ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             რადიაცია 

საერთაშორისო სიმბოლოს ტიპები და რადიაციის დონის საერთაშორისო სიმბოლო უსაფრთხო არ არის დაცული ადამიანებისთვის. რადიაცია, რომელიც ბუნებაში არსებობს, მოიცავს სინათლეს და ხმას.

ეს არის გამოსხივება, რომელიც მომდინარეობს კოსმოსური და მიწიერი წარმოშობის ბუნებრივი წყაროებიდან და აგრეთვე ხელოვნური რადიონუკლდებისგან, რომლებიც გაფანტულია ბუნებაში ადამიანის საქმიანობის შედეგად.

რადიაციულ ფონს ქმნის:

1. ბუნებრივი რადიაციული ფონი
2. ტექნოგენურად შეცვლილი ბუნებრივი რადიაციული ფონი
3. ხელოვნური რადიაციული ფონი

ბუნებრივი რადიაციული ფონი შედგება გარეგანი და შინაგანი დამსხივებელი წყაროებისგან.

გარეგანი დასხივების კომპონენტებია:

1. კოსმოსური გამოსხივება
2. ნიადაგის გამოსხივება
3. ატმოსფეროს გამოსხივება

შინაგანი დასხივების კომპონენტები არის ადამიანის ორგანიზმში შემავალი რადიონუკლიდები. ესენია:

1. U-ის და Th-ის ოჯახების ელემენტები
2. რადიონუკლიდები, რომელთაც ოჯახები არ აქვთ — K, Rb
3. ბუნების მიერ „ხელოვნურად“ შექმნილი რადიონუკლიდები — C, H

ტექნოგენურად შეცვლილი ბუნებრივი რადიაციული ფონი:

1. წიაღისეულის ამოღება
2. სხვადასხვაგვარი საწვავის წვა
3. სასუქის გამოყენება
4. შენობების მშენებლობა
5. ფრენა დიდ სიმაღლეზე
6. საყოფაცხოვრებო დასხივება (მანათობელი საათები, ტელევიზორი, კომპიუტერი, მობილური ტელეფონი და ა. შ.)

იხ. ვიდეო

ხელოვნური რადიაციული ფონი:

1. ატომური იარაღის აფეთქება
2. სახალხო მეურნეობაში ხელოვნური რადიონუკლიდების გამოყენება
3. ატომური ელექტროსადგურების ექსპლუატაცია
4. ატომური ენერგიის გამოყენება სხვადასხვა სფეროში
5. ავარიები ბირთვულ-ენერგეტიკულ დანადგარებზე

XIX ს. დასასრულსა და XX ს. შუა წლებში აღინიშნება გამოსხივების სფეროში მნიშვნელოვანი აღმოჩენები.

1895 წ. გერმანელმა მეცნიერმა ვილჰელმ კონრად რენტგენმა აღმოაჩინა X სხივები, რომელიც გამოიყენება მედიცინაში რენტგენოდიაგნოსტიკასა და სხივურ თერაპიაში. 1896 წ. ფრანგმა მეცნიერმა ანრი ბეკერელმა აღმოაჩინა ბუნებრივი რადიოაქტივობა. 1934 წ. ცოლ-ქმარმა ირენ და ფრედერიკ ჟოლიო-კიურიმ აღმოაჩინეს ხელოვნური რადიოაქტივობა. რადიაციული ჰიგიენა როგორც მეცნიერება ჩამოყალიბდა XX საუკუნეში. მის ერთ-ერთ ფუძემდბლად აღიარებულია რადიობიოლოგიის ფუძემდებელი ივანე თარხნიშვილი. 1904 წ. მის მიერ პირველად რუსეთში, ცარსკოე სელოში, შესწავლილ იქნა ჰაერის რადიოაქტივობა.

რადიოაქტიური გამოსხივება მაიონებელი გამოსხივებაა, წარმოიქმნება რადიოაქტიური ნივთიერებებისგან, რომელიც ატომის დაშლით ხდება. დროის ერთეულში დაშლილ ატომების რაოდენობას რადიოაქტიური აქტივობა ეწოდება. მისი ერთეულია კიური — Ci. ბუნებრივი რადიოაქტივობის აღმოჩენის შემდეგ, გაირკვა, რომ რადიუმის ბირთვში მიმდინარე გარდაქმნების შედეგად გამოტყორცნილი გამოსხივება არაერთგვაროვანია და შედგება — α, β და γ სხივებისგან. α ნაწილაკი ორმაგი დადებითი მუხტის მქონე ჰელიუმის ბირთვია, ნივთიერებაში შეღწევის უნარი არ აქვს. β სხივები ელექტრონების ნაკადია. მისი მოძრაობა ნივთიერებაში ტეხილია. ქსოვილებში ოდნავ მეტი შეღწევადობით ხასიათდება (რამდენიმე მილიმეტრი). γ სხივები ელექტრომაგნიტური სხივებია. ხასიათდება ნივთიერებაში მაღალი შეღწევის უნარით. მისი სრული შეკავება ხდება 15სმ-იანი ტყვიის ეკრანით. რენტგენის Rö სხივები, რომელიც ელექტრომაგნიტურ გამოსხივებას წარმოადგენს, მაგრამ γ-სგან განსხვავებით Rö წარმოიქმნება ელექტრონების დამუხრუჭების შედეგად. მისი შეღწევადობა ნივთიერებაში საკმაოდ მაღალია. არის ასევე ნეიტრონული გამოსხივება რომელიც ნეიტრონების ნაკადს წარმოადგენს, მას დიდი ბიოლოგიური მოქმედება აქვს, რადგან ელექტრნეიტრალობის გამო ხასიათდება ქსოვილებში განუსაზღვრელი გამავლობის უნარით. მათგან დასაცავად გამოიყენება წყალბადშემცველი ნივთიერებები — წყალი, პარაფინი, გრაფიტი.

იხ. ვიდეო

შიში თანედროვე მსოფლიოსი რადიაციის მიმართ ყველაზევგავცელებულია  საყოველთაოდ მიღებული მოსაზრების თანახმად, რადიაციული ზემოქმედება ახდენს ცოცხალ ორგანიზმებზე უკიდურესად მავნე ზემოქმედებაზე: მყარი მაიონებელი გამოსხივება აზიანებს დნმ-ს, იწვევს მავნე მუტაციებს, რის შედეგადაც ადამიანები ავადდებიან და არასასურველი მონსტრები ჩნდებიან შთამომავლებში.

ჩერნობილის კატასროფამ აჩვენა, რომ სადაც ატომური სადგური აფეთქდა მეთხედი საიკუნის შემდეგაც მიწის ნიადაგი დაბინძურებული იქნება.სლოვაკეთის მეცნიერებათა აკადემიის მცენარეთა გენეტიკის ინსტიტუტის მეცნიერთა ჯგუფმა გადაწყვიტა შეამოწმოს, თუ როგორ გრძნობენ მცენარეები ბირთვული ელექტროსადგურის სიახლოვეს.

მკვლევარებმა სელის ნიმუში ორგანიზმი აირჩიეს. ზოგიერთი მცენარე დარგეს რადიოაქტიურ ნიადაგში, სხვები კი იმავე შემადგენლობის ნიადაგზე დარგეს, მაგრამ რადიოაქტიური დაბინძურების გარეშე. დაბინძურებულ ნიადაგზე გაშენებული სელი განსხვავდებოდა მცენარეთაგან, რომლებიც გაშენებულია სუფთა ნიადაგზე, მაგრამ ამ განსხვავებებს არ ჰქონდა ძირითადი გენეტიკური ცვლილებები.

იონიზირებელი გამოსხივების სამი განსხვავებული ტიპის მყარი შეღწევის ფარდობითი შესაძლებლობის ილუსტრაცია. ტიპიური ალფა ნაწილაკები (α) წყდება ფურცლის ფურცლით, ხოლო ბეტა ნაწილაკები (β) - ალუმინის კილიტა. გამა გამოსხივება (γ) შესუსტებულია ტყვიის შეღწევისას. გაითვალისწინეთ ტექსტში მოცემული გაფრთხილებები ამ გამარტივებული სქემის შესახებ.
720 მცენარეული ცილებიდან მხოლოდ 5% გარდაიქმნა გამოსხივების ზემოქმედებით. მკვლევარებმა განმარტეს, რომ თავად გენომის, ანუ მცენარის დნმ-ის ანალიზი ამ შემთხვევაში მცირე ინფორმაციული იქნება, რადგან სელის გენების მხოლოდ მცირე რაოდენობისთვის შეიძლება ერთმნიშვნელოვნად მიეთითოს რომელი ცილის კოდირებას ახდენს იგი. მცენარეები უფრო ნაკლებად მგრძნობიარენი არიან რადიაციის მიმართ, ვიდრე ადრე ეგონათ. მეცნიერები თვლიან, რომ მცენარეები რადიაციის მიმართ გულგრილები დარჩნენ იმ დროიდან, როდესაც დედამიწას ჯერ კიდევ არ ჰქონდა ისეთი ძლიერი დაცვა მყარი კოსმოსური გამოსხივებისგან, როგორც დღეს.

გენომის უფრო ღრმა შესწავლა, გახსნის უძველეს გენეტიკურ მექანიზმს, რომელიც ხელს უწყობს მაღალ გამოსხივების მიმართ ბრძოლას.. ალბათ, იმ სამეცნიერო ფანტასტიკის მწერლები, რომლებიც აღტაცებით აღწერდნენ მთვარის, მარსის და სხვა უცხოელ "სახნავ მიწებს", რომლებსაც პროგრესულმა კაცობრიობამ მიწიერი კულტურები გადასცა, არც ისე გულუბრყვილოები იყვნენ. თუ არა ადამიანები, მცენარეებს მაინც აქვთ შანსი მოერგონ სიკვდილის კოსმიურ სხივებს.