კანოპური დოქი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          კანოპური დოქი

პინეჯემ II-ის მეუღლის, ნესხონსის კალციტის კანოპური დოქი (დაახლ. ძვ. წ. 990-969 წწ.). ბრიტანეთის მუზეუმი

კანოპი (ძველი ბერძნული Κάνωβος ან ლათინური Canopus) არის რიტუალური ჭურჭელი, ჩვეულებრივ, ალაბასტრის დოქი ადამიანის ან ცხოველის თავის ფორმის თავსახურით, რომელშიც ძველი ეგვიპტელები ინახავდნენ გარდაცვლილთა სხეულიდან ამოღებულ ორგანოებს მუმიფიკაციის დროს. ამოღების შემდეგ ორგანოებს ირეცხავდნენ და შემდეგ კანობის ბალზამის (აქედან გამომდინარე, სახელი) შემცველ ჭურჭელში ათავსებდნენ. უძველესი კანოპური ქილები ჰეტეფერესის სამარხში აღმოჩნდა.

                                                 

ყუთი კანოპური ქილებით. პუშკინის მუზეუმი, მოსკოვი

აღწერა - სულ თითოეულ მუმიას ოთხი კანოპური დოქი გადაეცა. კანოპური ქილების თავსახურები, როგორც წესი, ოთხი ღმერთის, ჰორუსის ვაჟების, თავებით იყო მორთული: ჰაპი ბაბუინის თავით; დუამუტეფი ტურას თავით; ქებეჰსენუეფი შევარდენის თავით და ამსეტი ადამიანის თავით. ზოგიერთ კანოპურ დოქში გარკვეული ორგანოები იყო: ამსეტი - ღვიძლს, დუამუტეფში - კუჭს, ქებეჰსენუეფში - ნაწლავებს, ხოლო ჰაპიში - ფილტვებს.

ეგვიპტის ისტორიის განმავლობაში თითოეული გარდაცვლილისთვის გამოყოფილი კანოპური დოქების რაოდენობა არ შეცვლილა, მაგრამ მათი ფორმა იმ დროის გაბატონებული გემოვნების შესაბამისად შეიცვალა. თავდაპირველად, ძველი სამეფოს დროს, ისინი მუცლით გამოიყურებოდნენ და ძალიან ცუდი დეკორაცია ჰქონდათ. მოგვიანებით, ახალი სამეფოს დროს (ამენჰოტეპ III-ის მეფობიდან დაწყებული), ისინი უფრო წაგრძელებული გახდნენ, მაღალი მხრებითა და ვიწრო ფუძით. შემდეგ, გვიანი პერიოდისკენ, მათი ფორმა კვლავ უფრო ჩაზნექილი ხდება. არანაკლებ შეიცვალა ტილოების სახურავებიც. თავდაპირველად ისინი უბრალოდ მრგვალი ან ბრტყელი იყო, ზოგჯერ ორნამენტით, მაგრამ მხოლოდ ახალი სამეფოს დროისთვის მიიღეს მათ ანთროპომორფული ფორმა, რომელიც გარდაცვლილებთან მსგავსებას ავლენდა. და მხოლოდ მე-18 დინასტიის დროისთვის ჩნდება „კლასიკური ფორმის“ ქუდები, რომლებიც ჰორუსის ოთხ ვაჟს განასახიერებს, რომელთაგან სამს ცხოველის თავი ჰქონდა და მხოლოდ ერთს - ადამიანის. ეს ტრადიცია საბოლოოდ რამსიანთა ეპოქაში განმტკიცდა.

კანოპური ქილები სპეციალურ ყუთში იყო მოთავსებული, რომელზეც რელიეფურად გამოსახული იყო მფარველი ქალღმერთები: ისიდა, ნეფთისი, მუტი და ნეითი.

ზოგჯერ, ურნის ნაცვლად, სამარხებში აღმოჩენილი იყო კანოპური ქილები, რომლებიც შეიცავდა ორგანოებს კომპაქტური ჩანთის ან შეფუთვის სახით, რომელიც პირდაპირ მუმიის მუცლის ღრუში იყო განთავსებული. ასეთ შემთხვევებში, მუმიფიკაციის პროცესი გარკვეულ ცვლილებებს განიცდიდა. შინაგანი ორგანოების ამოღების შემდეგ, მათ ჯერ დეზინფექციას უტარებდნენ და სოდაში ან კირში აშრობდნენ, შემდეგ ბალზამირებას უკეთებდნენ და ბოლოს ქსოვილში ახვევდნენ, რითაც გარდაცვლილ მფლობელთან თავდაპირველ ადგილას აბრუნებდნენ სიკვდილის შემდგომ ცხოვრებაში გამოსაყენებლად.

მოგვიანებით, ეტრუსკებმა ისესხეს და გადაიტანეს კანოპური ფორმა თავიანთ დაკრძალვის პრაქტიკაში, იყენებდნენ მას ურნად გარდაცვლილის კრემაციის ცერემონიის შემდეგ დარჩენილი ფერფლის შესანახად.

იხ. ვიდეო - КАНОПА описание