ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              თავის ტვინი

ადამიანის ნერვული სისტემის ცენტრი. მდებარეობს თავის ქალაში. ადამიანის თავის ტვინი და სხვა ძუძუმწოვრის ტვინი რაიმე ძირეულით არ განსხვავდება, მაგრამ არის სამჯერ დიდი, ვიდრე სხეულით იმავე ზომის სხვა ძუძუმწოვრზე.

დამიანის თავის ტვინი რთული აგებულებისაა.იგი ყველაზე პლასტიკური ორგანოა ორგანიზმში. ახალშობილის ტვინი 300–400 გრამს იწონის,ზრდასრულის კი 1400–1500 გრამია. თავის ტვინი მოთავსებულია თავის ქალაში.თავის ტვინს დაზიანებებისგან თავის ქალის გარდა ასევე იცავს მენინგიალური გარსი,რომელიც აკრავს მას გარედან. ეს გარსი 3 შრისგან შედგება:შიგნითა შუა და გარეთა შრისგან.

• შიგნითა შრე–შედგება სისხლძარღვებისგან და ჟანგბადითა და საკვებით ამარაგებს თავის ტვინს.
• შუა შრე–ელასტიურია და დარტყმების დროს ამორტიზატორივით მოქმედებს.

გარეთა შრე–უშუალოდ ეხება ქალას ძვლებს,ის მაგარი და მტკიცეა.

თავის ტვინის განყოფილებებია: მოგრძო ტვინი, ხიდი, ნათხემი, შუა ტვინი, შუამდებარე ტვინი, და დიდი ნახევარსფეროები. თავის ტვინში გამოყოფენ უკანა ტვინს,შუა ტვინს და წინა ტვინს. უკანა ტვინი აერთიანებს მოგრძო ტვინს,ხიდსა და ნათხემს. წინა ტვინი შუამდებარე ტვინსა და დიდ ნახევარსფეროებს. თავის ტვინში, ისევე როგორც ზურგის ტვინში მოთავსებულია თეთრი და რუხი ნივთიერებები. თეთრი ნივთიერება გამტარ გზებს წარმოქმნის. ისინი თავის ტვინს ზურგის ტვინთან აკავშირებს და აგრეთვე თავის ტვინის ნაწილებს ერთმანეთთან. რუხი ნივთიერება ცალკეული გროვების — ბირთვების სახით თეთრი ნივთიერების შიგნით განლაგდება. გარდა ამისა რუხი ნივთიერება გარს ეკვრის დიდ ნახევარსფეროებს,ნათხემს და ქერქს ქმნის.

მოგრძო ტვინი და ხიდი ზურგის ტვინის გაგრძელებაა,რომლებიც არეგულირებენ–საჭმლის მონელებას,სუნთქვას,გულის მოქმედებას,ასევე უპირობო რეფლექსებს:ღეჭვას, ყლაპვას, წოვას. აგრეთვე დამცველობით რეფლექსებს: გულისრევას, ცემინებას,ხველას,სლოკინსა და ცრემლდენას.

ჯგუფი ტვინის ნასა,გ კაშალოტი 7800 ფინვალი 6930 სპილო 4783 ცალნამგალა ვეშაპი 5620 კუზა ვეშაპი  4675 ნაცრიფერი ვეშაპი 4317 გრალანდიური ვეშაპი 2738 გრინდი 2670 აფალინა 1500—1600 ზრდასრული ადამიანი 1300—1400 მარჟი 1020—1126 პითეკანთროპი 850—1000 აქლემი 762 ჟირაფი 680 ბეგემოტი 582 ზღვის ლეოპარდი 542 ცხენი 532 გორილა 465—540 თეთრი დათვი 498 ძროხა 425—458 შიმპაზე 420 ახალდაბადებული ადამიანი 350—400

ჯგუფი ტვინის მასა , გ ორანგუტანი 370 ზღვის ლომი 363 ლამანტინისებრი 360 ვეფხვი 263,5 ლომი 240 გრიზლი 234 ღორი 180 იაგუარი 157 შინაური ცხვარი 140 პავიანი 137 რეზუსი 90—97 ძაღლი 72 მილკბილა 72 მთახვი 45 დიდი თეთრი ზვიგენი 34 ულაშა ზიგენი 32 კატა 30 მაჩვზღარბასებრი 25 საიმირი 22 ვირზაზუნა 17 კურდღელი 10—13 იხვნისკსკარტა 9

ჯგუფი ტვინის მასა,გ ალიგატორი 8,4 ციყვი 7,6 ოპუსიმებრი 6 ფრთამატყლიანები 6 ჭანჭველაამეასებრი 4,4 ზღვის ღორი 4 ხოხობი 4,0 ზღარბი 3,35 Treeshrew 3 Cingulata 2,5 ბუსებრნი 2,2 თაგვი(მასა400 გრ) 2 გნოლი 1,9 ზაზუნები 1,4 ხტუნისებრი 9ძუძუმწოვრები) 1,3 ყვავი 1,0 მწყერი 0,9 კუ 0,3—0,7 ბაყაყი 0,24 გველგესლასებრი 0,1 ოქროს თევზი 0,097 მწვანე ხვლიკი 0,08

ნათხემი

ნათხემი უშუალოდ მოგრძო ტვინის ზემოთ მდებარეობს . მისი ზედაპირი წარმოქმნილია რუხი ნივთიერებით — ქერქით, რომლის შიგნით თეთრი ნივთიერებაა. ნათხემი აკონტროლებს სხეულის წონასწორობას,მისი დაზიანება სასიკვდილო არაა,თუმცა დაღვევის შემთხვევაში ადამიანს არამყარი სიარული აქვს და ზედმეტად იქნევს ხელეფსა და ფეხებს, უჭირს წონასწორობის შენარჩუნება, ვერ უყრის ნემსში ძაფს და სხვა.

შუა ტვინი (მეზენცეფალონი)

შუა ტვინი ჩონჩხის კუნთებს მუდმივად უგზავნის იმპულსებს და მათ ტონუსს უნარჩუნებსაქ გადის მხედველობისა და ბგერის გაღიზიანებებისსაორიენტაციო რეფლექსების რკალები.მაგ.ხმის გაგონებაზე თავისა და სხეულის შებრუნება. შუა ტვინში გადის ყველა გზა,რომელიც დიდ ნახევარსფეროებსა და ნათხემს აკავშირებს მოგრძო და ზურის ტვინთან. იგი ახორციელებს უპირობო "რა არის" რესფლექსს, დამცველობით რეფლექსებს: ოტოლიტების გზით გაღიზიანებული რეცეპტორები ნერვულ იმპულსებს გადასცემენ ნერვული გზებით, რომელიც გაივლის შუა ტვინში, ნათხემსა და დიდი ნახევარსფეროების ქერქში. შუა ტვინის იმ ნეირონების განადგურება, რომლებიც დოფამინს გამოყოფს, პარკინსონს იწვევს. დოფამინი ნეირომედიატორია, რომელიც აკონტროლებს ჩონჩხის კუნთების მოქმედებას.

მოგრძო ტვინი

მოგრძო ტვინი, ხიდი და შუა ტვინი ქმნის ტვინის ღეროს,რომელშიც გადის აღმავალი და დაღმავალი გზები.ტვინის ღერო თავის მხრივ დაკავშირებულია ზურგის ტვინთან,ნათხემთან და დიდ ნახევარსფეროებთან. ტვინის ღეროდან გამოდის 12 წყვილი ნერვი. ნერვები ტვნს თავში განლაგებულ გრძნობათა ორგანოებთან, კუნთებთან და ჯირკვლებთან აკავშირებს. ერთი წყვილი,რომელსაც ცდომილ ნევრს უწოდებენ,ტვინს შინაგან ორგანოებთან,გულთან,ფილტვებთან,კუჭთან,ნაწლავებთან აკავშირებს. აქ რუხი ნივთიერება განლაგებულია გროვებად - ბირთვებად. მასში მოთავსებულია სუნთქვის, გულის მუშაობის, საჭმლის მომნელებელი სისტემის, ყლაპვის, წოვის, ღეჭვის, ხველების, ცემინების, სლოკინის, ღებინების, ცრემლდენის, ნერწყვის გამოყოფის ცენტრები.

ფუნქციები

• რეფლექსური;
• გამტარი.

შუამდებარე ტვინი

შუამდებარე ტვინის მეშვეობით ყველა რეცეპტორიდან იმპულსები დიდი ნახევარსფეროების ქერქს გადაეცემა, რთული მამოძრავებელი რეფლექსების უმეტესი ნაწილი, როგორიცაა სიარული, სირბილი, ცურვა დაკავშირებულია შუამდებარე ტვინთან. იგი არეგულირებს:ნივთიერებათა ცვლას,სხეულის მუდმივი ტემპერატურის შენარჩუნებას(ჰომეოსტაზს),საკვების,წყლის მოხმარების,შიმშილისა და წყურვილის შეგრძნებას,გამოყოფს ბიოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს და ამით ჰუმორულ რეგულაციას ახორციელებს.

თავის ტვინის დიდი ნახევარსფეროები

ადამიანის ტვინის კარგად განვითარებული დიდი ნახევარსფეროები შუა და შუამდებარე ტვინს ფარავს. დიდი ნახევარსფეროების ზედაპირი — ქერქი — რუხი ნივთიერებებისგან არის წარმოქმნილი. ქერქის ქვეშ მოთავსებულია თეთრი ნივთიერება, რომლის სისქეში განლაგებულია ქერქქვეშა ბირთვები. ნახევარსფეროების ზედაპირი დანაოჭებულია. ღარები და ხვეულები საშუალოდ 2000—2500 სმ² — მდე ადიდებს ქერქის ზედაპირის ფართობს. ამ ფართობის 2/3-ზე მეტი ჩამალულია ღარებში. ქერქში 14 მილიარდამდე ნერონია.

ყოველი ნახევარსფერო ღარებით დაყოფილია შუბლის, თხემის, საფეთქლისა და კეფის წილებად. ყველაზე ღრმაა ცენტრალური ღარი, რომელიც შუბლის წილს თხემის წილისგან გამოყოფს და გვერდითი ღარი, რომელიც საფეთქლის წილს შემოსაზღვრავს.

იხ.ვიდეო