ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                  სხეულის ტემპერატურა

სამედიცინო თერმომეტრი

(ჩვეულებრივ მეტყველებაში „სიცხე“) — ადამიანისთვის (და სხვა თბილსისხლიანი ორგანიზმებისთვის) დამახასიათებელი მდგომარეობა, რომლის დროსაც სხეულის ტემპერატურა სხვადასხვა შესაძლო მიზეზის გამო ნორმაზე მაღლა იწევს.

მეორე მხრივ, ადამიანის სხეულის ნორმალური ტემპერატურა არ არის მკაფიოდ განსაზღვრული სიდიდე და ის შეიძლება მერყეობდეს როგორც ინდივიდუალურად, ასევე რასისა და ეთნიკური კუთვნილების მიხედვითაც. ზოგადად, პოსტსაბჭოთა ქვეყნებში (მათ შორის საქართველოშიც)მიღებულია რომ ადამიანის სხეულის ტემპერატურა ჯანმრთელ მდგომარეობაში (იღლიის ღრმულში) უნდა იყოს დაახლოებით 36,6 °C ფარგლებში, თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ ადამიანის სხეულის ტემპერატურა იცვლება დღე-ღამური და ასევე ფიზიოლოგიური პერიოდების მიხედვითაც (ეს უკანასკნელი ძირითადად ქალებში), ამიტომ ამა თუ იმ ინდივიდისათვის „ნორმალური“ ტემპერატურის დადგენა ბევრ ფაქტორზე არის დამოკიდებული.

სხეულის ტემპერატურის ცვლილება დღის განმავლობაში

ტემპერატურის მატება ბევრი მიზეზით შეიძლება იყოს გამოწვეული. როგორც წესი, განსხვავებული მიზეზით გამოწვეულ სიცხეს ტემპერატურის განსხვავებული დღეღამური მაქსიმუმი და ტემპერატურათა დღეღამური სხვაობა (ამპლიტუდა) ახასიათებს.

დამიანის სხეულის ტემპერატურა

ადამიანის სხეულის ტემპერატურა დღის განმავლობაში მერყეობს მცირე დიაპაზონში, რჩება დაახლოებით 35,5-დან 37,2 °C-მდე დიაპაზონში [1] (ჯანმრთელი ადამიანისთვის ნორმალურ პირობებში). 35°C-ზე დაბალი ტემპერატურა მიუთითებს სერიოზულ დაავადებაზე. ჰიპოთერმიის მსხვერპლები განიცდიან სისულელეს, თუ მათი სხეულის ტემპერატურა დაეცემა 32,2°C-ზე დაბლა, უმეტესობა გადის 29,5°C-ზე და იღუპება 26,5°C-ზე დაბლა. ჰიპოთერმიის პირობებში გადარჩენის რეკორდი არის 16 ° C , ხოლო ექსპერიმენტულ კვლევებში - 8,8 ° C. ტემპერატურაზე გავლენას ახდენს სქესი და ასაკი. გოგონებში სხეულის ტემპერატურა სტაბილიზდება 13-14 წლის ასაკში, ხოლო ბიჭებში დაახლოებით 18 წლის ასაკში. მამაკაცის სხეულის საშუალო ტემპერატურა დაახლოებით 0,5–0,7 °C-ით დაბალია, ვიდრე ქალების.

იხ. ვიდეო - ექიმები გადაცემა 53 - სიცხე, მაღალი ტემპერატურა ბავშვებში, მზისგან დამცავი სათვალეები

შინაგან ორგანოებს შორის ტემპერატურის სხვაობა რამდენიმე მეათედს აღწევს. შინაგანი ორგანოების, კუნთებისა და კანის ტემპერატურას შორის სხვაობა შეიძლება იყოს 5-10 °C-მდე, რაც ართულებს სხეულის საშუალო ტემპერატურის განსაზღვრას, რომელიც აუცილებელია მთლიანი სხეულის თერმული მდგომარეობის დასადგენად.

ტემპერატურის დამოკიდებულება გაზომვის ადგილას

ტემპერატურის ნორმა დამოკიდებულია მისი გაზომვის ადგილზე. ჯანმრთელი ადამიანის ტემპერატურის გაზომვის ტიპიური შედეგები შემდეგია:

ტემპერატურა ანუსში (რექტალური), საშოში ან ყურში: 37,5 °C;

ტემპერატურა პირში (ზეპირი): 37,0 ° C;

ტემპერატურის ფიზიოლოგიური რყევები

სხეულის ტემპერატურის ცვლილება დღის განმავლობაში

ცნობილია სხეულის ტემპერატურის ფიზიოლოგიური რყევები დღის განმავლობაში - ყოველდღიური რიტმი: განსხვავება ადრე დილით და საღამოს ტემპერატურას შორის აღწევს 0,5-1,0 ° C.

იხ. ვიდეო - video - Температура тела

ყოველდღიური რიტმის დაცვით, სხეულის ყველაზე დაბალი ტემპერატურა ფიქსირდება დილით, დაახლოებით 6 საათზე, ხოლო მაქსიმალური მნიშვნელობა მიიღწევა საღამოს. მრავალი სხვა ცირკადული რიტმის მსგავსად, ტემპერატურა მიჰყვება ბუნებრივი სინათლის ყოველდღიურ ციკლს და არა ჩვენი აქტივობის დონეს. ადამიანები, რომლებიც მუშაობენ ღამით და სძინავთ დღის განმავლობაში, შეიძლება გამოავლინონ იგივე ტემპერატურის ციკლი, როგორც სხვები. სხვა წყაროების მიხედვით, ყველაზე დაბალი ტემპერატურა შეინიშნება დილის 4 საათზე, ხოლო ყველაზე მაღალი - შუადღისას, 16:00-დან 18:00 საათამდე (დავარაუდოთ, რომ ადამიანს ღამით სძინავს და დღის განმავლობაში არ სძინავს).

სხეულის ტემპერატურა კონტროლდება ფარისებრი ჯირკვლის ჰორმონებით და ჰიპოთალამუსით. ჰიპოთალამუსის ნერვულ უჯრედებს აქვთ რეცეპტორები, რომლებიც უშუალოდ რეაგირებენ სხეულის ტემპერატურაზე TSH-ის სეკრეციის გაზრდით ან შემცირებით, რომელიც არეგულირებს ფარისებრი ჯირკვლის აქტივობას, რომლის ჰორმონები (T3 და T4) პასუხისმგებელნი არიან მეტაბოლიზმის ინტენსივობაზე. უფრო მცირე რაოდენობით, ჰორმონი ესტრადიოლი მონაწილეობს ტემპერატურის რეგულირებაში (ის მენსტრუალური ციკლის დროს ქალებში მთავარ როლს ასრულებს თერმორეგულაციაში), მისი დონის მატება იწვევს ბაზალური ტემპერატურის დაქვეითებას.

ენდოკრინული სისტემის მრავალი დაავადება და ტვინის სიმსივნეები, რომლებიც გავლენას ახდენენ ჰიპოთალამუსის მიდამოზე, იწვევს თერმორეგულაციის გამოხატულ და ხშირად მუდმივ დარღვევას. მაგალითად, თირეოტოქსიური კრიზისი (თან ერთად სისხლში T3 და T4 ჰორმონების მკვეთრი გამოყოფა) იწვევს სხეულის ტემპერატურის მკვეთრ მატებას, რაც ხშირად აჭარბებს კრიტიკულ დონეს და იწვევს პაციენტის სიკვდილს.

სხეულის ტემპერატურის დაქვეითება (ჰიპოთერმია) ან მომატება (ჰიპერთერმია) რამდენიმე გრადუსით არღვევს სასიცოცხლო პროცესებს და შეიძლება გამოიწვიოს სხეულის გაციება ან გადახურება და მისი სიკვდილიც კი. მრავალი დაავადების დროს სხეულის ტემპერატურა მატულობს გარკვეულ ზღვრამდე და რეგულირდება ორგანიზმის მიერ ახალ დონეზე, მაგალითად, ცხელებით ან გაციებით.

ტემპერატურა შეიძლება გაიზარდოს სტრესის, შიშის, კოშმარების, ინტენსიური გონებრივი მუშაობის, ინფექციის და ა.შ.

იხ. ვიდეო - video - Thermoregulation