ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

    აზერბაიჯან-ირანული ურთიერთობა

სანამ დავიწყებდეთ ირან აზერბაიჯანის ურთიერთობაზე საუბარს  მანადე ეხლანდელი ურთიერთობა ახალი გეოპოლიტიკურ კონტექსტში სულ სხვა ეტაპზე გადავიდა  განსაკუთრებით ყარაბაღიში წამრამტებების შემდეგ და დაძაბულობა პიკს აღწევს.  საზღვარი აზერბაიჯნასა და იარნს შორის შეადგენს 689კმ-ს. აზერბაიჯან-ირანული ურთიერთობა გამოიხატება სპეციფიკური განსაკუთრებულობით. შედეგად მე19 საიკუნეში რუსეთ-ირანის 1828წ-ის ომის შედეგად აზერბაიჯანული ხახლი საზღვის  ორივე მხარეს დარჩენენ რუსულ-ირანული საზღვარზე. თვითონ აზერებაიჯანელბს იარანთან გააჩნით ღრმა ისტორიულ-კულტურული კავშირები იქამდე საერთო სოციალური ფონიც. მისახლეობის ძირითადი  უმრავლესობა წარმოადგენს შიიტურ ისლამს, რამაც უშულოდ იმოქმედა მსგავსი ტრადიციაებზე.

ჩრდ.  ირანის ჩრდილოეთით მცხოვრები მილიონობით აზერბაიჯანელი (ახლა ირანში სამჯერ მეტი აზერბაიჯანელია ვიდრე თავად აზერბაიჯანში) ირანს ეშინია სეპარატისტული მოძრაობის გაჩენის. ამიტომ, რიგი ექსპერტების აზრით, ირანი აზერბაიჯანს პოტენციურ პრობლემად მიიჩნევს და სომხეთი ამ საკითხში შეიძლება ირანის მნიშვნელოვანი მოკავშირე გახდეს. ირანისთვის სომხეთთან მეგობრობა ხდება ქრისტიანულ სამყაროსთან ურთიერთობის გაუმჯობესებისა და აზერბაიჯანზე ზეწოლის საშუალება. ამრიგად, ირანი ძირითადად პოლიტიკურ და ეკონომიკურ დახმარებას უწევს სომხეთს, აუფასურებს თურქეთისა და აზერბაიჯანის ბლოკადას

იხ. ვიდეო ცუდი ახალი ამბები კრემლისთვის

კონფლიქტის საწყისი წერტილი იყო 2021წ-ს ზერბაიჯანული პოლიციის მიერ სექტემბერში დაკავება მძიმე მანქანების ორი ირანელი მძღოლის მიერ M -2 სახელმწიფოთაშორის მაგისტრალზე ირანი სომხეთთან, მის ცალკეულ მონაკვეთზე (გორისი - კაპანი სომხეთის სიუნიკის რეგიონში), რომელიც ომის შედეგად ბაქოს კონტროლის ქვეშ მოექცა. თეირანის მოთხოვნა თავისი მოქალაქეების დაუყოვნებლივ გათავისუფლების თაობაზე უგულებელყო აზერბაიჯანულმა მხარემ. მალე ირანმა, წვრთნების საფარქვეშ, დამატებითი ჯარები განათავსა ჩრდილო -დასავლეთ რეგიონში, აზერბაიჯანის საზღვართან (სადაც კომპაქტურად ცხოვრობენ ეთნიკური აზერბაიჯანელები) . ცოტა მოგვიანებით, ირანულმა მხარემ გადაწყვიტა დახუროს თავისი საჰაერო სივრცე აზერბაიჯანის საჰაერო ძალების თვითმფრინავების მიერ ნახჭევანში მიწოდებისთვის, სადაც აზერბაიჯანისა და თურქეთის შეიარაღებული ძალების სარსილმაზ კარდესლიკის ერთობლივი წვრთნები - 2021 ("ურყევი ძმობა - 2021") იყო. გაიმართა 5 -დან 8 ოქტომბრამდე. ისლამური რევოლუციის გვარდიის კორპუსის (IRGC) ხელმძღვანელობამ პირდაპირ განაცხადა, რომ ისინი არ შეეგუებიან პანთურქიზმის განხორციელებას რეგიონში, ხოლო ირანმა გააკეთა განცხადება, რომ ის არასოდეს დაუშვებს "რეგიონის (პოლიტიკური) რუქის შეცვლას" ". ირანს ასევე სურს ისრაელი სპეციალისტების გაძევება აზერბაიჯანიდან, რომლებიც დაეხმარნენ ბაქოს სომხეთთან ომის მომზადებაში, "ასწავლეს აზერბაიჯანელებს თანამედროვე ომის მეთოდები". დიპლომატიური კორპუსის წარმომადგენლები და ირანის სამხედრო სარდლობა ასევე მიუთითებენ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ირანის ჩრდილოეთ საზღვრებთან მიმდებარედ, სხვადასხვა ტერორისტული ელემენტები - ბოევიკები, რომლებიც თურქეთმა სირიიდან რეგიონში გადაიყვანა ყარაბაღში ომის დროს, 2020 წლის შემოდგომაზე. ოქტომბრის დასაწყისში არაბულმა გაზეთმა „ელაფმა“ გაავრცელა ინფორმაცია აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე ისრაელის საჰაერო ძალების F-35 მებრძოლების განლაგების შესახებ მუდმივი განლაგების მიზნით; მებრძოლების გადაცემა განხორციელდა ორ ქვეყანას შორის ურთიერთობების მკვეთრი გაუარესების პერიოდში და ბრალდებები აზერბაიჯანის წინააღმდეგ მის ტერიტორიაზე ისრაელის ძალების განლაგების შესახებ ; აზერბაიჯანის პრეზიდენტმა ი. ალიევმა ადრე უარყო ირანის ბრალდებები ისრაელის ყოფნის შესახებ ამიერკავკასიის უდიდესი რესპუბლიკის ტერიტორიაზე და მოითხოვა თეირანისგან შესაბამისი მტკიცებულება.

იხ. ვიდეო

ირანის ტერიტორიაზე ცხოვრობენ აზერბაიჯანელები, რომლებიც არიან ქვეყნის სიდიდით მეორე ეროვნება და რამდენიმე ასეული ათასი ტალიში, რომლებიც ენობრივად ახლოს არიან სპარსელებთან. ორ სახელმწიფოს შორის პრობლემები წარმოიქმნება ირანის აზერბაიჯანელების სოციალურ-პოლიტიკურ სტატუსზე, აზერბაიჯანსა და ისრაელსა და ირანს შორის ორმხრივ კარგ ურთიერთობაზე სომხეთთან. თუმცა, პრობლემების არსებობის შემთხვევაშიც კი, ორივე სახელმწიფო ცდილობს ხაზი გაუსვას მათი ურთიერთობების "ძმურ" ხასიათს. ასე რომ, ერთხელ, ირანის ელჩმა აზერბაიჯანში მუჰამედბაგირ ბაჰრამი, ორ ქვეყანას შორის არსებულ პრობლემებზე საუბრისას, ბაქოში გამართულ პრესკონფერენციაზე განაცხადა, რომ "გაუგებრობაც კი შეიძლება წარმოიშვას ოჯახში".