავდაპირველი პერსპექტივა მძიმედ გააკრიტიკეს მისი შეუსაბამობის გამო სექსუალური შერჩევის სხვა მეთოდებთან, თუმცა 21-ე საუკუნეში ბევრმა მეცნიერმა შეიმუშავა და გაავრცელა ეს თეორია. სხვა თეორიები მოიცავს, რომ მუსიკა წარმოიშვა შრომის ორგანიზებაში დასახმარებლად, დისტანციური კომუნიკაციის გასაუმჯობესებლად, ღვთაებრივთან კომუნიკაციის სარგებელს, საზოგადოების ერთიანობაში დახმარებას ან მტაცებლების შეშინებას.
პრეისტორიული მუსიკის თეორია შესაძლებელია მხოლოდ პალეოლითური არქეოლოგიური ადგილების აღმოჩენების საფუძველზე. ხშირად აღმოჩენილია ფლეიტები, მოჩუქურთმებული ძვლებისგან, რომლებშიც გვერდითი ხვრელებია გახვრეტილი; ვარაუდობენ, რომ ისინი იაპონური შაკუჰაჩის მსგავსად ერთ ბოლოში იყო აფეთქებული. [საჭიროა ციტატა] Divje Babe ფლეიტა, გამოკვეთილი გამოქვაბულის დათვის ბარძაყის ძვლისგან, ითვლება, რომ სულ მცირე 40,000 წლისაა, თუმცა არსებობს დიდი კამათი იმის შესახებ, არის თუ არა ის. ჭეშმარიტად მუსიკალური ინსტრუმენტი ან ცხოველების მიერ შექმნილი საგანი. ინსტრუმენტები, როგორიცაა შვიდხვრიანი ფლეიტა და სხვადასხვა სახის სიმებიანი ინსტრუმენტები, როგორიცაა რავანაჰატა, აღმოჩენილია ინდუსის ველის ცივილიზაციის არქეოლოგიური ადგილებიდან.
ინდოეთს მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი მუსიკალური ტრადიცია აქვს — ცნობები ინდურ კლასიკურ მუსიკაზე (მარგა) გვხვდება ვედებში, ინდუისტური ტრადიციის უძველეს წერილებში.
პრეისტორიული მუსიკალური ინსტრუმენტების ყველაზე ადრეული და უდიდესი კოლექცია ნაპოვნი იქნა ჩინეთში და თარიღდება ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 7000-დან 6600 წლამდე.
Divje Babe ფლეიტა, უძველესი ცნობილი მუსიკალური ინსტრუმენტი. იგი მზადდება გამოქვაბულის დათვის ბარძაყის ძვლისგან.The Divje Babe flute, the oldest known musical instrument. It is made from the femur bone of a cave bear.
ეგვიპტური მუსიკალური ინსტრუმენტების ყველაზე ადრეული მატერიალური და წარმომადგენლობითი მტკიცებულებები თარიღდება პრედინასტიური პერიოდით, მაგრამ ეს მტკიცებულება უფრო საიმედოდ არის დადასტურებული ძველ სამეფოში, როდესაც უკრავდნენ არფებს, ფლეიტებსა და ორმაგ კლარნეტს. შუა სამეფომ ორკესტრებს დაამატა დასარტყამი ინსტრუმენტები, ლირა და ლუტი. ციმბალები ხშირად ახლდნენ მუსიკასა და ცეკვას, ისევე როგორც დღესაც აკეთებენ ეგვიპტეში. ეგვიპტური ხალხური მუსიკა, მათ შორის ტრადიციული სუფიური დჰიქრის რიტუალები, არის უძველესი ეგვიპტური მუსიკის უახლოესი თანამედროვე მუსიკის ჟანრი, რომელმაც შეინარჩუნა მისი მრავალი მახასიათებელი, რიტმი და ინსტრუმენტები.
"Hurrian Hymn to Nikkal", ნაპოვნი თიხის ფირფიტებზე, რომლებიც თარიღდება დაახლოებით ძვ. წ. 1400 წლით.
ამონის მუსიკოსები, ნახტის საფლავი, მე-18 დინასტია, დასავლეთ თებე
მუსიკა ძველ საბერძნეთში სოციალური და კულტურული ცხოვრების მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო, ფაქტობრივად ის იყო ბავშვებისთვის სწავლების ერთ-ერთი მთავარი საგანი. მუსიკალური განათლება ითვლებოდა ინდივიდის სულის განვითარებისთვის. მუსიკოსები და მომღერლები მნიშვნელოვან როლს ასრულებდნენ ბერძნულ თეატრში და ისინი, ვინც მუსიკალური განათლება მიიღეს, აღიქმებოდნენ როგორც დიდებულები და სრულყოფილ ჰარმონიაში (როგორც შეიძლება იკითხებოდეს რესპუბლიკაში, პლატონი). შერეული გენდერული გუნდები შესრულებული გასართობი, სადღესასწაულო და სულიერი ცერემონიებისთვის. ინსტრუმენტები მოიცავდა ორლერმის აულოს და მოწყვეტილი სიმებიანი ინსტრუმენტს, ლირას, ძირითადად სპეციალურ სახეობას, რომელსაც კითარას უწოდებენ. მუსიკა განათლების მნიშვნელოვანი ნაწილი იყო და ბიჭებს მუსიკას ექვსი წლიდან ასწავლიდნენ. ბერძნულმა მუსიკალურმა ცოდნამ მნიშვნელოვანი მუსიკალური განვითარება შექმნა. ბერძნული მუსიკის თეორია მოიცავდა ბერძნულ მუსიკალურ რეჟიმებს, რაც საბოლოოდ გახდა დასავლური რელიგიური და კლასიკური მუსიკის საფუძველი. მოგვიანებით, რომის იმპერიის, აღმოსავლეთ ევროპისა და ბიზანტიის იმპერიის გავლენამ შეცვალა ბერძნული მუსიკა. სეიკილოსის ეპიტაფია არის სრული მუსიკალური კომპოზიციის, მუსიკალური ნოტაციის ჩათვლით, უძველესი შემორჩენილი მაგალითი მსოფლიოს ნებისმიერი ადგილიდან. მუსიკის თეორიის თემაზე დაწერილი უძველესი ნაშრომი არის არისტოქსენუსის Harmonika Stoicheia.იხ. ვიდეო - ახ ტურფავ ტურფავ - ჯგუფი მეტამორფოზი, Ax turfav turfav - Jgufi Metamorfozi (Cover)
აზიური მუსიკა მოიცავს მუსიკალური კულტურის უზარმაზარ ნაწილს, რომლებიც გამოკვლეულია არაბეთის, ცენტრალური აზიის, აღმოსავლეთ აზიის, სამხრეთ აზიისა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის სტატიებში. ზოგიერთს აქვს ტრადიცია, რომელიც ანტიკურამდე მიაღწია.
ინდური კლასიკური მუსიკა ერთ-ერთი უძველესი მუსიკალური ტრადიციაა მსოფლიოში. ინდუსის ველის ცივილიზაციის ქანდაკებები აჩვენებენ ცეკვას და ძველ მუსიკალურ ინსტრუმენტებს, როგორიცაა შვიდხვრიანი ფლეიტა. სერ მორტიმერ უილერის მიერ ჩატარებული გათხრების შედეგად ჰარაპასა და მოჰენჯო დაროსგან აღმოჩენილია სხვადასხვა ტიპის სიმებიანი საკრავები და დასარტყამი. რიგვედა, უძველესი ინდუისტური ტექსტი, შეიცავს დღევანდელი ინდური მუსიკის ელემენტებს, მუსიკალური აღნიშვნებით მეტრისა და გალობის რეჟიმის აღსანიშნავად. ინდური კლასიკური მუსიკა (მარგა) მონოფონიურია და დაფუძნებულია ერთ მელოდიურ ხაზზე ან რაგაზე რიტმულად ორგანიზებული ტალასის მეშვეობით. ილანგო ადიგალის Silappadhikaram გვაწვდის ინფორმაციას იმის შესახებ, თუ როგორ შეიძლება შეიქმნას ახალი სასწორები არსებული მასშტაბიდან ტონიკის მოდალური გადაადგილებით. დღევანდელი ჰინდი მუსიკაზე გავლენას ახდენდა სპარსული ტრადიციული მუსიკა და ავღანური მუღლები. კარნატული მუსიკა, რომელიც პოპულარულია სამხრეთ შტატებში, ძირითადად ერთგულია; სიმღერების უმეტესობა მიმართულია ინდუისტურ ღვთაებებზე. ასევე არსებობს მრავალი სიმღერა, რომელიც ხაზს უსვამს სიყვარულს და სხვა სოციალურ საკითხებს.
Indian women dressed in regional attire playing a variety of musical instruments popular in different parts of India - ინდოელი ქალები, ჩაცმული რეგიონულ სამოსში, უკრავენ სხვადასხვა მუსიკალურ ინსტრუმენტზე, რომელიც პოპულარობით სარგებლობს ინდოეთის სხვადასხვა კუთხეში
ინდონეზიური მუსიკა ჩამოყალიბდა მას შემდეგ, რაც ბრინჯაოს ხანის კულტურა გადავიდა ინდონეზიის არქიპელაგში ძვ.წ. II-III საუკუნეებში. ინდონეზიური ტრადიციული მუსიკა ხშირად იყენებს დასარტყამ ინსტრუმენტებს, განსაკუთრებით კენდანგს და გონგს. ზოგიერთმა მათგანმა შეიმუშავა დახვეწილი და გამორჩეული მუსიკალური ინსტრუმენტები, როგორიცაა სასანდო სიმებიანი ინსტრუმენტი კუნძულ როტეზე, სუნდური ანგკლუნგი და რთული და დახვეწილი იავური და ბალინური გამალანის ორკესტრი. ინდონეზია არის გონგის ზარის სახლი, ზოგადი ტერმინი პატარა, მაღალი დონის ქოთნის გონგების ნაკრებისთვის. გონგები, როგორც წესი, მოთავსებულია შენიშვნის მიხედვით, ბოსი აწეულია ძაფზე, რომელიც ინახება დაბალ ხის ჩარჩოში. ინდონეზიური მუსიკის ყველაზე პოპულარული და ცნობილი ფორმაა, ალბათ, გამალანი, დახვეწილი დასარტყამი ინსტრუმენტების ანსამბლი, რომელიც მოიცავს მეტალოფონებს, დასარტყამებს, გონგებს და ბამბუკის სულინგს.
Indonesia is the home of gong chime, there are many variants across Indonesia, especially in Java and Bali.
ჩინურ კლასიკურ მუსიკას, ჩინეთის ტრადიციულ ხელოვნებას ან სასამართლო მუსიკას, დაახლოებით სამი ათასი წლის ისტორია აქვს. მას აქვს მუსიკალური ნოტაციის საკუთარი უნიკალური სისტემები, ასევე მუსიკალური დაკვრა და ხმა, მუსიკალური ინსტრუმენტები და სტილები ან მუსიკალური ჟანრები. ჩინური მუსიკა პენტატონურ-დიატონურია, აქვს თორმეტი ნოტის მასშტაბი ოქტავამდე (5 + 7 = 12), ისევე როგორც ევროპული გავლენის მქონე მუსიკა.
Musical notation from a Catholic Missal, c. 1310–1320
შუა საუკუნეების მუსიკის ეპოქა (476-დან 1400 წლამდე), რომელიც მიმდინარეობდა შუა საუკუნეებში, დაიწყო რომის კათოლიკურ ეკლესიაში მონოფონიური (ერთი მელოდიური სტრიქონის) გალობის შემოღებით. მუსიკალური ნოტაცია გამოიყენებოდა უძველესი დროიდან ბერძნულ კულტურაში, მაგრამ შუა საუკუნეებში ნოტაცია პირველად შემოიღო კათოლიკურმა ეკლესიამ, რათა გალობის მელოდიები დაეწერათ, რათა ხელი შეუწყოს იმავე მელოდიების გამოყენებას რელიგიურ მუსიკაში მთელ კათოლიკურში. იმპერია. ერთადერთი ევროპული შუასაუკუნეების რეპერტუარი, რომელიც 800 წლამდე იქნა ნაპოვნი წერილობითი ფორმით, არის რომის კათოლიკური ეკლესიის მონოფონიური ლიტურგიული საგალობელი, რომლის ცენტრალურ ტრადიციას ეწოდებოდა გრიგორიანული გალობა. სასულიერო და საეკლესიო მუსიკის ამ ტრადიციებთან ერთად არსებობდა საერო სიმღერის (არარელიგიური სიმღერების) ძლიერი ტრადიცია. ამ პერიოდის კომპოზიტორთა მაგალითებია ლეონინი, პეროტინი, გიომ დე მაშო და ვალტერ ფონ დერ ვოგელვეიდი.
რენესანსის მუსიკა (დაახლოებით 1400-დან 1600 წლამდე) უფრო მეტად იყო ორიენტირებული საერო (არარელიგიური) თემებზე, როგორიცაა სასამართლო სიყვარული. დაახლოებით 1450 წელს გამოიგონეს სტამბა, რამაც ბეჭდური ფურცელი გაცილებით იაფი გახადა და მასობრივი წარმოება გაადვილა (სტამბის გამოგონებამდე ყველა ნოტირებული მუსიკა ხელით იწერებოდა). ფურცლების გაზრდილი ხელმისაწვდომობა დაეხმარა მუსიკალური სტილის უფრო სწრაფად გავრცელებას და დიდ ფართობზე. მუსიკოსები და მომღერლები ხშირად მუშაობდნენ ეკლესიაში, სასამართლოებსა და ქალაქებში. საეკლესიო გუნდები გაიზარდა და ეკლესია დარჩა მუსიკის მნიშვნელოვან მფარველად. მე-15 საუკუნის შუა ხანებისთვის კომპოზიტორებმა დაწერეს მდიდრულად მრავალხმიანი სასულიერო მუსიკა, რომელშიც ერთდროულად იყო შერწყმული სხვადასხვა მელოდიური სტრიქონები. ამ ეპოქის გამოჩენილი კომპოზიტორები არიან გიომ დიუფაი, ჯოვანი პიერლუიჯი და პალესტრინა, თომას მორლი და ორლანდ დე ლასუსი. როდესაც მუსიკალური აქტივობა ეკლესიიდან არისტოკრატიულ კარებზე გადავიდა, მეფეები, დედოფლები და მთავრები იბრძოდნენ საუკეთესო კომპოზიტორებისთვის. ბევრი წამყვანი მნიშვნელოვანი კომპოზიტორი ჩამოვიდა ნიდერლანდებიდან, ბელგიიდან და ჩრდილოეთ საფრანგეთიდან. მათ უწოდებენ ფრანკო-ფლამანდი კომპოზიტორებს. მათ მნიშვნელოვანი თანამდებობები ეკავათ მთელ ევროპაში, განსაკუთრებით იტალიაში. სხვა ქვეყნები, რომლებსაც ენერგიული მუსიკალური საქმიანობა ჰქონდათ, შედიოდნენ გერმანია, ინგლისი და ესპანეთი.
კლასიკური პერიოდის მუსიკა (1730-დან 1820 წლამდე) მიზნად ისახავდა მიბაძოს ის, რაც განიხილებოდა, როგორც ძველი საბერძნეთისა და რომის ხელოვნებისა და ფილოსოფიის ძირითადი ელემენტები: წონასწორობის, პროპორციისა და დისციპლინირებული გამოხატვის იდეალები. (შენიშვნა: კლასიკური პერიოდის მუსიკა არ უნდა აგვერიოს ზოგადად კლასიკურ მუსიკასთან, ტერმინი, რომელიც აღნიშნავს დასავლურ ხელოვნებას მე-5 საუკუნიდან 2000-იან წლებამდე, რომელიც მოიცავს კლასიკურ პერიოდს, როგორც ერთ-ერთ პერიოდს). კლასიკური პერიოდის მუსიკას აქვს მსუბუქი, ნათელი და საგრძნობლად მარტივი ტექსტურა, ვიდრე ბაროკოს მუსიკას, რომელიც მას უძღოდა წინ. მთავარი სტილი იყო ჰომოფონია, სადაც აშკარად გამოირჩეოდა გამორჩეული მელოდია და დაქვემდებარებული აკორდული აკომპანიმენტის ნაწილი. კლასიკური ინსტრუმენტული მელოდიები თითქმის ხმოვანი და სასიმღერო იყო. შეიქმნა ახალი ჟანრები და ფორტეპიანომ, თანამედროვე ფორტეპიანოს წინამორბედმა, შეცვალა ბაროკოს ეპოქის კლავესინი და ორღანი, როგორც მთავარი კლავიატურის ინსტრუმენტი (თუმცა ორღანი განაგრძობდა სასულიერო მუსიკაში, როგორიცაა მესები).
მნიშვნელობა ენიჭებოდა ინსტრუმენტულ მუსიკას. მასში დომინირებდა მუსიკალური ფორმების შემდგომი განვითარება, რომელიც თავდაპირველად იყო განსაზღვრული ბაროკოს პერიოდში: სონატა, კონცერტი და სიმფონია. სხვა ძირითადი სახეობები იყო ტრიო, სიმებიანი კვარტეტი, სერენადა და დივერტიმენტი. ყველაზე მნიშვნელოვანი და განვითარებული ფორმა იყო სონატა. მიუხედავად იმისა, რომ ბაროკოს კომპოზიტორები ასევე წერდნენ სონატას, სონატის კლასიკური სტილი სრულიად განსხვავებულია. კლასიკური ეპოქის ყველა ძირითადი ინსტრუმენტული ფორმა, სიმებიანი კვარტეტებიდან სიმფონიებსა და კონცერტებამდე, დაფუძნებული იყო სონატის სტრუქტურაზე. კამერული მუსიკისა და ორკესტრი გამოყენებული ინსტრუმენტები უფრო სტანდარტიზებული გახდა. ბაროკოს ეპოქის Basso Continuo ჯგუფის ნაცვლად, რომელიც შედგებოდა კლავესინისგან, ორღანისაგან ან ლუტისგან და ჯგუფის ლიდერის შეხედულებისამებრ შერჩეული რიგი ბას ინსტრუმენტებით (მაგ. ვიოლი, ჩელო, თეორბო, გველი), კლასიკური კამერული ჯგუფები. გამოყენებულია განსაზღვრული, სტანდარტიზებული ინსტრუმენტები (მაგ., სიმებიანი კვარტეტი შესრულდება ორი ვიოლინოს, ალტისა და ჩელოს მიერ). ბაროკოს ეპოქის იმპროვიზირებული აკორდის დაკვრა უწყვეტი კლავიატურის ან ლაიტის დამკვრისთვის თანდათანობით გაუქმდა 1750-1800 წლებში.
კლასიკურ პერიოდში განხორციელებული ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილება იყო სახალხო კონცერტების განვითარება. არისტოკრატია კვლავ მნიშვნელოვან როლს ასრულებდა კონცერტებისა და კომპოზიციების სპონსორობაში, მაგრამ კომპოზიტორებს უკვე შეეძლოთ გადარჩენა დედოფლების ან მთავრების მუდმივი თანამშრომლების გარეშე. კლასიკური მუსიკის პოპულარობის ზრდამ განაპირობა ორკესტრების რაოდენობისა და ტიპების ზრდა. საორკესტრო კონცერტების გაფართოებამ მოითხოვა დიდი საზოგადოებრივი წარმოდგენების სივრცეების აშენება. უფრო პოპულარული გახდა სიმფონიური მუსიკა, მათ შორის სიმფონიები, ბალეტის მუსიკალური აკომპანიმენტი და შერეული ვოკალური/ინსტრუმენტული ჟანრები, როგორიცაა ოპერა და ორატორიო.
კლასიციზმის ყველაზე ცნობილი კომპოზიტორები არიან კარლ ფილიპ ემანუელ ბახი, კრისტოფ ვილიბალდ გლუკი, იოჰან კრისტიან ბახი, ჯოზეფ ჰაიდნი, ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტი, ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენი და ფრანც შუბერტი. ბეთჰოვენი და შუბერტი ასევე ითვლებიან კომპოზიტორებად კლასიკური ეპოქის გვიანდელ პერიოდში, რადგან მან დაიწყო რომანტიზმისკენ სვლა.
იხ. ვიდეო - Classical Music for Brain Power - Mozart
რომანტიკულ მუსიკას (დაახლოებით 1810-დან 1900 წლამდე) მე-19 საუკუნიდან ბევრი საერთო ელემენტი ჰქონდა იმ ეპოქის ლიტერატურასა და ფერწერაში რომანტიკულ სტილებთან. რომანტიზმი იყო მხატვრული, ლიტერატურული და ინტელექტუალური მოძრაობა, რომელსაც ახასიათებდა მისი აქცენტი ემოციებსა და ინდივიდუალიზმზე, ისევე როგორც მთელი წარსულისა და ბუნების განდიდებით. რომანტიკული მუსიკა გაფართოვდა კლასიკური ეპოქის მკაცრი სტილისა და ფორმების მიღმა, უფრო ვნებიან, დრამატულ ექსპრესიულ ნაწარმოებებში და სიმღერებში. რომანტიული კომპოზიტორები, როგორებიც იყვნენ ვაგნერი და ბრამსი, ცდილობდნენ გაეზარდათ ემოციური გამოხატულება და ძალა თავიანთ მუსიკაში, რათა აღეწერათ ღრმა ჭეშმარიტება ან ადამიანური გრძნობები. სიმფონიური ტონის ლექსებით კომპოზიტორები ცდილობდნენ ისტორიების მოყოლას და ინსტრუმენტული მუსიკის გამოყენებით სურათებისა თუ პეიზაჟების აღძვრას. ზოგიერთი კომპოზიტორი ხელს უწყობს ნაციონალისტურ სიამაყეს ხალხური მუსიკით შთაგონებული პატრიოტული საორკესტრო მუსიკით. მუსიკის ემოციურმა და ექსპრესიულმა თვისებებმა უპირატესობა მიენიჭა ტრადიციას.
The piano was the centrepiece of social activity for middle-class urbanites in the 19th century (Moritz von Schwind, 1868). The man at the piano is composer Franz Schubert.
რომანტიკული კომპოზიტორები იზრდებიან თავისებურებაში და უფრო შორს წავიდნენ ხელოვნების სხვადასხვა ფორმების მუსიკალურ კონტექსტში (როგორიცაა ლიტერატურა), ისტორია (ისტორიული ფიგურები და ლეგენდები) ან თავად ბუნების შესწავლის სინკრეტიზმში. რომანტიკული სიყვარული ან ლტოლვა იყო გავრცელებული თემა ამ პერიოდში შექმნილ ბევრ ნაწარმოებში. ზოგიერთ შემთხვევაში გაგრძელდა კლასიკური პერიოდის ფორმალური სტრუქტურების გამოყენება (მაგ. სონატის ფორმა, რომელიც გამოიყენება სიმებიანი კვარტეტებში და სიმფონიებში), მაგრამ ეს ფორმები გაფართოვდა და შეიცვალა. ხშირ შემთხვევაში, ახალი მიდგომები იქნა შესწავლილი არსებული ჟანრების, ფორმებისა და ფუნქციების მიმართ. ასევე, შეიქმნა ახალი ფორმები, რომლებიც უფრო მეტად შეეფერებოდა ახალ საგანს. კომპოზიტორებმა განაგრძეს საოპერო და ბალეტის მუსიკის განვითარება, ახალი სტილისა და თემების შესწავლა.
1800 წლის შემდეგ, ლუდვიგ ვან ბეთჰოვენისა და ფრანც შუბერტის მიერ შემუშავებულმა მუსიკამ შემოიღო უფრო დრამატული, ექსპრესიული სტილი. ბეთჰოვენის შემთხვევაში ორგანულად განვითარებულმა მოკლე მოტივებმა შეცვალა მელოდია, როგორც ყველაზე მნიშვნელოვანი კომპოზიციური ერთეული (მაგალითად არის გამორჩეული ოთხი ნოტის ფიგურა, რომელიც გამოყენებულია მის მეხუთე სიმფონიაში). მოგვიანებით რომანტიკული კომპოზიტორები, როგორებიც იყვნენ პიოტრ ილიჩ ჩაიკოვსკი, ანტონინ დვორჟაკი და გუსტავ მალერი, გამოიყენეს უფრო უჩვეულო აკორდები და მეტი დისონანსი დრამატული დაძაბულობის შესაქმნელად. მათ შექმნეს რთული და ხშირად ბევრად გრძელი მუსიკალური ნაწარმოებები. გვიან რომანტიკული პერიოდის განმავლობაში კომპოზიტორებმა გამოიკვლიეს ტონალობის დრამატული ქრომატული ცვლილებები, როგორიცაა გაფართოებული აკორდები და შეცვლილი აკორდები, რამაც შექმნა ახალი ბგერის "ფერები". მე-19 საუკუნის ბოლოს ორკესტრის ზომაში დრამატული გაფართოება მოხდა და ინდუსტრიულმა რევოლუციამ ხელი შეუწყო უკეთესი ინსტრუმენტების შექმნას, უფრო ძლიერი ჟღერადობის შექმნას. საჯარო კონცერტები გახდა კეთილმოწყობილი ურბანული საზოგადოების მნიშვნელოვანი ნაწილი. მან ასევე დაინახა ახალი მრავალფეროვნება თეატრალურ მუსიკაში, მათ შორის ოპერეტა, მუსიკალური კომედია და მუსიკალური თეატრის სხვა ფორმები.
Комментариев нет:
Отправить комментарий