ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -   არამიწიერი მაღალგანვითერებული ცივილიზაციის აღმოჩენის ერთერთი გზა არის რადიოტელესკოპები

        Atacama Large Millimeter Array

რადიოინტორფერომეტრი

   (ALMA; "ატაკამას დიდი [ანტენის] მილიმეტრიანი ტალღის მასივი") არის რადიოტელესკოპის კომპლექსი, რომელიც მდებარეობს ჩილეს ატაკამის უდაბნოში, რომელიც აკვირდება ელექტრომაგნიტურ გამოსხივებას მილიმეტრიანი და სუბმილიმეტრიანი ტალღის სიგრძით. კომპლექსი აშენდა 5000 მ სიმაღლეზე, ჩანანტორის პლატოზე, ჩაქსნატორ პლატოს ობსერვატორიისა და ატაკამას გზამკვლევის ექსპერიმენტის მახლობლად. ეს მდებარეობა შეირჩა მაღალი სიმაღლისა და დაბალი ტენიანობის გამო, რაც გადამწყვეტია ხმაურის შესამცირებლად და დედამიწის ატმოსფეროს გამო სიგნალის შესუსტების შესამცირებლად.

ALMA-მ მეცნიერული დაკვირვება 2011 წლის მეორე ნახევარში დაიწყო, პირველი სურათები პრესაში გამოქვეყნდა 2011 წლის 3 ოქტომბერს. კომპლექსი სრულად ფუნქციონირებს 2013 წლის მარტიდან.

                                                                           

კომპლექსის ტერიტორიაზე დამონტაჟებული ერთ-ერთი რადიო ანტენა

მშენებლობა

პირველი ტელესკოპი მიიტანეს 2008 წელს. 2011 წლის 27 ივლისს მიიტანეს მე-16 ანტენა და დასრულდა კვლევის დაწყებისთვის მინიმალური კონფიგურაციის აწყობა. 2011 წლის მეორე ნახევარში განხორციელდა პირველი დაკვირვებები, კერძოდ, ფომალჰაუტის ვარსკვლავებზე .

2013 წლის 13 მარტს ობსერვატორიის გახსნის ოფიციალური ცერემონია გაიმართა 59 რადიო ანტენის დამონტაჟებით. 2013 წლის 1 ოქტომბერს გამოცხადდა ბოლო, 66-ე ანტენის მიწოდება ჩაჯნატორ პლატოზე, რის შემდეგაც ყველა ანტენა გაერთიანდა ერთ ტელესკოპში, საიდანაც პირველი სურათები იქნა მიღებული 2013 წლის ბოლოს.

კომპლექსს აქვს 66 ანტენა (54 ანტენა 12 მ დიამეტრით და 12 ანტენა დიამეტრით 7 მ [10]), გაერთიანებული ერთ ასტრონომიულ რადიოინტერფერომეტრში . ყველა ანტენის მონაცემების მათემატიკური დამუშავებისთვის (იხ. რადიოინტერფერომეტრია ძალიან გრძელი ბაზებით), სადგურზე დამონტაჟებულია სპეციალიზებული სუპერკომპიუტერი  - კორელატორი , რომელსაც შეუძლია შეასრულოს 17 კვადრილონი ოპერაცია წამში.

                                                                                      

ბეთელგეიზის სურათი ALMA ტელესკოპიდან, 2017 წლის ივნისი.

ამოცანა - ტელესკოპი შექმნილია იმ პროცესების შესასწავლად, რომლებიც მოხდა დიდი აფეთქების შემდეგ პირველი ასეულობით მილიონი წლის განმავლობაში, როდესაც ჩამოყალიბდა ვარსკვლავების პირველი თაობა. მისი დახმარებით იგეგმება ახალი მონაცემების მოპოვება, რომლებიც ხსნის სამყაროს ევოლუციის მექანიზმებს

დაფინანსება

თავდაპირველად ALMA იყო ევროპის სამხრეთის ობსერვატორიისა და ეროვნული რადიოასტრონომიის ობსერვატორიის (აშშ) ერთობლივი პროექტი. კომპლექსი გაფართოვდა პარტნიორების დახმარებით იაპონიიდან, ტაივანიდან და ჩილედან. ALMA არის ყველაზე დიდი და ძვირადღირებული ასტრონომიული პროექტი დედამიწაზე. პროექტის ღირებულება 1,5 მილიარდ დოლარად არის შეფასებული.

პარტნიორები:

ევროპის სამხრეთ ობსერვატორია

აშშ-ის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი (ნაციონალური რადიო ასტრონომიის ობსერვატორიის მეშვეობით)

კანადის ეროვნული კვლევის საბჭო

იაპონიის ეროვნული ასტრონომიული ობსერვატორია

სინიკა აკადემიის ასტრონომიისა და ასტროფიზიკის ინსტიტუტი (ინგლისური) (ASIAA)

ჩილეს რესპუბლიკა

კომპლექსის ექსპლუატაცია

2015 წლის დეკემბერში გამოცხადდა, რომ ALMA-ს კომპლექსმა აღმოაჩინა ახალი ობიექტი მზის სისტემაში, სავარაუდოდ, აღმოჩენის დროს ცნობილი მზიდან ყველაზე შორეული ობიექტი.

იხ. ვიდეო - Photographing ALMA Observatory at 5000m Altitude!

2017 წლის მარტში გამოჩნდა პუბლიკაცია, რომ ALMA კომპლექსის გამოყენებით, ასტრონომებმა დაარეგისტრირეს მანათობელი ვარსკვლავთშორისი მტვრის გიგანტური მასები გალაქტიკაში A2744_YD4 წითელ გადაადგილებით, რომელიც შეესაბამება სამყაროს ამჟამინდელი ასაკის მხოლოდ ოთხ პროცენტს (z = 8,38) .

2017 წლის 19 ივნისს ALMA-მ შესაძლებელი გახადა მზის გარდა სხვა ვარსკვლავის, წითელი სუპერგიგანტის ბეტელგეიზის ზედაპირის ყველაზე დეტალური სურათის მიღება დღემდე.

იხ. ვიდეო - ALMA (Atacama Large Millimeter/submillimeter Array) Radio Observatory - A state-of-the-art telescope to study light with wavelengths of about one millimetre, shining from some of the coldest objects in the Universe, ALMA is a cooperation of the European Southern Observatory (ESO), together with its international partners. The site of ALMA is the 5000-m altitude Chajnantor plateau in northern Chile, one of the driest places on Earth.