დეჟავიუ

                                  დეჟავიუ

ემილ ბოირაკის სურათი

 (ⁱ/ˌdeɪʒɑː ˈvuː, - ˈvjuː/; წარმოთქმა ფრანგულად: [deʒa vy] ( მოსმენა)) — შეგრძნება, რომ მომენტი, რომელიც აწმყოში მიმდინარეობს, უკვე მომხდარა წარსულში დეჟა ვუ არის ნაცნობობის შეგრძნება, ხოლო დეჟა ვექუ (შეგრძნება, თითქოს ეს რაღაც უკვე აღმქმელს გადახდენია/გაუვლია ცხოვრებაში) არის მოგონების განცდა. სამეცნიერო მიღწევები დეჟა ვუ-ს ხსნიან არა როგორც პრეკოგნიციას ან წინასწარმეტყველებას, არამედ, როგორც მეხსიერების ანომალიას, რომელიც ქმნის ეფექტს, თითქოს ამწამინდელი გამოცდილება ახსენდება ფენომენის ამგვარ ახსნას ამყარებს ის ფაქტი, რომ დეჟა ვუ-ს დროს გახსენების განცდა ძალიან მძაფრია ძირითად შემთხვევებში, მაგრამ წინა გამოცდილების გარემოება (როდის, სად და როგორ მოხდა აწმყოს წინა გამოცდილება) გაურკვეველია. არსებობს ორი სახის დეჟა ვუ. პათოლოგიური, რომელიც ძირითადად ასოცირებულია ეპილეფსიასთან და არაპათოლოგიური, რომელიც ფიზიოლოგიურია და შეიძლება ნებისმიერ ჯანსაღ ადამიანსაც ახასიათებდეს. 2004 წლის კვლევებმა აჩვენეს რომ პოპულაციის 2/3-ს ჰქონია დეჟა ვუს გამოცდილება სხვა კვლევებმა დაადასტურეს, რომ დეჟა ვუ არის საერთო გამოცდილება ჯანმრთელი ადამიანების 31-96% ში. დეჟა ვუ შეიძლება იყოს ასოცირებული ჰალუცინაციებთან, რომელიც ერთ-ერთი ინდიკატორია ნევროლოგიური ან ფსიქიატრიული დაავადებებისა. ტერმინი მომდინარეობს ფრანგული ენიდან და ნიშნავს უკვე ნანახს.

                                                                   ახსნა

მეხსიერებაზე დაფუძნებული ახსნა

კვლევებმა დეჟა ვუს გამოცდილება მეხსიერების კარგად ფუნქციონირებას დაუკავშირეს

დეჟა ვუსა და მოგონების მსგავსებამ შეიძლება დაბადოს შეგრძნება, თითქოს ეს გამოცდილება წარსულში უკვე არსებულა. ისეთი გამოცდილება, რომელიც ცხად ასოციაციებს იწვევს რაღაც შეგრძნებებზე, რომლის გახსენებაც შეუძლებელია, დეჟა ვუდ შეიძლება იქცეს.

იმისთვის, რომ ეს შეგრძნება ექსპერიმენტულ დონეზე წარმოექმნათ, ბანისტერმა და ზანგვილმა (1941)გამოიყენეს ჰიპნოზი, რათა გამოეწვიათ პაციენტებში პოსტ-ჰიპნოზური ამნეზია იმ მასალაზე, რომელიც მათ უკვე ნანახი ჰქონდათ. როდესაც მასალასთან შეხება განმეორდა, პოსტ-ჰიპნოზური ამნეზიით გამოწვეულმა შეზღუდულმა აქტივაციამ 10-დან 3 მონაწილეში შედეგად გამოიღო ის, რასაც ავტორები უწოდებენ „პარამნესიას“.

მეხსიერებაზე დაფუძნებულმა განმარტებებმა შეიძლება გამოიწვიოს გარკვეული რაოდენობის არაინვაზიური ექპერიმენტული მეთოდების განვითარება, რომელთა საშუალებითაც ექსპერიმენტულ პირობებში შემოწმებადი დეჟა ვუს ანალოგი შეიძლება შეიქმნას. კლერი საუბრობს იმაზე, რომ დეჟა ვუ შეიძლება იყოს ცნობა იმისა, რაც წარსულში უკვე მოხდა, ამიტომ დეჟა ვუს ლაბორატორიული კვლევა ძალიან ემსგავსება მეთოდებს, რომელიც ცნობის (რამეს რომ ცნობს ადმაიანი) ფენომენის გამოკვლევისას გამოიყენება

2012 წლის დეჟა ვუს კვლევა, რომელშიც ვირტუალური რეალობის ტექნოლოგიები იყო გამოყენებული, ამ ზემოხსენებულ იდეას ეხმიანებოდა. ვირტუალური რეალობით გამოკვლევა გვთავაზობს იდეას, რომ დეჟა ვუს ახლად გამოცდილ სცენასა და მანამდე გამოცდილ, მეხსიერებაში ჩარჩენილ სცენას შორის მსგავსება ქმნის მიუხედავად იმისა, რომ წარსულში გამოცდილი სცენა გონებაში არ ამოტივტივდება ახალი სცენის ხილვისას, ის მაინც ახდენს გარკვეულ გავლენას - აჩენს შეგრძნებას, რომ ახლად ნანახი სცენა ნაცნობია.
იხ. ვიდეო

კიდევ ერთი ახსნა, რითიც დეჟა ვუ შეიძლება აიხსნას, არის ე.წ. კრიპტომნეზია. ესაა შემთხვევა, როცა ნასწავლი ინფორმაცია დავიწყებულია, თუმცა ამის მიუხედავად, მაინც შენახულია ტვინში და მსგავსი სცენები ან გამოცდილება, ამ დავიწყებულ ცოდნას აღვიძებს ან ნაცნობობის შეგრძნებას ბადებს. ზოგიერთი ექსპერტის აზრით, მეხსიერება არათუ ფიქსირებულის გახსენებაა, არამედ შენახული ინფორმაციის რეკონსტრუქციის პროცესია. თითოეული მოვლენის გახსენება რეალურად ბოლო რეკონსტრუქციის გახსენებაა. ხოლო დეჟა ვუ, ამ ახსნის მიხედვით, არის შენახული მონაცემისა და აწმყო გამოცდილების ზუსტი თანხვედრ

1963 წელს რობერტ ეფრონმა ბოსტონის ვეტერანთა ჰოსპიტალიდან ივარაუდა, რომ დეჟა ვუ გამოწვეულია დაგვიანებული სიგნალების ორმაგი ნევროლოგიური პოცესით. ეფრონმა დაადგინა, რომ ტვინში შემავალი სიგნალების დახარისხება ხდება ტვინის მარცხენა ჰემისფეროს საფეთქლის წილში. თუმცა, სიგნალები საფეთქლის წილში ორჯერ შედიან პროცესის დაწყებამდე, თითოეული ჰემისფეროდან ერთხელ მილიწამების სხვაობით. ეფრონმა ივარაუდა, რომ თუ ეს ორი სიგნალი ასინქრონირებულია, ანუ არ დაემთხვა ერთმანეთს, სხვადასხვა გამოცდილებად პროცესირდება

სიზმარზე დაფუძნებული ახსნა

ერთ-ერთი თეორია დეჟა ვუს ფენომენს უკავშირებს სიზმარში ნანახ გამოცდილებას, რომელიც შემდეგ დაგვავიწყდა და მოულოდნელად შეგვახსენა თავი ღვიძილის მდგომარეობაში. დეჟა ვუს გამოცდილების სპონტანურობა უცნაურ შეგრძნებას, ან შოკს იწვევს, განსაკუთრებით კი მაშინ, როცა დეჟა ვუ ხდება ადგილზე, სადაც არასდროს ვყოფილვართ

ჟამე ვუ (ფრანგული სიტყვა, ნიშნავს „არასდროს ნანახს“) არის ფსიქოლოგიის ტერმინი, რომელიც გამოხატავს ნაცნობ სიტუაციას, რომელსაც დამკვირვებელი ნაცნობად არ აღიარებს. ჟამე ვუს ხშირად დეჟა ვუს საპირისპიროდ მოიხსენიებენ და აიგივებენ უცნაურ შეგრძნებასთან, რომ ადამიანი შთაბეჭდილების ქვეშაა, თითქოს პირველად ნახულობდეს ამ კადრს. ჟამე ვუს ყველაზე მარტივი მაგალითია, როცა ადამიანი მისთვის ნაცნობ სიტყვას, ადგილს ან ადამიანს ვერ ცნობს. ჟამე ვუ ხშირად გაიგივებულია ამნეზიის, ადაზიის და ეპილეფსიის გარკვეულ სახეებთან.

ბოდვითი აშლილობის ან ინტოქსიკაციის მქონე ადამიანში ჟამე ვუმ შეიძლება გამოიწვიოს კაპგრას ბოდვა, კერძოდ პაციენტი ნაცნობ ადამიანს აბრალებს, რომ თავისი დუბლიორი და მატყუარაათუმცა შესაძლოა საკუთარ თავზე საუბრობდეს ასე, ამიტომ აქ ადგილი აქვს დეპერსონალიზაციას. ეს შეგრძნება სემანტიკური ვალიდურობით ვლინდება. კრის მულინმალიდის უნივერსიტეტში 95 მოხალისეს სთხოვა სიტყვა „კარი“ 60 წამში 30ჯერ დაეწერათ. ცდისპირთა 68%-მა ჟამე ვუ განიცადა, კერძოდ საერთოდ დაეჭვდა, „კარი“ რეალური სიტყვა იყი თუ არა. ამ ფენომენს ასევე „ვუჟა დეს“ და „ვეჟა დუს“ უწოდებენ

საინტერესო ფაქტი - კარლ გუსტავ იუნგს მიაჩნდა, რომ ცხოვრობდა პარალელურ სიცოცხლეში XVIII ს.  ერთხელ მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ესკიზმა სადაც გამოსახული იყო ექიმი შტალბერგერი: მისი მისი ბათინკი მაშინვე აღიარა თავისად.

                დეჟავიუ(ფილმი, 2006)

ჟანრები ფანტასტიკა

დრამა

თრილერი

რეჟისორი ტონი სკოტი

პროდიუსერი ჯერი ბრუკჰაიმერი

ავტორები

სცენარის ავტორია ტერი როსიო

ბილ მარსილი

ძირითადში

მთავარ როლში დენზელ ვაშინგტონი

ჯეიმს კავიზელი

პაულა პატონი

ვალ კილმერი

ბრიუს გრინვუდი

ადამ გოლდბერგი

კინოოპერატორი პოლ კამერონი

კომპოზიტორი ჰარი გრეგსონ-უილიამსი

ჯერი ბრუკჰაიმერის ფილმები

Touchstone სურათები

დისტრიბუტორი Walt Disney Studios Motion Pictures

ხანგრძლივობა 128 წთ.

ბიუჯეტი 75 მილიონი დოლარი

სალაროებში $180,6 მილიონი

ქვეყანა: აშშ

ინგლისური ენა

2006 წელი

"Déjà Vu" (ფრანგ. Déjà Vu) არის 2006 წლის ამერიკული მხატვრული ფილმი, ფანტასტიკური დრამა, რეჟისორი ტონი სკოტი. როლებში: დენზელ ვაშინგტონი, ჯეიმს კავიზელი და პაულა პატონი. ფილმის გმირი დროში მოგზაურობს, ცდილობს თავიდან აიცილოს ტერორისტული თავდასხმა ნიუ ორლეანში და ასევე გადაარჩინოს გოგონა, რომელიც შეუყვარდება.

სიუჟეტი

სამშაობათს აღსანიშნავი დღეს ნიუ ორლეანის ბორანზე აფეთქება მოხდა, რის შედეგადაც 543 ადამიანი დაიღუპა. გამოძიებას FBI, პოლიცია და ATO-ს ბიურო აწარმოებს. ბიუროს აგენტმა დაგ კარლინმა უნდა უპასუხოს კითხვას, თუ რა სახის ასაფეთქებელი ნივთიერება გამოიყენა ტერორისტმა. გამოძიების დროს ის გაიგებს, რომ ჯერ ერთი, დაღუპულთა შორის იყო მისი პარტნიორი ლარი მინუტი და მეორეც, აფეთქებამდე დაახლოებით ერთი საათით ადრე, ქალმა დაურეკა, სთხოვა დუგის გარეგნობის აღწერა და ტელეფონის ნომერი დატოვა. კარლინი ურეკავს ნომერს, მაგრამ არავინ პასუხობს, ამიტომ ის უბრალოდ კარნახობს შეტყობინებას ავტომოპასუხეს.

მალე მას მორგში იბარებენ. ნაპირზე ახალგაზრდა ქალის ცხედარი დამწვრობით იპოვეს. ის შეიძლებოდა ყოფილიყო ტერაქტის ერთ-ერთი მსხვერპლი, მაგრამ ის ადრე იპოვეს. გარდა მრავლობითი დამწვრობისა, მარჯვენა ხელზე თითები მოკვეთეს, ტუჩებზე კი ლენტის კვალი ეტყობოდა. პოლიციის განყოფილებაში ის ხვდება მამას, რომელმაც შეატყობინა მისი ქალიშვილის დაკარგვის შესახებ და გაიგებს მის სახელს - კლერ კუჩივერს. მის სახლში ის ბევრ საინტერესო რამეს აღმოაჩენს: ნაგვის ურნაში ბევრი სისხლიანი სახვევი და ბამბაა, ბავშვთა სათამაშოდან წერილები კედელზე წარწერას ქმნის „U CAN SAVE HER“ და ჩანაწერებს შორის ავტომოპასუხე არის მისი ბოლო ზარი.

ექსპერტები მალევე ადგენენ მანქანის ტიპსა და ფერს, რომლითაც ტერორისტმა, სავარაუდოდ, ასაფეთქებელი ნივთიერებები გადაიტანა ბორანზე. კლერ კუჩივერი ზუსტად იგივე მანქანის გაყიდვას აპირებდა და გაზეთშიც კი რეკლამას აქვეყნებდა. დუგ კარლინი იღებს მთავარ ვერსიას შემდეგნაირად: ტერორისტმა კლერი მანქანის გულისთვის გაიტაცა და კვალის დასაფარად მოკლა იგი და ცდილობდა მისი სიკვდილი მოეწყო, როგორც ტერაქტის კიდევ ერთი მსხვერპლი. კარლინს მხოლოდ უკვირს კლერის სახლში აღმოჩენილი მისი მრავალი ანაბეჭდი - სხვა გამომძიებლები თვლიან, რომ ის უბრალოდ დატოვა პირველი ჩხრეკის დროს, მაგრამ თავად დუგს აშკარად ახსოვს, რომ ის ძალიან ფრთხილად მოქმედებდა.

საღამოს აგენტი კარლინი მიწვეულია საიდუმლო ლაბორატორიაში. კომპიუტერის ეკრანზე ის ხედავს დილის მზის მიერ განათებულ ყურეს, მაგრამ გამოსახულება ისე გამოიყურება, თითქოს კამერა ჰაერში ცურავს და ბრძანებებს ემორჩილება. ისინი მას უხსნიან, რომ ეს არის საიდუმლო ფიფქიის პროექტი. შვიდი „ჯუჯა“ - თვალთვალის თანამგზავრები - სკანირებს ტერიტორიის მონაკვეთს ყველა შესაძლო გზით და კომპიუტერი ქმნის რეალური სამყაროს სრულ ასლს და აძლევს ოპერატორს გამოსახულებასა და ხმას ნებისმიერ წერტილში, თუნდაც დახურულ ოთახში. მაგრამ გაანგარიშება ძალიან რთულია და 4,5 დღე სჭირდება, ხოლო "კომპლექსური ჩარჩო" იმდენად დიდია, რომ მისი შენახვა შეუძლებელია. ამიტომ, მათ სჭირდებათ კომპეტენტური სპეციალისტი - დუგმა უნდა თქვას, სად უნდა გამოიყურებოდეს.

დაგგი ბრძანებს კლერის სახლის მეთვალყურეობას, რომელიც, საბედნიეროდ, სისტემის დაფარვის ზონაშია. დუგი ასევე ბრძანებს კლერის ყველა რვეულისა და სხვა პირადი ნივთების ლაბორატორიაში მიტანას. მრავალსაათიანი დაკვირვების შემდეგ ის წყვეტს მისთვის ჩვეულებრივი დანაშაულის მსხვერპლი იყოს.

გარდა ამისა, ფიფქიას შემოქმედებაში ბევრ უცნაურობას ამჩნევს და მეცნიერებს საიდუმლოს გამხელას აიძულებს. ირკვევა, რომ მის თვალწინ არის არა კომპიუტერული სიმულაცია, არამედ წარსულის ღია არხი, სადაც კლერი ცოცხალი და ჯანმრთელია. დუგი ახალ კოლეგებს არწმუნებს შეცვალონ წარსული - შეაჩერონ დამნაშავე და თავიდან აიცილონ ტერორისტული თავდასხმა. ზოგიერთი მეცნიერი ამბობს, რომ წარსული უცვლელია, ზოგს მიაჩნია, რომ ინტერვენციის შედეგად პარალელური სამყარო გაჩნდება. მალე ყველა თანახმაა გააკეთოს ის, რაც დუგს სურს.

სწორედ ამ დროს ტერორისტი კლერს ტელეფონით ეკითხება მანქანის შესახებ. სატელეფონო ზარების მონაცემთა ბაზის გამოყენებით, სათვალთვალო ჯგუფი ადგენს ადგილს და აგზავნის ფიფქიას იქ. დუგი სთხოვს ჩანაწერის დაწერას და მის მაგიდასთან გაგზავნას - ახსოვს, რომ იმ დღეს ოფისში აგვიანებდა. თუმცა, სანამ მეცნიერები ამას აკეთებენ, დუგი უკვე ტოვებს სამუშაოს, ხოლო მისი პარტნიორი კითხულობს ჩანაწერს.

დამკვირვებლები ხედავენ, როგორ ცდილობს პარტნიორი კრიმინალის მარტო დაკავებას და მკერდში რამდენიმე გასროლით ეცემა. ტერორისტი ცხედარს ფურგონში ატვირთავს. მალე მისმა მანქანამ უნდა დატოვოს ფიფქიის დიაპაზონი, ასე რომ დაგგი ჯდება ჰამერში და მიემგზავრება დევნაში. Humvee შეიცავს "კიბერ თვალს" - ვიდეოკამერის მსგავსი მოწყობილობა, რომელიც აჩვენებს წარსულს. მანქანის მართვისას დუგი თავისი „კიბერ თვალით“ ერთდროულად ხედავს ნამდვილ გზას და იმავე გზას 4,5 დღის წინ. კრიმინალის შემდეგ, დაგგი მიდის აგარაკზე, რომელიც ძლიერმა აფეთქებამ გაანადგურა - წარსულში სახლი ჯერ კიდევ ხელუხლებელი იყო. დაგგი ხედავს ძლიერი ცეცხლის კვალს მიწაზე - ამ ადგილას კრიმინალმა დაასრულა მეგობარი, ცხედარი აალებადი ნარევით დაასხა და გაანადგურა.

ახლა გამოძიებას აქვს საკმარისი ინფორმაცია დამნაშავეს დასაჭერად. დაკითხვის დროს ის გულწრფელად აღიარებს იმას, რაც გააკეთა და დუგს უყვება მისი მოტივების შესახებ. ტერორისტი დარწმუნებულია, რომ ისტორიაში დარჩება, მაგრამ დუგი სხვაგვარად ფიქრობს. ჯგუფის ლიდერის მდუმარე თანხმობით, ერთ-ერთი მეცნიერი, ცოცხალი ორგანიზმების გადაცემის წინა წარუმატებელი ექსპერიმენტების მიუხედავად, მას წარსულში აგზავნის.

წარსულში გადაყვანისას, მძლავრი ელექტრომაგნიტური პულსი ანელებს დუგის გულის აქტივობას, ის გადააგდებენ უახლოეს საავადმყოფოში კლინიკური სიკვდილის მდგომარეობაში, მაგრამ იქ მას რეანიმაცია უტარდება. საბუთების გარეშე, დაგგი განიარაღებს მცველს და იპარავს სასწრაფოს. სახლამდე მიდისტერორისტისგან და ახერხებს კლერის გადარჩენას. კრიმინალი მათზე ესვრის, დუგს მხარში ჭრილობა მიაყენა და გაზის ბალონებს აფეთქდა. სჯერა, რომ მისი მტრები მკვდარი არიან, კრიმინალი აპირებს ბორანის აფეთქებას.

დუგი კლერთან ერთად მიდის თავის სახლში და ახვევს ჭრილობას. დაგგი კედელზე აწყობს ასოებს, რომ წაიკითხოს „შენ შეგიძლია მისი გადარჩენა“. ის ცდილობს აუხსნას კლერს, რომ მან მომავალი სპეციალური მოწყობილობის დახმარებით დაინახა და უნდა აღკვეთოს იგი. კლერს თავიდან არ სჯერა, მაგრამ ურეკავს ATO-ს, სთხოვს აგენტის გარეგნობის აღწერას და მორიგე ოპერატორს ეუბნება მისი ნომერი. ურნაში სისხლიანი სახვევების დანახვისას, დუგს ესმის, რომ დიდწილად მისი ქმედებების წყალობით შეიძინა ოთახმა ისეთი გარეგნობა, რომელშიც მან იპოვა ჩხრეკის დროს - ანუ, მან ჯერ ვერაფერი შეცვალა. ცდილობს დაიცვას კლერი, ის თავისთან მიჰყავს ბორანზე.

თუმცა ნაპირზე გამოსული ტერორისტი ხედავს ნაცნობ მანქანას, რომელიც ნავსადგურზე არ უნდა ყოფილიყო და ბრუნდება ბორანს. ამის შემხედვარე კლერი ასევე ხტება ბორანზე დუგის დასახმარებლად. მაგრამ ტერორისტი იჭერს მას და ჩასვამს მანქანაში ბომბით, შემდეგ კი აწყობს სროლას მცველებთან. კლერი დუგის თხოვნით აძრავს მანქანას. საჭესთან მჯდომი კლერი ჩამოაგდებს ტერორისტს, დუგი კი, შემთხვევით ისარგებლა, ესვრის და კლავს მას. დუგი და კლერი, რომლებიც ცდილობენ აფეთქების გადატანას ბორნიდან, აჩქარებენ მანქანას და ის წყალში ვარდება. დაგგი ათავისუფლებს კლერს, მაგრამ დაიღუპა მანქანის აფეთქებისას.

მომხდარით გაოგნებული კლერი ნაპირზე ზის. პოლიციის თანამშრომელი ეუბნება, რომ მან ყველაფერი უნდა უთხრას გამომძიებელს - ეს გამომძიებელი აღმოჩნდება "ნამდვილი" აგენტი დუგ კარლინი. მანქანაში სხდებიან. ცოტა ხნის შემდეგ, დუგი ფიქრობს და თითქოს რაღაც ახსოვს. შემდეგ კლერი დუგს უსვამს კითხვას, რომელიც მან რამდენიმე საათით ადრე დაუსვა და დუგი, იდუმალებით იღიმება (ეს არის დეჟავუ: უკრავდა ნაცნობი მუსიკა), პასუხობს მას საკუთარი სიტყვებით.

იხ. ვიდეო - Deja Vu - Official Trailer - It is deja vu that unexpectedly guides ATF agent Doug Carlin through an investigation into a shattering crime. Called in to recover evidence after a bomb sets off a cataclysmic explosion on a New Orleans Ferry, Carlin is about to discover that what most people believe is only in their heads is actually something far more powerful.